Lögberg - 07.02.1952, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. FEBRÚAR, 1952
LANGT f Burtu
frá
HEIMSKU MANNANNA
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
„Ég hefi býsna laglega bújörð“, sagði
Gabríel með hálfu minna hugrekki heldur en
áður en að hann reyndi að taka í hendina á
henni.
„Já, þú hefir það“.
„Það lánaði maður mér peninga til að
byrja með, en það verður ekki langt þangað
til að ég verð búinn að borga þá til baka, og
þó ég sé eins og fólk gerist flest, þá hefir mér
miðað dálítið áfram síðan að ég var drengur“.
Gabríel lagði áherzlu á orðið „dálítið“ til þess
að láta hana skilja að það væri töluvert. Svo
hélt hann áfram: „Þegar að við erum gift, þá er
ég viss um, að ég get unnið helmingi harðara,
en ég gjöri nú“. Hann gekk áfram, rétti út
hendina aftur. Bathsheba hafði náð honum við
hálfvisinn viðarrunna, sem var hlaðinn rauð-
um berjum. Hún sá tiltæki hans og fyrirætlun,
sem gat meint að hann ætlaði að taka utan um
hana með handleggnum og ef til vill þrýsta
henni að sér, svo að hún færði sig með fram
runnanum.
„Heyrðu Oak bóndi“, sagði hún yfir runn-
ann og leit á hann með stórum augum. „Ég
hefi aldrei sagt, að ég ætli að giftast þér!“
„Það er þokkaleg saga!“ sagði Oak skelk-
aður; „að hlaupa á eftir manni eins og þú gerðir
á eftir mér og segja svo, að þú viljir ekkert með
mig hafa!“
„Það sem að ég ætlaði að segja þér var
aðeins það“, sagði hún áköf, en fann samt ó-
ljóst til þess, að hún hafði stígið í hálfgerða
gildru — „að ég á engan elskhuga ennþá, og því
síður að ég eigi heila tylft af þeim, eins og að
hún frænka mín sagði; ég hata að fólk segi að
ég sé eign nokkurs manns á þann hátt, þó að
ég máske verði það eirihverntíma. Ef að ég
hefði viljað fá þig á þann hátt, þá hefði ég
ekki hlapið á eftir þér eins og ég gerði; það hefði
verið of frekjulegt! En það var enginn skaði
skeður, þó að ég gerði það til að leiðrétta ó-
sanna umsögn um mig, sem að þér hafði verið
sögð“.
„Ó, nei — enginn skaði skeður. En menn
geta dæmt um hlutina með of mikilli ákefð“,
sagði Oak og hætti svo við, eftir að yfirvega
kringumstæðurnar — „og svo er ég ekki svo viss
um, að það hafi verið svo meinlaust eftir allt“.
„Ég skal segja þér, að ég hafði engan tíma
til að hugsa um, hvort ég vildi gifta mig áður
en að ég fór af stað, ef að ég hefði gjört það,
þá hefðir þú verið kominn ofan af hæðinni“.
„Reyndu“, sagði Gabríel glaðari í bragði,
„að hugsa í eina eða tvær mínútur. Ég skal
bíða, ungfrú Everdene. Viltu giftast mér? Já,
gerðu það Bathsheba. Ég elska þig miklu meir
en almennt gerist!“
„Ég skal reyna að hugsa“, sagði hún dálítið
skjálfrödduð; „ef að ég get hugsað utan húss;
en hugsanirnar eru svo dreifðar“.
„En þú getur getið þér til um það“.
„Gefðu mér þá tíma“. Bathsheba horfði al-
vöruþrungnum augum langt út í geiminn í átt-
ina frá staðnum, sem Gabríel stóð á.
„Ég get gjört þig ánægða“, sagði hann og
talaði til hnakkans á henni yfir runnann. „Eftir
eitt eða tvö ár skalt þú fá píanó — bóndakonur
eru nú farnar að fá píanós — og ég skal æfa
mig vel á flautuna, og svo skulum við spila
saman á kveldin“.
„Já, mér mundi líka það“.
„Og svo fáum við okkur einn af þessum
tíu punda léttivögnum til að aka á í bæinn —
falleg blóm og fugla — hana og hænur, ég
meina sökum þess, að þau eru svo gagnleg“,
hélt Gabríel áfram í hrifningu, einhvers staðar
á milli skáldlegra tilþrifa og meistarastíls.
„Mér mundi líka það vel“.
„Og kálgarð með rimlagirðingu í kring
eins og heldri mennirnir og frúr þeirra hafa“.
Já“.
„Og þegar giftingin væri afstaðin, þá létum
við setja tilkynningu um hana í giftingarfréttir
blaðanna“.
„Mér mundi líka það sérstaklega vel“.
„Og börnin í bólum sínum — hvert einasta
og eitt þeirra! Og heima við arininn í hvert ein-
asta skipti og að þú litir upp, þá væri ég þar —
og þegar ég liti upp þá værir þú þar“.
„Hægan, hægan, vertu ekki ósiðlegur!“
Svipur hennar varð alvarlegri og hún
þagnaði. Hann leit á berin rauðu, sem að á milli
þeirra voru, aftur og aftur og þau festust svo
í huga hans, að „holly“ runnar voru honum
merki um kvonbænir alla hans ævi. Bathsheba
sneri sér að honum einbeitt á svip.
„Nei, það er þýðingarlaust“, sagði hún. „Ég
vil ekki giftast þér“.
„Reyndu“.
„Ég hefi verið að reyna það allan þennan
tíma. Ég hefi verið að hugsa um, að einu leyti
gæti það verið nógu gaman að gifta sig. Fólkið
mundi tala um mig og hugsa að ég hefði hreppt
hnossið, og ég væri upp með mér og allt það.
En eiginmaður...........“
„Jæja!“
„Hann mundi alltaf vera þar, eins og að
* þú segir. í hvert skipti og að ég liti upp, þá væri
hann þar“.
„Vissulega væri hann það — ég, það er“.
„Það sem að ég meina er, að ég væri ekki
frá því, að vera brúður við giftingu, ef að ég
gæti verið það án þess að binda mig manni, en
þar sem konur geta ekki sýnt sig á þann hátt
einar, þá ætla ég ekki að gifta mig, að minnsta
kosti ekki fyrst um sinn“.
„Þetta er ákaflega harður dómur“.
Við þessa gagnrýni á staðhæfingum hennar
óx henni ásmegin og hún færði sig fjær honum.
„Að mér heilum og lifandi, þá veit ég ekki
hvað stúlka getur sagt heimskulegra en þetta“,
sagði Oak. „En mín kæra“, hélt hann áfram í
mildari málróm, „vertu nú ekki svona!“ Oak
varpaði öndinni þungt og heiðarlega, sem líktist
meir hamförum loftsaflanna, heldur en vind-
súg trjánna. „Því viltu ekki eiga mig?“ spurði
hann í biðjandi bænarróm og færði sig nær
henni.
„Ég get það ekki“, sagði hún og færði sig
fjær.
„Hvers vegna ekki?“ hélt hann áfram og
stansaði, vonlaus um að geta náð til hennar,
horfði hann á hana yfir runnann.
„Vegna þess, að mér þykir ekkert vænt um
þig“-
„Já, en . . . .“
Hún byrgði niðri í sér geispa, svo að lítið
bar á honum. „Ég elska þig ekki“, sagði hún.
„En ég elska þig — og hvað mig snertir
þá geri ég mig ánægðan með að vera geð-
þekkur“.
Ó, herra Oak, það er stórgöfugt! Það yrði
ekki langt þangað til að þú færir að fyrirlíta
mig“.
„Aldrei!“ sagði Oak með svo mikilli áherzlu,
að hún virtist ætla að bera hann í gegnum runn-
ann og upp í fangið á stúlkunni. „Eitt er það,
sem að ég skal gera í þessu lífi — áreiðanlega
eitt — og það er, að elska þig, þrá þig, og halda
áfram að þrá samveru með þér, eins lengi og
að ég lifi“. Þetta sagði hann hrærður í huga og.
nokkuð skjálfraddaður.
„Það sýnist óheyrilega rangt, að taka þér
ekki, þegar þér er þetta svona mikið áhugamál!“
sagði hún dálítið vandræðaleg og leit í kringum
sig eftir tækifæri til að sleppa úr kröggunum,
sem að henni fannst hún vera í. „Ég vildi að
ég hefði ekki farið að hlaupa á eftir þér!“ En
vandræða viðhorf hennar varði ekki lengi, hún
varð aftur glaðleg, setti á sig spekingssvip og
sagði:
,Herra Oak, ég þarf einhvern til að temja
mig, en ég veit, að þú getur aldrei gjört það“.
Oak leit niður fyrir sig og hristi höfuðið
eins og að hann vildi gefa til kynna að slíkt
orðapex væri þýðingarlaust.
„Herra Oak“, sagði hún hljómfagurt, skýrt
óg skynsamlega; „þú ert betur efnum búinn en
ég. Ég á varla einn skilding í eigu' minni — vinn
fyrir eða er hjá frænku minni til þess að hafa í
mig og á. Ég er betur að mér heldur en þú og
mér þykir ekki minnstu vitund vænt um þig.
Þannig er nú mín hlið á málinu. Nú er að at-
huga þína hlið. Þú ert bóndi, sem ert nýbyrjaður
að búa, og ættir eftir öllum skynsamlegum var-
úðarreglum, ef að þú giftir þig (sem að þú ættir
sannarlega ekki að láta þér til hugar koma sem
stendur), að giftast efnaðri konu, sem gæti fært
þér bústofn á stærri jörð, en þú hefir nú“.
Gabríel leit á hana með nokkurri undrun,
en mikilli ánægju. „Það er nú einmitt það, sem
ég hefi verið að hugsa um sjálfur!“ sagði hann
kænlega.
Hin kristilegu karakter-einkenni voru of á-
berandi hjá Oak til þess að finna velþóknun hjá
Bathshebu: auðmýkt og óþarflega mikill hálf-
leiki í ráðvendni. Bathsheba var virkilega orðin
óróleg.
„Nú, jæja, því ertu þá að ónáða mig?“ spurði
hún og það komu rauðir dílar í báðar kinnarnar
á henni. •
„Ég get ekki gjört það, sem að ég, að væri —
að væri . . . .“
„Rétt“.
Nei: skynsamlegt“.
„Þú hefir nú gjört játningu, hr. Oak“, sagði
hún með meiri myndugleika en hún hafði áður
sýnt og reigði til höfðinu fyrirlitlega. „Heldur
þú, að ég giftist þér eftir að þú hefir gjört hana?
Ekki ef ég má ráða“.
Hann tók fram í fyrir henni með ákafa:
„Þú mátt ekki misskilja mig þannig! Þó að ég
hafi verið nógu hreinskilinn að kannast við það,
sem komið hefði í huga hvers einasta manns í
mínum sporum, blóðið hleypur fram í kinnarn-
ar á þér og þú verður afundin og öfug. Það að
þú sért ekki nógu góð fyrir mig er vitleysa. Þú
talar eins og hefðarfrú — allir í sókninni hafa
veitt því eftirtekt, og hann föðurbróðir þinn í
Weatherbury er stórbóndi eftir því sem að ég
hefi heyrt — mikilu stærri en ég verð nokkurn-
tíma. Má ég heimsækja þig á kveldin, eða vilt
þú ganga með mér á sunnudögum? Ég krefst
þess ekki, að þú ráðir þetta við þig núna strax,
ef að þú vilt síður gjöra það“.
„Nei — nei — ég get ekki gjört það. Vertu
ekki að leggja meira að mér — gjörðu það ekki.
Ég elska þig ekki — svo það yrði hlægilegt“,
sagði hún og hló“.
Engum manni er geðfelt, að láta gera gys að
eða hafa í flimtingum tilfinningar sínar. „Jæja“,
sagði Oak einbeittur og bar sig eins og sá, sem
ákveðinn. er í að helga daga sína og nætur
munkalífi. „Þá bið ég þig þess ekki framar“.
\
V. KAPÍTULI
Frétt, sem seint og síðar meir komst til
eyrna Gabríels um að Bathsheba Everdene væri
farin úr nágrenninu, hafði engin áhrif á hann,
sem máske sýndist einkennilegt þeim mönnum,
er létu sér ekki til hugar koma, að eftir því sem
að afneitunin er ákveðnari, eftir því er hún
meiningarminni. Því hefir máske verið veitt
eftirtekt, að það er enginn ákveðinn vegur sem
að liggur út frá ástamálunum, eins og inn í þau.
Sumir menn líta á giftinguna frá því sjónarmiði,
en svo er vitanlegt, að það sjónarmið getur
brugðist. Burtför eða skilnaður við Bathshebu,
sem að nægt hefði sumum til gleymsku og hugs-
unarleysis, var líka öðrum ástæða til enn meiri
umhugsunar og aðdáunar — nefnilega þeim,
sem að velvildin, þó að hún sé hógvær og yfir-
lætislaus, er sterk og varandi hjá. Oak var í tölu
hinna jafngeðja á meðal mannanna og fann til
þess, að velvildarhugur hans til Bathshebu
brann nú enn heitar, þegar að hún var farin,
en áður. Kunningsskapur hans við frænku henn-
ar fór forgörðum þegar að tilhugalífi hans lauk,
og allt sem að Oak frétti um Bathshebu var, að
hún virtist hafa farið til staðar, sem hét
Weatherbury, meira en tuttugu mílur í burtu,
en hvort að hún fór þangað í heimsókn eða
alfarin, það gat hann ekki verið viss um.
Gabríel átti tvo hunda — George, þann
eldri, með dökkt móleitt trýni með gulrauðri
rönd í kring, en hvítum og dökkgráum dílum
eða skellum um allan skrokkinn, og gráu díl-
arnir höfðu upplitast með aldrinum og urðu
rauðbrúnir, það var eins og að blái liturinn í
gráu dílunum hefði máðst, líkt og bláminn úr
samslags lit á myndum Turners. í eðli sínu
hafði það upphaflega verið hár, en löng við-
koma hans við fjárullina, virtist hafa breytt því
smátt og smátt í eins konar ullartegund. Hund-
ur þessi hafði upphaflega verið eign illa lynts
og illa siðaðs fjárhirðis, og afleiðingarnar af því
voru þær, að George þekkti nákvæmlega allar
tegundir formæla, sem stóðu í sambandi við öll
upphugsanleg blótmæli, betur en nokkur óþokki
í nágrenninu. Löng reynsla hafði kennt kvikind-
inu út í æsar mismuninn á: „komdu til baka!“
og „Fjandinn þinn, komdu til baka!“ Og hann
vissi líka upp á hár, hve lengi hann mátti vera
á leiðinni frá ánnum til fjármannsins, eftir því
hvort kallið var notað, til þess að verða ekki
barinn eða sármeiddur með stafkróknum. Þó
að hann væri orðinn gamall, var hann vitur
hundur og ábyggilegur.
Yngri hundurinn, sonur George, hefir
máske verið líkur móður sinni, en það var ekk-
ert ættarmót með honum og George. Hann var
að læra fjárgæzluna, svo að hann gæti tekið við,
þegar sá eldri félli frá, en hafði ekki enn numið
meira en einföldustu reglurnar — átti ekki hægt
með að greina hvort að hann gerði hlutina vel
eða of vel. Svo einlægur, en þó svo undinn og
öfugsnúinn, var þessi hundur, (hann bar ekkert
sérstakt nafn ennþá, en gegndi undir eins, þegar
til hans var talað), ef að hann var sendur á
eftir fénu, þá gekk hann svo hreystilega að
verki, að hann hefði rekið heila hópinn lands-
hornanna á milli með mestu ánægju, ef að hann
hefði ekki verið kallaður til baka, eða ef fyrir-
mynd George hefði ekki minnt hann á að hætta.
Þetta nægir um hundana.
Þeim megin á Normanhæðinni, sem fjær
var landssetri Oaks, var kalk-pyttur, sem kalk
hafði verið tekið úr í mannsaldra og borið á
bújarðirnar þar í kring. Tveir limgarðar lágu
upp að pyttinum og voru eins og V í lögun,
en mættust þó ekki alveg. í opið, sem var á
pyttbrúninni var slegið viðarrimlum eða
borðum.
Kveld eitt þegar að Oak var kominn heim
til sín og búinn að ganga frá ánum, kallaði hann
á hundana heim, eins og hann var vanur, til
þess að láta þá inn yfir nóttina. Það var aðeins
annar þeirra sem gegndi — gamli George; hinn
kom ekki og fannst hvergi í kring. Gabríel
minntist þess þá, að hann hefði skilið báða hund-
ana eftir upp á hæðinni við dauðan lambskrokk,
sem þar lá (sem hann þó vanalega hélt frá
þeim, nema þegar lítið var um annað) og hann
hélt að sá yngri væri ekki enn búinn að fá full-
nægju sína, svo að hann fór inn í kofa sinn til
að sofa, sem hann hafði undanfarið ekki gert
nema á sunnudögum.
Það var enn nótt, þokukennd muggunótt.
Rétt fyrir dögun vaknaði Oak við óvanalega
mikinn hljóm, sem að hann kannaðist vel við.
Hljómur fjárklukknanna lætur eins í eyrum
fjármannanna, eins og klukkugangur í eyrum
annara manna, algengur og vanalegur hljómur,
sem enga sérstaka eftirtekt vekur nema að hann
breytist eitthvað frá því vanalega; annars gefur
hann til kynna að allt sé með felldu á fjárból-
inu. Þennan morgun heyrði Gabríel, að klukkna
hljóðið var óvanalega hvellt og títt. Þessi sér-
staki fjárbjölluhljómur getur orsakast á tvenns
konar hátt — þegar gefið er fljótt á garða
hljómar þessi fjárbjölluhljómur títt með dálitlu
millibili, eins og þegar fé brýst inn á nýjan
haga, eða þegar féð hleypur í hóp, en þá er
fjárklukknahljómurinn reglubundinn. Oak var
ekki lengi að átta sig á, að fjárklukknahljómur
sá, sem að honum barst nú til eyrna, kom frá
fé, sem var á harða hlaupum.
Hann stökk fram úr rúminu, dreif sig í föt-
in og þaut út í þokumuggu morgunsins og upp
hæðina. Ærnar, sem lengst voru komnar á leið,
voru hafðar sér, en þær, sem síðbæari voru
hafði hann á öðrum stað, og voru tvö hundruð
ær í þeim hóp. Sá hópur var horfinn og Gabríel
gat ekki fundið þær, hvernig sem að hann leit-
aði um hæðina, en hinar, sem voru bornar,
eða alveg komnar að burði, sem voru fimmtíu
að tölu, voru á sínum stað.
Gabríel leitaði og kallaði, en ekkert dugði.
Hann gekk fram að brúninni á kalkpyttinum
og sá að trépartur girðingarinnar á milli lima-
garðanna var brotinn og í hliðinu sá hann förin
eftir féð. Hann furðaði sig á þessu, að féð skyldi
brjóta girðinguna um þetta leyti árs, en vissi
að það var sólgið í umfeðmings-gras, sem óx í
skóginum. Hann kallaði aftur svo undir tók í
holtum og hæðum, en fékk ekkert svar frá
fénu. Hann fór í gegnum skóginn og gekk eftir
brúninni á hæðinni. Hæst upp á henni, þar sem
limagirðingarnar, sem áður eru nefndar, lágu
upp að kalkpyttsbrúninni, sá hann unga hund-
inn bera við loft — dökkan, kyrran, eins og
Napeleon á St. Helena.
Hræðileg hugsun flaug í gegnum huga
Oaks, sem nærri dró allan mátt úr honum, en
samt hélt hann áfram. Á einum stað sá hann
viðargirðinguna brotna, og sá förin eftir féð,
eins og sagt hefir verið. Hupdurinn kom til
hans, sleikti á honum hendina og var vingjarn-
legur eins og að hann vonaðist eftir verðlaun-
um fyrir vel unnið verk. Oak leit ofan fyrir
þverhnýpta brún pyttsins. Ærnar lágu þar dauð-
ar og deyjandi fyrir neðan — hrúga af vtvö
hundruð brotnum og limlestum ærskrokkum,
sem meinti að minnsta kosti tvö hundruð fleiri
í því sama ástandi.
Oak var umfram allt mannúðlegur maður,
svo áberandi var mannúð hans, að hún bar alla
kænskuhneigð hans ofurliði. Það hafði alltaf
verið honum sorgarefni að kindurnar urðu að
hníga fyrir hnífnum — að það kom alltaf dag-
'ur, sem að fjármaðurinn sveik þessar varnar-
lausu skepnur. Fyrsta tilfinning hans nú, var
meðlíðunartilfinning út af örlögum þessara
gæfu kinda og lambanna þeirra ófæddu. Svo
mihntist hann þess, að féð var óvátryggt. Allt
það, sem að hann hafði getað dregið saman
með miklu erfiði og súrum svita, var eyðilagt á
einni svipstundu og vonir hans um að verða
sjálfstæður bóndi ornar að engu — máske fyrir
lífstíð. Kraftar Gabríels, þolinmæði hans og
þrælkun höfðu mætt svo mikilli áreynslu frá
því að hann var átján ára og þar til að hann
var tuttugu og átta, að hann virtist nú að þrot-
um kominn. Hann tók höndunum fyrir andlit
sér og beygði sig ofan að rimlagirðingunni.
Sinnuleysið er ekki ævarandi, og Oak bóndi
hratt sinnuleysinu af sér. Það var eftirtektar-
vert og honum eðlilegt, að fyrstu orðin, sem að
hann sagði skyldu vera þakkarorð: —
„Guði séu þakkir, að ég er ekki giftur:
hvað hefði hún getað gjört í fátæktinni, sem nú
blasir við mér!“
Oak leit upp og var að hugsa um hvað hann
gæti gjört og virti fyrir sér með hálfum huga
það, sem við honum blasti. Utarlega í pyttinum
var kringlóttur vatnspollur og yfir honum hékk
kopar- og gulleitt tunglið, sem átti aðeins fáa
daga eftir ólifað. — Morgunstjarnan fylgdi því
eftir til hægri handar. Pollurinn glitraði eins
og dauðs manns augu, og með dagrenningunni
kom gola, sem kom endurskini tunglsins til að
titra og teygjast á pollinum án þess þó að brotna,
en breytti endurskini stjörnunnar í ljósrák á
vatninu. Allt þetta sá Oak og mundi það.