Lögberg - 28.10.1954, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 28. OKTÓBER 1954
Síuíi heimsókn til Þórðar á Tannastöðum
Grjótvinnan var honum tímo'
frekari en fræðslustörfin
Þegar menn fara um akveginn
suðaustan undir Ingólfsfjalli
verður þeim tíðlitið til hinnar
bröttu fjallshlíðar í Ingólfsfjalli,
þar sem grjóthrunið hefir spillt
gróðri í hlíðarfætinum og valdið
skemmdum á túnum. Einkum
verður mörgum starsýnt á túnið
og bæinn að Tannastöðum. Þar
hafa mikil björg oltið og skopp-
að inn yfir hið hallfleytta tún
ofanvert, en mörg þeirra eru svo
stór, að mannshöndin hefir ekki
getað hróflað þeim.
Vegfarendur hafa ekki getað
komizt hjá því, að hugsa til þess
fólks, er hefir valið sér bústað
undir þessari bröttu fjallshlíð,
er liggur undir sífelldum
skemmdum af grjóthruni úr
fjallinu. En þegar kunningi
minn, Pétur Guðmundsson, nú-
verandi bóndi að Þórustöðum í
Ölfusi, sagði mér frá því nýlega,
að hinn merki bóndi, Þórður
Sigurðsson á Tannastöðum, væri
um það bil að verða níræður,
gat ég ekki stillt mig um að
skreppa þangað til að heimsækja
þennan merkismann. Allir nær-
sveitamenn kannast við hann.
Fyrir löngu er hann orðinn
nafntogaður fyrir rannsóknir
sínar á ættfræði og ýmsum
gömlum fróðleik.
Ég kom þangað með Pétri á
sunnudaginn var, og sátum við
hjá Þórði um stund og spjölluð-
um sitthvað um hans hagi og
ævi.
Pétur á Þórustöðum sagði mér
m. a. um fræðimennsku Þórðar,
að hann hafði heyrt, að ættfræð-
ingarnir Hannes Þorsteinsson
heitinn þjóðskjalvörður og Pétur
Zophoníasson, hefðu átt það til,
að leita til Þórðar á Tannastöð-
um, er þá rak í vörðurnar við að
rekja ættir manna.
Ég spurði Þórð um bókakost
hans, og lét hann lítið yfir
honum.
— Ekki er hægt að sinna bók-
um sem skyldi eða ég vildi, þeg-
ar maður verður að vinna baki
Kaupið Lögberg
VIÐLESNESTA
ISLENZKA BLAÐIÐ
brotnu myrkranna á milli, sagði
hann. Enda hefi ég aldrei haft
greiðan aðgang að bókum, segir
gamli maðurinn, þó vissulega
hafi ég alltaf haft gaman af að
líta í þær, eða hlýða á mál fróðra
mann og hlusta á þá spjalla
saman. Ég hef vanið mig á eftir
föngum, að geyma þann fróðleik
er aðrir segja frá, meðan ég
hlusta á þá. Snemma kynntist ég
Hannesi Þorsteinssyni þjóð-
skjalverði. Meðan hann var á
lífi heimsótti ég hann alltaf, þeg-
ar ég hafði tækifæri til að koma
til Reykjavíkur. Þó gat honum
einstöku sinnum skeikað, bætti
Þórður við.
— Og hvert var að jafnaði
ykkar aðal umræðuefni?
— Við ræddum um ættartöl-
ur, „um plássið“ og ýmsa karla,
sem þar höfðu lifað fyrrum. En
hann var, sem kunnugt er, ætt-
aður úr Biskupstungum.
— Ert þú fæddur hér á Tanna-
stöðum?
— Já, hér hef ég alið allan
aldur minn.
— Og hvenær byrjaðir þú
búskap?
— Árið 1898 var það.
— Tveim árum eftir jarð-
skjálftana miklu?
— Það held ég. Þá ruggaði nú
rösklega undir á þessum slóðum.
— Féllu hús hér þá?
— Hér féll allt í rúst nema
einn skánarhraukur. Það var
sauðaskán, sem stóð af sér allt
ruggið. í votviðrunum hér
sunnanlands hélzt sá siður lengi,
meðan sauðatað var hirt til eldi-
viðar, að bændur gerðu skánar-
hrauka úr linþurrkaðri skáninni.
Voru hríslög sett á hraukana svo
vindur gat blásið í gegn um þá.
En þegar þessir hraukar höfðu
staðið sumarlangt brann skánin
eins og beztu kol. Svo kom tún-
ræktin og bændur fóru að spara
skánina og báru hana á túnin.
Þetta var ágætt.
í mínu ungdæmi voru í tún-
inu hérna á Tannastöðum mörg
stór björg innan garðs, fyrir
utan allt smágrjót. Mörg af þeim
sprengdi ég, og var alltaf að
höggva í þau, þegar nokkur
stund var afgangs frá öðrum
verkum. Alls telzt mér til, að ég
hafi klofið 60 björg í túninu og
dregið flest þeirra með handafli
mínu í burt. Býst ég við að nú-
tímamenn þyrftu að fá fyrir það
aura, ef þeir legðu slíka vinnu
af mörkum, eins og ég hef gert,
á undanförnum árum eða, ára-
tugum. Óhætt að segja það.
— Hefir þú ritað einhverjar
endurminningar frá þinni löngu
ævi?
— Mér hefir flogið það í hug,
en eftir nánari íhugun, hef ég
talið að æviminning mín, eins og
svo margra annarra er komið
hafa út, myndi verða lítils virði.
Ef ég hefði byrjað snemma á
ævinni, á þeirri iðju, geri ég ráð
fyrir, að ég hefði haldið dagbók
minni áfram. Ýmislegt hefði þar
varðveitzt, sem fólk hefði haft
gaman af að kynnast eins og nú
er háttað með þjóðinni. En
óneitanlega kemur margt fram í
endurminningum manna, sem er
lítils virði. Samt er þar þó sitt-
hvað af nýtilegum fróðleik.
— Ert þú að ætt og uppruna
Ölvesingur?
— Faðir minn„ Sigurður, var
fæddur að Núpum hér í sveit
árið 1823, en móðir mín var fædd
í Engey við Reykjavík og var
því að réttu lagi Reykvíkingur.
Flest systkini hennar ílentust
þar og er ætt hennar þar marg-
menn.
— Hverjar finnst þér breyt-
ingarnar hafa verið eftirtektar-
verðastar frá því þú fyrst
mannst eftir þér?
— Það er tæknin öll og flug-
gangurinn, sem kominn er hér á
alla hluti. í mínu ungdæmi t. d.
vorum við 14 klukkustundir ríð-
andi eða með lest héðan frá
Tannastöðum til Reykjavíkur,
og þurftum þá að halda áfram
viðstöðulaust' allan tímann. En
nú erum við ekki nema rúmlega
klukkustund að fara þessa leið.
Nú komumst við ferða okkar
fyrirhafnarlaust að kalla með
allan flutning báðar leiðir. Og
svona er allt. Eftirtektarvert er
t. d. hve mörg búverk og
heimilisstörf voru fyrirhafnar-
söm í fyrri daga. Oft dáist ég t. d.
að því enn í dag hve fljótlegt og
handhægt það er fyrir kven-
fólkið að sauma í saumavél í
einum vettfangi, í stað þess að
konan þurfti í gamla daga að.
sauma alla sína sauma í hönd-
unum, nálspor fyrir nálspor.
Þannig er mörgu umsnúið til
hins betra frá því, sem áður
var. T. d. verzlunin og viðskipti
öll gerbreytt og yfirleitt líður
þjóðinni mun betur nú en í ung-
dæmi mínu.
En aldrei auðnaðist mér að
hafa verulega aflögu til að
kaupa bækur fyrir mig, til gagns
og ánægju. Svo margt var það,
sem kallaði á peningana, er mér
auðnaðist að hafa milli handa.
Byggja þurfti ég t. d. upp öll
bæjar- og peningshús eftir
hrunið mikla 1896, því allir bæir
lágu þá á höminni, en engin
voru úrræðin fyrst í stað, nema
láta allt hanga uppi, sem hangið
gat, allt fram á næsta vor. En
þá var byrjað að byggja bæina
upp með hálfum huga.
— Þú hefir alltaf getað aflað
þér algengra bóka hér í sveit-
inni, svo sem Bókmenntafélags-
bókanna a. fl.?
— Að vísu var það hægt, en
allar fágætar bækur voru hér
ófáanlegar. Við sveitamennirnir
getum ekki talið okkur það til
gildis að hafa varðveitt hinar
fágætu bækur.
Túngarðurinn var að mestu
kominn hér upp fyrir jarð-
skjálftana 1896. En þá urðu á
honum miklar skemmdir, er þau
ósköp riðu yfir. Síðan höfum við
jafnt og þétt verið að endurbæta
hann, því grjóthrunið og aurinn
úr fjallinu hefir fyllt að, utanvið
garðinn. Svo ef ekkert hefði þar
gerzt til umbóta er hætt við að
lítið væri nú orðið eftir af
túninu.
Vakandi auga höfum ■ við
orðið að hafa á vaxandi ágengni
á túnið frá ári til árs. En þegar
maður er orðinn mannlaus við
útistörfin feins og verið hefir á
síðustu árum, er ekki hægt um
vik. Hefðum við ekki haldið
túngarðinum við, hefði túnið nú
verið orðið lítilfjörlegt. Nú höf-
um við hjónin alið upp þrjú
börn okkar, sem eru uppkomin.
Hinn 7. júlí áttum við 50 ára
h j úskpar af mæli.
— Þó þú hafir ekki haft tæki-
færi til að afla þér bóka, eins og
æskilegt hefði verið, hefir þú
væntanlega getað gripið í dag-
blöðin, þér til dægrastyttingar?
— Ég kaupi ekkert blað, segir
Þórður. Finnst þér ekki vera allt
of mikið af þessum blöðum síð-
ustu árin? Að sjálfsögðu hef ég
gaman af að líta í þau stund og
stund. En nú er sjónin farin að
bila, því miður, og get ég sjálf-
um mér um kennt. Fyrr á tím-
um ríndi ég oft í bækur við lé-
lega birtu og ofreyndi þá augun.
Nú er öldin önnur í húsakynnum
manna. Nú eru þau bjartari, svo
nú geta menn lesið án þess að
skemma í sér augun. Ekki sízt
þegar menn verða svo hamingju
samir að geta fengið rafmagnið.
Því miður má búast við að enn
verði nokkur bið á því að þessi
nýtízku lífsþægindi komi í bæ-
inn okkar, hvað sem veldur,
segir Þórður. — En hann hefir
vissulega fengið tækifæri til að
reyna á þolinmæðina á sinni
löngu ævi. V. Si.
—Mbl. 10. sept.
Bankinn er nytsamur á svo margan hátt . . .
Bankinn greiðir fyrir viðskiptum yðar við fjarlœga staði,
*clur 8kiptimynt, annast um yfirfœrslu peninga og innheimtu
Ferðamannadvísanir og lánstraustsskirteini tryggja örugga
og auðvelda meðferð pcninga á ferðalogum
Banki er annað og meira en staður, þar sem
þér getið skipt ávísunum og lagt inn peninga. Hin
marghliða bankaþjónusta gerir viðskiptavinum
margfalt auðveldara fyrir en ella myndi
verið hafa um meðferð peninga. Þér munuð
sannfærast um hve bankafólkið er háttprútt
og hve því er umhugað um, að greiða
götu yðar varðandi fjármál, og þá ekki sízt ef
vanda ber að höndum. Hikið ekki við,
„að ráðfæra yður við bankann“.
Bankarnir, sem þjóna bygðarlagi yðar
Meö þvi aö fd öryggishólf i banka verða
verðmœt skjöl ávalt í' tryggri vörslu
Stutt yiðtal við séra Pétur í Vallanesi
Ritstjórar íslenzku vikublað-
anna í Winnipeg náðu tali af
séra Pétri Magnússyni frá Valla-
nesi, sem var staddur hér í
borginni og fara viðræðurnar
hér á eftir:
— Velkominn séra Pétur á
fund vor Vestur-lslendinga.
Hvað er langt síðan þú lagðir
af stað að heiman?
— Það eru rúmar sex vikur.
— Hvað hafði gerzt merkra
atburða á Fróni rétt áður en þú
lagðir af stað í vesturför þína?
— Ég vil þar fyrst nefna
biskupskjörið. Það varð í þetta
sinn mjög ánægjulegt, meðal
annars fyrir þá sök að hinn ný-
kjörni biskup, herra Ásmundur
Guðmundsson, náði nægum
fjölda atkvæða til að hljóta lög-
lega kosningu. Ráðherra þurfti
því að þessu sinni lítið að koma
þar við sögu.
— Og hvernig hugsa íslenzkir
prestar yfirleitt til forystu hins
nýja biskups?
— Hið bezta. Ásmundur bisk-
up var þegar þrautreyndur að
forystustörfum fyrir íslenzka
kirkju og prestastétt. Hann
hafði verið um áratugi formaður
Prestafélags Islands og unnið úr
því sæti mikið og merkilegt
starf fyrir kristindómsmálin
heima og prestastéttina. Ég held
að flestir heima ljúki upp einum
munni um það, að þar hafi hinn
rétti maður náð kjöri“.
— Hvernig gengur annars
með kristindómsmálin heima á
Fróni? Er líf og fjör í safnaðar-
lífinu — messur vel sóttar?
— Því miður er ekki hægt að
segja að svo sé yfirleitt. Hins
vegar geri ég ráð fyrir, að
ástandið í þeim efnum sé ekki
lakara heima en í löndunum
fyrir austan okkur, ef marka má
fregnir þaðan. — Ég hefi undrast
hve messur eru vel sóttar hér
vestra, og hve fólkið fórnar
miklu starfi og peningum fyrir
andlegu málin. Hin stuttu kynni
mín af enska heiminum hafa
staðfest það álit mitt, að engil-
saxnesku þjóðirnar muni eins
og sakir standa vera bezt kristna
fólkið á jörðinni“.
— Má vera að svo sé. — Já,
þú varst boðinn til Bandaríkj-
anna til þess að kynnast menn-
ingu bandarísku þjóðarinnar.
Hvers hefir þér nú þótt mest til
koma þar?
— Þetta, sem ég var að geta
um — að yfirgnæfandi meiri-
hluti þjóðarinnar virðist vera
kristið fólk. Ég leyfi mér hik-
laust að setja kristindómsrækt
engilsaxnesku þjóðanna í sam-
band við þá staðreynd, að þær
hafa borið gæfu til að stíga þau
spor í milliríkjaviðskiptum, sem
gefa að mínum dómi ríka ástæðu
til að vona, að betur kunni úr að
rætast, en margur spáir um
framtíðarhorfur mannkynsins.
— Hvaða spor hefir þú þar í
huga?
— Ég hefi það í huga, er engil-
saxnesku stórveldin létu það
vera svo að segja sitt fyrsta
verk eftir að þau höfðu unnið
sigur í stórstyrjöld, að veita
sjálfstæði þjóðum, sem höfðu
verið háðar þeim. Með því var
blaði flett í menningarsögunni.
Til þess tíma hafði sigrandi þjóð
ævinlega þóttzt þurfa á auknu
landrými og nýjum þegnum að
halda.
— Þú talaðir um spor í fleir-
tölu.
— Já. Hitt mikilvæga sporið
var það, er Bandaríkin tóku að
unnum sigri, að hjálpa bág-
stöddum þjóðum — þar á meðal
nýsigruðum óvinum — til að rísa
á legg efnahagslega og menn-
ingarlega eftir eyðileggingu ó-
friðarins. — Með því var öðru
blaði flett. — Ég held, að menn
hafi yfirleitt ekki gert sér nægi-
lega ljósa þýðingu slíkra at-
burða. Það er mikilvægt að
loka ekki augunum fyrir því,
sem er fallið til að gefa mann-
kyninu von um bjartari og ör-
uggari framtíð. Vér þurfum að
hafa í huga að óttinn og von-
leysið er sá jarðvegur, sem
niðurrifsöflin eiga auðveldast
með að vinna í.
— Heldur þú, að þjóðirnar,
sem Bandaríkin hafa verið að
styrkja, þar á meðal Islendingar,
kunni að meta hjálpina, sem
þeim hefir verið veitt?
— Fjöldi íslendinga kann á-
reiðanlega að meta hana. Sumir
heima virðast að vísu eiga da-
lítið erfitt mað að losa sig við
þá hugmynd, að Bandaríkin séu
svo gott land, að steiktar gæsir
fljúgi svo að segja látlaust ofan
í fólkið, sem þar býr. Það þurfi
því ekki að taka nærri sér, Þ°
að það rétti hjálparhönd. Þetta
er röng hugmynd. Velmegun
Bandaríkjanna stafar fyrst og
fremst frá hinum framúrskar-
andi dugnaði þjóðarinnar. Ef
borgarar þeirra þjóða, sem hafa
undanfarin ár þegið aðstoð
Bandaríkjanna, vissu almennt,
hve almenningur í Bandaríkjun-
um leggur mikið að sér við
vinnu, myndi brátt hverfa sa
öfundarhugur, sem nú hamlar
svo mörgum manni frá því að
sjá hina fágætu aðstoð þessarar
öndvegisþjóðar í réttu ljósi.
— Þú hefir vafalaust rétt
fyrir því í því. — Jæja, séra
Pétur. Gaman hefði verið að
ræða lengur við þig um heims-
málin, ef dálkar blaðanna
hefðu leyft. — Hvernig hefir þú
kunnað við þig þessa daga her
á meðal Vestur-íslendinga?
— Prýðilega. Hinn mikilsvirti
og ágæti forseti Þjóðræknis-
félagsins, dr. Valdimar J. Ey*
lands, hinir sérstaklega við-
feldnu íslenzku nágrannaprestar
og margir aðrir menn og konur
hafa dyggilega séð um það, að
mér hefir ekki leiðst. —
hefir vakið athygli mína, hve
öflugan og mikilsverðan þátt
konurnar íslenzku eiga hér í fe'
lagslegu og kirkjulegu lífi- "
Förin til elliheimilisins „Betel ,
í boði Kvenfélags íslenzka lút'
erska safnaðarins hér, var mer
óblandin ánægja. Umhyggj3
kvennanna fyrir hinu háaldraða
fólki, sem á þar ból, er til mikiU'
ar fyrirmyndar. — Ég mun einn-
ig lengi minnast með gleði hinna
tveggja guðsþjónusta, sem foru
fram í kirkju séra Valdimars J-
Eylands, og hve vel þær voru
sóttar.
— Við erum vissir um,
margir kunna þér þakkir fyrú-
prédikunina, sem þú fluttir við
síðari guðsþjónustuna.
— Það gleður mig, ef svo er.
Ég vil nota þetta tækifæri til að
biðja íslenzku blöðin að skila
frá mér kærri kveðju til allra
þeirra, sem hafa leitað hér a
minn fund og sérstaklega ástar-
þökkum til þeirra, sem hafa veitt
mér ógleymanlegar ánægju'
stundir á heimilum sínum eða a
mannfagnaði annars staðar.
Megi hamingjan strá blómum
sínum á veg allra íslendinga>
sem eiga heima hér vestan
hafs.
"A Realistic Approach lo ihe
Hereafier"
by
Winnipeg auihor Edith Hansson
Bjornsson's Book Siore
702 Sargeni Ave.
Winnipeg
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins