Lögberg - 21.01.1954, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 21. JANÚAR 1954
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
GeflS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjórana:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 743-411
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
Jk
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Risavaxnar umbætur fyrirhugaðar
Vatnsstólparíkið Brunei á Borneo, er nú virðist vera á
öru framfaraskeiði, er um 3,226 fermílur að stærð; það er
undir vernd Breta, en um stjórnarfarið heima fyrir annast
soldán, Ali Saifuddin Khairi Wadin, sagt er að árstekjur
hans, mestmegnis af olíulindum, nemi alt að 36 miljónum
dollara; ríkisstjóri þessi, sem kallaður er soldán, er að
sögn maður fremur smávaxinn, en fr(ður sýnum svo að af
ber; í 500 ár, eða rösklega það, hafa íbúar þessa furðu-
ríkis alið aldur sinn í svonefndum stólpakofum á Brunei-
ánni og lítt haft af meginlandslifnaðarháttum að segja;
við slíkar aðstæður hefir ein kynslóðin eftir aðra fyrst litið
dagsljósið, þroskast eftir því, sem föng stóðu til og lokað
augum í hinzta sinn; ekki gerði fólk þetta háar kröfur ti
lífsins; þetta voru börn náttúrunnar, er undu glöð við sitt
íbúar stólpaborgarinnar nema nálega tíu þúsundum, en
bærinn Brunei, er stendur á árbakkanum telur eitthvað á
þriðja þúsund íbúa.
Soldáninn, sem haft hefir nokkur kynni af vestrænni
menningu hefir gert, eða látið gera, fimm ára áætlun ti
að koma á fót risavöxnum umbótum meðal þegna sinna og
ver til þess 33 miljónum dollara því af nógu er að taka
því upphæðin er innan við árstekjur hans af olíuframleiðsl-
unni; hann hefir ákveðið að láta reisa skólahús í stólpa-
borginni, er rúmi 400 börn og fullnægi að öllu kröfum
nútímans; hann hefir ásett sér að láta endurbæta húsakynni
alménnings að mun, auka hreinlæti og hrinda í framkvæmc
róttækum heilbrigðisreglum, er framfylgt skuli til hins
ýtrasta; þá hefir hann einnig hlutast til um, að fólk eigi
greiðari aðgang að meiri og hollari fæðu, en áður gekst við
og beitt sér fyrir því, að fólk gangi betur til fara.
Margar atrennur voru gerðar, er að því lutu, að koma
því til leiðar, að íbúar stólpaborgarinnar flyttu til megin-
landsins, eða með öðrum orðum upp á árbakkana, en við
'það var ekki komandi; það sagðist vita hverju það slepti
en ekki hvað það hrepti og sat svo fast við sinn keip.
Wadin soldán er hinn 28. í röð, sem farið hefir með
völd í landi sínu og er þeirra langhæfastur fyrir sakir mann
kosta og mentunar; hann hefir tvisvar sinnum heimsótt
Bretland; í fyrra skiptið 1952, en í síðara skiptið við krýn-
ingu Elisabethar, er nú ræður yfir brezka heimsveldinu og
var háttvísi hans mjög rón>uð af þeim mörgu þjóðhöfðingj-
um, er krýningarhátíðina sóttu; í eðli sínu er hann lítt gefinn
fyrir íburðarmikil veizluhöld og nýtur sín bezt í heima-
húsum, er hann situr að tafli.
Fólkinu í Bruneiríki er það ljóst hve mjög Wadin
soldán ber hag þess fyrir brjósti; það lítur að vísu upp til
hans, en skoðar hann þó einkum sem félagsbróður og vin.
Flestir eru íbúar þessa ríkis Malayaættar, er alist hafa
upp við hófsemi og vilja búa að sínu í friði; en sjálfur
segist Wadin soldán ekki geta hugsað sér fegurra ævihlut-
verk en það, að ráða yfir friðsömum og farsælum þegnum.

Vitaskuld er íbúatala Bruneiríkis ekki alveg einskorðuð
við fólkið í stólpaborginni eða samnefndum bæ á árbakkan-
um, en þó mun fólksfjöldinn í alt eigi fara fram úr 45 þús-
undum.
Akureyrkja var jafnan nokkuð stunduð þó á lágu stigi
væri, auk þess sem talsvert'var um timburtekju og tog-
leðursframleiðslu. Og svo kom olían til sögunnar árið 1929
og þá skipti hagur landsmanna um lit svo að segja að
nætuurlagi.
Að síðari heimsstyrjöldinni lokinni hófst olíuvinnslan
fyrir alvöru í Seria-námunum, og nú er framleiðslan komin
á það stig, að hún nemur daglega 100,000 tunnum; vinnslan
er með harla sérkennilegum hætti, því nokkur hluti hennar
fer fram á manngerðri stáleyju í Suður-Kína hafinu, því
þar eru olíulindir neðansjávar; mestur hluti hráolíunnar er
sendur til vinnslu í Astralíu, Indlandi og suðaustur Asíu;
tekjur Bruneiríkis nema um 70 miljónum dollara á ári, en
útgjöld fara ekki yfir 8 miljónir dollara; það liggur þar af
ieiðandi í augum uppi, að úr nægu sé að moða til almennra
hagsbóta; með þetta fyrir augum hefir Wadin soldán tekið
sér fyrir hendur að skapa í ríki sínu fyrirmyndar þjóðfélag
þar sem örbirgð verði útrýmt fyrir fult og alt; vegagerð
verður aukin stórvægilega og aukin áherzla lögð á ræktun
landsins með áveitum og þar fram eftir götunum; löggjöf
um almennar heilsutryggingar kemur þegar í framkvæmd
að viðbættum ríflegum lífeyri fyrir aldurhnigið, blint og
farlama fólk; ennfremur verður aðstandendum holdsveikra
og geðbilaðra séð fyrir lífvænlegum greiðslum af hálfu hins
opinbera.
Þó margt gangi á tréfótum í mannheimi enn þann dag í
dag, eru þó ávalt uppi drenglyndir og djarfhugsandi menn,,
sem vita og skilja, að þeir, sem höllum fæti standa í lífs-
baráttunni eiga engu síður rétt til mannfrelsis og viðunandi
æfikjara en hinir, sem bornir voru til auðs og metorða; en
einn slíkra ágætismanna, er Wadin soldán.
Fiskimálafundur 12. janúar
Framhald af bls. 1
og svo deildarinnar. Mr. Jónas-
son fór fram á, að nefndarmenn
sínir fengju í hendur afrit af
þeim tillögum varðandi fiski-
málin, er þingmannanefndin
hefði í hyggju að leggja fyrir
fylkisþingið og var því lofað. —
Þessum fréttaritara er spurn,
hvort kostnaður við að fjölrita
(mimeograph) þessa fundargern-
inga og skýrslur, þannig að allir
nefndarmenn gætu fengið ein-
tök, hefði orðið mikið hærri. —
Nú var J. Mieback boðið að
taka til máls og var hann óspar
á staðhæfingar; sagði að nytja-
fiskur í Winnipegvatni væri að
hverfa, sauger hefði minkað um
1/5 og hvítfiskur stórmikið
minni en áður. Hann spurði
fiskideildina, hvort hún hefði
haft um hönd sérstakar rann-
sóknir varðandi keiluna. Mr.
Malaher svaraði, að það hefði
ekki verið gert. Mr. Mieback,
sem sagðist hafa verið riðinn við
markaðinn í New York áður en
hann kom hingað fyrir 2—3
árum, kvað Manitobafisk
vera versta úrhrak, sem kæmi
markaðinn, en frá Erievatni
kæmi rjómi framleiðslunnar.
Hann sagði samkeppnina milli
fiskifélaganna vera svo mikla að
iau gætu lítið gert að því að
bæta gæði fiskframleiðslunnar,
að fiskideildin yrði að koma til
sögunnar og hafa yfirumsjón
með þessu. Kvað hann mesta
meinið vera lánsfyrirkomulagið;
sumir fiskimenn sykkju í skuld
ár eftir ár; hæfari fiskimenn
yrðu að gjalda hinna lélegri
fiskimanna; og samkeppnin milli
fiskifélaganna væri slík, að lé-
legri fiskimennirnir færu hring-
ferðir milli félaganna.
Mr. Jónasson sagði, að það
væri ákjósanlegast, ef hver ein-
asti fiskimaður væri efnalega
sjálfstæður, þannig að hann
gæti selt hvaða félagi sem hann
tysi fisk sinn, og að félögin væru
heldur ekki bundin fiskimönn-
um. Eins og nú væri ástatt yrðu
9au stundum að taka fisk af
fiskimönnum til að grynka á
skuldum þeirra, eða aðstoða þá,
ef ilt væri í ári. Þannig væru
3au stundum nauðbeygð til að
taka fisk, sem misjafn væri að
gæðum. Það myndi bæta úr
ástandinu, ef stjórnin aðstoðaði
við aðgæzlu á gæðum fiskifram-
leiðslunnar.
Chris Halldórsson sagði, að
hann hefði orðið var við það í
vetur í tveim tilfellum að lítið
væri hirt um að verja fiskinn
skemmdum, þegar hann væri
fluttur í flutningsbílum til
markaðar, og ættu fiskifélög að
athuga þá hlið. —
Eftir hádegi voru fulltrúar
frá tveim öðrum fiskifélögum
komnir á fund fyrir atbeina Mr.
Jónasson’s. Francis Jobin, þing-
maður frá The Pas fór nú fram
á, að fiskifélögin semdu í sam-
einingu skýrslu fyrir rannsókn-
arnefndina. Mr. Jónasson benti
honum á, að hann og Mr. Barber
hefðu þegar lagt fram skýrslur,
er hefðu verið frá þeim persónu-
lega, því að hin fiskifélögin
hefðu þá ekki óskað að lögð
yrði fram sameiginleg skýrsla.
Mr. Mieback vék nú aftur að
hinni ólögbundnu samkeppni
í fiskikaupum. Sagði hann að
hinir og aðrir fiskikaupmenn,
sem væru hér í dag og farnir á
morgun, færu í vörubílum sín-
um til fiskimanna þegar mark-
aður væri góður, þættust vera
sendir af ýmsum stóru fiskifé-
lögunum og næðu þannig fisk-
inum; þeir borguðu engin fiski-
kaupsleyfi.
Mr. G. M. Davis var nú boðið
að taka til máls. Sagði hann að
aðalspursmálið væri, að vanda
gæði fiskiframleiðslunnar. —
Skýrði hann frá hvernig sitt fé-
lag sneri sér í því máli. Þeir
hefðu hæfa umsjónarmenn á
hverri stöð, merktu fiskikassana
svo þeir vissu hvaðan skemmdur
fiskur kæmi, köstuðu út
skemmdum fiski, tækju ekki
annað en fyrsta flokks fisk;
annars flokks fiskur væri ekki
til hvað þá snerti. T. d. sagði
hann, að sitt félag hefði um eitt
skeið keypt mikið af Manitoba-
vatnsfiski, en nú keypti það um
1%, því 90% af fisknium þaðan
væri .úrhrak. Hins vegar væri
Winnipegosis ágætt hvað vöru-
vöndun snerti. Hann var fylgj-
andi stjórnareftirliti af gæðum
framleiðslunnar.
Dr. Thompson og fleiri spúrðu
Mr. Davis, hvort hann borgaði
ekki meira fyrir fiskinn en hin
félögin þar sem hann teldi fisk
sinn allan fyrsta flokks, en hann
kvaðst ekki segja neitt um það.
Þá var skýrt frá því, að vegna
flutningsörðugleika væri fiskur-
inn stundum þannig, þegar hann
kæmi til Winnipeg, að talið væri
að hann kæmist ekki þýður né
óskemmdur á markaðinn; þá er
hann flakaður og frystur, meðan
hann enn er óskemmdur, og er
þá góð vara.
Mr. Jónasson hélt, að Mr.
Davis leggði of hátt mat á gæði
vöruframleiðslu sinnar; hann
sagði að þegar eftirspurn eftir
fiski væri lítil mundu flest fé-
lögin vera vandari um gæði vör-
unnar en þegar eftirspurn væri
mikil, en þó væri það satt, að
mismunur væri á félögunum hve
vandlát þau væru.
Mr. J. H. Page, forstjóri Can-
adian Fish Producers, var einnig
fylgjandi, sem og hinir forstjór-
arnir auknu eftirliti af hálfu
stjórnarinnar á vöruvöndun
fiskiframleiðslunnar. Hann sagði
að G. M. Davis fengi aðeins 1%
af fiskiframleiðslu Manitoba-
vatns vegna samkeppni hinna
félaganna. Sagði hann að fiskur-
inn þaðan færi batnandi með
hverju ári,en versti fiskurinn í
þessu fylki væri haustfiskurinn
frá Winnipegvatni; að líta þyrfti
betur eftir því að fiskimenn
hefðu með sér ís í byttum sín-
um þegar þeir færu að vitja um
netin. Hann sagði að vitanlega
væri ýmissa umbóta þörf við
fiskistöðvarnar, en allur slíkur
kostnaður legðist á framleiðsl-
una. Hann sagði að sitt félag og
önnur félög tækju svo kallaðan
annars flokks fisk til þess að
geta greitt fiskimanninum eitt-
hvað, en þau tækju ekki
skemmdan fisk; þessi 2. flokks
fiskur væri fiskur, sem kæmist
óskemmdur til Winnipeg en
þyldi ekki flutning til markaða
í Bandaríkjunum án þess að
hann væri áður flakaður og
frystur.
Mr. Page höndlar fisk fyrir
Saskatchewan stjórnina, og
spurði Dr. Thompson hann,
hvort þar væri betra eftirlit með
gæðum, hvort þaðan kæmi betri
fiskur, og kvað Mr. Page nei
við því.
Þá var rætt allmikið um um-
ferðarkaupmennina, sem sækja
fiskimennina heim þegar mikil
eftirspurn er eftir fiski, og sagði
Mr. Mieback að sumir seldu
þeim þá fisk, þótt fiskifélög
hefðu gert þá út og þeir væru
í skuld við þau; þessir prangar-
ar keyptu jafnvel fiskinn fyrir
hærra verð en fiskifélögin þegar
eftirspurn væri lítil og seldu
hann síðan fiskifélögunum með
ágóða þegar eftirspurn væri
mikil; þetta væri þó aðeins hægt
að leika með frosinn fisk.
Mr. Jónasson sagði að engin
sönnun væri fyrir hendi, að
þessir umferðakaupmenn borg-
uðu meira en félögin, en hitt
fyndist e. t. v. sumum fiski-
mönnum að þægilegra væri að
selja við vakirnar fyrir peninga
og hafa síðan engan meiri vanda
af fiskinum; ennfremur stæði
svoleiðis á fyrir einstökum fiski-
mönnum, að þeir þyrftu nauð-
synlega að fá strax peninga fyrir
fjölskyldu sína; þeir neyddust
því til að selja þessum umferða-
kaupmönnum fyrir borgun út í
hönd í stað þess að senda fiskinn
upp í reikning til fiskifélags síns.
Ef til vill væri hér viðstaddur
einhver forstjóri fiskifélags, sem
hefir keypt fisk af umferðakaup-
mönnum, sem í raun og veru
tilheyrði öðrum félögum. Væri
æskilegt að félögin kæmu sér
saman um að hafna öllum fiski
frá farandkaupmönnum.
Þegar hér var komið bað Mr.
Jobin aftur um skýrslu frá fiski-
félögunum í heild og lofaði Mr.
Jónasson að kalla þau á fund í
þeim tilgangi.
Mikið hafði nú verið rætt um
vöruvöndun á fiski og skýrði
Sigurbjörn Sigurðsson frá því að
síðan 1948 hefði fiskideildin haft
í þjónustu sinni tvo menn, sem
eftirlit hefðú haft með fiski, sem
væri frystur í geymsluhúsunum,
fisk, sem væri útfluttur, enn-
fremur athuguðu þeir fisk, sem
seldur væri í verzlunum. Mr.
Jónasson benti á, að stúlkur í
þjónustu frystihúsanna skoðuðu
fiskinn, en skírskotuðu til um-
boðsmanns stjórnarinnar, þegar
þær væru í vafa um gæði fisks-
ins, og að ýms félög frystu nú
sinn eigin fisk án nokkurs eftir-
lits af hálfu stjórnarinnar. Mr.
Sigurðsson sagði að ekki færi
fram skoðun á vetrarfiski. Því
næst afhenti hann skrifara
skýrslu um verðlag á fiskileyf-
um í öðrum fylkjum landsins,
en þá skýrslu væri fróðlegt að
sjá, því margir álíta að fiskileyfi
hér séu hærri en annars staðar.
Mr. Jónasson hélt því fram, að
eftirlit deildarinnar á fiski væri
á röngum stað; það ætti að vera
á fiskistöðvunum til að fyrir-
byggja flutningskostnað á ó-
markaðshæfum fiski. Fiskideild-
in hefir nú menn á hvítfisk-
stöðvum, sem vega fiskinn og
sjá um að hver fiskimaður veiði
ekki meir en ákveðna pundatölu;
gætu ekki þeir sömu meiln gætt
þess samtímis að fiskurinn væri
fyrsta flokks?
Mr. Cowan sagði að þessir
menn væru aðeins til staðar við
hvítfiskveiðarnar, að það væri
ómögulegt að hafa eftirlitsmenn
við allar fiskistöðvar á haust-
og vetrarvertíðunum. Hann
sagði að fiskimenn sjálfir kynnu
að gera, greinarmun á góðum
fiski og ómarkaðshæfum fiski,
fiskikaupmenn ættu sjálfir að
að bera ábyrgð á því, ef þeir
keyptu skemmdan fisk. Enn-
fremur gæti stjórnin ekki sett
innsigli sitt á fiskinn þegar hann
kæmi úr vatninu, því eftir þáð
færi hann í gegnum margra
manna hendur, og það færi eftir
meðferðinni á fiskinum í hvaða
ástandi hann væri þegar hann
kæmi til neytandans.
Mr. Barber spurði hvort deild-
in hefði nokkurn tíma neitað
mönnum um fiskileyfi, sem
uppvísir væru að því, að senda
oft slæman fisk. Svarið var, að
slíkir fiskimenn hefðu verið að-
varaðir en ekki sviftir leyfi. Mr.
Barber sagði að Dr. Kennedy
hefði ekki verið sanngjarn í
skýrslu sinni varðandi meðferð
á Winnipegvatnsfiski og hefði
ekki tekið til greina flutnings-
örðugleika; hér hefði verið allt-
of mikið talað um skemmdan
fisk; megnið af Winnipegvatns-
fiski væri með ágætum. S. V.
Sigurdson tók í sama streng.
Sagði hann miljónir punda
fyrsta flokks fisks frá Manitoba-
vötnum væri seldur árlega; allt
of mikil áherzla hefði verið lögð
á skemmdan fisk í umræðunum.
Sagði hann að allir, sem höndl-
uðu fiskinn, yrðu að vanda um
meðferð hans, ekki sízt verzlan-
irnar, því þær væru stundum
sekar um að láta fiskinn skemm-
ast í sínum vörzlum og selja
hann síðan húsmæðrunum. Mr.
Jónasson sagðist vilja skelfesta
mótmæli sín gegn þeirri stað-
hæfingu Mr. Miebacks, að Mani-
tobafiskur væri hinn versti
fiskur, er kæmi á markaðinn.
Það væri ekki satt.
Mr. G. W. Malaher las skýrslu
frá fiskimáladeildinni; var lítið
sem ekkert rætt um hana og
birtist hún orðrétt hér í blaðinu.
Dawson seldi 173
tonn fril Lundúna
FISHING NEWS frá 14. nóv.
skýrir frá því, að eftir að Fylkir
landið afla sínum í Grimsby 4.
nóvember hafi Dawson sent
fisk til Billinggates markaðar í
Lundúnum daglega, að undan-
teknum þriðjudeginum 10. nóv.
Stærsta sendingin fór mánudag-
inn 9. nóvember, eða 69 tonn
fisks á einum degi.
Blaðið skýrir frá því, að á
einni viku hafi Dawson selt 173
tonn af Islandsfiski í Lundúnum
og að fiskurinn sé seldur víða í
borginni. — Hafi útbreiðsla
Dawsons-fisks mikið vaxið frá
því fyrsta sendingin fór til Lun-
dúna.
—Mbl., 19. nóv.
THE FIRST LUTHERAN
CHURCH
75fh Anniversary
Book
Price $1.25
K. W. JOHANNSON
841 Goulding St.
Winnipeg Manitoba
Phone 72-1135