Lögberg - 10.03.1955, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 10. MARZ 1955
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
GefiC ftt hvern fimtudag aí
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENITE, WINNIPEG, MaNITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrlft rltstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN
PHONE 743-411
Verð $5.0U um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” ia printed and published by The Columbia Presa Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Fræðsluvikan
Vikan frá 6. til 12. þ. m. er helguð fræðslumálum lands-
ins og kölluð fræðsluvika; það var fyrst 1936 að nýlunda
þessi kom til framkvæmda og naut hún þegar í upphafi
slíkra vinsælda, að sjálfsagt þótti að halda þessari viðleitni
uppi frá ári til árs; tilgangurinn var og sá, að vekja al-
menning til alvarlegrar umhugsunar um fræðslumálin með
það fyrir augum, að samstilla krafta þjóðarinnar um eitt og
sama markmið þar sem allir legðust á eitt um að samræma
átök sín fræðslumálunum til fulltingis; varið er árlega stór-
fé til skólahalds og fræðslumála í hinum mörgu og mis-
munandi myndum í þessu landi og almenningur þarf að
fylgjast vel með því hvern árangur slíkar fjárveitingar
beri, hvort rekstur skóla sé starfræktur á traustum grunni,
hvort sannmentun haldist í hendur við kostnaðinn, eða
hvort fræðslan sé yfirborðsleg og ófullnægjandi.
Fræðsluvikan miðar að því, að glæða kynnin milli for-
eldra og kennara og þess vegna er þess vænst, að sem allra
flestir foreldrar færi sér í nyt þau kynningartæki, sem
fræðsluvikan hefir upp á að bjóða, heimsæki skólana og
kynnist með eigin augum hvernig þar sé umhorfs, en slíkt
leiðir af sjálfu sér til gagnkvæms skilnings á þeim við-
fangsefnum, sem efst eru á baugi í þann og þann svipinn
og mikið veltur á hvernig fram úr sé ráðið.
Sem eitt dæmi þess af mörgum, hvílíkum feikna fjár-
hæðum sé varið til mentamálanna í landinu, nægir að
benda á, að fylkisþingið í Alberta, sem nú situr á rökstólum,
gerir svo ráð fyrir, að tveim þriðju af tekjum fylkisins yfir
næsta fjárhagsár, verði varið til skólahalds og fræðslumála
í einhverri mynd.
Meðan á fræðsluvikunni stendur flytja ýmissir for-
ustumenn á vettvangi mentamálanna útvarpserindi, auk
ritstjórnargreina, sem blöðin flytja og bæklinga, sem dreift
er út um land alt; að slíkt hafi vekjandi áhrif verður ekki
dregið í efa og er þá tilganginum vitaskuld að nokkru náð.
Skólafólkið í dag ber ábyrgð á viðfangsefnum morgun-
dagsins, eða réttara sagt meðferð þeirra; það verður þess
vegna aldrei of mikil áherzla á það lögð, að búa það sem
bezt undir þær skyldur, sem framtíðin leggur því á herðar.
★ ★ ★
Fjársöfnun til Rauða krossins
Starfsemi Rauða krossins er fléttuð inn í tilveru cana-
disku þjóðarinnar; þegar ófyrirsjáanlegan vanda ber að
höndum, er Rauði krossinn til taks til að líkna og hlynna
að þeim öllum, sem hjálpar þurfa við; og í rauninni er það
undir yður sjálfum komið hve djúptækar og áhrifaríkar
líknarráðstafanirnar verða, með því að eftir fjárframlögum
vex eða minkar bolmagn þessara heimsfrægu mannúðar-
samtaka; hver og einn þjóðfélagsþegn þarf ekki annað en
stinga hendinni í eigin barm til þess að láta sér skiljast, að
það, sem snertir hann sjálfan, þegar við raman er reip að
draga, getur snert meðbræður hans vítt um heim, er þarfn-
ast sömu úrlausnar og hann og eiga í rauninni heimting
á henni.
íbúar þessa fylkis minnast enn flóðanna miklu 1950
og þeirra víðtæku vökustarfsemi, er Rauði krossinn þá inti
af hendi varðandi dreifingu fæðis og klæðis meðal þeirra
meðborgara vorra, er harðast urðu leiknir; vonandi er að
slíkan vanda beri ekki að höndum fyrst um sinn, þó aldrei
verði fyrir slíkt tekið; en þá má heldur ekki gleyma því, að
öfl í annari mynd geta verið að verki, svo sem skæðar far-
sóttir, víðtækir eldsvoðar og önnur firn, er þjakað getur
kosti mannanna barna; yfir öllum slíkum aðstæðum vakir
Rauði krossinn nótt sem nýtan dag og réttir fram líknandi
hendur hvar, sem því verður við komið; í þessu felst ósegjan-
legt öryggi, sem enginn má án vera.
Hin árlega fjársöfnun í sjóð Rauðá krossins í þessu
landi er nú fyrir skömmu hafin, og er áætlað að heildar-
upphæðin nemi $5,494,100. Gert er ráð fyrir að íbúar Mani-
tobafylkis leggi fram $365,400, og ef ráða má af reynslu
undanfarinna ára, ætti slíkt ekki að verða neitt sérstakt
Grettistak.
Margt smátt gerir eitt stórt og þess vegna veltur mest
á því, að allir leggi eitthvað til, hver eftir sinni getu.
★ ★ ★
Fosfurmoðir mannkynsins
A Indlandi hafa kýr verið skoðaðar heilagar og eru
víst þar um slóðir taldar að vera það, að minsta kosti í
mörgum tilfellum enn þann dag í dag.
Eins og gefur að skilja er það víðar en á Indlandi, sem
kýrin er í heiðri höfð hvort sem hún er talin heilög eða ekki.
Svo hefir að orði verið komist um kúna, að hún væri
fósturmóðir mannkynsins, og mun það við nána athugun
ekki ofmælt.
Kýrin er hyrningarsteinn að heilsu þjóðanna; mjólkin,
sem hún veitir börnum jarðar aðgang að, er auðugri að
hollri fitu, bætiefnum og málmefnum, en nokkur önnur
fæðutegund, sem móðir jörð gefur af sér; kýrin verðskuldar
því fylztu nærgætni af þeirra hálfu, sem eiga hana eða
annast um fóður hennar og hirðingu.
Hvað jafnvel ein kýr gat orðið mannmörgu heimili
til mikillar blessunar, munum við vafalaust mörg hver,
sem borin vorum og barnfædd á afskektum öræfabýlum á
Islandi.
Búskapurinn 1954
Framhald af bls. 3
Skurðgröfur Vélasjóðs, 30 að
tölu, eru taldar hafa grafið um
2,450,000 rúmm. af skurðum, en
alls grófu þær 1953 500,382
lengdarmetra, sem eru 2,103,589
rúmm. Ekki er vitað hvað gröf-
ur ræktunarsambandanna, 10 að
tölu, grófu mikið en 1953 grófu
þær og 3 vélar, sem eru eign
bæiarfélaga 149,565 lengdarm.,
sem voru 574,430 rúmm. — Allur
vé’cjröfiur 1953 nam 738,297
lengdarm. og 3,046,957 rúmm.
Er auðsætt að vélgröfturinn er
enn meiri 1954. Eru þetta ótrú-
lega miklar framkvæmdir. Gera
menn sér yfirleitt ekki ljóst, hve
stórt er hér í efni.
Um nýræktina 1954 eru ekki
til neinar tölur. Nýræktin 1953
er talin 2,918 ha., og er líklegt
að ræktunin 1954 sé engu minni.
Af grasfræi seldi SIS, Mjólk-
urfélag Reykjavíkur og Inn-
kaupastofnun ríkisins alls 99,48
smál., en það svarar til nýrækt-
ar er nemi að minnstá kosti
2,500 ha.
Á árinu voru greidd úr ríkis-
sjóði framlög til framræslu með
skurðgröfum að upphæð kr.
4,759,053.04. Framlög til jarða-
bóta annara en greidd voru á
árinu voru kr. 6,911,753,72.
Greidd framlög til vélakaupa
ræktunarsambandanna voru kr.
666,915,56 á árinu.
Vélakaup
Vélakaup ræktunarsamband-
anna voru ekki mikil á árinu,
enda er vélakostur þeirra orðinn
allríflegur. Áætlun um vélakost
sambandanna var endurskoðuð
og rýmkuð til mikilla muna, svo
mjög verður til bjargar mörg-
um ræktunarsamböndum, sem
illa eru á vegi stödd um véla-
kost, sökum óheppilegra véla-
kaupa og óhappa, sem að þeim
hafa steðjað, oft vegna þess að
lítilli reynslu var til að tjalda.
Af búvélum, sem inn voru
fluttar á árinu, má nefna:
Beltatraktorar með ýtu 12.
Hjólatraktorar 488.
Garðtraktorar 4.
Traktorsplógar 74 — af þeim
10 skerpiplógar.
Traktorsherfi 73.
Traktorssláttuvélar 471.
Jeppasláttuvélar 40.
Vagnsláttuvélar 7.
Traktor-snúningsvélar 7.
Traktor-rakstrarvélar 7.
Traktor-múgavélar 62.
Heyhleðsluvélar 30.
Mykjudreifarar 35.
Áburðardreifarar
fyrir traktor 8
og fyrir hestafl 165 o. s. frv.
Tvær skurðgröfur bættust við
á árinu, báðar Priestman Wulf.
Ræktunarsamband Flóa og
Keypti Vélasjóður aðra, en
Skeiða hina.
Skólarnir
Á Hólum eru nú 29 nemendur,
en 22 útskrifuðust vorið 1954. A
Hvanneyri eru nemendur 53 og
7 af þeim í framhaldsdeild. Þar
útskrifuðust 24 búfræðingar og 2
úr framhaldsdeild vorið 1954. t
Garðyrkjuskóla ríkisins að
Reykjum, eru nú 10 nemendur,
en 3 útskrifuðust 1954.
í vetur starfa 8 (8) húsmæðra-
skólar í sveitum. Tala nemenda
var í desember alls um 236 en
var 211 á sama tíma í fyrra.
I héraðsskólunum 7 (8) eru um
560 nemendur í vetur en voru
taldir 650 í fyrravetur.
1 húsmæðrakennaraskólanum
eru 13 nemendur, en 9 útskrifuð-
ust þaðan vorið 1954.
í Menntaskólanum á Lauga-
vatni eru um 100 nemendur.
Hörðafylki í Noregi bauð
tveimur piltum ókeypis skóla-
vist í búnaðarskólum þar, og fór
einn piltur að Steini og annar
til Voss í því boði. Er þetta vin-
samleg nýjung, sem allar líkur
eru til að áfram haldi og geti
orðið skemmtileg og nýt til-
breytni í búnaðarnámi ungra
manna.
Búnaðarrannsóknir og fræðsla
Tveir útlendingar frá FAO-
stofnuninni dvöldu hér á landi
um tíma, til að vinna að búnað-
arrannsóknum og fræðslu. Ann-
ar þeirra var skozki dýralæknir-
inn Mr. W. Lyle Stewart, sem
rannsakaði búfjársjúkdóma,
einkum í kúm. Hinn var cana-
diskur maður Mr. Campbell, er
vann að athugunum á upp-
blæstri og hagnýtingu haglendis
með sandgræðslustjóra.
Þriðji maðurinn, Matthías Þor
finnsson, íslenzkrar ættar frá
Minnesota, dvaldi hér á vegum
FOA — framkvæmdaskipulags-
ins ameríska, lengi árs og vann
að því að kynna starfsíþróttir
barna og unglinga, eða hina svo-
nefndu 4-H-starfsemi, víða um
land. Má mikils af því vænta, ef
vel verður á haldið.
1 samningi Islands og Banda-
ríkjanna um efnahagssamvinnu,
var svo ákveðið, að 5% af jafn-
virði gjafaframlaga skyldi lagt í
sérstakan sjóð, er Bandaríkja-
stjórn hefði til eigin ráðstöfunar
hér á landi. í janúar 1954 voru
undirritaðir samningar um, að
793,000 króna framlag úr ríkis-
sjóði á móti, til rannsókna og
fræðslustarfsemi í þágu land-
búnaðar og sjávarútvegs hér á
landi.
Búnaðarfélagi Islands var fal-
in framkvæmd þessarar búnað-
arfræðslu. Var ráðinn forstjóri
Gísli Kristjánson, forstjóri, að-
stoðarmaður og fjórir ráðunaut-
ar til að vinna að málinu. Fóru
2 um Norðurland og 2 um Aust-
urland, efndu til áburðartil-
rauna á einum stað í hreppi
hverjum og héldu fundi með
bændum. Hefir þetta allt farið
vel fram samkvæmt áætlun.
Samt sem áður hefir starfsemi
þessi sætt nokkurri gagnrýni, og
þó fremur val þeirra verkefna,
sem að hefir verið unnið, enda
erfitt að verjast þeirri hugsun,
að betur hefði mátt gera, ef álits
beztu manna og þekkingar á
vandamálum bænda og búskap-
ar hefði notið við, áður en hafizt
var handa.
Það er mikið vandamál og
vert umhugsunar og umræðna,
hvernig og með hverjum hætti
leiðbeiningastarfsemi á sviði bú-
skapar verður bezt efld og færð
í hagkvæmt horf. Með ákvörðun
jarðræktarlaganna frá 1950, um
héraðsráðunauta, hygg ég, að sá
grunnur* hafi verið lagður er
bezt má á byggja. Efling héraðs-
ráðunauta starfseminnar og
skynsamleg verkaskipting milli
héraðsráðunauta og ráðunauta
Búnaðarfélags Islands tel ég nú
vera eitt af því sem mest á ríður.
Það má ekki viðgangast, sem
oft hefir viljað verða, að ráðu-
nautar Búnaðarfélagsins skyggi
þannig á héraðsráðunautana, í
skjóli aðstöðu sinnar, að það tor-
veldi vöxt og viðgang starfsem-
innar í sveitunum og torveldi
héraðsráðunautunum að vaxa
með verkum sínum og af þeim.
Að geta og gera
Margt það sem skeð hefir í
leiðbeiningamálum landbúnað-
arins á umliðnu ári, og fleira
það er ég hef átt kost á að sjá
og heyra á því ári, gefur mér til-
efni til þess að láta nú í lok þessa
litla áramótaþáttar þess getið,
er mest kemur í muna við að
hugleiða þessi mál öll.
Hér skortir eigi svo mjög á, að
til séu menn er vita og skilja
hvers með þarf í mörgu, er varð-
ar bændur og búskap þeirra.
Slíkra hluta vegna er oss eigi
svo mikil nauðsyn útlendra ráð-
gjafa og tillagna þeirra, þó mjög
gott geti verið að blanda geði við
slíka menn og kynnast sjónar-
miðum, er þeirra þekking og
viðhorf nær til.
Hér skortir heldur eigi svo
mjög menn, er hafa til þess bæði
þekkingu, vilja og getu að gera
það, til þess að þoka búnaðar-
málunum í betra horf, og það
svo að um muni.
Það, sem mest dvelur Orminn
langa og mestu spillir, eru marg-
vísleg viðhorf og streituviðbrögð
heilla flokka, mannhópa og ein-
staklinga, er mikils mega, sem
beint og óbeint hindra framgang
góðra mála, ef framgangur
þeirra tryggir þeim ekki — þess-
um aðilum — veg og völd. Því
fer svo að margur, sem mikið vill
og mikið getur, má ekki og fær
ekki að gera það, sem gera þarf
og til góðs má verða.
Það nálgast lögmál hjá svo
allt of mörgum, er ráða og ráða
vilja í búnaðarmálum vorum,
að eikjast við allt og alla, sem
ekki eru sömu klíkugjörðum
girtir, eins og þeir sjálfir, og
meta menn og málefni í sam-
ræmi við það. Því fer sem fer,
hve oft og víða vér sjáum miðl-
ungsmenn og meiri en það, gera
litla hluti með litlum brag, þó
að nægur kostur sé og ærin
nauðsyn að meiri menn vinni
þar að, svo að stórt sé gert og
með gildum tökum. Þetta geng-
Fróðlegar upplýsingar um utan-
ríkisviðskipti og gjaldeyrisstöðu
I 2. hefti Fjárhagstíðinda,
sem kom út nýlega, er m. a.
fróðleg grein um utanríkis-
viðskipti og gjaldeyrisstöð-
una, og fer hún hér á eftir:
Verzlunarjöfnuðurinn var mjög
óhagstæður frá maí til ágúst, en
síðan hefir ástandið farið batn-
andi, og í október var útflutn-
ingur 28 millj. kr meiri en inn-
flutningur. Til októberloka var
verzlunarjöfnuðurinn óhagstæð-
ur um 196 millj. kr., og er það
mun betri afkoma en á síðasta
ári, en þá var hann óhagstæður
um 284 millj. kr. á sama tíma.
Þetta er eingöngu því að þakka,
að útflutningsverðmætið hefir
aukizt um 196 millj. kr. frá því
í fyrra, einkum vegna betri afla
og aukinnar framleiðslu. Inn-
flutningur hefir einnig aukizt
mjög eða um 74 millj. kr.
Ef miðað er við fyrstu þrjá
ársfjórðungana, hefir hinn aukni
útflutningur verið að mestu
leyti að þakka meiri freðfisks-
framleiðslu. Einnig hefir harð-
fiskútflutningur aukizt mjög,
enda var mikið flutt út snemma
á árinu af fyrra árs framleiðslu.
Nokkrar breytingar hafa orðið
á skiptingu útflutningsins á
lönd og greiðslusvæði. Hefir
hlutfallslega meira af útflutn-
ingnum farið til dollaralanda og
vöruskipta landa, en minna til
landanna á E.P.U.- og sterlings-
svæðinu.
Greiðslujöfnuður bankanna
var óhagstæður annan og þriðja
ársfjórðung í ár. I október og
nóvember hefir mjög brugðið til
batnaðar, og hefir jöfnuðurinn
verið hagstæður þessa tvo mán-
uði um 34,5 millj. kr. Þrátt fyrir
það er líklegt, að greiðslujöfnuð-
urinn verði nokkru óhagstæðari
í ár en í fyrra, enda þótt verzl-
unarjöfnuðurinn verði mun hag-
stæðari. Stafar þessi munur fyrst
og fremst af því, að í fyrra var
notað gjafafé að upphæð 104
millj. kr., en svo til ekkert í ár,
auk þess er líklegt, að minna
ur svo langt að oft veldur bænd-
um miklum töpum og ærnum
sálarháska, og því daprast
mörgum sundið, er langt gæti
langst í málum bændanna, þeim
til mikillar bjargar.
Þessu mun svo farið á fleiri
sviðum, í voru litla þjóðfélagi,
en því nefni ég þetta á vettvangi
búnaðarins, að þar eru mér
málin bezt kunn, og þar svíður
mér mest þegar kóklast er áfram
í málefnalegri súld og brælu í
stað þess að hafa þá sólarsýn,
sem víst er kostur og bændur og
búalið þarfnast, í lítt numdu
landi mikilla vona og mikillar
framtíðar.
Þá áramótaósk á ég bezta
bændum og búaliði til handa, að
verulega megi rofa til í þessum
málum á hinu nýbyrjaða ári,
hvað sem allri baráttu flokka og
stétta líður, þá verður árið 1955
goll og gleðilegt ár.
erlent lánsfé verði notað á þessu
ári en í fyrra. Loks er útlit fyrir,
að duldar gjaldeyristekjur muni
vera nokkru minni í ár. I lok
nóvember voru, til dæmis, yfir-
færslur á vegum varnarliðsins og
verktaka þess orðnar 161 millj.
kr. á árinu á móti 213 millj. kr.
allt árið í fyrra.
Gjaldeyriseign bakans að frá-
dregnum skuldum var í nóvem-
berlok í fyrra um 9 millj. kr.
meiri en á sama tíma á síðast-
liðnu ári. Hefir dollaraeignin
aukizt um 54 millj. kr. og er
nú komin upp í 182 millj. kr.
Einnig hefir eignin í E.U.P.-
gjaldeyri aukizt nokkuð, eink-
um síðustu mánuði vegna mikils
útflutnings á saltfiski og skreið,
en jafnframt hefir skuldin við
Greiðslubandalagið sjálft hækk-
að. Að öllu samanlögðu hefir
staðan gagnvart E.U.P.-löndum
batnað um 17 millj. kr., og er
skuldin við þau nú 56 millj. kr.
Meginbreytingin frá því í fyrra
er sú, að staðan gagnvart vöru-
skiptalöndunum hefir versnað
um 61 millj. kr. Orsakanna er
einkum að leita í stórauknum
skuldum við Spán og Finnland.
Vegna aflabrests á síldveiðum í
sumar hefir ekki verið unnt að
standa við samninga um sölu
saltsíldar til Finnlands, og er
skuldin við það land komin yfir
30 millj. kr. Hins vegar hefir
staðið á innflutningsleyfum á
Spáni fyrir saltfiski, og rætist
vonandi úr því bráðlega. Ekki er
auðvelt að spá neinu um þróun-
ina á næstunni, en líklega verður
útflutningur minni en að undan-
förnu. Birgðir af útflutnings-
vörum eru nú, að því er virðist,
nokkru minni en á sama tíma og
í fyrra, sérstaklega birgðir af
skreið og saltfiski, enda hefir
gengið mjög greiðlega með sölu
og afskipun upp á síðkastið. Hins
vegar eru birgðir af freðfiski
miklar, þrátt fyrir öran útflutn-
ing, og stafar það af mjög mikilli
framleiðslu á karfaflökum og
öðrum frystum fiski síðustu
mánuði.
—VÍSIR, 25. janúar
Þér þekkið starf Rauða krossins
Ef til vill hefir syni
yðar, bróður eða ein-
hverjum í fjölskyldu
yðar, eða nánum vini
verið einhvern tíma
hjálpað af Rauða
krossinum, því hann
fyrir marga unnið
hefir
mikið
mannúðarstarf
morgum
löndum um mörg ár.
En Rauði krossinn
þarf hjálpar með,
yðar hjálpar til þess
að halda áfram sínu
undursamlega starfi.
Hann þarfnast mikils fjár við
til að leysa af hendi sitt
bráðnauðsynlega verk.
Styðjið Rauða krossinn yðar. Gefið.
—Mbl., 3. febr.
Aukinn útflutningur meiri
freðfiskssölu að þakka