Lögberg - 08.10.1953, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 8. OKTÓBER, 1953
7
Nýtt rit á ensku um landnám
íslendinga í Norður-Dakota
Eftir prófessor RICHARD BECK
Um þessar mundir kemur út
á vegum stofnunarinnar „North
Dakota Institute for Regional
Studies“, sem stendur í sam-
bandi við Landbúnaðarháskóla
Norður-Dakota ríkis í Fargo
(North Dakota Agricultural Cal-
lege), stærðarrit á ensku,
Modern Sagas, og athyglisvert
að sama skapi, um landnám ís-
lendinga í Norður-Dakota, eftir
Mrs. Thorstínu Jackson Walters.
Hefir stofnunin áður gefið út
ýmsar aðrar merkar bækur.
Mrs. Thorstína Walters er
kunn löndum sínum, ekki sízt
Vestur-íslendingum, fyrir nt-
störf sín, fyrirlestrarhöld og af-
skipti af félagsmálum þeirra.
Hún er, eins og kunnugt er,
dóttir hinna merku landnáms-
hjóna Þorleifs Jóakimssonar
Jackson og Guðrúnar ljósmóður
Jónsdóttur konu hans, er bjuggu
um langt skeið í Akrabyggð í
Norður-Dakota, en gerðust síð-
ar stuttu eftir aldamótin land-
nemar í grennd við Leslie-bæ í
Saskatchewan-fylki. Eins og
margir landar hans að fornu og
nýju, var Þorleifur prýðilega
menntaður maður af sjálfsdáð-
um og lagði merkilegan skerf til
sögu íslendinga í Vesturheimi
með þrem bókum sínum um það
efni.
Hefir Thorstína dóttir hans,
eins og ritstörf hennar sýna, erft
áhuga hans á sögulegum fræð-
um, en frumbyggjalíf íslendinga
í Vestur heimi þekkir hún af
eigin reynd, þar sem hún kynnt-
ist því á æsku- og uppvaxtar-
árum í tveim meginbyggðum
íslendinga vestan hafs, Norður-
Dakota og Vatnabyggðum. Hún
er kona víðmenntuð, lauk B. A.
prófi í tungumálum á Wesley
College í Winnipeg, og síðar
prófi í félagsfræði (Sociology) á
Columbia-háskólanum í New
York. Vann hún framan af árum
að kennslustörfum, en síðan að
líknarstarfsemi bæði í Norður-
álfunni að lokinni heimsstyrjöld-
inni fyrri og fram á síðari ár í
Bandaríkjunum; en á stríðsár-
unUm seinni hafði hún með
höndum starf í þágu 'Upplýs-
ingaskrifstofu Bandaríkjastjórn-
ar, meðan heilsa hennar leyfði.
Á hún því að baki langa starfs-
sögu, en kunnust er Thorstína
þó löndum sínum fyrir ritstörf
og fyrirlestrarhöld, eins og fyrr
getur.
Hin umfangsmikla og fróðlega
bók hennar, Saga íslendinga í
Norður-Dakoia (1926), er þekkt-
ast af ritum hennar, að minnsta
kosti meðal íslendinga, enda oft
til þeirrar bókar vitnað af þeim,
sem fást við þau fræði, er hún
fjallar um. En Thorstína hefir
einnig ritað fjölda greina og rit-
gerða um ísland og íslendinga í
merk amerísk blöð og tímarit,
svo sem The Chrislian Science
Moniior, The New York Times,
Currenl Hisiory og The Amer-
ican-Scandinavian Review. Hún
þýddi einnig á ensku rit Matt-
híasar Þórðarsonar þjóðminja-
varðar um Vínlandsferðirnar,
The Vinland Voyages, er út kom
Mrs. Thorsiína Waliers
1930 í ritsafni Landfræðifélags-
ins ameríska (The American
Geographical Society) undir rit-
stjórn Halldórs prófessors Her-
mannssonar með inngangi eftir
dr. Vilhjálm Stefánsson.
Thorstína flutti einnig á sín-
um tíma erindi um Vestur-
Islendinga víða á íslandi og
fyrirlestra um ísland og Islend-
inga víðsvegar í Bandaríkjunum
og Canada, og vann með þeim
hætti þarft og þakkarvert kynn-
ingarstarf á báða bóga, enda var
hún í viðurkenningarskyni
sæmd Riddarakrossi hinnar ís-
lenzku Fálkaorðu. Hlutdeild
Thorstínu í heimför Vestur-
íslendinga á Alþingishátíðina
1930 er mönnum í fersku minni,
en fyrir þá starfsemi sína var
hún sæmd Heiðursmerki Al-
þingishátíðarinnar.
Skal þá vikið aftur að hinni
nýju bók Thc*rstínu um landnám
íslendinga í Norður-Dakota.
Vorið 1944 veitti ríkisháskólinn
í Minnesota (University of Min-
nesota) henni fjárstyrk (Fellow-
ship) til þess að semja sögu ís-
lendinga í Norður-Dakota bæði
frá sögulegu og félagsfræðilegu
sjónarmiði. Hófst hún þegar
handa um söfnun efnisins, en
átti þó mjög erfiða aðstöðu til
þess, því að um þær mundir
ágerðist sjúkdómur sá, sem hún
hafði um skeið átt við að stríða,
æðakölkun (Multiple Sclerosis),
svo að hún varð að láta af störf-
um hjá ríkisstjórninni. En þrátt
fyrir það, að Thorstína hefir
undanfarin ár legið rúmföst,
gengið undir uppskurði og dval-
ið langvistum á sjúkrahúsum,
hefir hún ekki lagt árar í bát, en
unnið ótrauðlega að víðtækum
undirbúningi og samningu bók-
ar sinnar, með þeim árangri, að
hún kemur nú á prent þessa
dagana. Samfagna vinir Thor-
stínu henni innilega yfir því, að
hún fær nú að sjá ávöxt fá-
gætrar þrautseigju sinnar og
hetjuskapar, sem vakið hefir
bæði eftirtekt og verðuga að-
dáun. Sýnir það sig í því, að
Landsfélagið „National Multiple
Sclerosis Society“ í Bandaríkj-
unum, sem bækistöð hefir í
New York, vinnur öfluglega að
því að vekja athygli á um-
M.D.333 ]
Hansína Olson níræð
ræddri bók hennar, og telur
dæmi hennar öðrum til fyrir-
myndar.
Sá, sem þetta ritar, hefir átt
þess kost að lesa bókina í hand-
riti, en einhverjar breytingar
kunna þó að hafa verið gerðar á
henni í prentun. Hvað sem því
líður, — og hér verður bókin
eigi ritdæmd að nokkru ráði,
heldur aðallega athygli dregin
að henni, — er óhætt að full-
yrða, að þar er um mjög eftir-
tektarvert rit að ræða, sem bæði
er gagnfróðlegt, vel samið og
skemmtilegt aflestrar. Hin ítar-
lega heimildarskrá aftan við
bókina ber því vitni, hve víða
að höfundurinn hefir dregið að
sér efniviðinn, úr prentuðum
heimildum og áður óprentuðum,
og eftir munnlegum frásögnum
áreiðanlegra manna og gagn-
kunnugum viðfangsefnum. T. d.
eru hér í fyrsta skipti birt áður
óprentuð skjöl varðandi landa-
leit íslendinga 1 Alaska, sem
mikill fengur er að.
Fyrstu kaflar bókarinnar
fjalla um Vínlandsfund íslend-
inga til forna og um sögulega og
menningarlega arfleifð þeirra.
Síðan er lýst hinum fyrstu
vesturflutningum þeirra á 19.
öldinni og tildrögum landnáms
þeirra í Norður-Dakota. Að því
loknu hefst saga landnemanna
og afkomenda þeirra, og er
brugðið upp fjölþættum og
glöggum myndum úr lífi og bar-
áttu landnemanna íslenzku; lýst
atvinnulífi í landnáminu, kirkju-
legu starfi og skólahaldi, og ekki
sízt heimilislífinu, því að rétti-
lega er lögð áherzla á það, hvern
grundvallarþátt heimilið átti í
öllu lífi og þróun nýlendunnar.
Þá er tekin til sérstakrar athug-
unar afstaða landnemanna og af-
komenda þeirra til kjörlandsins
og getið sérstaklega ýmsra
þeirra sona og dætra landnáms-
ins, sem á sínum starfssviðum
hafa borið merki íslenzks mann-
dóms fram til sigurs og getið
sér frægðarorð.
í bókinni koma, að vonum,
margir við sögu, og þá einkum
þeir, sem fasttengdastir hafa
verið byggðinni og, að dómi höf-
undar, túlka bezt það sjónarmið,
sem bókin er rituð út frá; en hún
er ekki samin með það fyrir
augum að vera safn æviágripa,
eins og fyrri bók Thorstínu um
sama efni var að miklu leyti,
heldur sögulegt og félagsfræði-
legt yfirlit, og menningarsögu-
legt að sama skapi. Frá því sjón-
armiði hefir höfundur leitast við
að rekja sögu landnámsins og
gert það á skilmerkilegan og
glöggan hátt. Er bókin eigi að-
eins drjúgur skerfur og góður
til sögu íslendinga í Norður-
Dakota, heldur einnig jafnframt
til sögu ríkisins í heild sinni, og
þá um leið, eins langt og hún
nær, skerfur til amerískrar inn-
•flytjendasögu almennt.
Bókin er prýdd fjölda mynda,
meðal annars af málverkum úr
hinum tilkomumikla vestur-
hluta Norður-Dakota (North
Dakota Bad Lands), eftir mann
Thorstínu, Emile Walters, hinn
víðkunna íslenzka listmálara, er
verið hefir konu sinni stoð og
stytta við samningu bókarinnar
undir hinum andvígustu kjörum
til slíkra starfa, eins og þegar
hefir verið lýst. En málverk
Emiles er að finna á frægum
listasöfnum víðsvegar í Norður-
álfu og Bandaríkjunum.
Loks ber að geta þess sérstak-
lega, að Dr. Allan Nevins, pró-
fessor í amerískri sagnfræði við
Columbia-háskólann og einn af
allra kunnustu sagnfræðingum
Bandaríkjanna, ritar formála að
bókinni, en það hefði sá ágæti
maður og snjalli rithöfundur
vitanlega eigi gert, ef hann teldi
hana eigi athyglisverða bæði um
efni og meðferð þess.
(Bókina má panta frá North
Dakota Institute for Regional
Studies í Fargo og vafalaust
einnig um hendur Davíðs
Björnssonar bóksala í Winni-
Peg).
Laugardagurinn 3. okt. rann
upp bjartur og fagur og óvenju-
lega hlýr fyrir þennan tíma árs.
Það voru allir glaðir yfir góða
veðrinu, en þetta var líka merki-
legur dagur — það var afmælis-
dagur Hansínu Olson, á Betel,
og þennan dag varð hún 90 ára
gömul. Hún hafði verið talsvert
lasin dagana á undan, en nú leið
henni betur, og hlakkaði til þess
að sonur hennar og tengdadóttir,
Mr. og Mrs. W. H. Olson, Winni-
peg, mundu heimsækja hana.
Og það brást heldur ekki —
þau komu snemma um daginn
og fóru beint í sumarbústaðinn
sinn, því þar skyldi afmælis-
veizlan haldin. Var ekki lengi
verið að kveikja upp í ofninum,
svo að hlýtt og notalegt yrði í
stofunni, þegar mamma kæmi.
Aðrir gestir, sem þorna voru
st-addir voru: Mrs. Rúna Olson,
Rannveig Bardal, Mr. og Mrs. J.
Thordarson, Fríða Polson, Anna
Þórðarson og Guðlaug Jóhannes-
son.
Klukkan að ganga 3 sótti Willi
mömmu sína, og var hún borin
á ástvinaörmum inn og út úr
bílnum — og síðan sett við
veizluborðið, sem var sett með
dýrindis veitingum. En á miðju
borði stóð afmæliskakan fagur-
lega skreytt með tilhlýðilegri
áletran. Þarna voru líka margar
gjafir, kveðjur og kort, sem
afmælisbarnið skemmti sér við
að opna. Þar á meðal var bréf
frá Dr. Valdimar J. Eylands og
flutti hann henni kveðju frá
Fyrsta lúterska söfnuði, ásamt
sinni eigin kveðju og fjölskyldu
sinnar. Einnig barst henni bréf
frá Premier Douglas Campbell,
og símskeyti frá Hon. J. S.
Diarmid Lieut.-Govenor of Man.
og frú; og bréf frá frú Laufeyju
Vilhjálmsdóttur, Reykjavík, ís-
landi, og syni hennar Finnboga
VegSegt gullbrúð-
kaup í Riverton
Þann 24. ágúst 1953 söfnuðust
vinir og vandamenn saman í
samkomuhúsinu í Riverton til
að heiðra Mr. og Mrs. H. Hallson
í tilefni af 50 ára giftingaraf-
mæli þeirra.
Mr. og Mrs. Hallson hafa allt-
af átt heima í Riverton síðan
þau giftust, og gullbrúðurin all-
an sinn aldur. Þau eiga þrjár
dætur og ellefu barnabörn.
Mr. Percy Wood var veizlu-
stjóri. Fyrir minni gullbrúðar-
innar mælti Mr. S. Sigurdson
frá Winnipeg, sem átti heima í
Riverton í mörg ár og starfaði
með gullbrúðhjónunum í Bræðra
söfnuði, sem þau bæði studdu
af mætti. Var gerður góður róm-
ur að ræðu Mr. Sigurdson, sem
er vel máli farinn. Minntist
hann á starf gullbrúðarinnar,
bæði í þarfir safnaðarins og
annara félagsmála byggðar-
innar.
Fyrir minni gullbrúðgumans
mælti Dr. S. O. Thompson.
Mintist hann á löngu liðr.a tíð,
þegar foreldrar hans áttu heima
í Nýja-lslandi, og hve Hallsons-
bræðurnir reyndust þeim hjálp-
samir í frumherjabaráttunni,
löngu áður en járnbraut var
lögð og vegleysur tilfinnanlegar.
Mikið var um söng, á íslenzku,
á milli ræðanna. Einnig sungu
einsöngva ungfrúrnar Geraldine
Björnson og Helga Swanson, en
við hljóðfærið var Mrs. Martin.
Margar veglegar gjafir frá
vinum og vandamönnum voru
frambornar. Þar á meðal gullúr
frá elztu dótturinni, og margt
annað frá skyldfólki. Fyrir hönd
Kvenfélags Bræðrasafnaðar af-
henti Mrs. Ólafsson forseti fé-
lagsins, heiðursgestunum gull-
locket og „dinner set.“
Ágætar veitingar voru fram-
bornar af byggðarfólki, og síðan
skemti fólk sér við dans um
nokkra stund.
Fréllarilari Lögbergs,
Riverton
Guðmundssyni, prófessor í Win-
nipeg — og ótal fleiri. En þessi
bréf og kort glöddu hana ósegj-
anlega mikið.
Þegar kvölda tók kvaddi hún
ástvinina og var aftur flutt á
heimilið sitt, Betel, þar sem hún
bíður með hinum sólsetursbörn-
unum eftir því að sjá sólina
koma upp hinum megin — og
samfundum við horfna ástvini.
Hansína Olson á langan og
merkilegan æviferil, þar sem
skiptzt hafa á skin og skuggar,
eins og gengur og gerist. Hún
ólst upp hjá foreldrum sínum á
Húsavík, S.-Þingeyjarsýslu, ís-
landi, en fluttist ung stúlka
vestur um haf og giftist hér
Haraldi Olson. Þau bjuggu vest-
ur í Argyle í nokkur ár, en síð-
an áttu þau heima hér í Winni-
peg, þar til hún fluttist til Betel
fyrir rúmlega 2 árum. Hún hefir
tilheyrt Fyrsta lúterska söfnuði
í meir en 70 ár, og verið með-
limur Kvenfélagsins frá byrjun.
Á borðinu við rúmið hennar
voru yndislegar rauðar rósir frá
kvenfélagskonunum sem sönn-
uðu að félagssystur hennar
minntust dagsins.
Þessi dagur verður mér ó-
gleymanlegur. Góða veðrið og
náttúrufegurð haustsins, og hin
aldraða kona, lotin og þreytt,
með snjóhvítt hár, en svipurinn
blíður og bros á vör. — Mér kom
til hugar vísa Steingríms Thor-
steinssonar:
„Vor er indælt, ég það veit,
þá ástar kveður raustin.
En ekkert fegra á foldu ég leit,
en fagurt kvöld á haustin “
Það var á frumsýningunni og
aðal-leikkonan dró sig í hlé til
herbergja sinna eftir seinasta
þátt. — Skömmu síðar heyrðist
neyðaróp koma frá herbergi leik-
konunnar og umboðsmaður henn
ar ásamt meðleikendum hlupu
til herbergja hennar.
— Ég hef verið svikin, hróp-
aði leikkonan, — lítið á ellefu
blómvendir!
— Ellefu blómvendir, sagði
umboðsmaðurinn, — hafið þér
fengið ellefu blómvendi, — það
er dásamlegt, að hugsa sér?
— Ellefu, hrópaði leikkonan
aftur æf — en ég greiddi fullt
verð fyrir tólf!
☆
Bóndi nokkur var í vandræð-
um með hross, sem hann átti, því
hrossið komst ekki úr sporunum,
hvernig sem bóndinn reyndi að
lemja það áfram.
Bóndi tók þá það ráð að
hringja til dýralæknis, sem kom
og rannsakaði hrossaumingjann.
— Að rannsókninni lokinni, tók
dýralæknirinn upp pillu og gaf
hestinum, en pillan hafði þau
áhrif, að hesturinn tók á sprett
og hvarf út í buskann!
— Og hvað kostar pillan,
læknir? spurði bóndinn.
— Hún kostar 25 krónur,
svaraði læknirinn.
— Láttu mig fá aðra pillu í
viðbót, sagði bóndinn, — ég ætla
mér að ná í hestinn!
☆ -
Langorður ræðumaður var á-
kaflega gramur yfir hávaðanum
í áheyrendum sínum. — Heyrið
þið nú, góðir áheyrendur! Þið
gerið svo mikinn skarkala, að
ég heýri ekki til sjálfs mín. —
Þá heyrðist rödd frá áheyrenda-
pöllunum. — Vertu feginn, góði,
þú ferð ekki á mis við neitt.
Guðlaug Jóhannesson
FREE
Winter Storage
Send your outboard motor in now and have
it ready for Spring.
Free Estimates on Repairs
Specialists on . . .
Johnson - Evinrude & Elto Service
Breen Motors Ltd.
WINNIPEG Phone 92-7734
CHOOSING A FIELD
A Business College Education provides
the basic information and training with
which to bégin a business career.
Business College students are acquiring
increasing alertness and skill in satisfy-
ing the needs of our growing country for
balanced young business people.
%
Commence Your Rusinesg
Training Immediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 74-3411 695 Sargent Ave., WINNIPEG