Lögberg - 26.03.1953, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 26. MARZ, 1953
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjörans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 74-3411
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The 'Lögberg” is printed and published by The Columbia Preae Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Ciass Mail, Post Office Department, Ottawa
ÞjóðabandaSagflð auglýsir ísland
Sameinuðu þjóðirnar (U.N.), sem þafa aðalstöð sína í
New York, gefa út stórt mánaðarrit, er þær nefna Courier
(Hraðboða), er það mjög vandað rit að öllu leyti. f jólahefti
þess birtist löng grein og vönduð með fyrirsögninni:
ISLAND,
elzta lýðsljórnarríki, sem til er í heimi.
Stærð ritsins er 11x17 þumlungar, og eru 6 blaðsíður
þess um ísland í jólaheftinu. Höfundur greinarinnar heitir
Michel Salmon; hver það er veit ég ekki; en hann (eða hún)
hefir ferðast og fræðst um ísland með opnum augum og
eyrum, og haft með sér upplýsandi ferðafélaga, sem tekið
hefir fjölda ágætra mynda. En sjálfur hefir höfundurinn
aflað sér margra andlegra mynda: Það ber greinin með sér.
Er þar glögt yfirlit yfir sögu landsins síðan það bygðist til
vorra daga. Lýsing landsins er glögg og greinileg; er þar
skært frá plágum, harðæri og erfiðri lífsbaráttu, en dugnaði
og kjarki íbúanna, sem yfirunnu allar þrautir.
Getið er ýmsra atriða bæði í sambandi við landið sjálft
og snertandi þjóðlífið, sem ætti að laða til fslands ferðafólk
frá ýmsum löndum.
Innan í þessari grein er afmarkaður ferhyrningur þar
sem taldir eru upp merkustu atburðir landsins og þjóðar-
innar með tilsvarandi ártölum. Þetta er upplýsandi grein
og fróðleg, ekki einungis fyrir útlendinga, heldur einnig
fyrir fslendinga, sem hingað komu ungir og hér hafa fæðst.
Til þess hefir verið mælst, að ég skrifaði nokkur orð
um þessa grein; en þegar til kom sá ég að ekki var mögulegt
að gera henni sanngjörn skil á annan hátt en þann að þýða
hana. .
Mér finst þetta vera svo góð auglýsing fyrir ísland, að
greinin megi með engu móti fara fram hjá íslendingum.
Þetta er auglýsing, sem fer um allan heim. Þetta rit hefir
umboðsmenn í öllum löndum. Hér fylgir þýðing greinar-
innar:
„Hafnar megin við Reykjavík, sem er nútíðar höfuð-
borg íslands, stendur „Víkingur“ höggvinn úr steini. Er
hann alvarlegur mjög með vængjaðan hjálm á höfði. Hann
snýr bakinu að sjónum og styðst fram á skaftið á árinni,
sem hann stýrir með. Hann horfir hörkulega á svartan og
purpuralitan reykinn úr eldfjöllunum, sem gýs upp óreglu-
lega við sjóndeildarhringinn. ,
Þessi Víkingur er Leifur Eiríksson (Leifur hinn
heppni), maðurinn, sem fann Ameríku 500 árum á undan
Columbusi og stofnaði mannabygð í Labrador.
Leifur heppni var ekki einugis allra fyrsti maðurinn,
sem sögur fara af, er í stórum stíl hóf verulega landaleit.
Heldur var hann auk þess sérlega fyndinn. Kom það bezt
í ljós þegar hann skírði hið snæþakta land og nefndi það
Vínland. Það var sannarlega fyndni að kalla Labrador
Vínland.
En hann var ekki sá fyrsti, sem skírði lönd einkenni-
legum nöfnum: Eiríkur rauði faðir hans fann Grænland og
skírði það þessu nafni.
Annars er alt, sem íslandi tilheyrir, hugmyndakent og
draumblandið 4-— hvort heldur sem það er glaðværð eða
sorgum selt.
ísland er land alls konar mótsagna — bæði að því er
snertir landið sjálft og fólkið, sem það byggir. Þótt það
heiti ennþá þessu nafni, sem nærsýnn níundu aldar Norð-
maður skírði það, þá er það miklu fremur réttnefnt „Eld-
land“ en ísland. Þó að það sé norður við norðurheimsskautið
er þar samt álíka milt og á Englandi — og er það Gólf-
straumnum að þakka. Hann vefur sig um það eins og vin-
veittur snjóormur.
Á íslandi vaxa hvorki skógar né hveiti, en vegna heitra
lauga hér og þar um alt landið má rækta þar alls konar
Suðurlandaávexti í glerluktum gróðrarhúsum.
ísland var svo afskekt norður undir pól að þjóðin
neyddist til þess að veita alls konar hlunnindi í því skyni
að fá aðrar þjóðir til þess að flytja nauðsynjavörur til lands-
ins. Þannig var það í þúsund ár. En nú er þetta alt breytt: Nú
er Island einn mikilverðasti hlekkurinn í sambandakeðj-
unni um loftið á öllu norðurhveli jarðar.
Flestum Evrópumönnum finst einhver ævintýrablær
á öllu sem tilheyrir Islandi, jafnvel á sjálfu nafninu. En
það er fremur vegna einkennilegra sagna, er geymst hafa og
borist frá kynslóð til kynslóðar, heldur en nútíðarstað-
reynda: Nú er hægt að komast til Reykjavíkur eins fljótt
eins og til margra stórborganna í Vesturlöndum: t. d. á átta
klukkustundum til Lundúnaborgar og til Amsterdam, ef
farið er loftleiðis; á fjórum eða fimm dögum sjóleiðis til
Kaupmannahafnar o. s. frv.
Síðasti viðkomustaður á leið til norðurheimsskauts
eyðimarkanna er Reykjavík. Það er borg með 50.000
íbúum. Hún er tilsýndar eins og óreglulega væri hrúgað
saman smábygð á Jótlandi með
Ltlum timburhúsum máluðum
ljósrauðum, gulum og grænum,
og því sem í Ameríku eru köll-
uð gorkúluþorp. Þar eru járn-
styrkt vöruhús úr steinsteypu;
þar er háskóli og þjóðleikhús,
sterkt og vel bygt; þar er mikið
af fjölhýsum til íbúðar og fjöldi
af einbýlishúsum meðfram göt-
unum, sem ekki eru stein-
steyptar.
Það sem mest lokkaði mig til
íslands var þó ekki sú vissa að
geta séð nútíðarborg, sem ekki
væri nema steinkast frá Norður-
heimskautinu; jafnvel ekki það
að sjá öll þau undur. sem eiga
sér stað þegar lengst kemur
norður, þar sem auganu mætir
hvert undrið á fætur öðru: t. d.
takmarkalausir jöklar, hvert
náttúru-undrið eftir annað og
hvert öðru mótstætt; gjósandi
hverir; hraunin, yfir að líta eins
og stormúfinn stórsjór; þar sem
skiftist á blóðrauður og dauf-
rauður sólarlitur á daginn og
leiftrandi norðurljósin á nótt-
inni. Það var ekki sérstaklega |
neitt af þessu: Ég var upphaf-
lega gagntekinn, eftir langa dvöl
á Norðurlöndum, af þeirri löng-
un að rannsaka menningar upp-
tök Norðurálfunnar í landi þar
sem Víkingarnir beittu sér án
þess að blandast öðrum þjóðum
til muna. Þess má þó geta, að
nokkrir Keltar (írar og Skotar)
hafa blandast þeim. En á íslandi
finst ekki einn einasti Eskimói,
og er það illa farið, því það hefði
gert myndina ennþá sérkenni-
legri.
Víkingarnir voru ekki ein-
ungis hugrakkir sjómenn og
ægilegir ræningjar: Þeir kendu
einnig Vesturlandaþjóðunum
lýðræðilegt stjórnarfar — þing-
bundna fulltrúastjórn. Þeir
nefndu það Alþing. Var það
stofnað árið 930. í raun og sann-
leika var það þingbundin höfð-
ingjastjórn. Þessir höfðingjar
eða flokksfoirngjar voru nefndir
Goðar.
Þrátt fyrir það hversu stutt
það er á sögulegan mælikvarða,
síðan þetta átti sér stað, þá er
menning þessara ófyrirleitnu'
Norðmanna svo samtvinnuð ó-
ábyggilegum munnmælum, að
uppruni hennar virðist hafa
týnst í þoku tímanna.
Þetta á þó ekki heima að því
er ísland snertir: Þar er fortíðin
skoðuð sem áframhaldandi, lif-
andi afl í nútíðar daglegu lífi.
Einn daginn fór ég með fylgd-
armanni út um land. Landslagið
var hrjóstrugt, gróðurlaust
hraun með smá grasblettum hér
og þar. Ég sá hóp af sauðkind-
um, fáein ótamin tryppi og
bændabýli hér og þar með hér
um bil tíu mílna millibili. Ég
skoðaði þorpin, sem mörkuð
voru á landabréfið mitt, en fann
þau hvergi. Samferðamaður
minn sagði mér hvernig á því
stæði. Þetta voru ekki þorp eða
bændabýli. Nöfnin á landabréf-
inu voru þar til þess að minna á
kirkju, sem hafði eyðilagst fyrir
500 árum, eða til þess að minna
á Víkingaþorp, sem eyðilagst
hafði fyrir öldum síðan, en það
hefði þýðingu í sambandi við
einhverja sögn eða sögu. Ferða-
félagi minn fræddi mig um ýmsa
þess konar staði og benti mér á
ósýnilega staði í fjarlægð. Hann
sagði mér sögur í sambandi við
þessa staði með eins mikilli ná-
kvæmni og eins mikilli þekk-
ingu eins og hann væri að segja
frá yfirstandandi viðburðum.
Island er ekki forngripasafn
úr lífi Skandinafa. Þar hafa
menn erft ýmislegt frá dögum
Víkmganna, sem þeir geyma og
varðveita eins og helgar at-
hafnir eða dýrðlega viðburði og
hafa tengt það alt við líf nú-
tímans.
Það var á björtum sumardegi
árið 1944, sem íslendingar endur
reistu lýðveldi sitt nákvæmlega
á sama stað og hið forna Alþing
var háð. Það var í geysistóru
hringleikhúsi, sem náttúran
hafði grafið inn í klett við
stærðar vatn. Þar komu goð-
arnir fram í sama búningi og
íeir höfðu áður klæðst. Þar var
talað sama mál og forðum —
íslenzka, sem er frumtunga
skandinavisku þjóðanna, með
örlitlum breytingum.
Islenzkan er enn afar orðrík.
Hún á ekki færri en 200.000 orð,
og hún er miklu hreinna mál en
nokkur önnur Evrópu tunga, því
hún hefir varðveitt 57% af hinu
frumlega Indo-Evrópiska máli,
að því er rætur þess snertir. ís-
lenzkan hefir tekið að láni tæp-
lega 3000 orð frá öðrum málum;
hún hefir einnig haldið hneig-
ingum orða og beygingum sagna,
með liðum og föllum. Þessa afar
margbreyttu tungu tala aðeins
140.000 manns.
Löggjöfin í þessu nýja þjóð-
veldi átti að innihalda, svo að
segja óbreyttan allmikinn hluta
af Jónsbók, en það eru gömul
lög, sem skipulögð voru árið
1281.
Minningum hins forna er alls
staðar og altaf haldið vakandi
og vinnandi, jafnvel í sambandi
við hinar einföldustu athafnir
daglegs lífs. Stundum birtist
þetta svo einkennilega að undr-
un sætir. T. d. hafa íslendingar
engin ættarnöfn — engin nöfn,
sem gangi í erfðir frá föður til
barna. Þeir halda enn fast við
þann sið Víkinganna, að nota
eingöngu skírnarnafnið. Var
það algengt í Evrópu á miðöld-
unum. Börnin bæta við nafn sitt
viðskeytinu son eða dóttir eftir
því, sem við á. Giftar konur taka
sér ekki nöfn bænda sinna,
heldur halda skírnarnafni sínu;
kemur þar fram sú virðing, sem
konum var sýnd upphaflega í
germönsku þjóðlífi. Hversu
miklum óþægindum, sem þessi
regla kynni að valda, mundi
ekki einn einasti íslendingur
vilja breyta henni.
Þessi staðfesta er meira en of-
stækisfull flokks- eða venju-
festa: það er sjálfstætt þjóðernis
stolt lítillar en ákveðinnar þjóð-
ar, sem hefir staðist í tíu aldir
gegn illviðrum og yfirgangi
annara þjóða, eldgos (hundrað
sinnum), jarðskjálfta, óskapleg
harðindi, drepsóttir, hallæri,
ræningjaárásir, yfirgang vald-
þyrstra konunga, sem lituísland
ágirndar auga — þrátt fyrir öll
þessi áföll hefir þjóðin staðist í
þúsund ár. En vöxtur og fækkun
íbúa landsins sýna það bezt,
hver áhrifin hafa verið. Á elleftu
öldinni var íbúatalan áætluð um
80.000 og fækkaði smám saman
ár frá ári þangað til árið 1801
að íbúarnir voru aðeins orðnir
50.000.
íslendingar hafa aldrei tapað
trausti á framtíðinni, og það
réttlætir þeirra stoltu en yfir-
gangslausu ættjarðarást.
Nokkra síðustu áratugi hafa
ferðamenn í frídögum sínum
notið hinnar miklu fegurðar,
sem landið hefir að bjóða. Sumir
hafá leikið sér við silungsveiðar
í lækjum og ám, herforingjar
hafa gert sér grein fyrir því,
hversu haganleg lega landsins
er, en umheimurinn veit ennþá
lítið um sögur landsins — þær
eru þó hinn „traustasti sjóður
mannlegra hugsana.“ Sá, sem
þessi orð mælti við mig, lét í
ljós með fremur bitrum orðum
þá samhljóða tilfinning eða
skoðun Islendinga yfirleitt.
Þjóðin elur sterka löngun til
þess að losna við hina alda-
löngu einangrun. íslendingar
fylgjast með menningu um-
heimsins, og þeir eiga erfitt með
að skilja það, sem þeir kalla
vanrækslu annara þjóða í því að
fylgjast með hinni andlegu arf-
leifð þeirra.
Þrátt fyrir áhrif Xaviers
Marminers, Craigies, Poestions
og fleiri Islandsvina, þá er það
tiltölulega lítið, sem umheimur-
inn veit um hinar fornu bók-
mentir íslendinga: Skáldskap
Eddanna og ljóð skáldanna, með
öllum sínum margbreyttu regl-
um í rími og búningi; eða hið
einkennilega safn, sem nefnist
Landnáma og íslendingabók,
eða hið fjölbreytta safn prests-
ins Þorgilssonar, sem uppi var
1067—1148. Er þar blandað sam-
an söguljóðum, ættfræði o. fl.
Og svo um fram alt Sögurnar,
sem eru sambland af munnmæl-
um og verulegum sögum.
Ég hefi haft tækifæri til þess
að lesa þýðingar af sumum
þessara bóka. Og ég er á sa’ma
máli og íslendingarnir, sem
halda því fram, að þær jafnist
við hinn fræga skáldskap Vest-
urlanda, t. d. kvæði Homers,
Niblungaljóð eða Kalevala.
Islendingasögurnar hafa orðið
til milli elleftu og þrettándu
aldar, og flestar án þess að höf-
undanna sé getið. Þær flytja í
látlausum og óbrotnum ljóðum
trú og heimspeki Víkinganna,
sem er nokkurs konar alþýðu
heimspeki bygð á nákvæmri at-
hugun mannlegs eðlis, sam-
kvæmt þeim hugmyndum, sem
ríktu áður en kristnin var lög-
gilt á Islandi.
FRAMHALD
Sig. Júl. Jóhannesson þýddi
Fréftir . . .
Framhald af bls. I
12.000 eintök af biblíunni og
Nýja testamentinu, enda verið
greiðara um prentun og inn-
flutning en áður var um hríð.
Félagsmenn eru nú um 1000 að
tölu og nemur sjóðseign félag-
sins um 80,000 krónum. Sigur-
geir Sigurðsson biskup er for-
seti félagsins.
☆
Ákveðið er, að halda áfram
b y g g i n g u Hallgrímskirkju í
Reykjavík í vor og verður bráð-
um byrjað að steypa undirstöð-
pr aðalkirkjunnar. Fjárhagsráð
hefur leyft að hefja framhald
byggingarinnar og húsameistari
ríkisins hefur lokið við að gera
nauðsynlegar vinnuteikningar.
☆
Fjórir íslenzkir stúdentar
sækja alþjóðlegt skákmót stúd-
enta, sem haldið er í Brussel og
hefst þar á morgun. Þetta er
annað alþjóðaskákmót stúdenta.
Hið fyrra var haldið í Bretlandi
í fyrra, en það sóttu engir Islend-
ingar.
☆
Að minnsta kosti 10 íslenzkir
kennarar munu sækja 16. nor-
ræna skólamóti sem h a 1 d i ð
verður í Osló í sumar, og þrír
þeirra flytja þar erindi: dr.
Broddi Jóhannesson, Jónas B.
Jónsson fræðslufulltrúi og Mag-
nús Finnbogason menntaskóla-
kennari. — Danskir kennarar
hafa boðið 20 stéttarbræðrum
sínum hér á landi til Danmerk-
ur í sumar.
☆
Samband ísl. karlakóra átti
nýlega 25 ára afmæli og minn-
ist þess með afmælistónleikum
í Reykjavík í dag. Þar syngja
fjórir kórar, tveir úr Reykjavík
einn úr Hafnarfirði og einn af
Akranesi, og samtals verða söng
mennirnir 140 að tölu. — Sam-
bandið var stofnað til þess að
annast söng á Alþingishátíðinni
1930, og sungu þar sex kórar, og
Framhald á bls. 5
Frá hafi til hafnar
Hafnaryfirvöldin í Singapore
eru í vandræðum vegna þess, að
smyglarar vaða þar uppi. Smygl-
varan er mótað gull frá Hopg-
kong, Siam og Indlandi, sem
flutt er til Indonesíu.
☆
300 olíuflutningaskip, yfir 24
þúsund brúttótonn, eru ýmist
fljótandi, í smíðum eða í pöntun.
☆
Þrátt fyrir mikla samkeppni
flugvéla í flutningi farþega, náði
farþegaflutningur með skipum
frá Bandaríkjunum og Canada
til Evrópu hámarki 1952.
☆
Indverska stjórnin hefir tvö-
faldað öll vitagjöld, til þess að
flýta fyrir uppbyggingu vita-
kerfisins meðfram ströndum
Indlands.
☆
Sovétstjórnin er sögð undir-
búa fastar áætlunarferðir frá
Odessa til . Austurlanda, -með
þýzkum línuskipum, sem sökkt
var í stríðinu, en hefir verið náð
upp og endurnýjuð.
☆
Franska björgunarskipinu, er
unnið hefir að því að bjarga úr
rómversku skipi, sem sökk út
af Ile de Riou á 3. öld, hefir
tekizt að ná úr lestum skipsins
talsverðu af mjög merkilegum
fornminjum.
☆
Bretar flytja nú inn 4/5 af
hveiti, er þeir neyta, 1/5 af eggj-
um, 3/4 af osti, næstum allt sem
þeir neyta af smjöri, helming af
svínsfleski, kinda- og lamba-
kjöti og fjórða hluta af nauta-
kjöti.
☆
Skandinaviskir sjómenn eru
sagðir heimta að björgunar-
flekar, svipaðir og notaðir voru
á stríðsárunum, verði settir um
borð í skipin aftur.
☆
Þrátt fyrir endurbætur á höfn-
um í Ástralíu, kvarta skipaeig-
endur yfir því, að losun skipa
taki helmingi lengri tíma en
1939.
☆
Alþjóðasamband gimsteina-
framleiðenda hefir heitið 16
þús. sterlingspunda verðlaunum
fyrir upplýsingar, sem leiða
kynnu til stöðvunar á smygl-
faraldri þeim, sem á sér stað á
skipum, sem eru í förum milli
heimsálfanna, en talið er að
skipshafnirnar séu virkir þátt-
takendur í slíku smygli í mjög
stórum stíl.
☆
Canadiskir hagfræðingar, sem
vinna að því að ná verzlunar-
jöfnuði milli Canada og Bret-
lands, hafa bent á að ef Canada
kaupi 6% meir frá Bretlandi, á
kostnað innflutningsins frá
Bandaríkjunum, muni verzlunar
jöfnuðurinn tryggður.
—VÍKINGUR