Lögberg - 19.03.1953, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 19. MARZ, 1953
7
Hvoð ætti maður að hafa með sér?
80. af mælisdagur Jóns T rausta
Það hefir verið vikið að því,
hvað heppilegt væri að hafa með
sér á sjóferð hins nýja árs. Undir
þann dálk kemur líka það, hvað
heppilegt væri að skilja eftir.
Það reynist ekki vandalaust mál,
því veröld er af falsi full, og
mikill hégómi á boðstólum.
Eitt sinn las maður ræðu, sem
hann hafði samið í tilefni af ára-
skiptum hins gamla og nýja árs.
Man ég minst af ræðu þessari,
en þó man ég það, að hann komst
þannig að orði:
„Höfum við ekki gert okkur
seka í því á liðnu ári að láta
blekkjast af því að horfa á hé-
gómann?“
Mikið virðist mér, að hér sé
vikið að því, sem löngum vill
verða að fótakefli.
Svo mikið er um svipbrigði,
sjónhverfingar, ímyndanir og
sjálfvaldar dýrkanir, að það er
eins og sífelt sé siglt milli skers
og báru. Gömul að vísu er saga
sú, en samt altaf ný. Skáldið
kemst þannig að orði:
„Hvað ertu líf, nema litur?
Ljósblettir ótal.
Á dauðasœ lygnum er leiftra
í lífssólar skini.“
„Þar sem ótal leiftur Ijóma,
lifa, deyja og blika um skeið.“
Dagblöð og bækur eru full
af auglýsingaskrumi, sem hefir
við sáralítinn sannleika að
styðjast. Ýmislegt, sem virðist
eftirsóknarvert, gefur tilefni til
sárra vonbrigða. Hinu óreynda
auga sýnist heimur fagur eins
og vordaggarmorgun, sem glitr-
ar í ljóma morgursólarinhar. Og
þó reynist jörðin iðulega þakin
þistlum og þyrnum.
Hér er því um sjónhverfingu
að ræða, og má að því leyti telj-
ast einber hégómi. Um þetta
kveður skáldið:
„Og sjómaður harmblíðu hrifinn,
af hljómum töfrast fer.
Hann lítur ei löðrandi rifin,
en Ijúft til hæða sér.
Um hann og fley er haldið;
þeim hvolfdi bylgjan ströng.
Og því hefir Lorelei valdið
með leiðslu og töfrasöng.“
Eitt af því ,sem veldur miklum
sjónhverfingum er trúin á galdra
kukl og aðrar blekkingar. Mein-
villur þessar hafa átt sér stað,
eftir að menn voru búnir að
missa sjónar á skapara sínum.
Eilífðin er mönnum í blóð borin;
menn finna til návistar hins ó-
sýnilega heims og áhrifa hans.
Þá er farið að gera „Bifröst", sem
tengi það sýnilega og ósýnilega.
Fræðimönnum telst svo til, að í
þessu sé fólgið upphaf hinna
heiðnu trúarbragða. Saga hinna
fornu Assyriumanna, sem gerist
fyrir um fjögur þúsund árum,
lýsir þessu að nokkru. Húsdýrum
og öðrum skepnum er veitt til-
beiðsla vegna yfirnáttúrlegs
máttar og myndar, sem þar væri
falinn. Tilbeiðslufull lotning var
veitt líkneskjum þeirra. * Lík-
neski þessi hafa geymzt til þessa
dags.
Þetta veitti þó ekki mannsand-
anum fullnægingu; þá komu
fram menn: spekingar, prestar
og blótsmenn, sem töldu sig þess
umkomna að geta komið mönn-
um í samband við framliðna
menn og anda. Miðlar þessir
voru hafðir mjög í hávegum af
konungum og voru jafnan með'
hirðmönnum þeirra. Spekingar
þessir gátu þó ekki haldist á
floti né orðið bjargvættir þjóð-
anna.
Dómurinn yfir þjóðfélagi
þessu var kveðinn upp, og þá
þegar fullnægt. „Tekel, þú ert
veginn á skálum og léttvægur
fundinn.“
rfallirnar miklu og mannvirkin
glæsilegu urðu að sandorpnum
rústum, sem nálega glötuðust og
gleymdust. Snákar, tröllslegir
apar og önnur viðbjóðsleg kvik-
indi byggja nú rústir þessar. Svo
reymt þykir í stöðvum þessum,
að enginn Arabi fæst til þess að
velja sér þar tjaldstað að nætur-
lagi.
Saga Forn-Egypta er endur-
tekning á sögu Assyriumanna.
Egyptar veittu tilbeiðslu nautum,
froskum, flugum o. s. frv. Þar
komu líka fram flokkar hofgoða
og presta, sem sögðust geta leitað
frétta úr öðrum heimi og komist
í samband við leyndardómsfull
áhrif þaðan. Alt þetta starf fór
þó fram með mikilli leynd til
þess að auka athygli almennings
og trúgirni. Úr þessum flokk
voru galdramenn þeir, sem
leiddu fram hesta sína gegn á-
hrifum Mose, en í þessu sannast
orð Guðs: „Speki spekinganna
skal komast í þrot, og hyggindi
hyggindamannanna fara í felur.“
Þegar ísraelsmenn yfirgáfu
Egyptaland voru þeir búnir að
drekka í sig hindurvitnatrú
Egypta. Þess vegna er tekið
fram við þá bann gegn því:
„Eigi skal nokkur finnast hjá
þér, sá, er fari með galdur og
spár, eða fjölkyngi, eða töfra-
maður, eða gjörningamaður, eða
særingamaður eða spásagnar-
maður, eða sá, er leitar frétta af
framliðnum. Því að hver sá, er
Drotni andstyggilegur.“ (5. bók
Móse 18.).
Saga ísraelsmanna sýnir, að
þeim hætti til að gera sig seka
í þessu. Jesaja spámaður gefur
þeim áminningu (Jes. 8.): „Og
ef þeir segja við yður: Leitið
frétta hjá þjónustuöndum og
spásagnaröndum, sem hvískra og
umla — á ekki fólk að leita
frétta hjá Guði sínum? Á að
leita til hinna dauðu vegna hinna
lifandi?“
Að þessu er vikið aftur og
aftur; sýnir það freistinguna til
þessa. Sál konungur gerir laga-
lega ákvörðun gegn þjónustu-
öndum og spásagnarmönnum, en
í neyð sinni leitar hann þó á
náðir völvu (miðils). tíkki reynd-
ist það neitt heillaráð til bjargar.
Frásögnin um atburð þennan
er þó ekki sett fram hér vegna
þess að þetta hafi verið óvana-
legt á þeirri tíð, því þetta mun
hafa verið altítt, eins og bannlög
Sál konungs benda til.
Þegar komið er inn á sögu-
svið miðaldanna ber enn allmik-
ið á hindurvitnum og forneskju.
Völvur og galdramenn þykjast
hafa umráð á hinum leyndu
stigum, sem tengja hinn sýni-
lega og ósýnilega heim. Völv-
urnar gera sig breiðar með því
að segja fyrir örlög manna, sbr.
völvuna, sem þóttist segja Örvar-
Oddi fyrir örlög hans.
Galdramenn gerðu sér seið-
palla til þess að fremja seið sinn
og gólu galdur til þess að geta
komizt að því, sem þeir girntust
að fá að vita. í sama tilgangi
hafa frumbyggjar hinna heiðnu
landa leitað sambands við ann-
an heim á náskyldan hátt. Þar
hafa menn þreytt trumbuslátt og
margs konar annan dyn til þess
að komast í samband við annan
heim.
Vísindamenn, sem hafa lagt
það fyrir sig að kynnast þessari
forneskju, lýsa því þannig:
„Öll þessi aðferð er notuð til
þess að geta náð sambandi við
anda framliðinna manna. Þetta
ásamt margri annari forneskju
á að vera leyfar frá löngu liðinni
tíð.“
(Þýtt) Religious Encyclopaedia
Baráttan milli ljóss og myrk-
urs hefir verið háð um tugi alda.
Er líklegt að það hjaðningastríð
haldi áfram um ókomnar aldir.
Á hvern hátt er unt að skýra
það, eða hvernig stendur á
þes'su?
Vafalaust hefir skáldið haft
þetta í huga, þegar það kvað:
„Vittu þegar brestur bandið,
breyzkan mann, sem tengir Guð,
verður hann af göldrum galinn,
gjömingum og ófögnuS.“
Ef til vill er orsökin að nokkru
því að kenna, að ein kynslóð á
svo bágt með að læra af reynslu
þeirra, sem á undan eru gengnar.
Það hefir verið sagt, að sá sé
hygginn, sem lætur sér lærast
af eigin reynslu, en sá er enn
hyggnari, sem færir sér í nyt
reynslu annara.
En aðalorsökin mun þó vera
sú: „Þegar brestur bandið“
o. s. frv.
„Ljósið er hatað og lýgin er
skæð. Lymskan sitt myrkraverk
fremur.“
Alt sem er ósatt og ósamboðið
guðsorði, er samkvæmt dómi
sögunnar „nátt-tröll“, sem þrífst
að næturþeli mannlegrar van-
þekkingar. Berist þeim ljós dags-
ins og uppfræðsla guðs orðs,
verður annað tveggja, að nátt-
tröll þessi verða að gjalti eða
þau hverfa út í myrkrið.
Lymskunni verður aldrei full-
lýst, því að hún birtist í ótal
myndum og aðferðum. Saga
hennar er nær því jafngömul
sögu mannkynsins.
Þegar talað er um fréttir frá
framliðnum mætti komast svo
að orði, að þeir framliðnu geti
ekki hér í heimi borið hönd fyrir
höfuð sér. Postulum og mætum
mönnum öðrum er veitt til-
beiðsla, þrátt fyrir bann þeirra í
lifanda lífi. Um menn, sem ekki
gerðu sér rellu út af smámunum,
er sagt, að þeir séu orðnir af-
skiptasamir um þá hluti, sem
ekki gera til né frá. Þeim hefir
sýnilega farið aftur eftir að þeir
yfirgáfu þennan heim. Menn,
sem þóttu skara fram úr á ýmsan
hátt í þessu lífi, eru orðnir meðal-
menn eða varla það.
Það hefir verið farið fljótt yfir
sögu alla leið frá tíð Assyriu-
manna og Egypta, og niður eftir
öldum, alla leið að galdramönn-
um, Mórum og Skottum og
fréttaleitun til framliðinna.
Vitnisburður sögunnar er sá,
að alt þetta sé einber hégómi.
Margfaldur vitnisburður hennar
er sá, að forneskja þessi sé fyrir
löngu „melétin“ blekking og hé-
gómi, sem spilli hugsun og trúar-
legum sannleik.
Annars er varasamt að kveða
upp áfellisdóm yfir þeim, sem
kasta sér út í þessa „myrkur-
strauma“. Þetta getur stafað af
geðsmunalegri röskun, sem er
mönnum ósjálfráð. Líka getur
þetta stafað af vanþekkingu;
getur líka verið af illum rótum,
því að Páll postuli segir: „Ekki
er oss ókunnugt um vélráð hans
(Satans)“. II. Kor. 2:11. „Og
ekki er það undur, því Satan
sjálfur tekur á sig ljósengils-
mynd.“ II. Kor. 11:14.
Það sannast í þessu o. fl., að
það er ekkert nýtt undir sólinni.
Það breytir litlu hvort heldur
er, að því leyti, að þetta er jafn
óábyggilegt af vitnisburði sögu
mannkynsins til þessa dags.
Mannvit, þótt gott sé, getur
líka verið æði reikult.
B. Thorarinsen kemst svo að
orði:
„Aldrei hann heimskan áldar
blekti,
óskiljanlegt að nefna rangt.
Maðurinn vitri mannsvit þekti,
mannsvit hann sá að nœr ei
langt.
Fjarlægra sólum fjærstu á,
fært er moldvörpum ekki að sjá.“
Við mennirnir erum dægur-
flugur: vorum hér í gær, og
erum úr sögunni á morgun.
Lífsgátan er djúpflókin eins og
hafið og ómælileg eins og himin-
inn. Víðfeðmi tilverunnar verður
ekki mæld með stuttri reglu-
striku „mannlegra vitsmuna."
„Metaskálar skynseminnar skort
ir mál að vega.“
Ef við, samt sem áður, viljum
standa fast á því, að við séum
gáfnahöfuð og vitsmunaverur,
verðum við að gæta þess, að ekki
fari fyrir okkur eins og Kvása
sálaða, sem Snorra-Edda getur
um, og sagt er að hafi „kafnað 1
mannviti.“
Hitt mun nokkru nær: „Heyr-
ið, allir, sem þyrstir eruð, komið
hingað til vatnsins; og þér, sem
ekkert silfur eigið, komið, kaupið
korn og etið! Komið, kaupið
korn án silfurs og endurgjalds-
laust. — Þótt fjöllin færist úr
stað og hálsarnir riði skal mín
miskunnsemi við þig ekki færast
úr stað og minn friðarsáttmáli
ekki raskast.“ (Jes. 55:54.)
Naumast get ég hugsað mér
nokkurt hjarta svo kalt og dimt,
að það komist ekki við, við lestur
og umhugsun þessara orða. —
Fyrir áhrif þessara orða sést, að
himininn stendur opinn og guð-
dómlegt ljós streymir þaðan.
Það ljós er svo skært, en þó svo
milt og blítt, að það fær læknað
hvert sært, sjúkt og grátið
hjarta. Svo skær er ljóminn af
þessu ljósi, að allir fáránlegir
svipir og blekkingar og ímynd-
anir verða að engu fyrir áhrifum
þess, eða það flýr út í myrkur
dimmra áhrifa og hugsana.
Þessi orð eru líka skráð í nafni
hans, sem sagði: „Ég er ljós
heimsins, hver sem fylgir mér,
mun ekki ganga í myrkrinu,
heldur hafa ljós lífsins. Komið
til mín, allir þér, sem erfiðið og
þunga eruð hlaðnir, og ég mun
veita yður hvíld.“ Jóh. 8. og
Matt. 11. —
Þetta hefir orðið lengra mál
hjá mér, en ég ætlaðist til í
fyrstu, svo margar hugsanir leit-
uðu útgöngu; velflestum hefir
þó verið vísað á bug.
Alt þetta lýtur þó að spurn-
ingunum, sem vikið var að í upp-
hafi:
Hvað er það, sem maður ætti
að hafa með sér á þessu ári?
Hvað er það, sem væri heppilegt
að skilja eftir? Höfum vér gert
oss seka í því að horfa of mjög
á hégómann?
—S. S. C.
Frænkan: — Þú verður ljót,
Ása litla, ef þú grettir þig
svona.
Ása litla: — Jæja, grettir þú
þig, þegar þú varst lítil?
Þennan dag fyrir áttatíu árum
fæddist húsmannshjónum að
Rifi á Melrakkasléttu, Guð-
björgu Guðmundsdóttur og
Magnúsi Magnússyni sveinbarn.
Sá sveinn varð síðar einn ást-
sælasti rithöfundur þjóðar sinn-
ar og er enn í hópi þeirra, sem
mest ítök eiga í hug íslenzkrar
alþýðu. Þetta var Guðmundur
Magnússon — öðru nafni Jón
Trausti.
Það er öllum kunnugt, að hann
ólst upp við fátækt á einum
mesta harðindakafla, er gengið
hefir /yfir þetta land á seinni
öldum. Þá öðlaðist hann þegar
þá reynslu, er seinna stuðlaði að
því að skapa bækur eins og
Heiðarbýlissögurnar. — Hann
þekkti sjálfur aftökin og fann-
þökin og allt það basl og þau
bágindi, sem íslenzk alþýða átti
við að stríða.
Guðmundur gerðist ungur
prentnemi á Seyðisfirði, en hélt
þaðan út í lönd til að afla sér
þekkingar og víðari útsýnar. Upp
úr því hóf hann að rita bækur —
fyrsta rit hans er Heima og
erlendis, sem kom út 1899. 1906
kom fyrsta skáldsaga hans út —
það var Halla. Síðan rak hver
sagan aðra. Heiðarbýlissögunum
lauk 1911, Sögur frá. Skaftáreld-
unum komu 1912—1913 og Góðir
stofnar 1914—1915. Þetta voru
meginverk hans og þau, sem
mestum vinsældum hafa átt að
fagna, en inn á milli komu svo
Leysing, Borgir, Tvær gamlar
sögur. Síðasta bók hans var Bessi
gamli, er kom út 1918. En 18.
nóvember 1918 andaðist Jón
Trausti, aðeins 45 ára að aldri.
Jón Trausti varð aðnjótandi
þeirrar gæfu, sem ekki fellur í
skaut öllum skáldum, að njóta
bæði hylli þeirrar alþýðukyn-
slóðar, er hann lifði samtíða, og
eiga enn, 35 árum eftir lát sitt,
svo rík ítök meðal íslendinga,
að bækur hans seljast ár eftir ár,
jafnt og þétt, og eru stöðugt
lesnar af ungum og gömlum.
Islendingar hafa eignazt marga
góða rithöfunda síðan Guð-
mundur féll frá, en enginn
skuggi hefir fallið á hann af
frægð þeirra. Hans verk eru í
fullu gildi og verða sennilega
um langa framtíð. Fólk hefir sótt
í þau yndi og skilning á mann-
legum örlögum, og um þau og
söguhetjur hans hefir verið rætt
og rabbað á íslenzkum alþýðu-
heimilum af viðlíka áhuga og
hluttekningu og söguhetjur Is-
lendingasagna hinna fornu. Við
slíkan mann stendur þjóðin í
mikilli þakkarskuld.
—Tíminn, 12. febr.
CANADA BYÐUR YÐUR VELKOMINN
í FJÖLSKYLDUHÓP SINN
NOKKUR NAUÐSYNLEG SPOR VIÐVÍKJANDI ÞEGNRÉTTINDUM
1. Leggið fram yfirlýsingu þess efnis, að
þér viljið verða canadiskur borgari.
Þetta er hægt að gera, eftir að komið er
til þessa lands, en það verður að gerast
einu árið áður en um þegnréttarleyfi
er sótt.
2. Leggið fram beiðni um fullnaðar þegn-
réttindi. Þetta er hægt að gera eftir
fimm ára dvöl í Canada.
3. Lærið annað hvort ensku eða frönsku,
sem eru hin tvö lögviðurkendu mál
landsins og kynnið yður sögu Canada,
hvernið hér er stjórnað. Þetta gerir
yður mikið hæfari til að fá borgara
beiðnina veitta, þegar þér sækið um
hana.
Til þess að verða aðnjótandi þeirra
réttinda og hlunninda sem yðar bíða i
Canada, ákveðið sem fyrst að verða cana-
diskur þegn. Ef þér eruð 18 ára að aldri
eða meira og þér eruð hingað kominn,
getið þér strax stigið fyrsta sporið í þessa
átt.
Þegar þér eruð orðinn canadiskur borg-
ari, eruð þér ekki lengur útlendingur. Þér
ferðist með canadiskt vegabréf upp á
vasann. Þér takið þátt í stjórnmálum, og
hafið bæði atkvæðisrétt og rétt til að
sækja um opinbera stöðu.
Þér getið fengið allar upplýsingar um
það, að verða canadiskur borgari með því
að útfylla eyðublaðið sem þessu fylgir og
senda það til Citizenship Branch, Depart-
ment of* Citizenship and Immigration,
Ottawa.
DEPARTMENT tjg ŒaJBfr Cltizenthip Branch, Department of Citizenship and Immlgration,
OF CITIZENSHIP Ottawa. Please send me the booklet on the stept to
- AND - Canadian citizenship.
IMMIGRATION Name
Hon. Walter E. Harris Laval Fortíer Address
Minister Deputy Minister L326