Lögberg - 22.10.1953, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 22. OKTJÓBER, 1953
7
Þegar Trotsky var myrtur
Undirbúningur morSsins sýndi.
hve mikið kapp var lagi á að
ryðja honum úr vegi
Fyrir nokru mdögum sendi mexi
könsk fréiiasiofa úi fréit, sem
var biri í öllum heimsblöðunum.
í fréiiinni var skýri frá banatil-
ræði við fanga í mexíkönsku
íangelsi, sem hafði hloiið 20 ára
dóm fyrir morð. Nafn hans var
Jacques Nornard Van den Dri-
esche. Hann er sá sami og Frank
Jackson, er myrii Leo Trotsky í
einu úihverfi Mexico Ciiy 20.
ágúsi, 1940. Troisky dvaldi þar
sem úilagi í boði mexíkönsku
sijórnarinnar.
Fréttin um, að sótzt sé eftir
lífi morðingja Trotsky, hefir
komið af stað margvíslegum
heilabrotum. Stóð morðtilraunin
í sambandi við hreinsanirnar í
Moskvu? Situr morðinginn inni
með upplýsingar, sem geta rýrt
álit hinna nýju valdhafa í Kreml
innan rússnesku leynilögregl-
unnar — eða aðrar hættulegar
úpplýsingar? 'Það er sérkenn-
andi fyrir flestar athugasemd-
irnar, hve þær eru ósamhljóða
um, hver stóð eiginlega bak við
morðið á Leo Trotsky. Rétt er,
að ekkert hefir verið sannað, en
sporin bentu í átt til Moskvu, þar
sem Lavrenti nokkur Bería hafði
orðið yfirmaður lögreglunnar
1938 einmitt það ár, sem forleik-
urinn að morðinu í Mexíco City
hófst.
En er ekki morðingi Trotsky
vel geymdur bak við fangelsis-
múrana? Hefir hann yfir höfuð
nokkra ástæðu til þess að reyna
að komast úr fangelsisklefanum?
Van den Driesche hefir nú af-
plánað það langan tíma af dómn-
um, að eftir venjulegum reglum
verður hann brátt látinn laus.
Og ómögulegt er að vita, hvort
hann er skuldbundinn til þess
að halda áfram þagmælsku sinni,
Óski hann hins vegar eftir að
gefa út æviminningar sínar, mun
hann áreiðanlega ekki skorta út-
gefendur. Og það er hægt að
ganga út frá því sem vísu, að
„sagan“ mun hljóða nokkuð
öðru vísi en sú, sem stöðugt var
endurtekin, þegar hinn dæmdi
var fyrir rétti í Mexíkó City í
febrúar, 1943. Þá fyrst féll dóm-
ur í málinu. Dómárinn hefir á-
reiðanlega álitið, að eftirgrennsl
anir gætu staðið miklu lengur.
En vegna ríkjandi ástands virt-
ist ómögulegt að komast til botns
lí málinu. En eitt var áreiðanlegt;
það var morðingi Trotskys, sem
;stóð frammi fyrir / dómstólun-
um. Hann hafði verið tekinn
fastur á staðnum, og játað glæp
sinn. En bakgrunnurinn og á-
stæðan fyrir morðinu var hulinn
inyrkri. Síðan hefir margt verið
skýrt, en enn er þó margt dular-
fullt samofið þessu morðmáli.
Það hefir verið sagt, að þetta
væri bezt undirbúna morðið í
hinni nýju glæpasögu. Og undir-
búningurinn tók að minnsta
kosti tvö ár.
Árið 1938 kom ung amerísk
kona, sálfræðingur, til Evrópu
til þess að fullkomna sig betur í
fræði grein sinni. Hún heimsótti
dr. Sigmund Freud, sem bjó í
London, og hún ætlaði auðvitað
einnig að fara til Vínar og Zur-
ich, er voru þeirra tíma Mekka
og Medina fyrir sálfræðinga.
Hún hét Sylvia Ageloff og starf-
aði við skólamál í New York,
hafði róttækar skoðanir og
var mjög heiðarleg manneskja
— en hafði lítinn yndisþokka —
svo að lýsingin s fullkomin. í
París kynntist hún af tilviljun
ungum manni, sem nam blaða-
mennsku við Sorbone-háskól-
ann. Hann hét Jacques Mornard,
að sögn hans, og var af gamall
aðalsætt í Belgíu. Mornard kom
fram sem mikill heimsmaður,
sló um sig með peningum, og
sýndi hinni nýju vinkonu sinni
það helzta í borginni. Vináttan
varð brátt að ást. Sylvia varð
opinská um einkamál sín og
nefndi m. a., að hún ætti systir,
sem væri mikill aðdáandi
Trotskys. Systirin hafði nýlega
gerzt einkaritari hins landflótta
byltingarleiðtoga. Mornard kom
aldrei með neinar spurningar í
þá átt. Hann sagðist ekki hafa
nokkurn áhuga fyrir stjórnmál-
um — sagði, að allt slíkt væri
beinlínis skítverk.
Þegar leið á sumarið 1938 tók
ferðapyngja Sylvíu að léttast,
og dag nokkurn sagði hún, að
tími væri til kominn að koma sér
heim aftur. Mornard ásakaði
hana fyrir, að hafa ekki talað
um peningavandræði sín fyrr, en
ennþá væri hægt að kippa þeim
málum í lag. Hann átti af tilvilj-
un vin, sem vann hjá útgáfufyr-
irtæki. Þetta fyrirtæki gaf sér-
staklega út sálfræðilegt efni.
Hvers vegna ekki að skrifa
nokkrar greinar í eitt af mánað-
arritum þess? Eftir nokkra daga
hafði öllu verið kippt í lag.
Sylvía átt að fá 3000 franka á
mánuði fyri rað skrifa greinar
'um sálfræðileg atriði. Hún réði
algjörlega efnisvali sínu.
Nokkrum vikum síðar varð
Mornard að fara til Belgíu. Það
var meiningin að hann yrði að-
eins stuttan tíma í burtu, en
strax og hann kom þangað skrif-
aði hann Sylvíu frá Brussel, að
hann yrði lengur þar en í fyrstu
hafði staðið til. Móðir hans hafði
nefnilega slasazt alvarlega í bíl-
slysi. Það leið og beið, en Morn-
ard kom ekki aftur til Parísar. í
febrúar 1939 s k r i f a ð i hann
Sylvíu, að hann hefði fengið
starf sem New York fréttaritari
blaðs síns. Það var ákveðið, að
Sylvía skyldi fara heim fyrst, en
hann kæmi svo á eftir henni.
Sylvía fór, en Mornard lét bíða
eftir sér. Hann átti í erfiðleikum
með að fá vegarbréfsáíitun.
Nokkrum dögum eftir að styrj-
öldin brauzt út, í september
1939, kom Mornard loksins til
New York. En í vegabréf hans
var ritað annað nafn. Nú hét
hann Frank Jackson.
Hann ferðaðist með falsað,
kanadískt vegabréf, sagði hann,
og nú yrði hann að vera mjög
varkár. Sem Belgi yrði hann
strax kallaður í herinn, en hann
hefði ekki getað verið lengur í
burtu frá Sylvíu sinni. Hann
hafði hætt starfi sínu sem blaða-
maður, en nú vildi hann reyna
viðskipti. Hann vildi fara til
Mexíkó, og verzla þar með þýð-
ingarmikil hertæki og selja
bandamönnum. S y 1 v í a sam-
þykkti allt. í október 1939 fór
Frank Jackson Mornard til Mex-
íkó City.
Nokkrum vikum síðar skrifaði
hann Sylvíu og bauð henni til
Mexíkó. Hann græddi mikið, en
leiddist hræðilega. I janúar 1940
fékk Sylvía þriggja mánaða frí
frá starfi sínu.
Það urðu hamingjusamir end-
urfundir, og eftir stuttan tíma
var Frank Jackson, sem unnusti
Sylvíu, kynntur Trotskyfjöl-
skyldunni. Systur Sylvíu var
enn einkaritari Trotsky. Frank
Jackson kom og fór eins og góð-
ur vinur, og komst fljótt í gegn-
um hið þétta varðmannanet um-
hverfis húsið, án þess að þurfa
að tilkynna komu sína. Varð-
menn höfðu verið settir við hús-
ið eftir fyrstu morðtilraunina
við Trotsky 24. maí 1940. Sú
morðtilraun hefir aldrei fylli-
lega upplýstst. Hún skeði um
nótt. Allt í einu komu um 30
menn klæddir í mexikanska lög-
reglubúninga. Ofursti stjórnaði
deildinni. Þeir umkringdu hús-
ið, varðmennirnir voru afvopn-
aðir og bundnir, og síðan var haf
in skothrið á húsið. Þegar skot-
hríðin hófst, földu Trotsky og
kona hans sig undir rúminu. Það
bjargaði lífi þeirra, en meðan
þau lágu þar, heyrðu þau, að
einhver kom inn í svefnherberg-
ið, og skaut mörgum skotum í
rúmið. Árásarmennirnir hafa á-
litið verkið fullkomnað. Þeir
hröðuðu sér í burtu, og tóku
einn varðmanninn með sér. Lík
hans fannst daginn eftir í gröf
fyrir utan borgina; þar bar merki
pyntinga.
Eftir þennan atburð var hús
Trotsky gert að virki. Veggir,
gólf og þak var gert skothelt, og
það var komið upp sjálfvirku
merkjakerfi, sem gaf í skyn hin-
ar minnstu hreyfingar. En vin-
urinn Frank Jackson gat komið
og farið, þegar honum sjálfum
þóknaðist.
Dag nokkurn urðu miklar um-
ræður við miðdagsborðið. Sylvía
var ekki á sama máli og Trotsky
varðandi stjórnmálaleg vanda-
mál, en Jackson tók hins vegar
málstað Trotsky. Hann ætlaði að
skrifa grein um þetta vandamál,
sagði hann, og vildi gjarnan sýna
Trotsky greinina, áður en hún
færi í prentun. Einn dag birtist
Jackson. Leo Trotsky, fyrrver-
andi foringi Rauða hersins, var
þá að hirða um kanínur sínar í
garðinum. Nú er greinin tilbúin,
sagði Jackson. Trotsky vísaði
honum inn í vinnuherbergi sitt
og kom sjálfur rétt á eftir og
settist við skrifborðið til þess að
lesa handritið.
Án þess, að hann sæi, tók Jack
son ísöxina undan frakkanum.
Með henni hjó hann þrisvar í
höfuð Trotsky. Hann lézt ekki
þegar og gat kallað á hjálp.
Tveir varðmenn komu hlaup-
andi og réðust á morðingjann,
slóu hann niður og spörkuðu í
hann. Þá hrópaði hann: „Þeir
þvinguðu mig til að gera þetta.
Þeir settu móður mína í fangelsi.
Sylvía á ekki nokkurn þátt í
þessu.“ (Eftir bók Kurt Singer:
"Women Spies.” W. A. Allen,
London.)
Fyrir rétti neitaði morðinginn
hinum ósjálfráðu orðum sínum
og sjálfsagt einnig öllu sambandi
við Moskvu. Trotsky hafði gagn-
rýnt grein hans harðlega, sagði
hann. Það gat gengið, en þegar
Trotsky gekk svo langt að gagn-
rýna frönsku hans, var það meira
en nokkur manneskja gat þolað.
Það varð hann að bæta fyrir með
blqði. Hann myrti Trotský, án
þess að gera sér grein fyrir
verknaði sínum. í því tilfelli hef
ir það verið „undirbúið ósjálf-
rátt,“ því að lögreglan fann lang
an hníf í jakka moróingjans, og
í einum vasanum bar hann
hlaðna byssu. Morðvopnið hafði
hann falið vandlega í gaberdín-
frakka sínum, og axarskaftið
hafði verið stytt, svo lengd þess
yrði heppileg.
En hver það er, sem felur sig
bak við nöfnin Jacques Morn-
ard, Frank Jackson og Van den
Driesche, hefir aldrei verið upp-
lýst. Lögreglan komst að því, að
hið falsaða vegabréf hafði verið
gefið út til manns, sem hét Tony
B a b i c h. Babich tók þátt í
spönsku borgara styrjöldinni og
féll þar .Því hefir verð haldið
fram, að vegabréf þeirra, sem
féllu þar, hafi verið send til
Moskvu, þar sem þau voru föls-
uð handa Sovétnjósnurum. Mál
fróðir menn, sem hafa talað við
hinn dæmda í fangelsinu, álíta
að framburður hans bendi í átt
til Balkanskaga, nánar tiltekið
Bessarabíu. Fram hafa komið
margar kenningar um fortíð
hans, en alilir eru þó á einu máli
með að sýkna Sylvíu Agiloff af
hlutdeild í morðinu. Hún hafi
aðeins verið notuð til þess að
opna dyrnar á hinu lokaða húsi
í Mexíkó City. Undirbúningur-
inn hafði staðið í tvö ár. Vissu-
lega langur aðdragandi að sorg-
arleik — sem eftir öllu að dæma
— mun fá átakanleg endalok.
(Þýtt úr Arbeidarbladet.)
— TIMINN
Sigríður Ármann var kölluð
burt laugardaginn 23. maí; var
þá nærri 78 ára. Fædd 10. júní
1875 á íslandi. Kom til Grafton
með foreldrum sínum Jóni og
Solveigu Thorleifsson. árið 1880.
Hún hafði þess vegna dvalið í
Grafton í meir en 70 ár. Hún
giftist Jóni Ármann 1. marz
1895. Þeim var haldið mjög
virðulegt gullbrúðkaup 1945.
Börn þeirra stóðu fyrir því
ásamt vinum þeirra. Þau eign-
uðust sjö börn. Þrír drengir dóu
á undan þeim. Það mætti taka
undir með skáldinu um þessa
góðu konu:
„Hún stundaði börn sín og bú
sitt
og breiddi yfir heimilið yl.
Með snauðum sjúkum og sárum
fann sál hennar öllum til.
/r^8
Dáinn! Horfinn!
í dag, 17. október, var séra
Egill H. Fáfnis borinn til hinztu
hvíldar.
Ekki er það ætlun mín að
skrifa langt mál úr lífssögu hans,
því að ég veit, að það gera aðrir.
Þessar línur eru því aðeins
nokkur þakkarorð fyrir hugljúfa
og minnisríka viðkynning um 8
ára skeið.
Við burtför hans erum við enn
einu sinni mint á fallvaltleik lífs-
ins hér á jörð. Síðastliðinn
sunnudag messaði séra Fáfnis á
tveimur stöðum, veiktist á mánu-
dagsnóttina, var fluttur snemma
morguns á mánudaginn á spítala
til Cavalier og andaðist á þriðju-
dagsmorgun næsta á eftir úr
hjartaslagi. Áreiðanlega held ég,
að sælt sé að deyja þannig —
en hvílíkt reiðarslag er það samt
sem áður eigi fyrir konuna hans
ástríku og drengina þeirra og
nánustu skyldmenni og venzla-
fólk — þegar lífinu er kipt í
burtu svona skyndilega — á til-
tölulega ungum aldri, þar sem
allar vonir stóðu til að mörg
starfsár væru enn framundan.
Séra Fáfnis hafði stóran verka
hring — of stóran — það er mik-
ið starf að þjóna 7 kirkjum fyrir
október 1951. Eftir að hún varð
ein varð henni lífið þungt, svo
hún flutti sig til dóttur sinnar,
Solveigar, og þar dvaldi hún til
dauðadags við góða hjúkrun og
umönnun dóttur sinnar, tengda-
sonar og barna. Þau vildu að
henni gæti liðið sem allra bezt.
Hún var lengi búin að þjást, þó
bar hún sig og sinn sjúkdóms-
kross með mesta hetjuskap og
var alltaf svo ung í anda og ýtti
frá sér ellinni.
„Þegar sálin er ung verður ellin
ei þung.
Þó umgjörðin slitni er
demantinn jafn
Og hið gráhærða barn á sinn
eld og sinn arn,
sínar óskir og dýrkeypta
minningasafn.“
utan öll önnur verk, sem þar
koma til greina; þar við bættist
Elliheimilið á Borg; mun hann
flesta sunnudaga hafa haft
messugjörð þar eftir að það var
stofnað.
Séra Fáfnis var hinum ágæt-
ustu hæfileikum búinn, glæsi-
menni að vallarsýn og starfs-
maður mikill, samt var hann oft
þreyttur, eins og til dæmis seint
á þessu sumri — þegar jarðar-
farir voru 3 daga í röð. Hann
sagði mér eitt sinn, að jarðarfar-
irnar væru erfiðustu prestsverk-
in sín; en margar kveðjuræðurn-
ar hans voru ástúðlega fluttar,
mörg falleg skilnaðarorð sögð,
þegar samferðafólkið var að
kveðja þennan heim, þar að auki
var hann oft beðinn að syngja
einsöngva, því að hann hafði
fagra og þróttmikla rödd. Fyrir
þetta og margt fleira veit ég, að
minning hans mun lifa.
Svo vil ég þakka fyrir allar
samverustundirnar, sem við
áttum saman, oft á heimilinu
þínu, þar sem íslenzk gestrisni
réði ríkjum, eins og bezt gerist,
og einnig fyrir öll ferðalögin,
sem við áttum um íslenzku bygð-
irnar, bæði hér og í Canada. —
Skemmtilegri samferðamann var
trauðla hægt að hugsa sér.
Þegar séra Tómas Sæmunds-
son á Breiðabólsstað í Fljótshlíð
dó á unga aldri eða aðeins 34 ára
gamall, var Jónas Hallgrímsson,
listaskáldið góða — og einka-
vinur og skólabróðir séra Tómas-
ar, staddur á næsta bæ við
Breiðabólsstað, þegar honum
barst fregnin um lát hans. Þá á
stundinni settist Jónas í hlað-
varpann og orti sitt ódauðlega
erfiljóð, sem byrjaði á orðunum,
er stáðu efst á þessari grein: —
Dáinn! Horfinn! Harmafregn
hvílíkt orð mig dynur yfir, en
ég veit að látinn lifir, það er
huggun harmi gegn. — Og sein-
asta erindið í þessu snildarljóði:
Sízt vil ég tala um svefn við þig,
þreyttum anda er þægt að blundá
og þannig bíða sœlli funda.
Það kemur ekki mál við mig,
flýt þér vinur í fegra heim,
krjúptu að fótum friðarboðans
og fljúðu á vængjum
morgunroðans
meira að starfa Guðs um geim.
Mrs. Sigríður Ármann
Fædd 10. júní 1875 — Dáin 23. maí 1953
Hún vakti yfir þeim sem
veiktust
'og veitti þeim hvíld og fró,
sárþreytt að hagræða og hjúkra,
unz hitanum niður sló.
Gestrisin gekk hún um beina,
er gestí að húsum bar.
Hún veitti þreyttum og þyrstum
og þurfandi, hver sem hann
var.“
Sigríður var mesta myndar-
og dugnaðarkona í öllu og
starfaði fyrir Grafton lútersku
kirkjuna og kvenfélag þess
safnaðar. Hún var líka lífstíðar
meðlimur í W. M. F. félaginu.
Líka Gullstjörnumóðir, og í
Degree of Honor og í Data
félaginu, einnig í bindindisfé-
laginu W. C. T. U. 1 öllum þess-
um félögum var hún sístarfandi.
En mest var henni umhugað um
að vitja veikra og deyjandi á
sjúkrahúsi bæjarins og í bænum.
Sú, sem þetta skrifar, minnist
þess, er hún var veik þar í bæ,
hvað Sigríður lét sér umhugað
um hana. Hún hjálpaði til að
prýða grafir dáinna saldáta á
hverju ári. Fólkið í nágrenni
hennar minnist þess, hvað hún
var góð við öll börn í nágrenn-
inu og þau öll kölluðu hana
ömmu. Hún var að prjóna vettl-
inga á allar litlu hendurnar,
bæði skyldra og vandalausra.
Börn Sigríðar, sem lifa hana,
eru sem fylgir: Stefán W.,. Min-
neapolis; Magnús O., Bismarck;
Solveig Bjerken, Grafton, og
Jón í Fargo. Hún eftirskilur líka
tíu barnabörn’ og tvo bræður,
Thorleif J. Thorleifson, Botti-
neau, og Charles Thorleifson í
Seattle.
Mann sinn misti Sigríður 15.
Sigríður var jörðuð að við-
stöddu miklu fjölmenni frá lút-
ersku kirkjunni í Grafton af
séra T. H. Megorden, og blómin
þöktu síðasta hvílurúmið hennar
í hinum fagra Crecent grafreit í
Grafton-bæ.
Börnin hennar vilja að end-
ingu þakka öllum, sem eitthvað
gjörðu fyrir hana. Já, þau þakka
fyrir allt gott gjört sinni heitt-
elskandi gömlu móður og biðja
Guð að launa þeim öllum.
Mrs. M. F. Bjornson
Guð gæti mín fyrir vinum
mínum, ég get varið mig fyrir
óvinunum.
— De Villars hershöíðingi
Með söknuði kveð ég þig, kæri
vinur, en með þökk fyrir alt hið
liðna.
* A. M. A.
Úr fórum frægra manna
Ást er tilfinningahaf, um-
kringt útgjöldum.
— Dewar lávarður
Kaupið Lögberg
Víðlesnasta
íslenzka blaðið
AthugiS vörumerkiS
“TIÍF FISHING HTITCHMAN”
— trygging ýSar fyrir ekta
Hollenskri síld.
Fáið ökeypis bækling meS því aS skrifa:
Holland Herring Fisheries Assoeiation
Room 711, Terminal Building, Toronto
Ekla inníluit
HOLLENZK
SÍLD
krydduð og söliuð á hafi
ÞaS kemur vatnsbragS í munn-
inn við aS bragSa Hollenzku
slldina, þessa hollu fæSu, sem er
rlk af bætiefnum og sparar ySur
peninga.
Ivaupið Hollenzka sílcl.