Lögberg - 21.08.1952, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 21. ÁGÚST, 1952
Þar rís Drangey úr Djúpi:
Endurminningar fra ey Grettis
Efiir BJÖRN JÓNSSON í Bæ
Ég er að gera að Drangeyjar-
útvegi mínum, og dettur mér í
hug að rétt væri að hripa niður
minningar, gamlar og,nýjar frá
yfir 30 ára kynnum við eyna.
Raunar hefir ekkert merkilegt
skeð, að mér finnst á þessum
árum. En flest árin hefi ég kom-
ið að eynni og mér oft til ánægju.
Ég hefi verið við fuglatekju,
eggjasig, var þar við er sigmað-
ur slasaðist, verið á eynni við
heyskap og mörgu ferðafólki
fylgt og hjálpað því upp á eyna.
Þar á meðal 4 ára barni og harð-
óléttri konu. En aldrei hef ég
komið upp á dranginn Kerlingu,
hafði ég þó oft mikla löngun til
þess. Held ég að hún sé til muna
erfiðari núna, en áður fyrr, veit
ekki um nema tvo menn, sem
klifraða hafa dranginn.
„Vorbæra“ Skagfirðinga var
Drangey stundum kölluð, því
oft var svartfuglinn fyrsta ný-
metið, sem frá sjó fékkst á vorin.
v Man ég frá mínum unglingsár-
um eftir fuglalestunum svoköll-
uðu, mörgum reiðingshestum í
lest. Sumir fóru fram í Skaga-
fjörð, aðrir út í Fljót, jafnvel til
Eyjafjarðar og Húnavatnssýslu
var mér sagt að fuglinn hafi
verið fluttur.
Yfir hundrað manns við
fuglalekju
Þá borðaði maður nýjan, súr-
an, saltaðan og reyktan fugl,
enda af nógu að taka, þar sem
mikill útvegur var hafður, og á
Drangeyjarfjöru voru mörg út-
höld, þar sem oft voru þar um
og yfir 100 manns. Þetta var
nokkurs konar nýlenda.
Þar var einn foringi — veiði-
stjóri. Lengi var það Bjarni
Jónsson á Sauðárkróki. Ég og við
ungu mennirnir bárum alltaf
virðingu fyrir honum og öðrum
gömlum sjókempum, sem þarna
voru. Þeir voru virðulegir og
stjórnsamir, enda var það hinn
bezti skóli að vera undir þeirra
stjórn.
Svokölluð byrgi voru á fjör-
unni, hlaðin upp úr fjörugrjóti
og segl þanið yfir sem þak.
í stærsta byrginu var jafnan
lesin húslestur og þótti það ekki
lánlegt að svíkjast undan þeirri
skyldu. Annars var samlíf
manna hið ákjósanlegasta. Menn
heimsóttu hver annan, spjölluðu
og gerðu sér margt til dægra-
styttingar, þegar skyldustörf
leyfðu slíkt, og vel sofnaðist
manni undir dynjandi fuglasöng
og „hlátri" langvíunnar, sem
er einkennilega svæfandi.
Veiðiaðferðin
Tvisvar á sólarhring var vitj-
að um svokallaðar „niðurstöður“.
Mátti enginn fara fyrr en stund-
in var komin. Ein niðurstaða er
3 flekar með egndum hrosshárs-
snörum á. (Nú eru menn byrjaðir
að nota „nylon“ og gefst vel að
sögn). Þessar niðurstöður eru í
löngum trossum, eftir því hvað
útgerð er stór hjá hverjum ein-
um og sumir á fleiri en einum
stað í kringum eyna.
Fuglinn sækir á, að skríða upp
á flekana, en eingöngu geldfugl.
Varpfugl sést sjaldan. Þeir festa
fæturna í snörunum og þar verða
þeir að dúsa bjálfarnir, þangað
til mannskepnan kemur og
styttir þeim aldurinn. Dauðinn
er kvalalaus, aðeins eitt hand-
tak og úr hálslið fer hann.
Mér virðist fuglinn býsna ró-
legur nema rétt um leið og flek-
inn er tekinn.
Meðferð á „bandingjunum“
svokölluðu var mér þó alltaf illa
við. Þeir eru bundnir á flekann
og látnir tæla félaga sína að með
gargi sínu. Þessi aðferð er nú
orðið að hverfa, a. m. k. með
nokkru og er það vel.
Oft tekur langan tíma að vitja
um, ef fugl er mikill og margar
niðurstöður. Þegar að fjörunni
kemur, er fuglinn þurrkaður eða
tekinn og bundinn saman á fót-
um í 30 fuglakippur. Var oft
gaman að koma að fjörunni og
sjá hana alþakkta fuglakippum,
enda þurfti það einhvers staðar
að sjást, þar sem oft aflaðist frá
120—140.000 fuglar yfir vertíð-
ina. Þá var fuglinn líka seldur
á 12 aura eða 8 fyrir eina krónu.
Nú mun hann seldur á 4.50—5.00
krónur stykkið.
Fuglatekja við Drangey lagð-
ist alveg niður nokkuð mörg ár.
En svo einkennilega v.ldi til, að
þá virtist fuglinum fækka.
Nú eru menn að taka upp
þessa veiði aftur og virðist gefa
góðan.hagnað, enda nógur fugl
og góður markaður, þó saian sé
mörgum sinnum 12 aurar.
Sigið efiir eggjum
Og þá fer mig að langa í egg,
én til þess þurfum við upp á ey,
ef nokkuð á að fást að marki.
Ef þið hafið séð hina ágætu kvik
mynd Kjartans Ó. Bjarnasonar,
sést þar leiðin upp á eyna og
ágætt sýnishorn af bjargsigi í
eynni.
Fyrir mörgum árum var ég
eitt vor við sig. Þá voru raunar
þrír sigmenn: Friðrik Jónsson
frá Sauðárkróki, sem seinna
hrapaði til dauða í sigi við eyna,
og bræðurnir Bjarni og Maron
Sigurðssynir, en með þeim var
ég. Á eynni eru mjög mörg sig
og heiti, og yrði það of langt mál
að telja slíkt upp, enda ýtarlega
greint frá þeim í Skagfirðinga-
sögu eftir Kolbein á Skriðulandi.
Við sigið var ég, sem mér verð-
ur ætíð ógleymanlega skemmti-
legt, þó nokkur skuggi félli þar
á í lokin. Þeir sigu til skiptis
bræðurnir og eggjuðu vel eins
og sagt var og svo fékk ég að
fara með Bjarna og klifra og ná
þannig í egg — ekki var það
ónýtt.
Faðir þeirra bræðra var svo-
kallaður brúnarmaður, þurfti
það að vera stilltur og athugull
maður, því ekki þótti gott ef vit-
laust var sagt til, en 3 orð voru
aðeins notuð: — gefa — halda —
hala.
Var oft erfitt að greina þessi
orð, ef sigmaður var neðarlega
í bjargi eða „innundir“. Oft voru
þeir bræður all gildvaxnir er upp
kom, því oft er komið með á
annað hundrað egg í einu, öllu
hlaðið utan um mittið. Sigmað-
ur klæðist poka, sem bundinn
er um mittið en göt fyrir hand-
leggi og höfuð. Er þetta allveg-
legt „uniform“. Alltaf signdu
þeir sig áður en niður var farið.
Við röðuðum okkur á brúnina
með kaðalinn, sem lág í bjarg-
stokk, er lagður var fram af
brúninni svo langt, sem hægt
var. Brúnarmaður var til hliðar,
þar sem bezt sá til og heyrðist
og svo drógum við, gáfum og
héldum eftir því, sem brúnar-
maður sagði til.
Eggjataka gekk nokkuð mis-
jafnt eins og vænta mátti, en
mér er sagt að oft hafi fengizt
um 12.000 stk. Eggið hefir líklega
verið selt ódýrast á 6 aura stykk-
ið, nú er það á kr. 3.00.
Frækileg björgun
Víða er vont að síga á eynni
og þarf sigmaður að hreinsa
laust grjót, sem alltaf er að
losna. Þetta vorið vorum við eitt
sinn við sig austan í eynni. Þá
var það að steinn losnaði úr
bjarginu og lenti í höfði Marons
Sigurðssonar. Getum við hugsað
okkur líðan gamla mannsins,
föður hans, er hann sá Maron
falla aftur fyrir sig og sigbeltið
rann af mjöðmum hans, en
stoppaðist í hnésbótunum, þar
sem fæturnir voru krepptir að
bjarginu.
Þannig var nú ástandið og
fyrstu áhrifin allt annað en
þægileg. Ekki máttum við hreyfa
við festinni, því þá mundi mað-
urinn hrapa úr beltinu. Þá var
það að Bjarni bróðir Marons
renndi sér niður festina, náði í
bróður sinn og gat rétt hann við
og haldið við hann.
Fór ég svo fram í Lambhöfða,
þar sem Friðrik Jónsson var að
síga, á þeirri ferð hugsaði ég
ekki um neina hættu, bara að
vera nógu fljótur. Þó mun för
þessi hafa tekið um 3 kortér til
1 klst., því fara þurfti með öll
sigáhöld Friðriks niður stiga af
Lambhöfða, iíklega um 140 m
hátt og þaðan upp á ey.
Ekki var dundað við þennan
flutning en þó mun tíminn hafa
verið lengi að líða, þeim er biðu.
Friðrik seig svo í sínum kaðli
niður með festi okkar og var svo
halaður upp með slasaða mann-
inn: Bjarni beið á sillu niðri í
bjargi, sem mun hafa verið 30—
40 metra niðri.
Maron var alveg rænulaus, er
upp kom og höfuð hans allt blóði
storkið, þó man ég að hann
kveinkaði sér, er ég var að þvo
mesta blóðið af honum.
Nú var að koma Maroni niður
og var það ekkert áhlaupaverk,
eins og hann var á sig kominn.
Seinast varð það að ráði, að hann
var bundinn á bak Friðriks og
hann seig með hann fram af
Hæringshlaupi, 60—70 m. bjarg
niður á fjöruna.
Þar beið bátur, sem flutti
manninn til Sauðárkróks, undir
hendur Jónasar Kristjánssonar
læknis. Hann tók stykki úr
höfuðkúpu Marons, sem var
brotin, verkaði burtu blóð frá
heilanum og setti allt saman
aftur. Og nú sígur Maron eins
og ekkert hafi í skorizt. En á
þessum tímum urðu þeir um-
talaðir og dáðir að makleikum
Jónas læknir, Friðrik og Bjarni.
Við heyskap
Mörg ár höfðum við feðgar
grasnyt eyjarinnar á leigu, en
hún er eign sýslunnar. Heyjuð-
um við á sumrin og settum
saman, en fluttum vanalega í
land að vetri. Það var ævintýri
fannst okkur að liggja við í
Drangey við heyskap. En eitt
sinn urðum við systkinin 3
veðurteppt og vorum orðin
matarlaus, gátum við þó skotið
ritu og eldaði Geirlaug systir
mín Ijúffenga fuglasúpu, að
okkur fannst.
Tvisvar var búið að senda
mótorbát fram, en ólendandi var
og máttum við sjá á eftir honum
til baka. Hugsuðum við oft til
pabba og mömmu, að þeim
mundi áreiðanlega líða verr en
okkur, því skap okkar var í
himnalagi.
Reynt var að yrkja bögu, þó
það væri raunar ekki okkar
streka hlið. Seinast komumst við
þó heim og vorum við vitanlega
ósköp ánægð með það hlutskipti.
Nokkrum sinnum settum við
kindur fram í eyna snemma vors
og jafnvel um miðjan vetur.
Vanalega reiddi þeim vel af og
urðu ótrúlega feitar, svo að ég
hefi aldrei séð slíkt, en fyrir kom
þá, að kindur komust niður í
bjarg, svo að það varð að skjóta
þær. Einnig vildi það til, ef- gróð-
ur kom mjög snögglega, að féð
þoldi ekki breytinguna. Af þess-
um ástæðum var hætt að hafa
kindur þar frammi.
Heimkynni Greitis heimsóii
Margur ferðalangur hefir
komið til þess að sjá heimkynni
Grettis og er nú fullvíst hvar
Grettisbæli er„ Þar hefir verið
grafið niður og fundizt menjar
fornra búenda.
Ég held að enginn sjái eftir
að koma upp á eyna. Áður fyrr
var fólk hrætt við svokallað
Tæpuskeið og Brúarhellu, þar
sem er rúmlega 2 mannhæðir,
sem þurfti að hala sig upp.
Mörgum hefi ég hjálpað þar.
Setti ég stundum höfuðið undir
„botninn“ á kvenfólkinu og lyfti
því þannig upp. Varð mér þá oft
dimmt fyrir augum, því pilsin
voru óþjál og vildu hvolfast yfir
mig. Sumar voru beint ekki
klæddar, sem vera bar í slíkt
ferðalag — allar í silki hátt og
lágt, á háhæluðum skóm. Maður
lifandi, það var nú meira ástand-
ið og angistin stundum og ein
blessunin var víst komin langt á
8. mánuðinn, býst ég við. En ekki
var hún þyngri en aðrar, það má
hún eiga.
Eitt sinn var ég staddur
frammi með kunningjum úr
Reykjavík. Þá kom einnig fram
fólk úr Eyjafirði og þar á meðal
3—4 ára barn, sem mun vera
það yngsta er ég veit til að heim-
sótt hafi Drangey, en móðurina
langaði til eyjarinnar og lét ekki
krakkann aftra sér.
Nú er búið að setja handrið á
Tæpuskeið og ágætur stigi með
tveim handriðum upp á brúnar-
hellu og er því leikur einn að
fara þetta fyrir hvern sem er.
Lambhöfði sem er að nokkru
skilinn frá eynni er grasivaxinn
að ofan en upp á hann er aðeins
hægt að' komast á einum stað.
Er þar keðjustigi líklega 40 m.
hár, er þar ekki öllum hent að
fara.
Eitt sinn fór ég þar upp með
3 kunningjum, sem mér fundust
færir í flestan sjó. Er upp kom
var einn með læraskjálfta all-
mikinn. Annar eins og hann
hefði verið við jarðarför föður
síns. Sá þriðji náfölur og drógst
í fyrstu ekki úr honum orð, var
þó vanalega mælskur vel.
Nei, ekki er varlegt að óvanir
fari þar upp, án þess að hafa
kaðal á sér.
Viðlal við
INGA HALLGRÍMSSON
háseta á Þorkatli mána
Ungi, íslenzki sjómaðurinn,
Ingi Hallgrímsson, Miðtúni
54, sem meiddist illa á hendi
fyrir nokkru, er togari hans,
Þorkell máni, var á Græn-
landsmiðum, er nú kominn
heim. Naut hann ágætis að-
hlynningar og lækningar í
setuliðsstöð Bandaríkja-
manna „Bluie West 1“ á
vesturströnd Grænlands í
rúma viku — og er hann var
ferðafær, „skutluðu“ þeir
honum beina leið frá Bluie
West I til Reykjavíkur.
Tíðindamaður frá Vísi heils-
aði í gær upp á Inga á heimili
hans, Miðtúni 54, en Ingi er son-
ur Hallgríms Guðmundssonar
stýrimanns, og rabbaði tíðinda-
maðurinn um stund við þá feðga,
og sagði Ingi honum frá því
helzta, sem gerðist, frá því slysið
varð og þar til heim var komið.
— Við vorum að veiðum á
Fyllubanka, þegar þetta gerðist,
sagði Ingi, hinn 11. júní og vor-
um við að gera að fiski á þil-
fari. Ég ætlaði aftur á og stökk
upp á planka, sem skrikaði til,
og steyptist ég þá fram yfir mig,
og í fallinu skarst ég illa á
vinstri hendi af flatningshnífn-
um mínum. Á togaranum er ung-
ur læknanemi, sem saumaði
sárið saman í hvelli og gaf mér
penicillin. Virtist þetta ætla að
heppnast vel, en á öðrum degi
fór mig að verkja mikið í sárið
og misti blóð, og á fjórða degi
ágerðust kvalirnar svo og blóð-
missirinn, að skipstjóri minn,
Hannes Pálsson, ákvað að sigla
inn til Færeyingahafnar, en það
var 6 tíma stím. Var fyrst í
ráði, að ég yrði fluttur heim á
Fylki, en hafnarlæknirinn í
Færeyingahöfn taldi mig ekki
færan um að ferðast á sjó fyrr
en eftir 3 daga. Framkvæmdar-
stjórar Bæjarútgerðar Reykja-
víkur, sem var tilkynnt um
slysið, brugðu skjótt við, er svo
var komið, og sneru sér til
Bandaríkjamanna hér sem brugð
ust vel við sem kunnugt er, og
sendu björgunarflugvél af Kefla
víkurflugvelli vestur eftir mér.
Eríitt að stöðva blóðmissinn
— En þá varst þú ekki ferða-
fær, Ingi? ,
Ótæmandi fegurð
En að koma upp á eyna og
höfðann í góðu veðri í júní, vera
þar um lágnættið, þegar sólin
syndir með hafinu í norðri, gulli
roðin og stafar geislum í allar
áttir. Allt blasir við manni —
Þórðarhöfði, Höfðaströnd — dal-
irnir 3, munar minnstu að Hólar
sjáist. — Framfjörðurinn í móðu
vegna fjarlægðar. En upp úr
stendur Mælifellshnjúkur —
Hegranes — Staðarfjöll — Tinda
stóll — Skaginn með Ketubjörg-
um og Skagavita, eins og góðum
varðmanni hafi þar verið skip-
að niður og svo hafið norður,
eins og augað eygir, með sólina
við brún, hækkandi, boðandi
nýjan fagran starfsdag, mönnum
og málleysingjum til blessunar.
Þessari og þvílíkri sjón mun
enginn gleyma. Og við sem
fæddir erum og uppaldir á þess-
um slóðum, hljótum, er við sjá-
um þessa fegurð að rétta út báð-
ar hendur og hrópa:
— Blessuð sé þín byggð og saga
bæir kot og höfuðból.
Heyr mig göfgi glaði lýður
gæt þess vel, sem mest á ríður.
Meðan tíminn tæpi líður
trúðu þeim er skapti sól.
Þá skal sólin sælu og friðar
sú er löngum gekk til viðar
fegra byggðir fagrar yðar
fóðra gulli, Tindastól.
Björn í Bæ
—Mbl., 26. júní
— Nei, þó var gert fyrir mig
það, sem hægt var í Færeyinga-
höfn. Þar er sjúkraskýli og ég
var undir heridi hafnarlæknis-
ins, sem gerði fyrir mig allt sem
í hans valdi stóð við þau skilyrði,
sem þarna eru, en það gekk ekki
vel að stöðva blóðmissinn. Sam-
kvæmt umsögn hans var sárið
4 centimetrar á lengd og djúpt,
og taugar sundurtættar og vefir.
— Og svo varstu fluttur í
sjúkrahús Bandaríkjamanna í
Bluie West I.
— Og er þangað kom?
— Já, það var þegar björgun-
arflugvélin var komin eftir mér,
en það var dönsk flugvél, sem
sótti mig til Færeyingahafnar og
flutti mig til Bluie West I.
— Já, þá var ég talinn hafa
orðið fyrir svo miklum blóð-
missi og svo óvænlega horfa, að
ekki kæmi til mála annað en ég
legðist þar í sjúkrahúsið til að-
gerða. Þess vegna fór björgun-
arflugvélin frá Keflavík heim
aftur án mín. Var byrjað á því
að dæla í mig blóði og sárið tekið
fyrir til nýrrar aðgerðar. Tókust
þessar aðgerðir, sem voru fram-
kvæmdar við ágæt skilyrði, hið
bezta — og nú er ég sem sagt
kominn heim.
— Og hvernig telja hinir
bandarísku læknar horfurnar
fyrir þig?
— Þeir gefa mér ágætar vonir
um fullan bata. Og nú tekur
Bjarni Jónsson læknir við mér.
— Og hvað segirðu um flugið
hingað?
— Það gekk eins og í sögu.
Það var flugvirki af þeirri gerð,
sem mjög komu við sögu í heims
styrjöldinni, sem ég kom í, en
flugvélin er notuð sem björg-
unarflugvél. Læknirinn, sem
stundaði mig, kom með mér, og
hj úkrunarmaður og auk þeirra
8—10 manna áhöfn. Flugið tók
ekki nema um 4 klst. og var
flogið þvert yfir Grænland.
— Og hvað er þér nú efst í
hug við heimkomuna?
— Innilegt þakklæti til allra,
sem lögðu sig fram um að greiða
fyrir mér — og gleði yfir að
koma heim.
Hallgrímur stýrimaður hafði
orð á því, að þetta mundi í fyrsta
skipti, sem íslenzkur togarasjó-
maður hefði verið lagður á land
til lækninga og hjúkrunar í
Grænlandi, þar sem erfitt væri
Kennum æskumönnum
að þekkja og meta
dýrustu perlurnar
Góðskáld og spámenn eru allt-
af „kraftaskáld“. Mál þeirra er
máttugt, innblásið, skapandi.
Þess vegna þarf hver uppvax-
andi kynslóð að drekka í sig
lífsþróttinn og spekina úr slík-
um vizkubrunnum. Hætta nú-
lifandi kynslóðar er sú, að hún
velji fánýtt skemmtilesmál
fremur en hitt, sem er skapandi
og göfgandi, fari að eins og
barnið, sem kýs sætabrauðið
vegna bragðsins, fremur en hina
hollu fæðu.
Áhætta mun það að fullyrða,
hver verið hafi mesta ljóðskáld
heimsins. Slíkt er ekki fáfróð-
um manni hennt, en sennilega
hefir ekkert ljóðskáld kennt
meiri speki, í fallegra máli, en
stórskáldið okkar, Einar Bene-
diktsson. Áreiðanlega er mikils
um vert, að fá æskumenn til að
una sér við Mímisbrunna. Fyrst
í stað kann ungum mönnum að
finnast þeir framandi og gestir
í þeim heimi andans, í þessari
veröld skáldspekinnar, en þeir
munu fljótt komast að raun um,
að þar er gott til fanga.
Að þessu sinni skal hér bent
á aðeins tvö stef í kvæðinu
ALDAMÓT í ljóðabók Einars,
Hafbliki:
Orka með dyggð reisi bæi og
byggð,
hver búi að sínu með föðurlands
tryggð.
Frelsi og ljós yfir landsins
strendur,
ei lausung né tálsnörur hálfleiks
og prjáls!
Því menning er eining, sem
öllum ljær hagnað,
með einstaklingsmenntun, sem
heildinni’ er gagn að,
og frelsi þarf táps móti tæling
og lygð,
ei trúgirni á landsins féndur.
Þá verður vor móðir og fóstra
frjáls,
er fjöldinn í þjóðinni nýtur sín
sjálfs,
er kraftarnir safnast og
sundrungin jafnast
í samhuga fylking þess almenna
máls.
Og tíminn er kominn að takast
í hendur,
og tengja það samband er
stendur . . .
Framhald á bls. 7
um alla fyrirgreiðslu, sem kunn-
ugt væri, og væri það sérstak-
lega þakkarvert og þess vert, að
á loft væri haldið, hversu skjótt
Bæjarútgerð Reykjavíkur hefði
brugðist við, er sýnt var að sér-
stakrar hjálpar var þörf. Og
Bandaríkjamenn þeir, sem hér
koma við sögu, hefðu verið svo
vinsamlegir og viðbragðsfljótir,
og öll þeirra framkoma við pilt-
inn svo stórmannleg og hlýleg
að ekki yrði ofmetið.
Tíðindamaður Vísis vill því
við bæta þeirri ósk til unga sjó-
mannsins, að hann geti hið
fyrsta notið handar sinnar heill-
ar, og að engum gleymist, hve
margt hefir þá stuðlað að því,
að svo mætti verða: Nútíma-
tækni, skjót viðbrögð, stórhugur
og hjálpfýsi. Nútíminn á líka
sín ævintýri, stór og smá, og
þetta er eitt þeirra.
—VISIR, 26. júní
C0PENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
„Skutloð" heim í flugvirki
fró Vesfur-Grænlandi