Lögberg - 10.02.1955, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 10. FEBRÚAR 1955
J" ' - ' '"l
GUÐRÚN FRÁ LUNDI:
DALALÍF
^— ---------------------r
Hún tók við bréfinu og sló eins fast og hún gat á hendina á
honum: „Skammastu þín, óhræsið þitt“, sagði hún, en var þó
ekki reið.
Þá skellihló hann: „Ég mátti til með að sjá þig roðna, því að
þér fer það svo vel. Þú ert lánsöm, Lína mín. Ég skal heimsækja
þig oft, þegar þú ert orðin húsfrú í Seli“.
Svo las hún bréfið, þegar hann var farinn frá glugganum.
Það var bæði langt og ástúðlegt. Hann sagði henni frá því, að
hann ætti tvö ákaflega falleg folöld, og svo sagði hann henni hvað
hún ætti mörg lömb og hvernig þau væru lit. Það var búmaður og
fjármaður, sem hafði skrifað þetta bréf. Þar að auki gat hún
lesið umhyggju og vonarsælu út úr hverri línu.
„Það er ég viss um, að nú hefurðu fengið bréf frá kærastanum“,
sagði Silla þegar hún kom inn og sá umslagið á borðinu.
„Þú ert getspök", sagði Lína hlæjandi.
„Er það? Hef ég séð hann?“ spurði Silla.
„Sjálfsagt nokkrum sinnum“.
„Viltu segja mér hvað hann heitir?“ spurði Silla forvitin.
„Ekki núa“, sagði Lína, „kannske einhvern tíma seinna“.
' En hún sagði henni það aldrei. Hún sá það betur og betur,
að Silla var ekki ákjósanleg að öllu leyti. Henni geðjaðist ekki
eins vel að henni og áður. Hún sá, að hún vanrækti algerlega að
hugsa um heimilið, en randaði hús úr húsi með fréttir og stóð í
búðunum til þess að sjá, hvað væri selt og keypt. Einu sinni hafði
Lína komið inn í bæinn til móður hennar. Daginn eftir sagði hún
við Sillu:
„Þú þarft að vera meira heima, Silla mín. Ég kenni í brjósti
um hana mömmu þína, að vera svona ein. Hún er svo mikill
aumingi“.
„Elskan mín góða, það er ómögulegt fyrir nokkra manneskju
að vera nálægt henni, sem ekki er alveg heyrnarlaus. Hún suðar
eins og fluga og nöldrar eins og tíræður karl „hvað ofan í samt“.
Ef þú heyrðir það, Lína mín, mundir þú ekki vera hissa á því, þó
að ég reyni að stytta mér stundir með því að masa bæði við þig
og aðra“.
„Ef ég ætti svona móður, þyrði ég aldrei að yfirgefa hana.
lÉg skyldi láta líta vel út í kringum hana“.
„Já, já, ég skil þig, væna mín. Þér hefur orðið óglatt af því,
að ekki var eins fínt og pent í kofanum okkar eins og í læknis-
húsinu. Vonandi hefurðu ekki kastað upp á eftir. En ég er nú ekki
fædd með gólfkúst í annarri hendinni, en þvottadulu í hinni, eins
og þú. Þið vitið nú líka af því, þessar „flínku“ dömur. Þú skalt
bara líta til mín hornanga, gæzkan. Ég er ekki viðkvæm“.
Lína vildi helzt ekki styggja Sillu, því að henni var vel við
hana, og lét því sem hún heyrði ekki þykkjuna, sem var í rödd
hennar, en spurði þýðlega:
„Er langt síðan hún meiddi sig svona?“
„Já, það er svo langt, Lína mín, að þú og þínir líkar væru
orðnir dauðþreyttir á því að stjana við hana og hlusta á hana“,
svaraði Silla og vatt sér út með mjólkurfötuna.
Þann morgun kom hún ekki í morgunkaffið til Línu, heldur
fór hún ofan í næsta hús, sem var heimili Sigga. Hún þekkti vel
eldhússtúlkuna þar; hún hét Helga. Innistúlkan var nýlega komin
úr Reykjavík, og leit smáum augum á flest í þessu litla „þorpi“,
en svo kallaði hún kaupstaðinn.
„Góðan daginn!“ sagði Silla þegar hún hafði bankað. Siggi var
rétt við dyrnar og opnaði. Helga var að byrja að kveikja upp eldinn.
„Það er mikið að þú sést, Silla“, sagði hún. „Það er engu
líkara en að þú sért heitbundin þessari blessaðri perlu, sem komin
er í nágrennið, þessari Línu. Það er nú meiri manneskjan. Frú
Matthildur hefur hana bara eins og hvert annað „hrís“ á okkur
allan daginn. Strax á morgnana, þegar ég er hálf sofandi, kemur
hún syngjandi inn til okkar: — Þið vaknið aldrei. Blessaðar, reynið
þið að fara að rífa upp augun. Lína hjá lækninum er búin að
kveikja upp; það er langt síðan fór að rjúka hjá henni. Hún
kemst líka í rúmið á kvöldin, en hangir ekki á snakki við sjóstráka,
eins og þið“.
„Almáttugur!!“ sagði Silla. „Hún fer bara upp með á kvöldin,
svo að enginn sér hana, eða þá að hún situr uppi á herbergi og
saumar. Hún saumar fyrir móður sína utan um systkini sín, og hún
saumar fyrir læknisfrúna, sá ég var um daginn, utanyfirbuxur á
Herbert. Hún er afarvel verki farin, það er ég búin að sjá. Stundum
er hún að hekla“.
Helga hermdi eftir húsmóður sinni og sagði, að það yrðu allar
stúlkur svona flínkar, sem búnar væru að vera á Nautaflötum;
allt er svo gott, sem þaðan kemur, nema ef það skyldi vera Siggi“.
Hún horfði út undan sér til Sigga, sem sat fram við dyr hálf
ólundarlegur á svip.
„Reyndu heldur að láta kaffið hitna, en að vera að þvæla
þetta. Það er hastarlegt að fá ekki kaffi, þegar maður er búinn að
vera á sjó alla nóttina“.
„O, ætli að þú sért ekki búinn að drekka kaffi hjá Rósu
Björns, eins og stundum áður“, sagði Helga. „Það hefur sézt til
þín, karl minn“.
Þá fór Siggi að hlæja. „Það má víst hver og einn sjá til mín,
hvar sem ég fer. Ég stel engu“.
Villa kom hálfsofandi niður stigann:
„Er hún hætt að syngja lof og dýrð yfir Línu hjá lækninum?“
spurði Helga. „Hún yrði ekki svona hátt skrifuð, ef hún væri hjá
henni sjálfri. Hún segist nú svei mér skuli ná í hana næsta vor.
Það er ágætt. Hún hangir þá ekki á okkur til að biðja okkur að
vera kyrrar“, sagði Helga.
„Er hún eitthvað slæm á geðsmununum núna, hún „Frúsa?“
sagði Siggi. Hann hefur líklega verið kaldlyndur við hana í nótt,
sá gamli. Hann er svo vondur í skapinu núna í kauptíðinni.
Karlarnir jarma líka alltaf á honum með peninga, en hann er
hálf sár á þá“.
„Það svíkur nú engan, að biðja hann um peninga. Ég er búin
að gera þrjár atrennur að því að fá peninga fyrir sjali, sem fæst
niðri í Þorsteinsbúð, en hann bendir bara á þessar gráskellóttu
sjalskræpur, sem alltaf liggja í skápunum hjá honum sjálfum.
Þau eru búin að liggja þar í mörg ár“, sagðf Helga. „Það er einhver
munur eða hún Lína; hún hefur tvívegis komið með tíu króna seðil
ofan í búð og fengið þeim skipt í .smátt. Hún hampar varla
peningunum þannig, ef hún fer hingað“.
„Lína á nú líka hauk í horni“, sagði Siggi, þar sem hann lá
hálfsofandi fram á eldhúsborðið. „Hún fer heldur varla hingað
eftirleiðis, svo mikið veit ég; enda myndi henni bregða við hús-
bændurna, eins og mér. Hún verður varla í vandræðum með
samastað“.
„Hvað segirðu, Siggi?“ sagði Villa. „Á hún kannske kærasta-
stubb einhvers staðar? Hvað heitir hann? Segðu mér það, góði
bezti. Ég skal engum segja það. Hef ég kannske séð hann? Kannske
það sért þú sjálfur? Þú ferð svo fjandi oft að eldhúsglugganum
til hennar“.
Siggi fékk ofsalegt hláturskast.
„Nú kannske tekurðu að flissa eins og fífl“, sagði Villa gremju-
lega. „Eklji get ég hlegið svona, þó að mér væri borgað fyrir það.
Ert þú kannske sá lukkulegi? Ég gratúlera! Þú færð svei mér
laglega konu, karlinn. Segðu mér nú eins og er, Siggi minn. Hvað
heitir hann?“
„Ég hef aldrei sagt, að Lína ætti kærasta“, sagði Siggi, þegar
hann gat komið út úr sér orði fyrir hlátri. „Það varst þú, sem varst
að búa til einhvern „stubb“. Og ekki er ég annars vegar. Mér
nægir að eiga Rósu mína“.
„Ég á nú bágt með að trúa því, að hún Lína, eins fíngerð
stúlka og hún er, fari að taka að sér einhvern moldarbúann í
sveitinni. Því að hvergi eru öðruvísi húsakynni hjá ykkur hérna á
Norðurlandi. Heldur skyldi ég láta hengja mig en að búa í svoleiðis
grenum“, sagði Villa merkileg á svip.
„Mér heyrist nú stundum að þú sért ekki vel ánægð yfir því
að búa hérna í þessum timburhjalli. En Lína getur þrifið torfbæ
svo, að hann verði vistlegur; og ekki þarf hún að kvíða fátæktinni“.
„Það er aldrei að hún eigi græna skóga í vændum eftir þínum
dómi“, sagði Helga. „Hún er víst prýðilega þrifin, alltaf tandur-
hrein eins og hún sé að „strjúka lín“, enda heyrist það stundum
hjá frú Matthildi. Það er nú meiri dýrgrjpurinn. Ég held, að henni
þykji svona mikið til hennar koma, vegna þess að hún hefir verið
hjá Jóni hreppstjóra. Hefurðu ekki tekið eftir því, Siggi, hvernig
hún „blikkar“ hann stundum. Það er svona dálítill munur eða
þegar hún er að tala við „karlinn“, sagði Helga og hló dátt að
fyndni sinni.
„Haltu þér saman, Helga mín, og hugsaðu um að reyna að láta
hitna á katlinum. Ég legg ekki eyrun að svona þvaðri“, sagði Siggi.
„Mér heyrast fleiri en Helga taka eftir því“, greip Villa
fram í.
„Ég ætlaði líka að fara að segja það“, gall við í Sillu. „En það
er nú líklega með Sigga eins og Línu, að hann má ekki heyra það
nefnt, að hann sé nokkuð laus á kostunum, maðurinn sá. Það er
nú meira dálætið, sem hún hefur á honum, og víst öllum þarna á
Nautaflötum. Það eru í hennar munni hreinustu gimsteinar og
perlur“.
„Mér heyrist samt, að hann hafi þótt heldur brokkgengur, og
sé það kannske ennþá“, sagði Villa. „En konan hans. Almáttugur,
hvað hún er himnesk! Ég vildi gefa árskaupið mitt fyrir helminginn
af hárinu hennar. Það er óhugsandf? að nokkur maður geti litið
utan hiá svona indælli manneskju. En hver veit? Fjandinn hafi
karlmannstryggðina. Hann er líka sæmilega glæsilegur sá maður“.
Siggi seildist til Villu og greip utan um hálsinn á henni að
aftanverðu. „Þetta köllum við sjóararnir „steinbítstak“, og ef þú
ekki þegir, skal ég láta þig finna til“.
„Hverslags déskotans hrottaskapur er í þér, strákvargur. Ertu
að hugsa um að hengja mig? En þær járnklær. Slepptu mér!
Heyrirðu ekki, að frúin er að hringja, asninn þinn?“ sagði hún.
„Ekki er hún að hringja á mig“, sagði hann hlæjandi.
„Nei, auðvitað er það kaffið, sem hún vill fá. Helga! Almátt-
ugur! Ertu ekki farin að hella á könnuna ennþá? Og þar hringir
hún aftur. Þú verður að hella ósoðnu á í þetta sinn, stelpa, segi ég“.
Villa lét pörin og brauðfatið á bakkann.
„Það þykir eitthvað að þessu kaffinu", tautaði Helga.
„Svona, reyndu bara að flýta þér. Það er allt betra en að hún
verði stjörnuvitlaus“.
Það var hringt í þriðja sinn, en þá var kaffið komið í pörin.
„Almáttugur! Nú fæ ég það“, sagði Villa og hóf gönguna
upp stigann.
„Nú, jæja“, sagði Siggi, „loksins kemur þá kaffið ósoðið. Hvað
skyldi blessunin hún Borghildur mín segja um svona kaffi?“
„Það er nú ein perlan þarna á Nautaflötum, þessi Borghildur“,
sagði Silla, „eða svo heyrist mér, þegar Lína er að minnast á hana.
Hún Lína hefur líka komið sér bærilega þar. Húsfreyjan bara
stórgefur henni“.
„Það er gaman, að vera svona ákjósanleg“, sagði Helga tóm-
lega. „Þú drekkur kaffi með mér, Silla; mér finnst svo langt síðan
þú hefur komið“.
„Mér finnst, að þú ættir að láta það ógert að bjóða ókunnugum
svona skólp“, sagði Siggi. „Ég sé eftir, að ég skyldi eyða tímanum í
að bíða eftir því“.
„Mér veitti víst ekki af því að fara til þessarar Borghildar
þinnar til að læra að búa til kaffi“, sagði Helga móðguð, þó að
hún fyndi það sjálf, að kaffið var andstyggilega vont.
MAÐUR OG KONA I PARADÍS
Lína! hugsaði um það í marga daga, hvað það hefði verið, sem
Þórður átti óskrifað. Henni fannst þetta svo líkt því, að það væri
hótun. Hvað ætlaði hann heldur að gera en að verða afbrýðis-
samur eða ímyndunarveikur, eins og hann kallaði það. Hún
minntist áfloganna veturinn áður, þegar allt ætlaði um koll að
keyra. Hún ein vissi, hvers vegna Þórður lét eins og hann væri
vitlaus. Hún einsetti sér að binda endi á þetta ástalíf við hrepp-
stjórann. Næst, þegar hann kæmi, ætlaði hún að fara upp á loft og
láta sem hún væri ekki heima. En svo þegar laugardagurinn var
runninn upp, gat hún ekki stillt sig um að vera sífellt að gæta
niður að hestaréttinni, hvort hún sæi hann ekki koma þeysandi,
sveifla sér af baki og láta hestinn sinn inn í réttina. En hún sá
hann aldrei. Það var ágætt, að hann kom ekki. Þá þurfti hún ekki
að vera óróleg þennan daginn. Hún var farin að raula lag, þegar
læknirinn kallaði til hennar að koma með viský og sódavatn. En
þegar hún kom inn með flöskuna, sat „hann“ þar inni; og hann
heilsaði henni brosandi, en þá fékk hún titring fyrir hjartað eins
og vant var, og viljaþrekið hvarf að mestu. Hún þurfti ekki annað
en að sjá hann til þess að guggna. Samt ætlaði hún að reyna að
standa sig. Hún settist upp í herbergið sitt og fór að hekla. Loks
sá hún hann fara. Það var ágætt, hugsaði hún, en þó var hún
alltaf að gæta að því, hvort hún sæi hann ríða burt úr kaup-
staðnum. Seint um kvöldið kom hann rakleitt heim að eldhús-
dyrunum. Þá hugsaði hún sér, að flýta sér upp á loft, en fætur
hennar voru máttlausir. Hún stóð kyrr og studdi sig við eld-
húsborðið.
„Jæja, góða“, sagði hann þegar hann sá, að hún var ein. „Nú
er ég búinn að reka öll mín erindi, nema að kveðja þig. Hvenær
geturðu komið?“
„Ég get það líklega aldrei framar“, sagði hún kafrjóð.
„Hvað á nú þetta að þýða?“ sagði hann í hálfgerðum ávítunar-
róm, eins og hún væri keipóttur krakki. „Þú ert þó líklega ekki
farin að hugsa um einhvern kaupstaðarstrákinn og ætlar að snúa
við mér bakinu?“
„En ef svo væri?“ sagði hún og forðaðist að líta á hann.
„Þá segði ég bara: í dag mér, morgundaginn geturðu gefið
honum. Þú varst kærastan mín, áður en hann kom til sögunnar;
þess vegna á ég þig í kvöld“.
Svo fór hann aftur, án þess að fá svar.
Hún horfði á eftir honum. Þórður hafði sagt, að hann hefði
alls staðar sigur, og hann vissi það víst sjálfur. Hann hafði ekki
þótzt þurfa að bíða eftir svari, heldur verið þess fullviss, að hún
kæmi til sín eins og vant var. Hún hugsaði sig lengi um. Loks tók
hún fínan, blúndaðan vasaklút og hengdi hann á gluggakrókinn í
herberginu sínu. Þar blakti hann fyrir hægri kvöldgolunni. Enginn
vissi vegna hvers hann var þarna, nema „hann og hún“. Hann
hafði verið hengdur þarna nokkrum sinnum áður.
Nokkru seinna gekk hún upp með ánni. Það var vanalegt, að
hún gengi þangað, ef hún fór út. Þar gat hún andað að sér heil-
næmu lofti, laus við kolalykt og fiskdaun, eins og venjulegt var
niðri í kaupstaðnum. Þar gat hún séð dalsfjöllin blána í fjarlægð,
Nautaflatafjallið og stóra, svarta jötuninn, sem kallaður var Sels-
hnjúkur. Við hann voru framtíðarvonir hennar bundnar. En nú
fannst henni hann eitthvað svo ljótur og svartur, að hana hryllti
við honum. Það var víst af því, að dálítið hafði rignt fyrri hluta
dagsins.
Nokkuð langt upp með ánni var djúpur hvammur. Hann var
kjörinn til leynifundanna. Skammt þar fyrir ofan var stekkur frá
Hvammskoti. Þar var Fálki venjulega geymdur meðan þau sátu í
hvamminum. Hann var alltaf ódæll og náðist ekki, ef honum var
sleppt með lausan tauminn.
Lína settist niður í hvamminn og beið kvíðandi þessa fundar.
Hann átti að vera sá síðasti; hún ætlaði að segja sannleikann í
þetta sinn; segja, að hún væri trúlofuð Þórði. Þá var hún þéss
fullviss, að hann krefðist ástar hennar aldrei framar. Hún ætlaði
að vera mælsk og tala skynsamlega. Hún var ekki búin að bíða
lengi, þegar hann kom gangandi allt í einu. Hún sat grafkyrr og
horfði á hann útundan sér og reyndi að vera kæruleysisleg á
svipinn.
Hann var talsvert drukkinn, en slagaði þó ekki vitund, enda
var hann þá næstum orðinn út úr, þegar hann hafði ekki vald á
göngulaginu. Venjulega hljóp hún á móti honum, léttfætt og
broshýr, og leiddi hann til sætis eins og krakki, sem leikur sér
við föður sinn. En nú hreyfði hún sig ekki. Það voru engin undur,
þótt hann fyndi, að einhver breyting hefði átt sér stað í huga
hennar. Hann settist rétt hjá henni.
„Hvers vegna komstu ekki á móti mér, eins og þú ert vön?
Hvað á þessi hálfvelgja eiginlega að þýða?“ spurði hann.
„Hvar er Fálki?“ spurði hún.
„Hann er í hrossaréttinni. Ég á eftir að segja þér af honum,
hvernig hann fór með mig síðast. Hann reif stærðar stykki úr
veggnum, og hefði sjálfsagt verið kominn heim og búinn að klaga
mig, ef svolítill strákpatti frá Hvammskoti hefði ekki rekizt á
hann fyrir neðan Hrafsstaði. Hann varaði sig ekkert á honum, af
því að hann var svo lítill, og leyfði honum að ná sér. Ég borgaði
honum líka vel fyrir greiðann“.
„Það hefði verið óþægilegt, ef þú hefðir þurft að ganga alla
leið“, sagði hún dauflega.
„Hvað er að þér, vina mín? Ertu eitthvað lasin?“ spurði hann
kjassandi. „Mér finnst þú vera óviðkunnanlega fálát. Það á illa
við hérna í þessari jarðnesku „paradís“ okkar“.
„Nei, ég er ekkert lasin“, sagði hún jafn dauflega. „En manstu
söguna um manninn og konuna í paradís?“ bætti hún við. Henni
fannst hann hafa lagt vopn upp í hendurnar á sér.
„Þær eru nú víst nokkuð margar, og ein þeirra verður um
okkur“, sagði hann glettinn.
„Hana má enginn heyra, Jón. Þetta verður að taka endi“,
sagði hún lágt og skjálfrödduð.
„Hvað segirðu?“
„Ég var að segja, að þú hlytir að muna söguna um manninn og
konuna í biblíusögunum, sem voru í Paradís", svaraði hún; en hitt
endurtók hún ekki, því að hún var fegin að vera búin að koma
því út fyrir varirnar.
„Jú, mig rámar eitthvað í hana. En eiginlega bjóst ég ekki við,
að þú færir að spyrja mig út úr barnalærdómnum hérna í kvöld.
Ertu farin að lesa mikið í Biblíunni, Lína mín? Hefur læknirinn
ráðlagt þér það? Ég held, að það sé ekki vert fyrir þig, að fara að
hans ráðum, þau eru víst ekki svo skynsamleg. En hitt er áreiðan-
legt, að allir, sem lesa Biblíuna, verða óánægðir með lífið og geta
ekki notið þess nema að hálfu leyti, af því að þeir álíta, að það sé
synd að lifa öðruvísi en Biblían kennir, og þó lifði fólkið þá alveg
eins og við; það vann og stritaði fyrir mat og drykk og einhverju
utan á sig, drakk og dansaði þennan stutta tíma, sem það lifði.
Reyndar segir hún, að þeir hafi lifað í nokkur hundruð ár, sumir
karlarnir, en líklega hafi þeir verið orðnir lélegir til vinnu síðustu
árin, og stirðir á dansgólfi. Hvað heldurðu um það, Lína mín?
Heldurðu að það væri nokkuð gaman að dansa við mann, sem
væri svona þrjú hundruð ára gamall? Eða þá að sofa hjá honum?“
Hann þló dátt, og Lína hélt höndunum fyrir andlitinu og
barðist við að láta hann ekki sjá, að hún væri að brosa.
„En það var einmitt það, sem mannkynið hefði aldrei þurft að
gera, að vinna og strita, ef maðurinn og konan í Paradís hefðu
lifað eins og þau áttu að gera. En þau voru óhlýðin og þess
vegna . . .
„Þau nenntu ekkert að vinna; ég man það núna. En þau átu
einhver epli, sem þeim var bannað að snerta. Húsbóndinn var
harður við þau. Ég hefði ekki bannað þeim að fá sér epli; en þú
þekkir það nú líka, Lína, hvað ég er góður húsbóndi. Og svo rak
hann þau seinast í burtu og sagði þeim, að þau skyldu vinna og
vera frjósöm. Er þetta ekki rétt? Kann ég ekki ágætlega?"