Lögberg - 24.04.1952, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 24. APRÍL, 1952
Fluttí fyrirlestra um ísland í heimsólfunum 5
Rætt við Kristínu og Arthur Gook, sem eru nýkominn til bæjarins
úr ferðalagi umhverfis jörðina
Um sl, helgi komu víðförulir
heimamenn hingað til bæjarins
eftir meira en árs útivist. Hjónin
frú Kristín og Arthur Gook trú-
boði og vararæðismaður komu
heim með „Heklu“ á sunnudag-
inn úr ferð umhvermis jörðina;
þau fóru héðan frá Akureyri 11.
október 1950, en lögðu upp í
hnattförina frá London í nóvem-
ber.
I þessari ferð fóru þau ekki að-
eins í milli stórborganna á leið-
inni umhverfis hnöttinn, heldur
ferðuðust þau víða um mörg lönd
kynntust fjarlægum þjóðum og
þjóðabrotum og sáu margt ný-
stárlegt og merkilegt. — Dagur
ræddi við þau hjónin á heimili
þeirra á Sjónarhæð á mánudags-
kvöldið, fór með þeim í huganum
þessa löngu leið, heyrði þau segja
frá mörgu, markverðu, sem fyrir
augu og eyru bar. Því miður
verður ekki hægt að stikla nema
á stærstu atriðunum í stuttri frá-
sögn.
Gott að koma heim
Hjónin voru mjög ánægð að
vera komin heim og eru þakklát
fyrir hversu heimili þeirra var
vasklega varið fyrir eldi, þegar
brann hjá nágrönnum þeirra í sl.
mánuði. Frú Kristín sagði, að
kannske lærði maður það ekki
sízt á svona ferð, að meta sitt eig-
ið land og allt, sem það hefur að
bjóða. Og Arthur Gook hafði yfir
þessar línur Kiplings: „How
little they know England who
only England know.“ Þessi orð
mætti heimfæra upp á ísland og
hefði sér oft dottið þau í hug:
Þeir þekkja lítið ísland, sem
þekkja ísland aðeins! öll lönd og
allt fólk hefur nokkuð til síns
ágætis, en heimalandið lýsir þó
skærast í samanburðinum.
Ferðasagn?
Þau fóru alla ferðina fljúgandi,
á vegum BOAC-flugfélagsins
brezka. Kynntust alls konar flug-
vélum og alls konar flugveðrum,
en yfirleitt gekk allt að óskum.
Einna erfiðust og ókyrrust var
flugleiðin á fyrsta áfanganum,
leiðinni London-París! Fara verð
ur fljótt yfir sögu. Frá París var
farið til Rómaborgar og þaðan til
Aþenu. Þau skoðuðu það merk-
verðasta í þessum fornfrægu
borgum. Frú Kristín sagði, að sén
hefði virzt dýrtíð einna mest í
Grikklandi — brauð kostaði þar
1000 drökmur og umbúðirnar ut-
an um það 100 drökmur! Frá
Aþenu fóru þau til Kýpur — þar
er fagurt og unaðslegt — og frá
Kýpur til Beirut og þaðan til
Landsins helga, skoðuðu alla
merkustu sögustaðina, Jerúsalem
Nazaret, Kana o. s. frv. — sátu á
bökkum Galíleuvatns og borðuðu
fisk úr vatninu. í Jerúsalem
k
hittu þau íslenzku lögregluþjón-
ana, sem störfuðu þar á vegum
SÞ—ágætir fultrúar landsins og
var skemmtun að tala íslenzku
þarna. — Skoðuðu Jerúsalem
rækilega, bæði hluta Araba og
Gyðinga og gekk greiðilega að
komast til Israelsríkis, en það er
oft erfitt eftir þessari leið. Frá
þessum slóðum flugu hjónin aft-
ur til Kýpur og þaðan til Egypta-
lands; dvöldu þar um hríð, aðal-
lega í Heliopolis, skammt frá
Cairo. Fóru upp með Níl til Ass-
ut, hinnar fornu höfuðborgar
heimsóttu hina kristnu Kopta
þar og var það merkileg reynsla,
sagði Arthur.
1 dimmstu Afríku
Frá Egyptalandi lá leiðin til
Nairobi í Austur-Afríku. Sú borg
stendur á hálendi, loftslag er
þægilegt, þótt skammt sé til mið-
jarðarlínu. Þar skammt frá eru
villidýr í sínu náttúrlega um-
hverfi. Fá ferðamenn að aka í
bílum út í þjóðgarðinn og sjá
hin stoltu dýr í sínu „elementi.“
Þau hjónin fóru slíka ferð og
tóku myndir m. a. af ljónum. Frá
Nairobi héldu þau lengra inn í
land, að Viktoríuvatni, á slóðir
Livingstones, inn í „dimmstu
Afríku,“ sem eitt sinn var svo
nefnd, og er enn réttnefni að
vissu leyti. Dvöldu um hríð í bæj
unum Kampola og Massaga; í
síðarnefnda bænum var gestgjafi
þeirra eini hvíti meðurinn. Þetta
var sú raunverulega Afríka! Frá
þessu slóðum flugu þau til Jó-
hannesborgar. Frú Kristín sagði,
að sér væri sú ferð sérlega minn-
isstæð, sérstaklega hvít jökulhett
an á Kilimanjarofj’alli. í Jóhan-
nesborg dvöldu þau um hríð og
ferðuðust um nágrennið. Þar
hittu þau íslending, unga konu
úr Reykjavík, sem þar er gift og
á fagurt heimili. Þarna flutti
Arthur m. a. erindi fyrir 600
Zúlúnegra, sem afplánuðu refs-
ingu í fangelsi og sagði hann það
hafa verið merkilega lífsreynslu.
Frá Jóhannesborg fóru þau, um
Pretoríu, til Höfðaborgar — ein-
hver fegursta borg, sem meður
sér — og þaðan upp í land, sáú
þá m. a. hina stórfenglegu Vik-
toríufossa. Ferðuðust um Rhod-
esíu og loks til Nairobi, en þaðan
var flogið til Bombay, með við-
komu í Aden og Karachi í Pak-
istan.
\
í Asíu
Þau dvölru um hríð í Bombay
— þar er komið á slóðir and-
stæðnanna, þar er ríkidæmi og
sárasta fátækt, menning og ó-
menning. Um hálf milljón
manna á hvergi höfði sínu að
halla og sefur á götum úti. Ann-
ars sagði Arthur, að dvöl sín í
Indlandi hefði kennt sér að meta
Indverja meira en áður. Þeir
glíma hraustlega við vandamálin
og þessi vandamál þeirra eru risa
vaxin. Frá Bombay fóru þau til
Delhi og Agra. Skoðuðu þar hina
frægu Taj 'Mahal grafhvelfingar.
Þar er einn af þeim fáu frægu
stöðum, sem maður hefur lesið
um og verður ekki fyrir von-
brigðum að sjá, sagði Arthur. —
Eftir dvölina þar fóru þau um
Madras til Godavanhéraðs inni í
landi. Þar hófst enskt trúboða-
starf á Indlandi og stendur á
gömlum merg. Þau voru þar á
vegum góðra vina, indverskra,
fóru síðan um Travancorehérað
og Cochan til Colombo á Ceylon
og hinnar fornu höfuðborgar
Kandy, inni í landi. Þaðan til
Singapore og um Jaktara á Java
til Darwin í Ástralíu og til Sid-
ney. Þeim þótti skrítið þar að sjá
íslendinga koma aðvífandi norð-
an frá Singapore í hitabeltisföt-
um, því að kominn var vetur hjá
þeim. En skjólfatnaður hjónanna
hafði verið sendur á undan þeim
— þ. e. a. s. átti að vera það, en
tafðist. Úr þessu varð þó fljótlega
bætt, en Arthur fékk kvef í Ás-
thalíu og kom með leifar þess
alla leið hingað út til íslands! —
Þannig eru ferðalögin orðin í ver-
öldinni í dag. — I Ástralíu komu
þau víða, m. a. til Brísbane, Mel-
bourne og Augustu inni í landi,
sáu þar innfætti fólk í sínu um-
hverfi.
Á slöðum Jörundar
Frá meginlandinu fóru þau til
Tasmaníu og munu fáir íslend-
ingar hafa gist það land fyrr, því
að úrleiðis er það í hnattferð. —
Kannske hefur enginn komið
þangað frá Islandi síðan Jörund-
ur hundadgakóngur lenti þar í
fangavist á fyri öld? Frá Ástralíu
lá leiðinu til Nýja-Sjálands. Þar
gæti ég helzt hugsað mér að búa
annars staðar en á íslandi, sagði
frú Kristín. Þar er Island í gróð-
urríkari og mildari mynd. Þar
eru jöklar, fjöll, hverir. Þau ferð-
uðust þar víða. Síðan til Fiji-eyja
og dvöldu þar í viku. Lögðu upp
þaðan til Honolulu miðvikudag-
inn 25. júlí sl. kl. 10 um kvöld og
komu til Honolulu sama dag um
hádegi—þ. e. komu þangað mörg-
um klst. fyrr en þau lögðu af
stað! — Þau græddu þarna heilan
dag á því að ferðast sífellt í aust-
ur, lifðu tvo miðvikudaga 25.
júlí! — I Honolulu er margt fall-
egt að sjá, en eftirminnilegastur
kirkjugarðurinn í Pearl Harbor
og þúsundir grafreita. — Gefur
til kynna hver ógurleg katastrófa
árás Japana var. — Lengasta dag
leið í förinni var frá Honolulu til
San Francisco, 9Vz klst. flug. I
Ameríku fóru þau til Los Angel-
es og Vancouver, til Winnipeg og
hittu þar m a r g a íslendinga.
Arthur prédikaði þar í kirkjum
íslendinga og hitti fjölda þeirra.
Þaðan fóru hjónin til Toronto og
stórborganna við vötnin stóru og
loks til New York. Þaðan til Ber-
mudaeyja og loks um Azoreyjar
til Lissabon og eftir ferðalög um
Portúgal til London «g komu þar
22. október sl. og höfðu þá verið
tæpa ár í hnattförinni.
Kynnti ísland
A freðalagi þessu heimsóttu
þau hjónin trúboðsstöðvar í þess-
um löndum og kynntust kristi-
legu starfi. Arthur hélt nær alls
staðar samkomur og flutti þar er-
indi. Kvað hann sér hafa verið
það mikla gleði, að tala við þetta
fólk, það hefði verið góðir áheyr-
endur. En auk þess flutti Arthur
fyrirlestra um ísland mjög víða,
eða á um það bil helming af
stöðum þeim, er þau heimsóttu,
og hann drap á ísland með nokkr
um orðum í hverri ræðu. Auk
þess talaði hann í útvarp víða, og
við blöð. Útvarpsfyrirlestra flutti
hann m. a. i Brisbane og Sidney í
Ástralíu, í Wellington og Auck-
land í Nýja-Sjálandi og í Hono-
lulu útvarpið. Ég lagði áherzlu á,
sagði hann, að segja frá landinu
eins og það var er ég kom hér
árið 1905 og eins og það er í dag.
Ég benti á, að hinar gífurlegu
framkvæmdir og framfarir hér
væru nátengdar því að þjóðin
hefði fengið frelsi og sjálfstæði.
Slík væru áhrif þess að ráða sér
sjálfur. Svo ræddi ég auðvitað
um náttúru landsins, atvinnu-
vegi, sögu þjáðarinnar og menn-
ingu. — Als staðar var hlýtt á
mál mitt af athygli. Fæstir
kunnu nokkur skil á Islandi áður,
þó hittum við af og til menn, sem
voru býsna vel héima. Til dæmis
á Indlandi. En nafnið finnst þeim
kuldalegt þar suður frá, setur að
þeim hroll, er maður segist koma
frá Islandi.
Bæði hjónin segjast eiga ó-
gleymanlegar minningar úr þess-
ari miklu ferð, frá löndum, mann
virkjum og fólkinu sjálfu. Arth-
ur hefur í hyggju að rita bók um
ferðina. Mun marga hér fýsa að
lesa þá bók. Blaðið býður hjónin
velkomin heim og þakkar þeim
fróðlegar og skemmtilegar upp-
lýsingar.
— DAGUR 19. marz.
AÐ IfANDAN:
Kveðja fró manni, sem dó
fyrir 7000 órum
CAGA þessi birtist í stórblaðinu Times í ágústmánuði 1922. Hún
^ er frá einum fréttaritara þess, en kunnugt er, að Times velur að-
eins áreiðanlega menn sem fréttaritara og þess vegna þarf ekki að
efast um að sagan sé sönn. Fréttaritarinn segir svo frá:
—Ég lagði á stað frá hinum dá-
samlegu Hawaii-eyjum með skip
inu Makura. Skömmu eftir að
við fórum þaðan sýndi skipstjór-
inn mér einkennilegt bréf og
sagði mér eftirfarandi sögu.
Á einni af Kyrrahafseyjum á
heima kona, sem við skulum
kalla frú B. Afi hennar hafði ver-
ið trúboði þarna. Að undanförnu
hefur hún staðið í sambandi við
framliðna menn ,sem uppi voru
fyrir mörgum öldum og áttu
heima annars staðar á hnettin-
um. I sumar sem leið var hún
farþegi á Makura. Skipstjórinn
hafði heyrt um þennan hæfileika
hennar að komast í samband við
framliðna og spurði hana því
hvort hún vildi ekki gera tilraun
að sér sjáandi. Hún samþykkti
það og settist að borði með blý-
ant í hönd og blað fyrir framan
sig. Þeir skipstjórinn og maður
hennar sátu við annað borð á
meðan og voru að skoða bók um
Samoa-eyjar. Þannig sátu þau
nokkra stund. Konan sat róleg
með hendina á borðinu, alveg
eins og símritari, sem er að bíða
eftir skeyti.
Eftir nokkra stund mælti hún
upp úr eins manns hlpóði: „Æ,
hvaða vandræði, þetta eru þá enn
sömu dulrúnirnar.“ Þetta sagði
hún vegna þess að um nokkurt
skeið, þegar hún skrifaði ósjálf-
rátt, höfðu komið á pappírinn
dularfullar rúnir, sem hún hélt
að væri fornt táknletur þar eyst-
ra. Hún sat samt kyrr í tuttugu
mínútur og skrifaði, og síðan
rétti hún skipstjóra blaðið. Hann
ákvað að geyma það og reyna að
finna einhvern, er lesið gæti
þetta dulmál.
Þegar skipið kom til Fiji-eyja
hitti hann nokkra Indverja, sem
komnir voru þangað í kaupsýslu-
erindum. Hann sýndi þeim blað-
ið, en þeir höfðu aldrei séð þetta
letur og gátu því ekki ráðið fram
úr skeytinu. Skipstjórinn varð
fyrir miklum vonbrigðum, en er
hann sagði frú B. frá þessu sagði
hún: „Það gerir ekkert til, ég
ímynda mér að þetta sér tóm vit-
leysa.“
En svo var það í nóvembermárk.
uði síðast liðnum, að einn af
frægustu fornfræðingum heims-
ins var farþegi á Mákura. Skip-
stjórinn sýndi honum skeytið,
en lét þess ekkl getið hvaðan
það væri komið né hvernig hann
.hefði fengið það. Fornfræðing-
urinn tókst á loft um leið og hann
sá skeytið og spurði í þaula hvað-
an það væri komið og hver hefði
skrifað það. Síðan sagði hann að
þetta væri sams konar skrift og
prestarnir í Litlu-Asíu hefði not-
að um 5000 árum fyrir Krists
fæðingu. Hann sagði ennfremur
að ekki væri til nema örfáir
menn í heiminum er gæti lesið
þessa skrift. Og hann ætlaði
varla að trúa því að skeytið
hefði verið ritað á svo skömmum
tíma sem skipstjóri sagði.
Skeytið byrjaði með því að
þakka ritaranum (frú B) fyrir
það að nota hæfileika sína til að
skrifa ósjálfrátt. Síðan var talað
um það hve mikil munur væri á
því hvernig fólk ferðaðist nú og
fyrr á dögum, og gerður saman-
burður á því hvernig væri að
ferðast með úlföldum og skipum.
Seinast kom nákvæm lýsing á
káetu skipstjórans þar sem þau
sátu og síðan lýst veðri og sjó
eins og það var þá.
Bréfið, sem ég gat um í upp-
hafi, er annað skeyti, sem frú B.
hefur skrifað með sama letri og
það á nú að sendast fornfræð-
ingnum svo að hann geti ráðið
fram úr hvað í því stendur. Ég
hef sjálfur séð þetta seinna skeyti
og mér hafa verið sögð nöfn allra
þeirra er við sögu koma. Skip-
stjórinn er gamall Skoti, ættaður
frá Nýja-Sjálandi, og mjög
hleypidómalaus. Fornfræðingur-
inn er vísindamaður sem aldrei
hefur fengizt við eða hugsað um
dularfulla fyrirburði. Frú B er
margra barna móðir og hefur
aldrei fengizt við dulræn efni
nema þetta að hún skrifar ósjálf-
rátt. Og auðvitað hafði hún ekki
hugmynd um hvað þau þýddu
þessi tákn, sem hún skrifaði.
Hvernig á að skilja þetta?
—LESB. MBL.
Kaupið Lögberg
Lofsamlegír erlendir ritdómar
um bók Jóns Leifs
FWRSTA verkið, sem Landsút-
gafan fyrir rúmu ári síðan gaf
út, var á þýzku um „listörfun
íslands“ eftir Jón Leifs. Hingað
hafa nú smám saman borizt um-
mæli blaða og þekktra sérfræð-
inga um þetta rit. Birtist hér út-
dráttur úr þeim dómum:
Norrænufræðingurinn og Eddu-
þýðandinn víðfrægt próf. dr. Fel-
ix Genzmer skrifar á þessa leið:
„Mér var Jón Leifs kunnur sem
tónskáld í sínum sérstæða stíl.
Það kom mér gersamlega á óvart
að kynnast honum sem alveg
sams konar höfundi að óbilndnu
máli. Ég las bókina með ákefð og
ég verð að segja að ég er alger-
lega sammála í nærri því öllum
atriðum.
Höfundurinn sýnir á meistara
legan hátt gildi hina sérstæðu ís-
lenzku einkenna í tónlist. Sér
hver sá, er áhuga hefir á listum,
og einkum þó allir þýzkir lesend-
ur með hug á tónjlist, munu öðl-
ast ríkulega örfun úr bókinni.“
Tónfræðingurinn próf. dr. Fritz
Stein ritar: „Mjög óvænt og mik-
ið fagnaðarefni, — verk, sem er
mér til mjög mikillar örfunar.“
Tónskáldið próf. Carl Orff,
einn kunnasti tónhöfundur Þjóð-
verja núlifandi, skrifar: „Mikið
gleðiefni! Verkið er alveg sér-
staklega mikil örfun fyrir mig —
staðfesting og gullnáma.“
Felix con Lepel, einn kunnasti
tónlistargagnrýnandi Þjóðverja,
skrifar: „Djúpsæ, listræn og and
rík trúarjátning, sem að hjarfa-
hreinleik, fegurð og óflekkanleik
á ekki sinn líka.“
Nokkrir blaðamenn, er ekki
láta nafns síns getið öðru vísi en
með upphafsstöfum, hafa skrifað
um verkið í dagblöð, sumir með,
en aðrir á móti. Þannig telur einn
greinarhöfundur, að íslenzk og
norræn listmenning hafi aðeins
fyrir það ekki náð þroska, að
hana hafi vantað yfirburði suð-
rænnar menningar. Annar blaða-
naaður hæðist að því, að bókar-
höfundurinn skuli vera að bera
áhyggjur fyrir menningararfi að-
eins eitt hundrað og fjörtíu þús-
und sálna.
Westdeutsche Allgem, Zeitung
segir, að bókin komi manni fyrir
sjónir eins og ný menningarleg
uppgötvun ,sem hljóti að vera
gullnáma fyrir fleiri menn en tón
fræðinga.“
„SuðWestdeutsche Umschau“
telur, að bókin bendi á bróunar
möguleika norrænnar listar og
segirr að myndirnar séu mikill
sönnunargögn til viðbótar veiga
miklum rannsóknum í bókinni.“
Tónfræðingurinn dr. Fritz Tut-
enberg skrifar í „Zeitschritt fur
Musik,, (elzta og eitt vandaðasta
tónmenntatímarit Þjóðverja):
„Fyrir löngu er Jón Leifs orð-
inn kunnur hér í landi. Hjá oss
safnaði hann góðri og slæmri
reynslu og lifði hluta af þróun
sinni, allt að fullkomlega sjálf-
stæðum persónuleika. Tónverk
hans birtust í hljómleikasölum
vorum — verk, er sýna óbilgjarn
an sérstæðing.
Bókin er þrátt fyrir undirtitil-
inn (játningar) alls ekki ein-
göngu sjálfslýsing. Að vísu skýr-
ir Jón Leifs frá þroskabraut
sinni, sem lætur hann skjótlega
uppgötva sérstæð einkenni átt-
haga sinna. Hann þroskast þann-
ig burt frá sjálfum sér, ef svo má
að orði komast, og þetta er mjög
aðdáunarvert.
Hreinskilin óbifandi sannfær-
ing, sjálftraust án hroka, nærri
því feimnisleg frásögn. Þetta eru
fyrstu áhrif bókarinnar.
Sannfæring bókarhöfundarins
er, að norræn menning hafi ald-
rei náð fullum þroska, •— hafi
stöðvazt í fyrstu þróun um árið
1300 og aðeins þroskunarhæfir
frjóangar haldist lifandi. Stór-
kostlegt afl hafi að lokinni
300—400 ára þroskabraut kast-
ast til baka um 600 ár.
Hlutverk norðursins sér höf-
undurinn í stuttu máli sagt í því,
að skapa „svipbrigði í stað lát-
bragðs, skapfestu í stað svip-
brigða, inihald í stað forms, sann-
leika í stað fegurðar, — samt-
vinnum með hinu aflmikla og
einbeitta hugmyndaflugi Norð-
urlandabúans." Þetta eru ekki
orð manns, sem setur fram kenni
setningar, áður en hann skapar.
Jón Leifs hefir fyrir löngu sýnt
og sannað, að hann kunni að
skapa það í sínum tónverkum,
sem hann hefir hér útskýrt með
orðum.“
Hljómsveitarstjórinn dr. Hero
Folkerts ritar: „Hér eru sagðar
hugsanir og sýndar leiðir, sem
geta haft hinar stórkostlegustu
afleiðingar. Aðdáunarvert er,
hvernig þessi litla þjóð, (íslend-
ingar) hefir getað geymt svo há-
reista sérmenningu og mun enn
gera á tímum svo almennrar
flatneskju í menningarmálum.
Já, ef til vill er þjóðin á úrskurð-
andi hátt kölluð til að marka
stefnuna nú á tímamátum.“
Á íslandi hafa ekki enn birzt
dómar um þesa bók, nema í tíma-
ritinu „Líf og list“ í fyrra. Þar
segir m. a.: „Hér sér Jón Leifs hið
mikla verkefni norrænnar list-
ar, að taka up þráðinn, sem rof-
inn var um 1300 ,og hann dreym-
ir stóra drauma um þau stórvirki,
sem fram undan kunna að vera.
Sjálfur hefir hann ekki legið á
liði sínu til þess að þessir draum-
ar megi rætast. Manni skilst, að
hin „norræna uppgötvun“ hans
hafi ráðið örlögum hans sem tón-
skálds, — alt, sem hann hefir
gert, eigi rætur sínar að rekja til
þesarar listrænu samfæringar.“
C0PENHAGIN
Bezta munntóbak
heimsins
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business TrainmgImmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PKESS LIMITED,
PHONE 21 804 69? SARGENT AV '. WlNNIPEG