Lögberg - 29.04.1954, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 29. APRIL 1954
5
TVWWWWWWWWWWVWWVWWWWWVWWW*
ifite/iMÍL
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
MARGRÉT JÓNSDÓTTIR SKÁLDKONA
Eftir prófessor RICHARD BECK
Nýlega átti Margrét Jóns-
dóttir skáldkona í Reykjavík
sextugsafmæli; á þeim merkis-
tímamótum í ævi hennar vott-
uðu hinir mörgu vínir hennar og
velunnarar henni virðingu sína
og þökk fyrir þjóðnýt störf á
sviði fræðslu- og menningar-
mála, og fyrir ritstörf hennar.
Margrét var, eins og kunnugt
er, árum saman barnakennari í
Reykjavík, og tók jafnframt sinn
góða þátt í félagslegum samtök-
um samkennara sinna og gegndi
trúnaðarstörfum í þeirra þágu.
Hún var einnig um langt skeið
ritstjóri barnablaðsins Æskunn-
ar, og leysti það starf af hendi
með mikilli prýði; má því segja,
að hún hafi sérstaklega helgað
börnunum starfskrafta sína inn-
an kennslustofunnar og utan,
enda er henni velferð þeirra
hugstæð um annað fram, og átti
hún um skeið sæti í stjórnskip-
aðri nefnd til undirbúnings
barnaverndunarlöggjöf. Þá kem-
ur það heldur ekki á óvart, að
bindindismálin eru henni hjart-
fólgið áhugamál, og hefir hún
innt af hendi mikið starf í þarfir
Góðtemplarareglunnar.
Þjóðkunnust er Margrét Jóns-
dóttir þó fyrir ritstörf sín, barna-
bækur og ljóð, er hlotið hafa
góða dóma og átt vinsældum að
fagna. Af nýjustu bókum hennar
í óbundnu máli má nefna smá-
sagna og ævintýrasafnið Ljósið í
glugganum (1951), hugþekkt
safn samúðarríkra svipmynda
úr lífinu og draumaheimum
skáldkonunnar; og hinar prýðis-
vel sömdu og skemmtilegu
barnabækur Todda frá Blágarði
(1951) og Todda í Sunnuhlíð
(1953), sem eru ágætlega við
hæfi slíkra lesenda um hugljúft
efni, sambærilega meðferð þess
og gott íslenzkt mál.
1 sambandi við sextugsafmæli
Margrétar kom einnig út ný
ljóðabók hennar, Meðan dagur
er (ísafoldarprentsmiðja, 1953),
er hér verður getið nokkuru
ítarlegar, en áður höfðu komið
á prent eftir hana kvæðabæk-
urnar Við fjöll og sae (1933) og
Laufvindar blása (1940).
Þessi nýja ljóðabók skáldkon-
unnar sver sig ótvírætt í ætt til
eldri kvæðabóka hennar um
yrkisefni og ljóðblæ. Það er eng-
inn stormhvinur eða vopnagnýr
í þessum kvæðum; þau eru í ætt
við hinn blíða blæ, ljóðræn og
léttstíg, með undirstraum inni-
legra tilfinninga og djúprar sam-
uðar; og þau bera vitni fegurð-
ar- og hugsjónaást skáldkon-
Unnar, traustri guðstrú hennar
°g framtíðartrú, sem verið hefir
henni skjöldur og skjól í storm-
um og andstreymi lífsins og
°rðið styrkari í rót í þeirri raun.
Á ofangreinda strengi er
slegið í þessum hljómþýðu
einkunnarorðum bókarinnar:
Á meðan daginn dreymir
°§ dýrðleg kvöldsól skín,
þá kemur hljóðlát huldan
°g hvíslar ljóðin sín.
Og meðan ævin endist
ég elska söng og ljóð,
þótt annað allt um þrotni-,
ég á þann dýra sjóð.
Unz sólin fellur síðast,
°g svarta nótt að fer,
ég minnist máls í ljóði
a meðan dagur er.
í kvæðinu „Mitt týnda land“
finnur trú skáldkonunnar á líf-
^^gn ljóðsins sér farveg í hlið-
stæðum ómræmum búningi. 1
sama anda eru árstíðaljóð henn-
ar og aðrar náttúrulýsingar, og
ar sonnettan „Kvöldhúm" gott
dæmi þeirra:
Nú læðist kvöldhúm yfir breiðar
byggðir
og blikar hlíð í rauðu aftanskini.
1 hugans djúpi hljótt að týndum
vini
er hafin leit og dreymt um
fornar tryggðir.
Og rökkurblámi breiðist yfir
fjöllin,
svo bliknar ljómi glæstra
röðulskýja.
En bráðum aftur boðar töfra
nýja
hið bleika ljós, er opnast
mánahöllin.
Og ótal stjörnur kveikja á
kertum sínum,
með kyndli skærum tenara
þúsund liti
í öllu sínu fagra, glaða gliti
og geislavængi senda draumum
mínum.
Nú vefur svefninn örmum allt
sem lifir,
með óminni sitt nóttin færist
yfir.
Margrét hefir áður sýnt það,
að henni, sem öðrum íslenzkum
skáldkonum, lætur vel að yrkja
í þulustíl, og sannar það að nýju
með fallegri „Vorþulu“ sinni i
þessu safni.
Áður hefir Margrét einnig ort
prýðisgott kvæði um Reykjavík;
af skyldum toga spunnið er
kvæði hennar „Ingólfsbrúður11,
um Hallveigu konu Ingólfs
Arnarsonar, í umræddri kvæða-
bók, og hyllir skáldkonan þar
hina fyrstu húsfreyju í Reykja-
vík meðal annars með þessum
orðum:
i
Friðsöm ætt og elsk að sólu
afkomenda hópur þinn.
Þú varst amma Þorkels mána,
þar ég tigriarsvipinn finn.
Þeir sem ennþá unna ljósi
undir þínu merki sjást.
Ingólfsbrúður, Islandsdætur
aldrei láta nafn þitt mást.
Samúð Margrétar, sem nær
bæði til manna og málleysingja,
lýsir sér vel í mörgum kvæðum
hennar í þessari bók, t. d. i
„Kvæði um gamla konu“, „Föru-
maður“ og „Vetrargestir“ (um
sólskríkjurnar á vetrardegi), og
þó hvergi fremur en í hinu fagra
kvæði „Barnið“ (ort fyrir Barna-
daginn 1951):
Blátt og tært er auga þitt
sem blik frá stjörnusal.
Rjóðar eru varnirnar
sem rós í fjalladal.
Lokkar þínir glitra
sem lýsigull í sól.
Bjart og mjúkt er hörund þitt
sem blómið úti’ á hól,
unaðsríkur hlátur þinn
í ætt við fossanið,
hjalið ljúfa minnir á
mildan þrastaklið.
Skært og hreint er bros þitt
sem skíni sól á hjarn.
Getur nokkuð fegurra
en gott og saklaust barn?
Fallega og hlýlega minnist
skáldkonan ýmsra góðvina sinna,
svo sem öðlingsins Jóns Magnús-
sonar skálds og dr. Helga
Pjeturss (er hann varð sjötugur),
og hitta þessar ljóðlínur um
hinn síðarn'efnda ágætlega í
mark:
Ættuð beint frá Agli og Njáli,
orð af djúpri vizku full,
spekingsorð á móðurmáli,
myntin/1 þkíra, andans gull. i
Trúarljóð Margrétar Jónsdótt-
ur svipmerkjast af þeirri ein-
lægni, sem á sér djúpar rætur í
sál og lífsreynslu sjálfrar henn-
ar; bjargföst trúarvissa hennar
hefir hlotið sína eldskírn á
þyrnum stráðum vegi „gegnum
dimman dal“, en hún hefir séð
andstreymið snúast í sigurhrós,
og því yrkir hún af hrærðum
og heitum huga sinn fagra
„Þakkarsálm“.
Hana hefir, með öðrum orð-
um, ekki „kalið á hjarta“, þó
nístingskaldir næðingar lífsins
hafi um hana blásið, og ský
dregið fyrir sól; þess vegna á
hún enn ófölskvaða hugsjóna-
ást sína og framtíðartrú, eins og
lokakvæði bókarinnar, „Vor
þekking", ber glöggan vott:
Vor þekking er í molum. — Móðu
og mistri hulið
er mannlegt líf og hjúpað
feigðarskugga.
Vér sjáum aðeins ljós um lítinn
glugga,
vort lán, vort ólán er í framtíð
dulið.
En fyrirheit vér fengið um það
höfum,
að fullkomnun vor biði órafjarri,
og veikur neisti verði að birtu
skærri,
að vitar ljómi yfir dauðra
gröfum,
að loksins muni böl og harmar
bætast,
vort brotasilfur verða fagurt
smíði,
að eitt sinn rósir eyðimerkur
skrýði
og allir góðir draumar megi
rætast.
Samial við GUÐJÓN GUÐJÓNSSON:
Ymislegt mjög eftirtektarvert í
skólamólum Bandaríkjanna
Guðjón Guðjónsson skóla-
stjóri í Hafnarfirði er nýkom-
inn heim úr ferð til Bandaríkj-
anna, en þar dvaldist hann um
sjö mánaða skeið. Alþýðublaðið
hefir hitt hann að máli og innt
hann frétta úr vesturförinni. Fer
hér á eftir sumt af því, sem á
góma bar í samtalinu, en Guðjón
hefir góð orð um að segja les-
endum blaðsins ýtarlegar frá
ýmsu því, sem hann fræddist
um, áður en langt um líður.
— Hvert var erindið vestur?
— Mér lék hugur á að kynn-
ast nokkuð af eigin sjón fræðslu-
málum vestan hafs, vinnubrögð-
um í skólum, skipulagi, skóla-
byggingum og áhöldum og
kennslutækjum. Mér þótti lík-
legt, að í þeim efnum myndi
ýmislegt frábrugðið því, sem
hér tíðkast, og ef til vill lær-
dómsríkt.
— Fórstu víða?
— Ekki get ég stært mig af
því. Leiðir mínar lágu mest um
austurströndina og miðvestur-
ríkin. Ýmsir félaga minna voru
víðförlari.
— Var þér boðið í þessa för?
— Já, kennslumálastjórn
Bandaríkjanna hefir undanfarin
ár boðið fjölda kennara. víðs
vegar úr heiminum til náms-
dvalar í Bandaríkjunum. Við
vorum um 300 kennarar og
námsstjórar frá 48 löndum, sem
voru þar í heimsókn samtímis.
Hlutfallstala blindra á íslandi
mjög hó, líklega hæst í heimi
Þessi hlulfallsiala hefir ekkeri
lækkað síðusiu áralugina, gláku-
blindan iíð hér
1 stórfróðlegri grein í síðasta
hefti Læknablaðsins ræðir Guð-
mundur Björnsson augnlæknir
um blindu á Islandi og er það
niðurstaða athugana hans, að
hlutfallstala blindra manna hér
á landi sé mjög há, ef til vill hin
hæsta í heiminum.
1 greininni segir, að við athug-
un, sem Kristján Sveinsson
augnlæknir gerði 1940, hafi hann
fundið 409 blinda hér á landi og
voru 59,4% karlar, en 40,6%
konur, og er þessi tala um 3,4%
af íbúum landsins. Við athugun
höfundar 1950 reyndust 3%
blindir. Sambærilegar tölur í
Bretlandi sýna 1,8% af lands-
búum blinda. Norðurlöndin
hafa undanfarin ár gefið upp
0,5—1% blinda af landsmönnum,
en sú tala er vart talin sambæri-
leg vegna þess að þeir miða við
þrengra blindhugtak. 1 Banda-
ríkjunum eru 1,7% talip blind af
landsmönnum 1950.
Hlulfallstalan lækkar ekki
Islenzkir prestar hafa undan-
farna áratugi skráð blint fólk á
manntal, og samkvæmt upplýs-
ingum þeirra voru 3,8% blindir
af landsmönnum 1890. Árið 1910
voru þeir 3,6%, árið 1920 4,1%,
árið 1930 3,4% og árið 1950 3%.
Þótt skýrslur þessar séu ekki
nákvæmar, þykir sýnt, að hlut-
fallstala hinna blindu hafi kyn-
lega lítið lækkað síðustu áratugi
hér miðað við önnur lönd, sem
hafa lækkað hlutfallstölu
blindra hjá sér um allt að helm-
ingi, þótt heilbrigðisástand sé
þar að öðru leyti ekki betra.
Glákublindan líð
Þessu veldur, hve hin illkynja
glákublinda er tíð hér, en hún
leggst á gamalt fólk, og þar sem
meðalaldur manna er hlutfalls-
lega hár hér, er tala gamals
blinds fólks mjög há. Hins vegar
er blinda á ungu fólki fátíð og
þar hefir vafalaust orðið allmikil
bót, og barnablinda er mjög fá-
tíð. Blinda af völdum ýmissa
sjúkdóma, sem er alltíð í öðrum
löndum, þekkist vart hér.
Niðurstaða greinarhöfundar er
sú, að þar sem blindutakmark
hafi verið allmikið á reiki hér,
þyrfti að taka upp reglu Alþjóða
heilbrigðismálastofunarinnar um
blindumark á ákvörðun blindu
til þess að fá samanburðarhæfar
hlutfallstölur við önnur lönd.
Þar sem aðalorsök hinnar háu
blindratölu í gömlu fólki, væri
möguleiki á að lækka þessa tölu
með skipulegri leit að gláku á
fólki, sem komið er yfir sextugt,
því að menn verða sjúkdómsins
lítt varir á byrjunarstigi, og þá
er oft hægt að lækna hann að_
nokkru eða öllu. Þá væri skrán-
ing glákuskýrslna æskileg til
þess að vita, hvar við erum á
vegi staddir í þessum efnum.
—TIMINN, 5. marz
Fulltrúar og forráðamenn í
Office of Education gerðu ferða-
áætlun okkar og réðu, hvert við
fórum.
— Svo að þið voruð ekki sjálf-
ráð með ferðir ykkar?
— Ferðalög okkar voru skipu-
lögð og dvalarstaðir fyrirfram
ákveðnir. Ef okkur, þessum ó-
kunnu gestum, héfði verið
sleppt eins og fé á fjall, myndi
okkur hafa orðið torveldara að
leita uppi það, sem við óskuðum
helzt að kynnast. Þess vegna var
hópurinn flokkaður eftir því,
sem bezt virtist henta, þeim
skipað saman, sem töldust eiga
skyld erindi, og þeir sendir á
einn stað. Ég var t. d. settur í
flokk með 16 öðrum, sem eru
ýmist skólastjórar barnaskóla
eða námstjórar.
— Og hvert voruð þið send?
— Við fórum til Detroit og
dvöldum þar í þrjá mánuði. Við
höfðum aðalbækistöð við Tea-
chers College í Wayne Uni-
versity.
— Sem nemendur?
— Já, óreglulegir og sjálfráðir
um, að hve miklu leyti við nut-
um kennslu þar. Flestir munu
eitthvað hafa sótt þar fyrir-
lestra, en langmestum tíma var
varið til að heimsækja skóla
borgarinnar og aðrar menningar
stofnanir.
— Og virtist þér margt at-
byglisvert í störfum skólanna?
— Já, mér virtist það. Ýmis-
legt mjög eftirtektarvert.
— Lærdómsríkt fyrir okkur?
— Sumt áreiðanlega. Og eitt
af því vil ég nefna til dæmis.
Háttprýði nemenda í þeim skól-
um, sem ég kynntist, var til
fyrirmyndar, hvort sem var í
kennslustundum eða utan þeirra.
Og ekki virtist þetta vera sprott-
ið af harðri og einstrengings-
legri stjórn, því að nemendurnir
voru glaðir og frjálslegir í fasi,
hispurslausir 1 viðmóti og þó
lausir við frekju. Samband
kennara og nemenda var vin-
gjarnlegt og óþvingað.
— Þetta er víst það, sem
nefna má góðan skólabrag. Viltu
nefna nokkuð fleira?
— Já, húsnæði skólanna, híis-
gögn og tæki var víðast með
miklum ágætum. Skólastofur
eru miklu stærri en hér tíðkast,
enda fleiri nemendur í hverri
deild að jafnaði, og sjálfvirk
hitun og loftræsting í öllum
nýjum skólum. Allir nýir barna-
skólar, sem ég sá, eru aðeins ein
hæð, útgöngudyr margar og
leikvellir 2—3.
— Víðar hefir þú komið en í
Detroit, höfuðborg bílakóng-
anna?
— Já, seinna fórum við til
mánaðardvalar vestur í Ne-
braska og Suður-Dakota. Þar
var okkur skipt niður í smábæi,
eitt sent á hvern stað. Þarna
kynntumst við í landbúnaðar-
ríkjum algerri andstæðu stór-
iðjunnar og milljónamergaðar-
innar í Detroit. Að lokinni dvöl-
inni þar var aftur horfið til
Washington, og á heimleiðinni
eyddi ég einum þrem vikum í
New York og Boston.
— Og hvernig gazt þér að því
fólki, sem þú kynntist utan
skólanna?
— Hið bezta. Mér reyndist það
einstaklega alúðlegt og við-
felldið og alltaf reiðubúið að
greiða götu mína. Mér fannst
það skemmtilega laust við höml-
ur þær og hlédrægni, sem gera
okkur Norðurlandabúa oft svo
þunga og þyrkingslega í við-
móti. Það var glaðvært og vin-
gjarijlegt, en laust við áleitinn
kumpánaskap. Ég kynntist að
vísu mest kennurum af öllum
stigum, og mér reyndust þeir
siðfágað og elskulegt fólk.
Kynnin við þá mótuðu að mestu
þau áhrif, sem ég varð fyrir af
mannfólkinu í þessari ferð. Og
þau voru ánægjuleg.
—Alþbl., 21. marz
Það er borið fram FEIS-EL
1 þessu felast aukin þægindi,
því þessir pappírs-klútar eru
kunnir að mýkt og fara vel
með nefið.
KAUPIÐ
7ac£-elle
VASAKLCTA
Átján nemendur fá ókeypis
skófavist á Norðurlöndum
Eins og undanfarna vetur mun
Norræna félagið veita nokkrum
íslenzkum námsmönnum ókeyp-
is skólavist í lýðháskólum og
húsmæðraskólum á Norðurlönd-
um fá ókeypis dvöl hér á landi..
Nokkur undanfarin ár hefir
tala þeirra, er hlotið hafa styrk,
verið um 7-12. Flestir hafa verið
í Svíþjóð, oftast um sjö. Náms-
tíminn er í flest um skólum um
sex mánuðir, frá októberbyrjun
fram í byrjun aprílmánaðar. Að
námstíma loknum hafa margir
nemendanna dvalið nokkra mán
uði á eftir í löndunum við ýms
störf eða hafa ferðast um. Náms-
dvalir þessar hafa orðið nemend-
um til mikillar ánægju og gagns,
enda hafa umsóknir að jafnaði
verið mun fleiri, en hægt hefir
verið að sinna.
Námsstyrkir hafa nú verið á-
kveðnir fyrir næsta vetur, og
verða þeir alls 12, þar af átta í
Svíþjóð, tver í Noregi, einn í
Danmörku og einn í Finnlandi.
Þeir nemendur, sem sækja vilja
um þessa skólavist, skulu senda
umsóknir fyrir 1. maí til skrif-
stofu Norræna félagsins, Ásvalla
götu 58.
Umsóknunum skulu fylgja
meðmæli, afrit af fæðingarvott-
orði og prófskýrteini. Umsækj-
endur þurfa að vera orðnir 18
ára, og hafa lokið námi í héraðs-
eða gagnfræðaskóla.
Þá hefir Lantmannsskólan í
Osby á Skáni einnig boðizt til
þess að taka sex nemendur frá
íslandi á fimm mánaða sumar-
námskeið, sem hefst 24. apríl n.
k., og fá nemendur þar ókeypis
kennslu, mat og húsnæði. Um-
sóknir um þessa námsdvöl þurfa
að hafa borizt fyrir 1. apríl.
Sex íslenzkur stúlkur hafa
fengið í gegnum Norræna félag-
ið skólavist á hússtjórnarskólan-
um St. Rostrup í Danmörku fyr-
ir hálft gjald í fjóra mánuði, frá
3. maí til 3. ágúst 1 sumar.
—TIMINN, 17. marz
HAMBLEY
Quality counts most in extra
ieggs per hen. We specialize
in R.Ó.P. Bred and R.O.P.
’ Sired. Highest Govt. Grades
produced in Commercial
Hatcheries. Over $10,000
R.O.P. Wing Banded stock
' supplied our Hatching Eeg
Flocks last season. You
shouid reap the benefit when you buy
Hambley Electric Chicks. One extro egg
per hen per month. An extra grade on
your birds next fall. Reserve your supply
now, with deposit or paymenf in full.
R.O.P. Sired (Conodian) R.O.P. Bred
100 50 25 100 50 25
20.00 10.50 5.50 Sussex 21.50 11.25 5.75
33.00 17.00 8.75 S. Pull 36.00 18.50 9.50
18 50 9.75 5.00 W. Leg 20.00 10.50 5.50
36 00 18.50 9.50WL PUll 39.00 20.00 10.25
20.00 10.50 5.50 B Rock 21.50 11.25 5.90
33 00 17.00 8.75 BR Pull 36.00 18.50 9.50
20.00 10.50 5.50 N Hmp. 21.50 1 1.25 5.90
33.00 17.00 8.75 NH Pull 36.00 18.50 9.50
Approvecl R.O.P. Sired
19.00 10.00 5.25 Sussex 20.00 10.50 5.50
31.00 16.00 S.25 S. Pull 33.00 17.00 8.75
19 00 10.00 5.25 W. Rock 20.00 10.50 5.50
31.00 16.00 8.25 WR Pull 33.00 17.00 8.75
20 00 10.50 5.50 Black Australorps Ask re
33.00 17.00 8.75 6. Austra Puliets Other
19 00 10 00 5.25 Hvy. Cross Breds Breeds
31.00 16.00 8.25 Heovy Cross B. Pullets
20.00 10.50 5.50 Col Ply Rocks
33.00 17.00 8.75 Col Ply R. Pullet
Cockerels April May June
100 50 100 50 100 50
W. leg $5.00 $3.00 $6.00 $3.50 $6.00 $3.50
Hvy. 18 00 9.50 20.00 10.50 20.00 10.50
25 Cockerels are ’-'j of 50 plus lc each
Approv. Turkeys 100 50 25 10
Broad B. Bronze 85.00 43.00 22.50 9.00
Wh. Hollonds 80.00 41.00 21.00 8 50
Beltsville 80.00 41.00 2100 8.50
Ducklings 45.00 23.00 12.00 5.00
Tou! Go5slings 175.00 87.50 44.00 18 50
Wh. Embdens 175.00 37.50 44.00 18 50
Guarantee 100% Live Arr. Pulis 96%
Acc. Llec. Brutders, Feeders, Drinkers.
Supplies, New FREE Catalogue now ready.
J. J. HAMBLEY HATCHERIES LTD.
Winnipeg, Brondon, Rcgina, Saskatoon,
Edmonton, Portage, Dauphin, Swan Loke
Amount of Grain Required
in the
National Barley Contest
1. Each contestant must produce at least a minimum
carload (1667 bushels) to enter the National Barley
Contest.
2. Where farms are small and one farmer has not a
carload, two or more farmers may make up a car-
load. In which case the prize money will be split in
equal parts between the shippers.
For further information write to:
BARLEY IMPROVEMENT INSTITUTE,
206 Grain Exchange Building,
Winnipeg, Manitoba.
This space donated b y
MD-343