Lögberg - 15.07.1954, Blaðsíða 7

I
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 15. JÚLÍ 1954
7
ARFUR FORNALDAR
Nokkur orð um kommúnismann
Eftir séra BENJAMÍN KRISTJÁNSSON
..Ekki verður hjá því komizt
að minnast á kommúnism-
ann af sóltvarnarástæðum.
Illkynjaðir menningarsjúk-
dómar hafa ekki minni hæfi
leika til að breiðast út en
aðrar pestir, vegna þess að
andinn er ekki síður veikur
en holdið nú á dögum, og
ekki vantar áróðurinn og
frumbusláttinn fyrir þessari
villutrú, sem einna menn-
ingarsnauðust hefur farið á
flot í veröldinni í síðast-
liðin tvö þúsund ár".
Úr fornöldinni fljúga neistar,
sagði Grímur Thomsen. Honum
var það Ijóst, að þeir neistar
gátu kveikt bál, tendrað hreysti
°g hetjudug í hugum og hjört-
urn eftirlifendanna. Söm var
hugsun Jónasar Hallgrímssonar,
er hann brýndi þá kynslóð, sem
tueð honum lifði á feðranna
frægð, og Einars Benedikt’ssonar,
er hann segir, að hin forna há-
uienning Islands, er æskuna
dreymir, sé stjarna vors fólks
gegnum skugga og ský, og þar
skuli yngjast vor saga við eld-
forna brunna.
Nú kveður nokkuð við annan
tón í seinni bókmenntum ís-
tenzkum um þessa „hámenning“
vora. Þar ríða ekki framar
tíetjur um héruð né skrautbúin
skip fyrir landi fljóta með fríð-
usta lið. Það er tötralegt fólk
rueð skyrbjúg, sem dragnast á-
fram á grindhoruðum húðar-
úikkjum eða siglir á slorugum
grútarkláfum. Hetjurnar eru
°rðnar að huglausum umrenn-
ingum og brunnmígum, skáldin
að fíflum og konungarnir að níð-
ingum. Ástsælasti dýrlingur
Norðurlanda: Ólafur konungur
helgi er gerður að hálfbrjáluð-
nni tudda og ómenni, sem geng-
Ur með píslartæki í pússi sínu
°g hefir ekki meira yndi af öðru
en kvelja menn og toga tungu
Ur höfði þeim, en hirðskáld hans,
^ormóður, talinn hinn mesti
veraldarálfur og tötrabassi.
Hvað er sannleikur?
Er þetta sannari mynd og
raunsærri af menningarástandi
feðra vorra en mynd fornsagn-
anna og rómantísku skáldanna?
Fjarri fer því. Hafi rómantísku
skáldin málað myndina of glæsi-
^ega, þá er nú öllu stórum hallað
fú hins verri vegar.
Naumast þarf að benda á,
hversu sterkir sögulegir vitnis-
burðir andæfa þeirri ófélegu
mynd, sem Gerpla dregur upp
af Ólafi konungi helga. Hirð-
skáld hans öll elska hann inni-
fega. Þormóður Kolbrúnarskáld
vffl ekki lifa eftir hann fallinn
°g deyr með lof um hann á vör-
Um- Bersi Skáld-Torfuson, sem
barðist gegn honum í liði Sveins
Jarls Hákonarsonar fyrir Nesj-
Um> lýsir honum sem vöskum
bermanni í flokki þeim, er hann
°rfi um bardaga þennan, og
verður hvergi séð af kvæðinu,
hann hræsni ifyrir Ólafi, þar
Sem hann ber meira lof á and-
stæðing hans. Eftir að hann
ynntist honum og gerðist hirð-
maður hans, lagði hann á hann
oV° mikla ást, að hann „sprakk
af helstríði því, er hann hafði
eftir fall hins heilaga Ólafs kon-
Ungs“, þegar hann frétti lát
ans til Rómaborgar. Sighvatur
órðarson, hinn hreinskilni og
rettsýni maður, elskar hann svo
1Unilega, að hann lítur naumast
§ aðan dag eftir fall hans. •*->
. eira að segja ýmsir andstæð-
. ^ar hans, þeir sem báru vopn
a hann fremstir í flokki að
t ^lastöðum, voru farnir að
rua á hann sem dýrling og árn-
armann hjá guði skömmu
eirma. Slíkt væri með engu móti
^ugsanlegt, ef hann hefði verið
^lns ógeðslegur fantur og skáld-
ga^a Þessi vill vera láta, enda
ru lýsingar Snorra af honum
mjög á aðra lund, og vitað er, að
Snorri sneið lýsingar sínar mjög
eftir kvæðum samtímamanna,
sem nú eru sum glötuð.
Til hvers er þá níðið?
Enginn skyldi halda, að höf-
undur þessa furðulega samsetn-
ings gerði sér nokkra hugmynd
um, hvort hann segði sannara
eða lygi meir af Ólafi konugi
heldur en Snorri Sturluson. Hér
er einungis um að ræða áróðurs-
tækni, sem fyrir löngu hefir lagt
á hilluna alla virðingu fyrir
sannleikanum og telur hann með
úreltum dygðum. Segja má auð-
vitað, að þetta sé skáldsaga og
sé því ekki um neinn sögulegan
sannleika að sakast. En auðsær
er samt sem áður tilgangur níðs-
ins. Hér er vegið að tveimur
meginstoðum íslenzkrar menn-
ingar. Frá þeim skulu ekki fram-
ar fljúga neistar, ekki skal sú
menning, sem á þeim er byggð,
framar vera stjarna vors fólks
gegn um skugga og ský. Það þarf
að ryðja öðrum átrúnaði braut
og þá er jafnan gripið til ráðs
Hjalta Skeggjasonar að lasta hin
fornu goð:
Sparik eigi goð geyja,
grey þykkir mér Freyja,
æ anan annat tveggja
Óðinn grey eða Freyja.
Slíkt trúboð verður sjaldan að
mikilli siðbót, enda tókst stórum
betur með goðakirkjuna fornu
en að slíkir ofstækismenn yrðu
þar nokkru sinni æðstu prestar.
Hefir mér ávallt þótt óviturlegur
skáldskapur Hjalta Skeggja-
sonar..
Menning tveggja siða
Tvennt var það, sem einkum
studdi að því að íslendingar
héldu höfuðburði sínum á kol-
myrkum öldum þjáninga og
niðurlægingar. Annað var sú
hetjuhugsjón, er þeir erfðu frá
hinum forna sið, að láta sér
hvorki bregða við sár eða bana.
Hitt var hin kristna trú, sem gaf
þjóðinni von út yfir þetta líf.
Þannig var líftaugin, sem bjarg-
aði þjóðinni gegn um brim og
boða, undin úr tveim þáttum,
öðrum heiðnum en hinum
kristnum. Sú manndómshugsun,
að aldrei skyldi hvötum drengj-
um bila hugur í brjósti, kemur
hvergi skýrar í ljós en í frá-
sögninni af Þormóði Kolbrúnar-
skáldi í Ólafs sögu helga. Hann
deyr standandi með gamanyrði á
vörum, þó að allt, sem honum
var kært, lægi í valnum.
Bókmenntir vorar fornar voru
ávöxtur tveggja menninga. Ein-
mitt þess vegna voru þær ágætar
og merkilegar. Oddaverjar og
aðrir rithöfundar, sem þar lögðu
hönd að verki, voru án efa ágæt-
ir klerkar og höfðu drjúgum
teygað af lindum kaþólskrar
menningar suður í álfu. En engu
að síður kunnu þeir vel að meta
hinn forna menningararf, og
björguðu honum frá glötun. Og
sögurnar um hina fornu guði
segja þeir ekki lygasögur og
ævintýri, heldur skrá þær með
listrænum skilningi á menning-
ar- og siðagildi þeirra. Hér er
ekki gleypt við hinu nýja af
þrælslund lítilsigldra manna,
heldur var spurt: Hver rök
fylgja engli þeim? Og ekki var
erkibiskups boð og bann ætíð
þeirra æðstu lög. Vitið bar af
múgsefjuninni. Það var ekki fyrr
en seinna, er kaþólska kirkjan
færðist meir í aukana með refs-
ingar og viðurlög og klerkar
gerðust menntunarsnauðari og
gagnrýnislausari á erlendan
áróður, að Óðinn var gerður að
djöfli.
Einkenni ojsatrúar
Og þetta er einkenni ofsatrú-
arinnar, hvar sem hún er á ferð-
inni, að hún hefir tilburði til að
rægja hinn eldra sið. Þannig er
nú reynt að varpa rýrð á kristin-
dóminn og ekki eingöngu hann,
heldur einnig hetjulund, hreysti,
dáð og drengskap og yfirleitt
allar þær trúar- og siðahug-
myndir, sem vestræn menning
hefir metið dýrast hingað til, í
því skyni að plægja jarðveginn
fyrir aðra trú, sem þessir Hjaltar
Skeggjasynir vilja að erfi landið,
en það er kommúnisminn.
Hvað hafa menn líka að gera
með hetjulund, þegar tilgangur-
inn er að gera alla að dáðlausum
ríkisþrælum, föstum á fótum?
Til hvers ættu þeir að tilbiðja
guði og dýrlinga, þegar fantar
og illræðismenn þeir, sem dug-
legastir 'eru að beita morðvopn-
um, skulu hafa alræðisvald yfir
þeim? Hvað hafa þeir að gera
með eilífar sálir, sem ekki eru
frjálsir hugsana sinna, orða og
gerða, heldur er samvizku og
lífsskoðunum útbýtt til þeirra
eins og gjafakorni eftir stundar-
duttlungum hinnar óskeikulu
ríkishugsjónar? Það er um að
gera að nema burtu allar raun-
verulegar menningarhugmyndir,
alla trú á mannlegan þroska og
sæmd, allar hugmyndir um
sannleik og drengskap, þar sem
ríkisskipulag mauraþúfunnar er
æðsta hugsjónin og ræfildómur-
inn markmiðið. Franka máltæk-
ið: Noblesse oblige er þá úrelt
orðið, en nauðsyn meiri að núa
því sem fastast inn, að ekki sé
úr háum söðli að detta fyrir
mannkindina, þó að hún verði
bundin á bás með ferfætlingum.
Öfuga myndin
Væri eitthvað nýtilegt í þjóð-
félagsháttum kommúnista, sem
reynslan sýnist nú óðum vera að
afsanna, þá ættu kenningar
kristindómsins um bróðerni
manna, fórnfýsi, mannhelgi og
frelsi kristins manns sízt að
þurfa að vera þeim þrándur í
götu, heldur ætti slíkur grund-
völlur að vera hinn ákjósanleg-
asti til að byggja á réttlátt og
gott þjóðskipulag. En sú stað-
reynd, að höfundar kommún-
ismans hafa frá upphafi talið
kristindóminn einn af aðalóvin-
um sínum, sannar beinlínis, að
hvergi á hann samleið með
kristnum hugsjónum, enda sýnir
reynslan, að hvarvetna þar sem
kommúnisminn sigrar, hrapar
menningarástandið niður á svip-
að stig og tíðkaðist löngu fyrir
kristindóminn: verður takmarka
laus harðstjórn, þar sem aftökur
fara fram eftir þörfum, og líf
mannsins er ekki meira virt en
líf flugunnar.
Þetta er eðlilegt, þar sem efnis
hyggjan situr í öndvegi. Eigi
spretta vínber á þistlum. Þar
sem guði kærleikans er afneitað,
getur aldrei orðið neitt bróðerni,
heldur verður hver maður óvin-
ur annars. Allir eru fullir tor-
tryggni, enda er óspart alið á
hvers konar öfund manna á
meðal, ágirnd og fjandskap, til
að róa undir „byltinguna“, sem
mönnum er talin trú um að eigi
að verða allra meina bót, en
reynslan sýnir að hefir aldrei
orðið annan en viðbjóðslegt
kapphlaup í morðum, þjóðunum
til minnkunar og niðurdreps.
Enda verður afleiðingin jafnan
hin hörmulegasta fyrir alla,
nema þá helzt böðlana, sem
verkinu stjórna meðan á þeim
tollir höfuðið og þeir fá ekki
hnífstungu í bakið af félögum
sínum. Því að samlyndið og
trúnaðurinn er löngum á líku
6tigi og hjá Goðmundi á Glæsi-
völlum.
Þar sem ómenntaðir ruddar
brjótast til valda með hryðju-
verkum er aldrei við góðu að
búast. Þar er menningin alltaf á
niðurleið:
böls og^iels í blökkugáttum
birtist öfug drottins mynd.
í kommúnismanum er allt öf-
ugt við kristindóminn, enda
er guðsríkið þar hvergi í nánd.
Og enginn, sem afneitar skapar-
anum er dýrkar skepnuna, mun
nokkru sinni líta dagsbrún þess.
Hvernig menningin þróast
Allt, sem heitið getur menn-
ing, hefir vaxið á þann hátt, að
ein kynslóðin hefir byggt ofan á
og fullkomnað það, sem önnur
lagði grunninn að. Það eru skyn-
lausar skepnur einar, sem byrja
alltaf tilveru sína að nýju, án
þess að ein kynslóð læri af ann-
ari. Afleiðingin er sú, að dýrin
halda sömu lífernisháttum, þó að
milljónir ára líði.
Það liggur í augum uppi,
hvaða afleiðing það mundi hafa
í almennum vísindum, eins og
t. d. stærðfræði, stjörnufræði,
eðlisfræði eða efnafræði, ef eng-
inn vildi gefa því gaum, sem
rannsakað hefir verið og fundið
í þessum efnum í aldanna rás,
og hver kynslóð þættist geta lagt
miklu betri grundvöll að þessum
vísindum að nýju. Afleiðingin
myndi verða gersamlegt hrun
þessara vísindagreina. Stafar
þetta ekki af því, að allt sé endi-
lega rétt, sem fundið er í þessum
efnum, heldur hinu, að svo mik-
illar roynslu og margvíslegrar
þekkingar þarf að afla, áður en
lengra verður haldið, að ein
mannsævi hrekkur þar skammt.
Ekki koma heldur fram með
hverri kynslóð afburða vitmenn
eins og Newton, Edison eða Ein-
stein, enda óvíst hversu langt
jafnvel slíkir menn hefðu kom-
izt, ef ekki hefðu þeir haft
reynslu fjölda margra annara að
styðjast við. Framför allra vís-
inda byggist þess vegna á því, að
ein kynslóðin færir sér reynslu
og þekkingu hinnan undanfar-
andi í nyt. Hæfni mannanna til
að varðveita þennan þekkingar-
arf og tileinka sér hann á til-
tölulega skömmum tíma er því
undirstaðan að allri framför í
efnisvísindum.
En á sama hátt hlýtur þessu
að vera háttað um hvers konar
menningarverðmæti önnur. Svo
margir ágætir hugsuðir hafa
uppi verið í heiminum frá því
að sögur hófust, að stórmikill á-
vinningur hlýtur að vera að því
að kynna sér hugsanir þeirra,
trú og lífsskoðanir. „Því jafnvel
í fornöld sveif hugur eins hátt“.
Spámenn og spekingar hafa gef-
ið mannkyninu heilagar ritning-
ar, magnaðar kyngi innsærrar
hugarorku, ritaðar af innblæstri
sjaldgæfra vitsmuna og siða-
skyggni. Það er jafnmikil fyrir-
munun í menningarefnum að
halda, að hægt sé að ganga með
öllu fram hjá andlegri reynslu
þessara manna, án þess að bíða
tjón á sálu sinni, eins og það
væri heimskulegt af þeim er al-
menn vísindi vildu stunda, að
gefa engan gaum að snillingum í
þeim efnum. Afleiðingin verður
ómenning, hrun niður á stig
villimennskunnar. Og reynslan
sannar þetta hvarvetna, ekki
sízt hin hroðalegu dæmi, sem
saga nútímans leggur oss upp í
hendur.
Kristur og Óðinn
Þar sem andar manna kveljast
í ormsgini þröngsýnnar ofsa-
trúar visnar menningin eins og
blóm af grasi. Gagnvegir liggja
milli allra snillinga mannsand-
ans fyrr og síðar. Einn skýrir
annan, og furðuleg samkvæmni
er oft í meginatriðum. Kaþólska
kirkjan óx af því en minnkaði
eigi að drekka í sig og samhæfa
kenningum ýmislegt það, er hún
fann mezt og merkilegast í ritum
Platós og Aristotelesar, einnig
voru mörg hin sígildu skáld og
rithöfundar Grikkja og Róm-
verja langa stund eftirlætisrit-
höfundar kristinna manna. Þetta
jók kristninni vit og víðsýni.
Á sama hátt frjóvgaði það og
auðgaði íslenzka menningu öld-
um saman, að eiga Eddurnar
fyrir aðra ritning þjóðar vorrar.
Því fór betur, að Óðinn hélt á-
fram að vera vor skáldaguð, sá
er mælti alt í hendingum, þó að
menn játuðu Hvíta-Kristi holl-
ustu sína. Óðinn minnkar á eng-
an hátt hróður Krists, þó að hann
leggi orðhögum mönnum ljóð á
tungu. Islenzk menning væri
þvert á móti snauðari, ef Snorri
hefði verið jafnheimskur venju-
legum ofsatrúarmönnum, forn-
um og nýjum, sem brennt hefðu
Eddurnar, ef þeir hefðu mátt því
við koma.
Málóðir lýðskrumarar, sem
dreymir um að kúga menn til
^íreddu sinnar og þykjast ætla
að stofna sæluríki með ofbeldi
cg hryðjuverkum, hafa litla á-
stæðu til að átelja það, þó að
Ólafur konungur notaði töng til
að útbreiða trú sína, þar sem
trúflokkur sá, sem þeir vinna
fyrir, notar fallbyssur. En öllum
ætti að vera það ljóst nú, að
með slíkum vinnubrögðum verð-
ur engin Paradís sett á stofn af
þeirri einföldu ástæðu, að menn-
irnir, sem kæmu til að ráða því
ríki, eru of fjarskyldir englum.
Hefðu þeir eitthvað viljað læra
af Laotse, Konfucíusi, Buddha,
Sókratesi og Kristi, snillingum,
sem öðrum betur hafa gaumgæft
frumrök slíkrar ríkisstofnunar,
þá hefði verið von til að tilraun
þeirra yrði ekki alveg unnin
fyrir gýg. En þegar forvígis-
menn ríkisstofnana skortir allar
menningarlegar forsendur til
hamingjusamlegs lífs og haga
sér eins og ræningjaforingjar, þá
er við að búast, að árangurinn
verði í samræmi við það.
Merkileg bók
Tilefni þessara hugleiðinga er
bókarkorn, sem ég hefi verið að
skemmta mér við að lesa undan-
farna daga. Bókin heitir: Arfur
fornaldar, eftir William George
de Burgh, ágætan sagnfræðing
brezkan (The Legacy of the
Ancient World I—II, Penguin
Books A 284—285 s.). — Kom
bókin fyrst út 1923 og síðan í
endurskoðaðri útgáfu 1947, en í
hinni ódýru útgáfu kom hún
fyrst á síðastliðnu ári. Rit þetta
vakti mikla athygli er það kom
fyrst út, og hefir síðan verið talið
með öndvegisritum í sögulegri
gagnrýni og þótt leggja góðan
skerf til trúmála.
Höfundurinn sýnir með einkar
glöggum hætti fram á það, hvaða
þátt hinar fornu menningar
ísraels, Grikkja og Rómverja,
áttu í kristindóminum og hvern-
ig allur lífsmeiður hinnar vest-
rænu menningar á rætur sínar
djúpt í mold fortíðarinnar. —
Grikkir skildu það fyrstir allra
þjóða, að frelsi er hverjum
manni nauðsynlegt til þess að
vitsmunir hans og ímyndunarafl
fái notið sín og borið ávexti.
Rómverjar voru löggjafar mikl-
ingar að halda reglu og aga í
hinu víðlenda ríki. En frelsið
verður að stjórnleysi og aginn
að þrældómi, ef eigi er stefnt að
háu marki. „Þar sem hugsjónir
aeyja, ferst þjóðin“. Gyðingar
lögðu til hugsjónina: guðsríkis-
vonina. í eyðimerkurgöngu þjóð-
anna fór hann á undan, hinn
heilagi Drottinn hersveitanna,
sem eldstólpi um nætur með sitt
ósveigjanlega sannleiks- og kær-
leiksboðorð. Engum, sem vildi
guðsríki erfa, þýddi að svíkjast
um, því að guðsríkið var á himni
en ekki jörð. *
Hvað gerist, þegar guð er sett-
ur frá völdum í sál mannanna og
farið er að trúa á einhvern durg
í staðinn? Sá gamli hræfugl
TIL
ÍSLANDS
ASeins
fram og til baka
til Reykjavíkur
Satan kemur inn um bakdyrnar
og segir: Ljúgið og svíkið, börn-
in mín, eins mikið og ykkur
langar til! Öfundið hver annan,
þjáið hver annan, drepið hver
annan! Ég, sem einu sinni var
kallaður Flugnahöfðinginn, veit
að líf mannsins er ekki meira
virði en líf flugunnar og munar
engu, þó nokkrum milljónum sé
útrýmt, ef þær trúa ekki á mig.
— Hið himneska ríki var aldrei
til. En öll ríki veraldarinnar skal
ég gefa þeim, sem fellur fram og
tilbiður mig. Og þá skulu ekki
framar angra yður hugtök eins
og frelsi, sannleikur eða kær-
ieikur, ekki heilagleikur eða
eilíft líf.
—Mbl., 4. júní
Grafhýsi frá 2750 f.
Kr. fundið í
Egypfalandi
Egypzkur fornleifafræðingur,
Zakaría Gonheim að nafni, sem
unnið hefur við útgröft í eg-
ypzkum pýramidum, hefur fund
ið konungsfjöldskyldugrafhýsi,
sem notað hefur verið 2570 árum
fyrir Krists burð. Var tilkýnn-
ing um þetta gefin út í Kairó í
dag.
Þýðingarmikill fundur
Grafhýsið er óskaddað með
öllu. Hefur þar inni m. a. fund-
izt smurður líkami óþekkts kon-
ugs. — Sagði dr. Gonheim við
fréttamann Reuters að þessi
fundur væru hinn þýðingar-
mesti frá sögulegu og fornfræði-
legu sjónarmiði, því þetta eru
elztu leifar er fundizt hefðu á
þessum slóðum.
Af 3. konungsætt
Gonheim fagnaði því mjög að
grafhýsi þetta skyldi finnast
heilt og óskaddað, því oft væri
það svo að grafræningjar hefðu
farið eyðileggjandi hendi um
slíka staði í leit að gulli og ger-
semum.
Enn er ekki fullrannsakað,
hvert er nafn konungsins er ligg
ur í grafhýsinu, en dr. Gonheim
telur að hann sé af þriðju kon-
ungsættinni.
— MBL. 4. júní
JUST RECEIVED!
a shipment of
His Master's Voice
ICELANDIC
RECORDS
Please write or phone at
once for a free catalogue.
Quantities of each record in
this initial order are limited.
Avoid disappointment — order
at once.
We are very pleased to be
able to offer this selection of
new records to all our faithful
Icelandie customers who have
been so patient with us. And
we will strive continually to be
of service and wherever pos-
sible to obtain supplies of the
latest Icelandic record releases.
If it’s records—33 % -78-45—
it’s
SNIDERMAN'S Music Hall
714 College Street
TORONTO. ONT. CANADA
Melrose 6200
Grípið tækifærið og færið
yður í nyt fljótar, ódýrar og
ábyggilegar flugferðir til
tslands í sumar! Reglu-
bundið áætlunarflug frá
New York ... Máltíðir inni-
faldar og annað til hress-
ingar.
SAMBÖND VIÐ FLESTAR STÓRBORGIR
Finnið umboðsmann ferðaskrifstofunnar
n n n
ICELANDICl fA I R L I N E S
LUAm±j
15 West 47th Street, New Yorlc PLaza 7-8585
:<l;iail!ll
IIIUHIIIIHIIIHIIIIHIIIIBIIIIHIIIIHIIIIHIIIIHIIIIBIinBliliailllBllliailllBIIIIBIIIiailllBlBIIIIBlBIIHBUBIIIBIIIHUIII
LÆGSTA FLUGFAR