Lögberg - 03.02.1955, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 3. FEBRÚAR 1955
5
rwwwwwww
'WWWWWWWWWWWWVW
VI I 4 \H VI
IVtNNíl
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
ÍSLENZK KVENFÉLÖG VESTAN HAFS
Nýlega hefi ég fengið bréf frá
frk. Halldóru Bjarnadóttur, rit-
stjóra aðalkvennarits íslands,
HLÍNAR. Er tryggð hennar og
vinátta í garð okkar Vestur-
íslendinga slík, að við mættum
gjarnan muna hana og virða að
makleikum. Nú hefir hún í
hyggju, að helga fyrsta kaflann
í næsta hefti ritsins íslenzkum
kvenfélögum vestan hafs, en að
sjálfsögðu verður hún að njóta
aðstoðar kvenna hér vestra við
að afla upplýsinga um þetta mál,
og fer hún þess á leit í bréfi sínu.
Hún hefir Árdísi og Brautina við
hendina — ekki þó síðustu
heftin — en þessi rit hafa mikinn
fróðleik að geyma um kven-
félagsstörf kvenna, sérstaklega
safnaðarkvenfélaga. Frk. Hall-
dóru er jafnframt ant um að
minnast þeirra kvenfélaga, sem
ekki beinlínis starfa að kirkju
málum. Svo vill nú vel til, að í
Árdísi finnast upplýsingar um
nokkur slík félög. Árið 1941
skrifaði skáldkonan, Guðrún H.
Finnsdóttir — Aldarfjórðungs
minning Jóns Sigurðssonar fé-
lagsins og jafnframt minntist
hún fyrsta íslenzka kvenfélags-
ins vestan hafs. Langar mig til
að birta þann kafla:
Kvenfélagsstarfsemi meðal Is-
lendinga vestan hafs á 60 ára af-
mæli á þessu sumri. Fyrsta ís-
lenzka kvenfélagið stofnuðu
nokkrar merkar landnámskonur
hér í Winnipeg sumarið 1881 og
nefndu það „Hið íslenzka kven-
félag í Winnipeg.“ Stofnun og
starf þess félags sýndi menn-
ingu og mannúð íslenzkra
kvenna á þeim árum. Sýndi að
þær báru fyrir brjósti heill og
heiður vesturfaranna engu síður
á andlegu sviðunum en þeim
efnalegu. Þetta kvenfélag lagði
t. d. fram fé til skólahalds og
kennslu íslenzkra barna og ungl-
inga, styrkti tvær íslenzkar
stúlkur til söngnáms, tók á móti,
leiðbeindi og hjálpaði fátækum
og umkomulausum, íslenzkum
vesturförum. Almenna sjúkra
húsinu hér í bænum gaf það
vænan sjóð, því þar nutu Is-
lendingar oft hjúkrunar fyrir
litla borgun. Eitt af mörgu, sem
þetta félag gerði íslenzkum kon-
um til sóma, var að senda $50
gjöf í minnisvarðasjóð séra Hall
gríms Péturssonar. Er það talin
fyrsta gjöf frá Vestur-íslending-
um til þjóðlegra fyrirtækja
heima á íslandi.
Svo er nú langt um liðið, að
yfir landnámskonunum hvílir
æfintýrablær og kvenfélagið
þeirra líkist æfintýri. Á milli
línanna í því æfintýri er hægt
að lesa margt og lesa á ýmsa
vegu. Þar er auðvelt að lesa um
ömurleg kjör landnemanna og
þar er líka hægt að sjá, að þeir
köfnuðu ekki undir þeim, heldur
reyndust þeir menn, að þeir glöt-
uðu ekki guðspjöllum þjóðar
sinnar. —
—ARDÍS, IX. 1941
Árdís XII. 1954 birtir grein
eftir Guðlaugu Jóhannesson:
Blöð úr gamalli bók, er skýrir
frá stofnun kvenréttindafélags í
Argyle 1909. Vafalaust stofnuðu
íslenzkar konur í Winnipeg og í
öðrum byggðum fleiri slík félög
því þær létu þetta mál til sín
taka, en upplýsingar um þau
verður að leita í íslenzku viku-
blöðunum og í Freyju.
Auk Jóns Sigurðssonar félags-
ins, man ég eftir þessum utan-
safnaðar kvenfélögum, sem nú
eru starfandi: Hecla í Minnea-
polis; Hannyrðafélagið í Winni-
peg og Sólskin í Vancouver og
munu þau sjálfsagt vera fleiri,
sem ég ekki veit um. Væri æski-
legt að forustukonur allra ís-
lenzkra kvenfélaga vestan hafs
létu fröken Halldóru í té upp-
lýsingar um félög sín. Áritun
hennar er þessi:
Frk. Halldóra Bjarnadóttir,
Akureyri, Iceland.
samþykkt, að halda áfram með
til fullra framkvæmda. W. A.
hafði ekki færri en sjö samkom-
ur af mismunandi tegundum,
yfir árið, og höfðu í endalok árs
haft saman nær því tvö þúsund
dollara ($1947.92 cent, skrifar
féhirðir).
Kostnaður er vitaskuld á
þessu, en þær hafa gott lag á
því, að reyna að halda honum
niðri. Þær eru framúrskarandi
duglegar og sýnast aldrei gleyma
málefninu, sem þær eru að vinna
fyrir.
Félagið gaf á þessu liðna ári
$352 dali til safnaðarins; gjafir í
ýmsar áttir $33.50. World Mis-
sion $25.00. I deildina sem nefn'
ist “Sunshine” $50.00. Þess utan
eiga þær töluverða upphæð, sem
þær geyma, en hafa ánafnað
kirkjubyggingarsjóðnum. Að
minsta kosti tólf hundruð dalir
fyrir utan það, sem þær munu
leggja inn þangað af því, sem
hefir alla reiðu komið inn síðan
fjárhagsár þeirra byrjaði. Fé-
lagið er feikna máttarstólpi
kirkjubyggingarhugmyndinni og
þar sem slíkt fyrirtæki leggur
út á margra ára tímabil þá er
alls ekki víst að það verði svo
mjög tilfinnanlegt hverjum ein-
um, sem leggur „hönd á plóg-
inn“, til styrktar því.
Að byggja kirkju, í nafni Guðs
föður, Sonar og Heilags anda,
virðist vera eins göfugt minnis-
merki og Islendingar geta látið
eftir sig hér eða annars staðar.
Framhald seinna. —
Rannveig K. G. Sigbjömsson
Vinnuafköst og vélræn störf
Framhald af bls. 4
pressa svo og svo mörg stykki af
jessari eða þessari gerð. Síðan
þriðja festi á hana marga silfur-
þræði — hárgranna — og var
það verk ákaflega þreytandi fyr-
athugar hann teikningarnar og ir augun. Allar voru þær þreytt-
velur þau, og festir í pressuna, ar Qg leiðar á fábreytni starfsins.
athugar því næst sjálfur fyrstu Annað varð uppi á teningnum,
sýnishornin, mælir þau og vegur þegar hver þeirra um sig var
og lagfærir stillingu vélarinnar, látin leysa öll þrjú starfsatriðin
ef með þarf. Hann er með öðrum ein. Þannig hefur því verið hag-
orðum orðinn húsbóndi vélar- ag síðastliðið ár. Augnþreytan og
innar í stað þess að vera aðeins vinnuþreytan er með öllu horfin
þræll hennar, og þar eð hann _ og afköst stúlknanna hafa
leysir nú af hendi sama starf og aukizt um helming.
íslendingur annast um smíði stórskips
Guðmundur Kristinsson hefir
haft eftirlit með smíði tveggja
olíuskipa í Japan
Á þriðjudaginn, 11. janúar,
hleypur af stokkunum aust-
ur í Japan mjög fullkomið
og nýtízkulegt olíuskip, 38
þúsund smálestir að stærð,
sem ungur Islendingur hefir
haft yfirumsjón með smíði á,
og er þetta annað skipið, sem
hann sér um smíði á austur
þar. Þessi ungi Islendingur
heitir Guðmundur Kristins-
son frá Hafranesi við
Reyðarfjörð, aðeins 28 ára
að aldri.
þúsund þungalestir, 210,5 metra
langt, 28,2 metrar á dýpt og
djúprista 10,8 metrar. Það geng-
ur fyrir 18,500 hestafla gufu-
túrbínu og ganghraði þess full-
hlaðins 17,5 sjómílur á klukku-
stund.
Hleypt af stokkum á þriðjudag
Smíði þessa skips hefir gengið
vel og verður því hleypt af
stokkunum á þriðjudaginn, 11.
áður þurfti marga menn til að
sinna, fær hann hærri laun. I
Sama gegnir um aðra starfs-
menn verksmiðjunnar.
Fjölbreytni í starfi — aukin
starfsgleði
Enn aðra kosti hefur þessi
nýja starfstilhögun haft í för
með sér. Verkamólkið sjálft
hefur nefnilega stungið upp á
ýmsum framleiðsluendurbótum,
en framleiðslugallar fyrir sinnu-
leysi eða hirðuleysi hafa með
Þegar það kom á daginn, að I öllu horfið úr sögunni, auk þess
þessi nýja tilhögun gaf góða að allt efni nýttist nú mun betur.
raun, var næsta stigið, að breyta Mikilvægastu breytingu, s e m
fyrirkomulagi starfsins við færi- hin auknafjölbreytni í störum og
bandið. Stan Weiler var einn aukin ábyrgð einstaklingsins hef
þeirra, er þar unnu, en starf hans u rhaft í för með sér, má þó hik-
var í því fólgið, að skrúfa vist llaust telja það, að vinnuslys eru
stykki í skrifstofuvél, um leið nú færri í þessu iðjuveri en
og færibandið bar hana fram dæmi eru til annars staðar.
hjá; alltaf sama handtakið, end-1 Fyrir þrem árum ákvað for-
urtekið dag eftir dag. Nú setur stjóri útibús þessara verksmiðja
hana hann vélina saman að öllu starfstilhögun þar. Hann setti
leyti einn, og hið sama er að fyrst á stofn kvöldskóla til undir
segja um þá aðra sarhstarfsmenn búnings, og ekki leið á löngu
hans, sem áður unnu við færi- áður en meiri hluti starfsfólksins
bandið. Hver þeirra um sig setur fór að stunda þar nám. Síðan var
nú saman -margbrotnar skrif- hin nýja starfstilhögun upp tek
janúar, og mun smíði þess ljúka stofuvélar úr allt að því 300 mis- in; þar hefur reyndin orðið söm
um miðjan maí í vor, eða að-
☆
☆
Á VÍÐ OG DREIF
Lúterska kvenfélagið í Vancouver
Það hélt tíu ára afmælisfund
félagsins í septemberbyrjun
1954. Presturinn, séra E. S.
Brynjólfsson, var þar viðstaddur
og Mrs. Brynjólfsson. Þetta var
á heimili Mr. og Mrs. John Sig-
urðsson. Eitthvað um tuttugu og
fimm konur voru viðstaddar.
Séra Eiríkur las biblíukafla og
flutti bæn í fundarbyrjun. Þá
setti forseti kvenfélagsins, Mrs.
E. A. Nygaard, fundinn og svo
var haldið áfram með venjuleg
fundarstörf, svo sem við þótti
eiga undir kringumstæðum, því
þetta var sérstakur fundur.
Þá var minst forsetanna og
annar embættiskvenna, sem
fyrst höfðu myndað félagið og
starfað í því. Fyrsti forseti þess
var Mrs. J. Hambly. Máske ein-
hverjir fyrr'itíma vinir í Winni-
peg hafi ánægju af að vita, að
þessi kona er frú Sigurveig
Jarðþrúður Ólafsdóttir Vopni.
Mrs. Hambly er nú organisti
fyrir söfnuðinn, en sonur hjón-
annar er ritstjóri fyrir heima-
blaðinu í New Westminster,
mjög svo geðþekkur maður að
sjá. Mr. Hambly Jr. var ásamt
ungri konu sinni og lítilli dóttur
staddur hjá söfnuðinum í fyrra
haust einu sinni.
Svo við komum á afmælis-
fundinn aftur. Annar forseti var
Mrs. Ingiríður Sigurðsson. Mrs.
R. Marteinsson var á meðal
fyrstu stofnenda þessa félags.
Eins og gengur hafa margar
konur skiptst á um að vera í
embættum á svo langri leið og
margir sýndu það, að þeim var
hjartfólgin minningin um starfið
og áhugann fyrir því. Gjafir
voru bornar fram, bæði fallegir
munir og peningar, eins og væri
um afmælisfagnað lifandi veru
að ræða. Það var fallegt og allt
sérlega smekklega um búið. Það
fór líka alt í kring í hendi frá
hendi til þess að skemmta sér
við að skoða það. Ágætar veit-
ingar voru fram bornar, sem
gestirnir nutu vel.
Að fundarstörfum afloknum,
lét presturinn syngja sálm: -
Bjargið alda. —
Starfsárið 1954
Safnaðarkvenfélagið heitir: —
Women’s Auxiliary og einkenn-
ist í daglegum viðskiptum með
fangamarkinu „W. A.“ Konurn-
ar hafa ákveðna fundi einu sinni
í mánuði og oftar, þegar þörf
gerist. Eftirfarandi eru nöfn
embættisk venna:
Mrs. E. A. Nygard, forseti,
Mrs. S. F. Bjarnason, varaforseti
og ritari, Mrs. Kristjana Leeland,
féhirðir, Mrs. K. Hallson, að-
stoðarféhirðir, Miss Olive Jónas-
son, viðskipta-ritari, Mrs. C.
Johnson, fréttaritari, Miss Anna
Eyford, aðstoðar-viðskiptaritari,
Mrs. G. J. Guðmundson, frétta-
ritari fyrir deild sem nefnist
“Sunshine.”
Konurnar hafa mikinn áhuga
fyrir fjársöfnun til hjálpar söfn-
uðinum og fyrir kirkjubygging-
unni, sem söfnuðurinn hefir nú
Guðmundur er sonur Kristins
Jónssonar bónda að Hafranesi
og konu hans Sigríðar Gísla-
dóttur. Guðmundur fluttist til
Reykjavíkur haustið 1943, þá 16
ára að aldri, og hóf þar nám í
ketil- og plötusmíði í Stálsmiðj-
unni h.f. Að loknu námi þar var
hann einn vetur við nám í Vél-
stjóraskóla Islands.
Eftir það bauðs Guðmundi að
leggja stund á frekara nám í
stálskipasmíði við Helsingör
Skibsværft og Maskinbyggeri í
Helsingör í Danmörku. Guð-
mundur lauk þar prófi í skipa-
smíði árið 1949 með hæstu eink-
unn, og er hann jafnframt fyrsti
Islendingurinn, sem hefir lokið
prófi í stálskipasmíði. Eftir próf-
lokin vann Guðmundur eitt ár í
teiknistofu skipasmíðastöðvar-
innar í Helsingör, en samhliða
vinnunni stundaði hann nám í
svonefndri skipteknik.
Haldið til Canada
Árið 1951 hélt Guðmundur til
Canada og vann hjá skipasmíða-
stöðinni Canadian Vickert í
Montreal, sem er fullkomnasta
skipasmíðastöð Canada. Starfaði
hann þar sex mánuði. Eftir það
bauðst honum staða sem skipa-
eftirlitsmaður hjá skipaverkfræð
ingafyrirtækinu GTR Campell í
Montreal, og hefir hann starfað
á vegum þess síðan.
Eftirlit með skipasmíðum
íJapan
1 maí 1952 var Guðmundur
svo sendur til Japan til að sjá
um smíði á 20 þús. smálesta olíu-
skipi, sem var smíðað í skipa-
smíðastöðinni Nippon Kokan
Shimizu fyrir skipafélagið Mira-
monte Compania í Panana. Hafði
Guðmundur einn umsjón og
ábyrgð með verkinu fyrir hönd
skipafélagsins, sem lét smíða
skip þetta. Smíðinni var lokið í
maí 1953, og er nú skipið í olíu-
flutningum milli Persaflóa og
Frakklands.
Umsjón með enn stœrra skipi
Að loknu þessu verki fór Guð-
mundur aftur til Montreal, og
þar beið hans sá starfi að teikna
og gera frumteikningar að að 38
þúsund smálesta olíuskipi, sem
Triton-skipafélagið í New York
hafði í hyggju að láta smíða.
Vann Guðmundur við þetta allt
sumarið 1953, þangað til í janúar
1954, er hann fór til Japan á
nýjan leik til að sjá um smíðina
á þessu nýja stórskipi, sem er 38
eins rúmu ári eftir að verkið
hófst.
Skipið er smíðað í skipasmíða
stöðinni Kawasaki Dockyard í
Kobe í Japan, og er það ein
stærsta skipasmíðastöð þar í
landi.
—TIMINN, 9. janúar
FYRIR hádegi í gær, á afmæli
Davíðs Stefánssonar komu
nokkrir vinir og aðdáendur hans
á fund þjóðleikhússtjóra, Guð-
laugs Rósinkranz, og formanns
Þjóðleikhúsráðs, Vilhjálms Þ.
Gíslasonar, uppi í kristalssaln-
um í leikhúsinu og afhentu Þjóð-
leikhúsinu að gjöf málmstyttu
af Davíð. Myndina gerði danski
myndhöggvarinn, A. Severin
Jakobsen. Skrifstofustjóri Al-
þingis, Jón Sigurðsson, hafði orð
fyrir gefendunum. Las hann upp
stutt bréf undirritað af þeim
öllum, og er það svohljóðandi:
Vér undirritaðir vinir og að-
dáendur Davíðs skálds Stefáns-
sonar frá Fagraskógi leyfum oss
að færa Þjóðleikhúsinu að gjöf
málmstyttu af skáldinu.
Oss er það hugleikið, að styttu
þessari sé ætlaður virðulegur
staður í kristalsstað hússins
meðal mynda, sem þar eru
fyrir af öðrum mikilhæfustu
leikskáldum íslenzkum.
Vér vitum, að leikhúsgestum
mun vera það kært, að mynd
Davíðs Stefánssonar bætist í
skáldahópinn þar og minni á
hann um ókomin ár.
Reykjavík, 21. janúar 1955
Árni Kristjánsson
Einar B. Guðmundsson
Jón Sigurðsson frá
Kaldaðarnesi
Ragnar Jónsson
Valtýr Stefánsson
Árni Pálsson
Haukur Thors
Kristinn Guðmundsson
Páll ísólfsson
Ólafur Thors.
Guðlaugur Rósinkranz, þjóð-
leikhússtjóri, þakkaði þessa
glæsilegu gjöf og formaður Þjóð
leikhúsráðs, Vilhjálmur Þ. Gísla-
s0n, flutti einnig stutt þakkar-
ávarp.
Allir viðstaddir voru sammála
um, að styttan af skáldinu er vel
gerð og viðkunnanleg í alla
staði.
—Mbl., 22 jan.
munandi hlutum, og hver um sig og í Bandaríkjunum; framleiðsN
bera alla ábyrgð á því verki, er an hefur reynzt vandaðri og af-
hann vinnur. Árangurinn hefur Iköstin orðið meiri. Og nú hafa
reynzt aukin afköst, betri fram- öll útibú verksmiðjanna á Italíu,
leiðsla, meiri vinnugleði og Þýzkalandi og í Kanada farið að
hærri laun. dæmi aðaliðjuversins í Banda-
Nelly Matulvich vatt þráð á ríkjunum.
kefli, sem notuð voru í vissa Einn af prófessorunum í félags
g e r ð skrifstofuvéla. önnur frægi við Yale háskólann, Chas.
stúlka tók síðan við spólunni og Walther, sem einkum hefur at-
lóðaði þráðinn fastan, en sú|hUgað starfsháttu í iðnaðinum,
hefur nýlega rannsakað vinnu
og vinnbrögð í tveim bifreiða-
verksmiðjum, þar sem „færi-
bandskerfið“ er notað til hins
ýtrasta og hefur náð hvað mestri
fullkomnun. Hann komst að
þeirri niðurstöðu, að þeim verka-
mönnum. sem mesta þíálfun
höfðu hlotið í síendurteknum,
einhliða starfshandtökum, hætti
mest við að gera ýmsar skissur.
— „Það er margt í sambandi við
starfstilhögun 1 iðnaðinum, sem
við þurfum að endurskoða,“ seg-
ir hann. Og takmarkið, sem okk-
ur ber að keppa að, er að finna
sem öruggast samræmi, varðandi
það, sem tæknin krefst, og það,
sem maðurinn við vélina þarfn-
ast.“ —ALÞBL. 3. des.
Þjóðleikhúsinu færð að gjöf brjóstmynd
af Davíð Stefónssyni
íbúðarhús brennur
Á nýjársdag vildi það til, að
íbúðarhúsið í Lambadal í Dýra-
firði brann til kaldra kola;
komst húsmóðirin með börn
hjónanna þrjú að tölu, nauðug-
lega út úr eldinum; bóndi var
fjarverandi við gegningar, er
eldurinn kom upp; sama sem
engu af innanstokksmunum varð
bjargað.
Mjög lág vátrygging var á
húsinu.
^INIIi!lllllllllllllllllllllllllll!lll|||||||||||||||||||||!l||]||í||||!|]]||||||||||||||||||||||]|||||||||||||||l
THE
Calvert
Canadíska vasabókin
Þetta er ein þeirra greina,
Canadamönnum.
sem sérstaklesa eru
2J. grein
irtlaðar nýjuin
MENNTAMÁL
Mentun f Canada er f höndum fylkjanna, a8 þvt undanteknu, aS
aambandsstjórn ber ábyrgS á uppfræfslu Indfána og Eskimóa. Þött
hvert fylki um sig hafi sitt eigiS fræöslumálakerfi, svipar þeim öllum
mjög saman aS Quebec undanskildu, þar sem almenn fræösla fer
fram á tveimur tungumálum, frönsku og ensku, koma þar til greina
áhrif hinnar rómversk-kaþólsku kirkju og mótmælenda kirkjunnar
ensku.
Allir kennaraskðlar, nema f Quebec, lúta fræðslumálakerfi rinna
einstöku fylkja, og í flestum þeirra eru starfræktir sérstakir skólar
fyrir blint og heyrnarlaust fólk, auk þess sem sérfræfisla er veitt
varðandi fiskiveiðar og skógrækt, námunlCnaC og landbúnatS.
t barnaskólum, sem starfræktir eru aC brezkri fyrirmynd, eru
átta bekkir, og börn hefja þar nám á aldrinum frá sex til sjö ára og
ljúka þar námi frá 14 til 15 ára aldurs.
Framhaldsskólar til fjögra ára eru starfræktir f flestum fylkjun-
um, en f Ontario og British Coiumbia er námstfminn fimm ár, þá
geta nemendur búiC sig undir háskblanám t bókmentum, sögu, stærC-
fræCi og vísindum og erlendum tungum, numiC kennarafræCi, verzl-
unarfræði, iCnfræði og búnaarfræCi.
Samkvæmt reglugerðum Quebec-fylkis er barnaskólinn bundinn
við sjö ár og tekur við undirþúningsnám til háskólamentunar í ýmsum
sérgreinum, svo sem iCnrekstri, búnaCi og verzlun.
Mentastofnanir í Canada til æCri mentunar eru yfir 200 og eru
taldar með þeim fullkomnustu í heimi. Um 60,000 stúdentar sækja
árlega háskóla landsins vfCsvegar aC, þar á meCal margir úr Banda-
ríkjunum.
VarCandi rekstur skóla er fjármála'fyrirkomulagiC svo að segja
hiC sama í öllum fylkjunum.
Skólanefndir annast um byggingu skólahúsa og fá til þeirra
styrk frá héraCs- og fylkisstjórnum, sem innheimtur er meC beinum
sköttum.
Calvert
DISTILLERS
AMHERSTBURG, ONTARIO
LIMITED
lUI)Hin>llllllll>lllllllll>l!llllllllllllllll!llllllllll!l!!lll