Lögberg - 28.02.1952, Page 2

Lögberg - 28.02.1952, Page 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 28 FEBRÚAR, 1951 i Maðurinn, sem enginn mundi eftir Eftir IVILLIAM cBRANDON i SIGURÐUR JÚLIUS JÓHANNESSON þýddi Fiðlan var fáguð og gljáandi. Hún leit út eins og ljómandi glóð. Súsönnu fanst eins og frá henni stafaði allur sá dýrðar- ljómi, sem hún hafði framleitt í meira en tvö hundruð ár. Taylor gamli hélt á henni í höndunum, sem ekkert var orðið eftir af nema skinnið og beinin. Hann leit á Súsönnu og sagði: „Hún er hlj,ómþýð enn þá; mjúk eins og silki“. „Indæl hljóð“, sagði Súsanna. Taylor gamli lét fiðluna í kassann. Hann settist upp í rúm- inu og rétti Súsönnu fiðluna. Gömlu gleraugun hans, sem voru margspengd með hefti- plástri, voru skökk á andlitinu. Hann horfði á Súsönnu og sagði, fremur fljótmæltur: „Þú ættir nú að eiga þetta“. Súsanna varð steinhissa og sagði: „Hvað segirðu maður? Ég að eiga fiðluna þína?“ „Ég ætla að gefa þér hana“, sagði Taylor. „Ég gef ykkur hana, manninum þínum og þér. Þið eruð að halda fyrsta árs hjónabands afmæli ykkar í dag, og ég ætla að gefa ykkur hana í afmælisgjöf“. „En þetta er fiðlan þín!“ sagði hún. Hendur gamla mannsins voru óstyrkar, og kassinn með fiðl- unni í ætlaði að detta niður á gólfið. Súsanna bjargaði henni frá falli, og svo sagði hún: „En þú mátt ómögulega gefa fiðluna þína. Það kemur ekki til nokkurra mála. I fyrsta lagi er hún heilmikils virði og svo . . .“ „Hún er ekki of mikils virði“, svaraði Taylor og hallaði sér aftur á bak á koddana: „Það er góð fiðla, þó hún sé ekki ein af þeim allra dýrustu“, hélt hann áfram. „Hvað sem um það er“, sagði Súsanna: „Mér gæti ekki dottið það í hug að taka við nokkru svona dýrmætu. Það væri synd“. Taylor gamli hló með sjálfum sér, og það var eins og hann blandaði hláturinn einhvers kon- ar ilsku: „Vertu ekki með neina vitleysu“, sagði hann: „Ég gef þér fiðluna, og svo er ekkert meira um það að segja. Farðu með hana til hljóðfæraflokksins, þar sem þeir eru að æfa sig, og segðu þeim að þú viljir selja fiðluna. Einhver þeirra kaupir hana líklega sjálfur. En ef ekki, þá fær einhver þeirra ríkan stú- dent til þess að kaupa hana. Reyndu ekki að telja mér trú um það að börnunum ykkar kæmi það ekki vel að eiga fáein cent“. „Það er dæmalaust vel hugsað af þér að vilja gefa okkur fiðl- una þína“, sagði Súsanna; „en mér dettur ekki í hug að taka við henni — þinni eigin fiðlu!“ Taylor gamli reiddist og sagði: „Heyrðu mér, Súsanna: Er ég ekki sjálfur fjár míns ráðandi? Er ég ekki frjáls að því að gefa vinum mínum litla gjöf við há- tíðlegt tækifæri? Fyrsta árs hjónabands afmæli ykkar er kannske ekki þess virði? En heyrðu mér — hlustaðu á það, sem ég segi: Það er, ef til vill meira virði en nokkuð annað, sem þú heldur upp á: Þú veizt ekki nema þetta verði meira en fyrsta hjónabands afmælið ykk- ar: Það getur líka orðið það sein- asta: Ég er nógu gamall til að hafa reynslu fyrir því: A fyrsta árs hjónabands afmæli mínu komu nokkrir vinir mínir úr hlj óðfæraflokknum og léku lag við fagurt ástaljóð, sem heitir „Lítið kvöldljóð“. Ég hefi aldrei getað gleymt því. Og hvers vegna? Næsta ár var konan mín dáin. Þetta var fyrsta giftingar afmælið okkar. — En það var líka það seinasta: Hlustaðu nú á mig, Súsanna: Ég sit hérna í rúminu mínu. Ég horfi út um gluggann. Ég horfi út yfir auða blettinn, sem er fullur af alls konar skrani. Ég horfi á gamla köttinn, sem situr á girðingunni. Ég horfi á þvotta- snúrurnar, sem flæjast hver um aðra. Ég horfi á konu með sterk- lega handleggi, sem togar í þvottasnúruna fram og aftur. Já, ég sit hér í rúminu; herbergið mitt er kalt. Þetta er hrörlegt hús og gamalt. Lyktin í því er eins og lykt úr úldinni grútar- tunnu. Ég sit hérna í rúminu. Ég er að velta því fyrir mér til hvers ég hafi nú verið fæddur 1 þennan heim, 'eða til hvers ég hafi lifað. Ég er sjötíu og níu ára gamall, og ég veit það ekki enn þá. Kannske að ég hafi ekki lifað til neins annars en bara til þess að gefa ykkur, þér og manninum þínum, fiðluna mína? Skyldi það ekki vera mögulegt? Ég held að það sé mögulegt; og með þeirri sann- færingu. bið ég þig að þiggja hana; þú gerir það fyrir mig, Súsanna“. „Þú ert svoddan dæmalaus þrákálfur“, sagði Súsanna. Hún tók höndina á honum og þakk- aði honum fyrir: „Beztu þakkir!“ sagði hún: „Þetta er bezta gjöf, sem okkur nokkurn tíma getur hlotnast“. „Hvaða vitleysa!“ sagði Taylor: „Þið hljótið hundrað gjafir miklu betri“.------ Súsanna og Stefán áttu heima í einu herbergi uppi á fjórðu hæð; það var á bak við Melindu í brúnum steinhússræfli, sem Melinda átti. Stefán vann á gasolíustöð og var að læra vél- fræði í kvöldskóla. Súsanna bjó til ljóshlífar á lampa og seldi þær til þess að auka tekjurnar. Þau áttu enn þá langt líf fram undan sér, eða þau vonuðust til þess. Og þau voru áhyggjulaus, þó þau ættu enga peninga. Þau höfðu komið sér saman um það að eignast sex börn og koma sér upp húsi í Hnúks dalnum. Og þeim fanst með sjálfum sér að þetta mundi alt verða svo að segja tafarlaust þegar Stefán útskrifaðist frá skólanum. Taylor gamli var svo að segja rúmfastur: Hann þjáðist af liða- gigt og hjartveiki. Hann var á fimtu hæð í aftur enda hússins, beint fyrir ofan Stefán og Súsönnu. Súsanna hljóp upp björgunar- stigann á hverjum degi til þess að spjalla við gamla manninn og stytta honum stundir. Henni þótti líka gaman að því að hlusta á hann tala um hljóðfæraslátt og söng. Taylor gamli hafði verið alla æfi sína í söngflokknum, þang- að til bannsett gigtin lagði hann í rúmið. Súsanna var eina mann- veran, sem heimsótti hann. Nema þegar hún Melinda kom einstöku sinnum, til þess að matreiða eitthvað handa hon- um og þrífa til í herberginu hans. Þegar Stefán kom heim frá kveldskólanum, og Súsanna sagði honum, ferðasöguna og fréttirnar, og sýndi honum fiðl- una, sagði hann: „Hamingjan góða! Hann hefir þó ekki gefið þér fiðluna sína? Hún hlýtur að vera heilmikils virði“. „Hann sagði að hún væri ekki ein af þeim allra dýrustu“, sagði Súsanna: „ en ég er viss um að hún er mörg hundruð dala virði, að minsta kosti. Ég fékk handa gamla manninum vínflösku í matsölubúðinni; það er afmælið hans í dag, og hann gaf mér fiðluna af því að það er gifting- ar afmælið okkar líka í dag. Hann lagði svo ríkt að mér að taka við fiðlunni, að ég gat ó- mögulega komist undan því. Þetta var það eina, sem hann átti til þess að gefa, svo hann gaf okkur það, blessaður karlinn. Auðvitað nær þetta engri átt. Mér fanst ég vera sek um fjár- drátt þegar ég tók við henni“. „Það er alt gott og blessað", sagði Stefán, gletnislega. „Ég skil þetta alt saman; honum lízt vel á þig. — Mér lízt dálítið vel á þig líka — stundum“. Þau stóðu saman stundarkorn og störðu hugsandi á fiðluna. Stefán klaip Súsönnu í hægra eyrað, en hún gaf honum utan undir með vinstra handarbak- inu: „Hann er svo skelfing ein- mana“, sagði Súsanna. „Hann sagði í dag að hann vissi ekki til hvers hann hefði verið fædd- ur, eða til hvers hann hefði lif- að. Ég grét þegar ég kom heim frá honum“. ' „Heyrðu!“ sagði Stefán: „Við gætum selt fiðluna og fengið eitthvað handa honum fyrir verðið. Eða bara fengið eitthvað handa honum fyrir part af verð- inu; það væri sanngjarnt. Kannske hann þyrfti að fá ein- hver meðul?“ Súsanna hristi höfuðið: „Það eru engin meðul, sem gera hon- um neitt gott“, sagði hún. „Og svo gaf hann okkur fiðluna. Og hamingjan veit að það er margt, sem við þyrftum að kaupa“. „Þú þarft ekkert!“ sagði Ste- fán; „þú átt mig; er það kannske ekki nóg? Samt verð ég að játa það, að vel kæmi það sér að geta keypt nýja skó“. Þessi athuga- semd minti hann á það, að hann þurfti að fá sér pappaplötu fyrir innri sóla í skóna sína. Hann hafði efnið í þá, settist nú niður og sneið þá þangað til þeir voru, orðnir mátulegir. Þá leit hann á Súsönnu og sagði: „Ég gæti nú annars látið þig kaupa nýja kaffikönnu“. „Ég hefi einmitt verið að skoða könnu“, sagði hún: „Sú kanna kostar sjötíu og níu cent. Ég skal segja þér hvað ég var að hugsa um. Mér datt í hug að við gæt- um keypt handa honum reglu- lega góðan hljómritara, ef við seldum fiðluna og svo heilmik- ið af hljómplötum. En þá kem- ur það til greina að hann heyrir svo rækalli illa og verður að hafa vélina svo háværa að Mel- inda mundi skipa honum að loka henni á augabragði. Þú manst eftir gamla hljómritaran- um, sem hann átti. Við heyrð- um til hans alla leið hingað niður. Ég stakk upp á því að hann fengi sér heyrnarpípur. Ég veit ekki hvað það væri annað, sem við gætum keypt handa honum fyrir peningana“. „Það er annað, sem við gætum gert“, sagði Stefán: „Við gætum geymt fiðluna. Eitthvað af þess- um börnum, sem við ætlum að eignast, gæti kannske lært á fiðlu“. „Aha-a!“ sagði Súsanna. Ste- fán hélt á loft pappaplötunum, sem hann hafði háft í skónum sínum. En það var gat við gat á skónum sjálfum. „Við verðum að kaupa nýja skó á undan öllu öðru“, sagði Súsanna, „og hvíta skyrtu“. „Vitleysa!“ sagði Stefán: „Ég kaupi mér tvær verkamanna skyrtur; þær kosta báðar til samans ekki meira en ein hvít skyrta“. „En ég er orðin þreytt á þess- um verkamanna skyrtum“, sagði Súsanna: „Bara eina hvíta skyrtu!“ „Jæja þá“, sagði Stefán. „Ef þú kaupir þér þá eina Nylon sokka. Mér þætti gaman að sjá þig í sokkum einu sinni áður en ég hrekk upp af“. „En það þurfa ekki að vera Nylons sokkar“, sagði Súsanna; „ég hefi ekkert að gera við þá. Ég er orðin því svo vön að vera berfætt. Mér yrði bara kalt í Nylons sokkum, og ég fengi kvef, það er ég viss um“. Svo bætti hún þessu við með ákafa: „Við skulum fá okkur pappírs- blað og blýant og skrifa skrá yfir alt, sem við þurfum og mun- um eftir. Svo þegar við vitum hversu miklir peningarnir verða, þá getum við strikað það út, sem við komumst helzt af án. Við skulurir byrja á lífsábyrgð- inni þinni. Það eru nú 480 dalir til þess að byrja með. Ljáðu mér blýant. Hamingjan góða! — Við fáum aldrei nóg til þess að borga þá upphæð alla. En við getum kannske borgað nokkuð af láninu. Við skulum samt skrifa það alt á blaðið. Og næst kemur saumavél; við skulum skrifa alt það dýrasta fyrst“. Nú tók Stefán fram í fyrir Súsönnu og sagði: „Ef þú ætlar að halda svona áfram, þá er bezt að skrifa allar pönnur og alla potta o. s. frv., í stað þess að skrifa bara kaffikönnu“. Þau skrifuðu allan listann á meðan Stefán var að borða kveldverðinn. Þetta var orðið svo mikið að þau urðu stein- hissa. En það var eins og Sús- anna sagði: Þau vissu ekki hversu mikið þau kynnu að fá fyrir fiðluna. Og það skaðaði ekki þó þau sköpuðu sér fram- tíðar drauma. Súsanna sagðist fara tafarlaust með fiðluna til hljómsveitarinn- ar, sem var einmitt nú við æf- ingu, og spyrja foringjann hversu mikið mundi fást fyrir Íiana. Var það ekki mögulegt að upphæðin yrði nægileg til þess að borga þetta alt? „Ég las það í blaði nýlega“, sagði Súsanna: „að ein tegund af fiðlum væri $20.000 virði; önnur tegund væri helmingi minna virði — það eru $10.000. Setjum sem svo að þessi fiðla væri virði fimta parts af henni, þá væru það $2.000. Auðvitað var það vitleysa af þeim að hugsa sér svona háar tölur. En það var nú samt svona: Þau höfðu enga hugmynd um það hversu mikils virði fiðlan væri. Þegar þau höfðu skrifað á blaðið alt, sem þau mundu eftir, bættu þau við $20.00 fyrir eitt- hvað til þess að gleðja gamla manninn. Eitthvað ónýtt og ó- hóflega dýrt, ef þau gætu ekki látið sér detta nokkuð betra í hug — kannske t. d. fallegt blóm. Þegar Stefán var farinn á kvöldskólann, baðaði Súsanna sig og fór í einu fínu fötin, sem hún átti til — það voru fötin, sem hún var í þegar hún gifti sig, fyrir réttu ári. Hún lét fiðl- una í kassanum undir vinstri höndina, fór svo út og gekk rak- leiðis þangað, sem hún vissi að hljómsveitin var að æfa sig. Hún varð að fara þvert yfir borgina. Þegar hún kom þangað, sem ferðinni var heitið, mætti henni feitur og sællegur maður, og hún sagði honum að sér hefði verið sagt að finna Mr. Kliner, hljómsveitarstjórann. T a y 1 o r hafði sagt henni að hún mundi ekki þurfa annað en það til þess að hún fengi umsvifalaust að komast inn, því hljómsveitar- stjórinn væri maður sem allir litu upp til. Alt þetta sagði hún feita og sællega manninum. Mr. Kliner var þrekinn maður og herðabreiður, með brotið nef; hann leit út fyrir að vera öku- maður á flutningsvagni. En það sem Súsönnu þótti skrítnast var að hann talaði líka eins og hann væri ökumaður á flutnings- vagni: „Taylor! sagðirðu; við hvað áttu? Segirðu að þetta sé fiðlan hans Taylors? Hvað ert þú að gera við hana? Hefirðu stolið henni?“ „Nei, ég hefi sannarlega ekki stolið henni“, svaraði Súsanna, stórkostlega móðguð: „Hann gaf mér hana“. Mr. Kliner hló, svo sagði hann: „Þú ert bara að gera að gamni þínu. En hvað á alt þetta að þýða? Kannske þú sért dóttir hans Taylors eða .... nei, ekki getur það verið; hann átti víst engin börn, eða hvað. — En hvað sem því líður — þú ert of ung til þess að geta verið dóttir hans“. Hann virti Súsönnu ná- kvæmlega fyrir sér, og leizt auð- sjáanlega vel á hana: „Þú ert líka laglegri en svo að þú gætir verið dóttir hans! Taylor, þessi ljóti gamli hrosshaus — Er hann dauður karlinn?“ „Nei, hann er ekki dáinn“, sagði Súsanna: „Hann gaf mér fiðluna sína í dag“. „Ég hélt sjálfsagt að hann væri löngu dauður“, sagði Kliner. Annar hljómfræðingurinn horfði á fiðluna yfir öxlina á Kliner: „Fiðlan hans Taylors!" hrópaði Kliner, og hélt fiðlunni hátt á loft: „Þetta er fiðlan hans Taylors gamla. Þessi unga stúlka hefir hana til sölu!“ Mr. Kliner lét augabrúnirnar síga, horfði á Súsönnu og sagði: „Fyrir hvað viltu selja hana? Þú segir að þér hafi verið gefin hún. Kantu að leika á hljóðfæri?“ „Nei, nei; ég kann ekkert að leika. En við þurfum á pening- um að halda, og hann sagði mér að selja hana. Þetta er giftingar- dagurinn okkar Stefáns og fiðl- an er afmælisgjöf“. Súsanna hafði ekki búist við því að þurfa að svara fjölda af spurningum og gefa ótal skýr- ingar. Hún var alveg í vand- ræðum. Mr. Kliner ávarpaði lítinn sköllóttan mann og sagði: „Þú varst einn af nemendunum hans Taylors gamla, var það ekki, Jói“. Hann rétti Jóa fiðluna. „Þetta er fiðlan hans; hann vill selja hana“. Litli sköllótti maðurinn svar- aði og sagði: „Ég hélt að Mr. Taylor væri dáinn. Ég tapaði öllu sambandi við hann á með- an ég var í burtu í stríðinu, og ég hélt . . . . Ég vænti þó ekki að hann sé í neinum fjárhags vandræðum?“ Súáanna svaraði og sagði: „Hann er nú að vísu fátækur, en hann hefir nægilegt til þess að lifa á. En hann er afskaplega einmana. Hann á heima uppi á loftinu beint uppi yfir okkur. Hann getur ekki leikið á fiðluna sína lengur: hann hefir svæsna liðagigt; hann er rúmfastur lengst af. Ég fór upp með svo- litla gjöf handa honum í dag, því það er afmælisdagurinn hans, og þá gaf hann mér fiðl- una sína“. Súsanna fann að hún blóðroðnaði. Henni fanst eins og það væri tóm vitleysa, sem hún var að segja; en þó vissi hún sjálf að það var alt alveg satt. Litli sköllótti maðurinn laut niður að fiðlunni hans Taylors, og reyndi einn strenginn. Svo sagði hann eins og út í bláinn, án þess að snúa sér að nokkrum sérstökum: „Hann kendi mér borgunarlaust. Það er að segja: ég borgaði honum ár eftir ár; en þegar náminu var lokið, fékk hann mér svolítinn kassa; þegar ég opnaði hann, var í honum hvert einasta cent, sem ég hafði borgað honum. Hann vissi að ég var í peningaþröng. Ef þú vilt gera svo vel, stúlka góð, að sýna mér hvar hann á heima, þá ætla ég að fara og heilsa upp á hann. Ég fyrirverð mig fyrir það að hafa ekkert skift mér af honum“. Súsanna sýndi honum hvar Taylor átti heima, og sagði: „Ég er alveg viss um það, að honum þykir ósköp vænt um að sjá Þig“- „Þessi gamli góði Taylor“, sagði Mr. Kliner, „hann var altaf að gefa hitt og þetta. Það er engum að kenna nema ‘hon- um sjálfum, ef hann endar æfina með því að verða öreigi. En þessi fiðla er býsna falleg gjöf. Hvað sagðirðu að hún væri? — Afmælisgjöf?“ Súsanna sagði þeim það aftur að þetta væri afmælisdagurinn hans Taylors, og það væri líka fyrsta árs giftingarafmæli henn- ar sjálfrar. Hún sá það að hljóm- fræðingnum fast ekki mikið til um giftingarafmælið hennar; þeim fanst það sjáanlega ekki þess virði að minnast þess með þessari dýru gjöf. Hún reyndi því einu sinni enn að skýra sem nánast allar kringumstæður. Hún sagði þeim frá fyrsta gift- ingardeginum hans Taylors, og að það hefði líka orðið sá sein- asti; þess vegna væri hann svo viðkvæmur fyrir þessu. „Kannske við ættum að fara og heimsækja gamla manninn til þess að finna það út hvernig í öllu liggur?“ sagði Kliner, þeg- ar Súsanna þagnaði. Hann depl- aði augunum framan í litla sköllótta manninn og sagði: „Að minsta kosti þú, Jói og hinir úr fyrstu fjórradda deildunum. Hvað segið þið um það, piltar? Geta allir komið saman og eytt eins og hálftíma í kvöld?“ „Ha — ha-a! Þetta er ágætis hugmynd!" sagði Jói. Hann brosti og sagði: „Ég sannarlega get það“. „Ég býst við að gamli maður- inn hafi gert okkur öllum ein- hvern greiða einhvern tíma“, sagði Kliner: „Við þurfum að hafa tvöfaldan bassa. Vill ein- hver fara og tala við hann Sam? Hann var líka einn af nemend- unum hans Taylors gamla. Við skulum selja fyrir þig fiðluna þína, unga stúlka. Þú þarft ekki að bera neinar á- hyggjur í sambandi við það“. „Getur þú gefið mér nokkra hugmynd um það hversu mikils virði fiðlan muni vera?“ spurði Súsanna. „Ég get það seinna“, svaraði Kliner. Alt í einu varð hann óða mála og sagði: „Þa — þarna kem- ur þá hann Gellir! — Flýttu þér í burt!“ x Einhver fyrir aftan Súsönnu kallaði hástöfum og sagði: „Bíð- ið þið! — Bíðið þið!“ Súsanna sneri sér við og sá lítinn mann í gúlpandi peysu. Hún sá að það var stjórnandi hljóðfæraflokksins. Hann hélt áfram að kalla og sagði í sífellu: „Bíðið þið! — Bíðið þið!“ Og Súsönnu sýndist hann stara á sig með einhvers konar brjál- æði. Hún hrifsaði fiðluna frá Jóa og hljóp í burt, og flýtti sér eins og fætur toguðu. Stefán kom heim frá kveld- skólanum skömmu eftir klukk- an ellefu; Súsanna var rétt byrj- uð að segja honum ferðasöguna til hljómsveitarinnarýþegar þau heyrðu heilmikinn fóta gang í göngunum, og einhver barði að dyrum. Stefán opnaði dyrnar og Sús- ann þekti Kliner. Nú var hann í yfirhöfn með hatt á höfði og fiðluna sína undir hendinni. Næst fyrir aftan hann þekti 'hún Jóa og næsta honum sá hún tvo hljómfræðinga úr flokkn- um. Þeir voru allir með hljóð- færi. Á eftir þessum, sem hún þekti, sá hún fleiri, sem hún þekti ekki: fleiri og fleiri. Þeir voru alls staðar: í stiganum, í göngunum, um alt. í þyrping- unni sáu þau stóran mann með bassafiðlu: „Gott kvöld!“ sagði Kliner: „Ef ég á að klifra ha^rra en þetta, þá verð ég að fá fall- hlíf. Hvar er íbúðin hans Taylors gamla?“ „Hver ansinn gengur á?“ spurði Stefán. „Það veit ég ekki“, sagði Sús- anna. Hún var steinhissa á þessu öllu: „Hann Taylor er beint uppi yfir okkur!“ sagði Súsanna: „Ég fer venjulega upp björgunar- stigann. Það er miklu skemra heldur en að fara alt í kring og upp að framan“. „Björgunarstiginn er ágætur“, sagði Kliner. Hann kallaði yfir

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.