Lögberg - 03.06.1954, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 3. JÚNÍ 1954
5
rfffyfyttftttfrrr
x áhuga/ví/Íl
rVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
SLYS í HEIMAHÚSUM
Þriðjungur af öllum slysum,
sem eiga sér stað, verða á heim-
ilunum. Þrátt fyrir viðvaranir
og upplýsingar, kemur það enn-
þá fyrir, að fólk hellir hreins-
unarlegi, saltsýru, ammoníak-
vatni og sulfasápu á öl- og sóda-
vatnsflöskur og setur flöskurnar
frá sér, innan um aðrar flöskur,
þar sem börn geta náð í þær.
Þessa vökva á að geyma á sér-
stökum flöskum, sem auðkennd-
ar eru með eiturmerkjum. Al-
drei má hella þeim á venjulegar
flöskur, svo hætta verði á, að
þær verði teknar í misgripum.
Sjálfsagt er líka að hafa merki-
miða á öllum flöskum á heimil-
unum, þar sem greinilega stend-
ur, hvað sé í henni.
Eigið þér flösku, sem miðinn
er dottinn af, þá hellið inni-
haldi hennar niður, þó að þér
þykist viss um, hvað í henni sé,
því sú vitneskja getur gleymst.
Hægt væri að komast hjá
mörgum slysum, ef þessum ein-
földu ráðum er fylgt. Ekki fyrir
alllöngu gaf móðir barni sínu
inn saltsýru, vegna þess að hún
hélt að í flöskunni væri hósta-
saft.
Húsmæður fá oft flísar í fing-
urna, vegna þess að gólf og eld-
húsbekkir eru orðnir lélegir. —
Margir skera sig illileg^ í fing-
urna, sérstaklega á brauðskurð-
arvélum. Aðallega er það þó
karlmaðurinn, sem sker sig á
brauðhnífnum og þá sér í lagi
eldri menn. Konurnar hafa lært
að fara með brauðhníf og ungir
eiginmenn fá auðsjáanlega meiri
æfingu í húsverkum en þeir
fengu áður fyrr.
Ef til vill er það ekki úr vegi
að gera brauðskurðarvélarnar
hættuminni í umgengni.
Þá eru það leikföngin. Margt
af því sem selt er og gefið börn-
um orsakar slys.
Börn stinga sig á oddum og
skera sig á skörpum köntum á
leikföngum úr járni eða ein-
hverju slíku.
☆ ☆
Plastikfélögin brotna við lítið
hnjask. í verzlunum hafa feng-
ist hringlur, sem fylltar hafa
verið með smásteinum og nögl-
um. Dýr- og brúður eru með
gleraugu, sem auðvelt er að ná
af, gleypa eða stinga í nef og
eyru.
Mörg börn leika sér á al-
mannafæri með boga og örvar
og stofna sjálfum sér og öðrum
í hættu.
Þegar málið er hugsað út í
æsar, hryllir menn við, hve
mörg slys eiga sér stað í heima-
húsum og menn hugsa með sér,
að auðvelt hefði verið að komast
hjá mörgum þessara slysa með
ofurlítið meiri gætni, þó auð-
vitað séu sum slysin ekki að-
gæzluleysi að kenna. Það er nú
svo að lífinu fylgja margs konar
hættur.
Ekki er hægt að kenna hús-
móðurinni, sem oft er þreytt og
störfum hlaðin, um slysin á
heimilunum. Ef til vill þarf hún
líka að gegna skyldustörfum
utan heimilisins, auk hinna
venjulegu heimilisstarfa.
En hægt væri að gera gang-
skör að því að fyrirbyggja þessi
slys. Húsameistarar og fag-
menn gætu séð fyrir því, að hlúð
væri betur að börnunum, svo að
þau væru ekki tilneydd að leika
sér þar sem kjallarastigar gína
við þeim og við bílskúra, þar
sem óteljandi möguleikar eru
fyrir því að börnin verði fyrir
slysi.
Húsameistarar og húseigend-
ur ættu að sjá fyrir því að geng-
ið væri þannig frá svölum,
gluggum og stigahúsum að eng-
in hætta væri á að börn færu
sér þar að voða.
Við gætum sjálf séð fyrir því
að stofurnar væru ekki ofhlaðn-
ar húsgögnum, sem hægt er að
reka sig í og detta um, að gólfin
séu ekki allt of vel bónuð og að
gólfteppin rynnu ekki til þegar
stigið væri á þau. —Mbl.
☆ ☆
Ó, RAUÐA VÖR, SEM MINNIR Á SVO MARGT
Ekkert fegurðarmeðal
hefir
fengið aðra eins útbreiðslu og
varaliturinn. Þeim konum, sem
á annað borð nota varalit (og
eru það ekki flestar?) finnst
þær blátt áfram ekki geta látið
sjá sig án litaðra vara. Á stríðs-
árunum var varalitur ofarlega
a listanum yfir „mest-saknað‘‘
hjá þeim konum víða um heim-
inn, sem aðeins gátu veitt sér
knöppustu lífsnauðsynjar. Sagt
er að Það hafi sjaldan brugðizt,
þegar flytja þurfti hjúkrunar-
konur eða annað kvenfólk í
skyndi af hættusvæði, að þær
hafi munað eftir að þrífa með
sér varalitinn.
Hvers vegna höfum við kon-
urnar orðið svona háðar vara-
htnum? Honum fylgja þó ýmis
°þægindi. Hann blettar vasa-
klúta, munnþurrkur, bolla og
horðbúnað og allt þetta annað,
sem varnirnar snerta. Það þarf
Mltaf að vera að endurnýja
hann.
Til þess að vega upp á móti
þessum óþægindum, hlýtur vara
iturinn að gegna einhverju
mJ°g þýðingarmiklu hlutverki.
Hann gerir það. Hann getur
ýaldið stórkostlegri breytingu á
uUiti okkar. Ef hann er rétt not-
a Ur> gefur hann andlitinu sér-
s akt líf 0g blóma. Þetta á ekki
sizt við, ef andlitið vantar hinn
e tirsótta ljósa roða, eða hann
e *r fölnað með aldrinum.
vernig á þá að nota varalit-
mn- Um það eru til ýmsar leið-
einingar. Margir sérfræðingar
e Ja þessa aðferð heppilega.
araliturinn er borinn á vel
þurrar varirnar og látinn jafna
sig nokkrar mínútur. Síðan eru
varirnar dyftar rækilega. Þurrk
að létt yfir þær og síðan er vara-
liturinn borinn á aftur eins og í
fyrra sinnið og látinn jafnast ör-
litla stund, síðan er vörunum
þrýst létt á hreinan pappír,
helzt pappírsþurrku.
Hvaða litblæ á helzt að nota?
Sú var tíðin að nóg var að eiga
einn ljósan lit, en nú hefir verið
búið til ótrúlega fjölbreytt lita-
val. Nú á að taka tillit til hör-
undslitar, klæðnaðar, skart-
gripa, ljóssins og fleira. En við
með þunnu buddurnar verðum
að leita að þeim litblæ, sem fell-
ur vel að öðrum litum, sem við
notum, og er þá óþarfi að eiga
nema einn eða tvo.
Og svo er það alveg dagsönn
saga um piltinn, sem hafði of-
næmi fyrir varalitnum unnust-
unnar. Spegla
—A.B.
☆
ÚR BRÉFI FRÁ 14. MAÍ
Kæra Mrs. Jónsson:
Mig langar til að senda fáein-
ar línur héðan, vona að fá svo-
lítið pláss í þinni vinsælu
kvennasíðu.
Vetur var með afbrigðum
góður, að undanteknum janúar,
sem var frekar grimmur. Vorið
kalt eins og, vill verða á ári
hverju. Samt eru nú bændur
langt komnir með akuryrkju, og
er þá næst, þegar því er lokið,
að fara að spekúlera um hvað
mikið af korninu komist í hlöð-
urnar, og stundum vill það
verða eins og enskan segir: (“To
count your chickens before
they are hatched”). Útlit um
tíma í vor var heldur bágborið,
þegar nokkrir sandstormadagar
komu, minnti það heldur en
ekki á þurrkaárið 1930 og um
það bil. Vonandi að forsjónin
forði manni frá öðru eins, en
ekki er nú gott að ætlast til of
mikils af forsjóninni, því víst
verðskuldum við alltaf það
gagnstæða, þó að eðlið sé að
kjósa allt það bezta.
Jæja, ekki vil ég lengja þetta
meir. Óska öllum farsæls og
heilsuríks sumars.
Með vinsemd,
M. frá Dakota-dalnum
íslenzku hestarnir vöktu mikla eftirtekt
og hrifningu í Englandi
Skuggi fleygði tamningamann-
ínum af sér í Kings Park. —
Jarlinn af Dalkeilh hrifinn.
Þeir Þorkell Bjarnason á
Laugarvatni og Páll Sig-
urðsson Fornahvammi komu
heim úr Skotlandsferðinni
með flugvél í gær. Þeir
fóru sem kunnugt er ásamt
Gunnari Bjarnasyni með ís-
lenzku hestana, sem sendir
voru með Gullfossi fyrir
nokkru. Blaðið átti tal við
Guðrún Brunborg gefur út
ferðabók eftir Per Höst
Fyrir nokkru barst mér í
hendur bók nokkur, óvenjulega
vönduð og glæsileg að ytra út-
liti. Ég hef nú lesið bókina og
komizt að raun um, að efni henn-
ar og meðferð þess er hinum
glæsilega búningi fyllilega sam-
boðið. Þetta er bókin „Frum-
skógur og íshaf', eftir norska
vísindamanninn, ferðalanginn,
kvikmyndahöfundinn, rithöfund
inn og ævíntýramanninn Per
Höst. Hjörtur Halldórsson
menntaskólakennari hefir þýtt
bókina, og er nafn hans trygg-
ing fyrir því, að ekki sé um
neina handahófsvinnu að ræða,
enda er hún á góðu máli. Frú
Guðrún Brunborg gefur bókina
út af þeim myndarbrag og stór-
hug, sem einkennir þá góðu og
miklu hugsjónakónu. Prent-
smiðjan Oddi h.f. hefir annazt
prentun ,en Nationaltrykkeriet í
Osló mun hafa annazt prentun
litmynda þeirra, sem prýða bók-
ina, og eru hinar fegurstu. Þá
er og fjöldi annarra mynda í
bókinni, og eru myndirnar alls á
annað hundrað. Svipur bókar-
innar einkennist allur af meiri
menningu og list heldur en tíð-
ast er um íslenzkar bækur, og
hefir þó mörg vönduð bók
komið hér út að undanförnu.
Og efni það, sem bókin fjallar
um, er og óvenjulega fræðandi
og skemmtilegt. Segir höfundur
þar frá ferðum sínum norður í
heimskautsísinn og um frum-
skóga Mið- og Suður-Ameríku,
og dvöl sinni þar meðal af-
skekktra Indíánakynflokka, sem
þar búa, enn að mestu ósnortnir
af hinni svonefndu heimsmenn-
ingu. Öllum þeim, sem ánægju
og yndi hafa af ferðasögum og
ævintýrum djarfra manna, er
kanna ókunna stigu, er þetta á-
kjósanleg bók. Höfundurinn
kann ekki síður að segja frá með
penna sínum en kvikmyndatöku
vélinni, frásögn hans er öll lát-
laus en fjörleg, og margir kaflar
bókarinnar einkar skemmti-
legir.
Per Höst er hámenntaður
vísindamaður, sem hefir lagt
gjörfa hönd á margt og víða
farið. Hann er fæddur í Osló
1907. Nam náttúrufræði við há-
skólann í Osló og valdi sér dýra-
fræði að sérgrein. Gerðist hann
snemma mikilvirkur í fræði-
grein sinni, gaf út fjölda vísinda-
legra ritgerða og vann að fiski-
rannsóknum og athugunum á
lífi sjávardýra. Lagði síðan eink-
um stund á fugla- og spendýra-
rannsóknir og er veigamesta
starf hans í sambandi við rann-
sókn á lífsháttum íshafssela.
Auk þess hefir hann haft með
höndum miklar rannsóknir á
dýralífi norska hálendisins.
Per Höst hefir ferðast víða um
Norður-íshafið í sambandi við
rannsóknir sínar. Um skeið var
hann starfsmaður við American
Museum of Natural History í
New York og um nokkurt tíma-
bil veitti hann forstöðu líffræði-
rannsóknarstöð í Florida. Þegar
styrjöldin brauzt út, gekk hann
í norska flugherinn, og starfaði
fyrst og fremst að kvikmynda-
töku, og að stríði loknu gafst
honum tækifæri til að notfæra
sér þá reynslu og kunnáttu, er
hann hafði öðlazt í kvikmynda-
gerð. Fór hann leiðangursferð í
því skyni um Mið- og Suður-
Ameríku, og- tók þar kvikmynd-
ir úr frumskógunum og af lifn-
aðarháttum Indíána, er gert hafa
hann frægan víða um heim. í
fyrra gerðu þeir út leiðangur
til Galapagoseyja, hann og Thor
Heyerdal, sem heimsfrægð hlaut
fyrir Kontiki-leiðangur sinn og
bók sína um hann. Tók Per Höst
þar kvikmyndir af landslagi og
dýralífi, og bíða þeir, sem séð
hafa fyrri slíkar myndir Hösts,
hennar með óþreyju. Snilld Per
Höst í þeirri grein er íslending-
um ekki með öllu ókunn, þar eð
hann gerði kvikmyndina, —
„Noregur í litum“, — sem frú
Brunborg sýndi víðs vegar hér
á landi árið 1948.
Meðal almennings hefir Per
Höst þó hlotið mesta frægð fyrir
bók þessa, en hún hefir þegar
verið gefin út í þrettán þjóð-
löndum og þýdd á tólf tungu-
mál. Þarf ekki að efa að hún
verði mikið keypt og lesin hér,
og víst er um það, að fallegri
og heppileg’ri tækifærisgjöf mun
vandfundin í bókaverzlunum
okkar, bæði fullorðnum og ung-
um. Þess þarf varla að geta, að
allur ágóði, sem af útgáfunni
kann að verða, rennur í styrktar-
sjóði þá, sem útgefandinn, frú
Guðrún Brunborg, hefir stofnað
til handa íslenzkum stúdentum
er nám stunda í Noregi, — en á
því sviði hefir hún lyft því
Grettistaki, sem fáir munu eftir
leika. Bókin er höfundinum til
frægðar og hverjum bókavini til
fróðleiks og augnayndis og út-
gáfa hennar öllum, sem þar hafa
að unnið, til sóma, — en þó fyrst
og fremst útgefandanum, sem
ekkert hefir til sparað, að hún
mætti verða sem bezt úr garði
gerð.
L. Guðmundsson
—Alþbl., 7. maí
Tvær nýjar aðferðir fyrir
byggingarlistina eru fundnar
upp af garðyrkjumönnum. Hin
stórkostlega kristalshöll, sem
byggðvar í tilefni af sýningunni
miklu í London 1851, var teikn-
uð af garðyrkjumanni, sem hét
Pazton. Hann var hrifinn af
gerð vatnaliljunnar. Bygging
þessi fæddi af sér algjörlega
nýjan byggingastíl. Steinsteyp-
an, sem nú er almenn um allan
heim, var fundin upp af
Monnier garðyrkjumanni, er
hann byggði brunna.
☆
Garður sá, sem William Lole
Swepstone, Leicestershire, gróð-
ursetti fyrir um það bil hundrað
árum, var einstakur í sinni röð.>
William Lole, þekktur undir
nafninu einbúinn frá Newton
Burgoland, gekk með trúarof-
stæki og skipulagði garð sinn
með hliðsjón af trúarhugmynd-
urri sínum. 1 einu horni garðsins
var lítill gálgi, annars staðar var
örkin hans Nóa, og einnig var
hægt að finna „hið heilaga fjall“,
„sæti tryggðarinnar“, „horn
rógberans“ o. s. frv. William Lole
lifði á því að sýna ferðamönnum
garð sinn gegn lítils háttar
borgun.
—Heimilisritið
þá félaga í gær og létu þeir
hið bezta yfir ferðinni og
töldu hana hafa tekizt fylli-
lega eins og efni stóðu til.
Það er skemmt af að segja að
hinir skozku hestamenn voru
mjög hrifnir af hestunum og
tölti þeirra, og hvar vetna vöktu
þeir mestu athygli. Hafa ýmsir
hug á íslenzkum hestum, svo
sem skozki herinn og fleiri.
íslenzku hestarnir þoldu sjó-
ferðina með ágætum, enda var
mjög gott í sjó alla leiðina. Átu
þeir hvern dag, en líkaði drykkj-
arvatnið illa. Voru þeir því eftir
atvikum vel á sig komnir, þegar
til Edinborgar kom.
Vel var tekið á móti hestum
og hestamönnum í Edinborg, og
voru þar fyrir forráðamenn
samtaka skozkra smáhestaeig-
enda. Var haldið með hestana
til Kings Park, sem er í miðri
Edinborg þegar fyrsta daginn
þar og var þar meðal annarra
kominn jarlinn af Dalkeith, sem
er forseti þessara samtaka. Skoð-
aði hann hestana vandlega og
lauk á þá miklu lofsorði, einnig
dáðist hann mjög að gangi
þeirra.
Þarna í Kings Park var haldin
sýning á hestunum, enda var
þar mikill mannfjöldi. Sýndu
íslendingarnir gang þeirra, og
þótt hestarnir væru dálítið
stirðir eftir stöðuna í lestinni,
náðu þeir sér fljótt á strik. —
Vakti sýningin mikla athygli.
Þarna kom ungur brezkur
maður til Islendinganna, ný-
kominn af tamninganámskeiði
frá reiðskólanum í Newton
More, þangað sem för íslenzku
hestanna var heitið. Vildi hann
fá að koma á bak, og þá helzt
vel viljugum hesti. Fékk hann
það og varð Skuggi frá Skugga-
björgum fyrir valinu. En
skammt hafði tamningamaður-
inn farið, þegar hann missti
Skugga á sprett og gat ekki
stöðvað hann. Tók hann að lok-
um það ráð að fleygja sér af
baki. Vakti þetta að sjálfsögðu
mikla athygli.
Koma íslenzku hestanna og
sýningin í Edinborg virtist hinn
bezti blaðamatur, því að margir
blaðamenn voru viðstaddir og
birtust margar greinar um þetta
ásamt myndum í skozku blöð-
unum. Voru þar hin mestu lofs-
yrði um íslenzku hestana höfð
eftir jarlinum af Dalkeith, sem
virtist stórhrifinn.
Síðan var haldið með hestana
á bíl til Newton More, en þangað
er löng leið frá Edinborg upp í
Hálöndin. Svo illa vildi til, að
tamninganámskeiðið í reiðskól-
anum þar voru því nær á enda,
svo að ekki varð þar af þeirri
kynningu á íslenzku hestunum
og kennslu í íslenzkri hesta-
mennsku, sem til var ætlazt. En
næstu daga voru hestarnir sýnd-
ir og reyndir. Gekk vönum
skozkum hestamönnum allvel að
ná töltinu úr hinum meðfæri-
legri hestum og fannst mikið til
koma.
Það var helzt til baga, að vorið
er um mánuði síðar á ferðinni í
Skotlandi en í góðæri, og var
því enginn gróður koimnn. Varð
því að gefa hestunum hafra og
annað kornfóður nær eingöngu,
því að hálminn vildu þeir 'ekki.
En síðustu dagana voru þeir þó
farnir að líta við hálminum.
Islendingarnir fóru ásamt
ferðafóiki á skozkum smáhest-
um, sem þó eru nokkru stærri
en hinir íslenzku, í erfiða fjalla-
ferð, og bjuggust Skotar við, að
íslenzku hestarnir mundu ekki
standast þá raun á við hina
skozku hesta. En raunin varð
önnur. íslenzku hestarnir skutu
hinum skozku vel aftur fyrir sig
og sýndu meira þol, og voru þó
a. m. k. tveir íslenzku reiðmann-
anna enginn léttavarningur.
Ofurlítið mun hafa borið á því,
að skozkir hestaeigendur, sem
lifa mjög á því að leigja ferða-
mönnum hesta, óttuðust sam-
keppnina, og því getur verið að
þeir verði tregir til að taka þá í
hóp leiguhesta sinna, þótt það
væri ef til vill bezta auglýsingin.
En ýmsir aðrir hafa hug á að
kynnast íslenzku hestunum.
Yfirvöld hersins í Edinborg hafa
hug á áð skoða þá og telja lík-
legt, að þeir séu góðir polo-hest-
ar. Mun Gunnar Bjarnason, sem
cnn dvelst í Skotlandi, fara með
hestana til Edinborgar og sýna
hernum þá.
Þá hefir mjög augugur land-
eigandi í Norður-Skotlandi hug
á því að athuga, hvort íslenzkir
hestar muni ekki sérlega vel
fallnir handa ráðsmönnum hans
til að ríða á í eftirlitsferðum um
lönd hans.
Skotar höfðu hug á að fá þá
Þorkel og Pál til að kenna sín-
-um hestum tölt, og gerðu þeir
smávegis tilraun, en ógerningur
reyndist þeim að ná úr þeim
töltspori, jafnvel lítt tömdum
hestum.
Ráðgert hafði verið að Þorkell,
dveldi lengur ytra til að kenna
íslenzka hestamennsku, en
vegna þess að tamninganám-
skeiðið stóð skemur en ætlað
var og eins vegna þess, að hinir
skozku hestamenn virtust hafa
náð sæmilegum tökum á hest-
unum, þótti honum ekki ástæða
til þess. Hestarnir verða viður-
loða í Newton More fram undir
maíiok, en verða þá seldir. Búast
má við, að verðið verði ekki eins
hátt og búizt var við. Þó má hik-
laust telja, að i'ör þessi hafi tek-
izt með ágætum og náð fullkom-
lega tilgangi sínum. Er þess að
vænta, að áfram verði haldið og
er þá ekki ólíklegt, að með þolin
mæði megi vinna íslenzka hest-
inum hylli í Skotlandi og víðar.
—TÍMINN, 12. maí
ALMANAK 1954
O. S. Thorgeirsson
INNIHALD
AlmanaksmánuSIrnlr,
um tfmataliíS,
veðurathuganir o. fl......1
AlamanakiS sextugt,
eftir Richard Beck .....21
Aldarminning Stephans G.
Stephanssonar,
eftir Richard Beck ......29
Sjötíu og fimm ára afmæli
landnáms Islendinga
í NorSur-Dakota,
eftir Richard Beck ......49
íslenzk bæjarnöfn
í Argyle-byggíS,
eftir G. J. Oleson ......65
Landnámsþættir' Islendinga
I Spy Hill, Gerald og
TantallQnbyggöum,
eftir Richard Beck ......69
Landnemar úr N. Dak.,
er fluttust til Gerald og
VatnabyggSa,
eftir Gunnar Jóhannsson 88
Dr. Sigurgeir SigurSsson biskup,
minningar og kveSjuorC,
eftir Richard Beck ......96
í Ólafsdal,
eftir Árna G. Rylands ....109
Árni S. Josephson,
eftir G. J. Oleson .....112
í Arnarstapagili viö
VíCimýrasel, eftir Ríkarð
Jðnsson myndhöggvara ....114
Helztu viSburðir meSal
Vestur-íslendinga ......115
Þakkarorö ................127
Mannalát .................128
Verð 75c
THORGEIRSSON CO.
532 Agnes Sí. Winnipeg
TILKYNNING
Þeir lögfræðingarnir LAMONT og BURIAK 510 Childs
Building hér í borg, hafa ákveðið að setja á fót lögmanns-
skrifstofu í Árborg, Man., snemma í júnímánuði næstk.
Mr. Arthur Kristján Swainson, L.L.B., sem er meðlimur
áminsts lögfræðingafélags, mun veita þessari nýju skrif-
stofu forstöðu, eða ef svo ber undir, annar starfsmaður
félagsins. Lögfræðinginn verður að hitta vikulega í Arborg
á föstudögum og laugardögum og ef þörf gerist aðra daga
vikunnar.