Lögberg - 07.04.1955, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 7. APRÍL 1955
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Gefið St hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENITE, WINNIPEG, MaNITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 743-411
Verð $5.0U um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” ls printed and pubiished by The Celumbia Presa Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Borgarstjórahjónin kvödd
Eftir tíu daga dvöl hér um slóðir lögðu þau Gunnar
borgarstjóri Thoroddsen og frú Vala af stað flugleiðis
suður til Bandaríkjanna á þriðjudagsmorguninn og munu
dveljast þar fram undir mánaðamótin; auk dvalar sinnar í
þessari borg, heimsóttu þau hjónin nokkrar nærliggjandi
Islendingabygðir og nutu þar, að því er vér bezt vitum,
góðrar gestrisni og unnu hug og hjarta þeirra allra, er þau
komust í kynni við. Umsagnir um heimsóknir þessara kær-
komnu gesta til Ashern, Norður-Nýja-íslands og Gimli birt-
ast í blaðinu þessa viku og bera þær því fagurt vitni hve við-
tökurnar voru ástúðlegar og líklegar til varanlegra áhrifa;
hér í borg var þeim engu síður vel fagnað, enda lögðust
allir á eitt um það, að gera þeim dvölina sem ánægjulegasta.
Frá móttöku íslenzku ræðismannshjónanna til
virðingar við hina góðu gesti, hefir þegar verið sagt, en í
kjölfar þeirra sigldi veglegt boð bæjarstjórnarinnar í
Winnipeg þar sem Sharpe borgarstjóri leysti þá út með
fögrum minjagjöfum; þá sátu þau Gunnar borgarstjóri og
frú veizlu hjá háskóla Manitobafylkis, en við það tækifæri
flutti Gunnar erindi um Alþingi fslendinga hið forna; þeir
lögfræðingarnir G. S. Thorvaldson og Árni G. Eggertson
höfðu Gunnar borgarstjóra í ríkmannlegu hádegisboði, og
slíkt hið sama gerði Finnbogi prófessor Guðmundsson til
heiðurs þeim hjónum og bauð til dagverðar nefndarmönn-
um, er höfðu með höndum fjársöfnunina að stofnun kenslu-
stólsins í íslenzku við Manitobaháskólann; þá höfðu þau
W. J. Lindal dómari og frú fjölment boð í virðingarskyni
við borgarstjórahjónin þar sem þeim gafst kostur á að
kynnast mörgu ungu fólki af íslenzkri ætt; var þeim að
lokum afhent minjagjöf frá Icelandic Canadian klúbbnum
og Leifs Eiríkssonar félaginu; á öllum þessum mannfund-
um tók borgarstjóri til máls og vakti hrifningu með fögru
málfari, hvort heldur var á ensku eða íslenzku, og ítur-
hugsuðu umtalsefni.
A föstudagskvöldið, 1. apríl, flutti borgarstjóri fyrir
atbeina Þjóðræknisfélagsins, fagurt og fróðlegt erindi um
höfuðborg fslands og sýndi þaðan hrífandi kvikmyndir
ásamt tilkomumiklum myndum af hálendi fslands. Finnbogi
prófessor Guðmundsson kynnti ræðumann með vinhlýjum
orðum, forsæti skipaði Dr. Valdimar J. Eylands, en með
einsöngvum skemti frú Elma Gíslason; söng hún einvörð-
ungu lög eftir vestur-íslenzk tónskáld og tókst prýðilega til
um val þeirra og meðferð. Samkoma þessi var ágætlega
sótt og mun mannsöfnuðurinn lengi að henni búa.
Síðasta kvöldið, sem hinir virðulegu gestir dvöldu hér í
borginni hafði Þjóðræknisfélagið boð inni þeim til heiðurs
á Fort Garry hótelinu, er var hið ánægjulegasta um alt.
Séra Philip M. Pétursson flutti borðbæn, en Dr. Valdimar J.
Eylands annaðist um veizlustjórn og flutti snjalla inn-
gangsræðu, þakkaði hinum góðu gestum ljúfa viðkynningu
og árnaði þeim fararheilla; lét hann þess getið, að fram-
kvæmdarnefnd Þjóðræknisfélagsins hefði ákveðið að gefa
þeim Tímarit félagsins frá byrjun. Mikinn og óvæntan
fögnuð vakti það, er veizlugestir urðu þess vísari, að Gunnar
borgarstjóri og frú ættu fjórtán ára hjónabandsafmæli þá
um daginn og var þeim tíðindum fagnað með dynjandi
lófataki.
Stutt kvæði flutti Einar P. Jónsson heiðursgestunum í
tilefni af heimsókninni, en G. L. Jóhannsson ræðismaður
flutti þeim ávarp, jafnframt því sem hann í nafni Þjóð-
ræknisfélagsins fékk þeim í hendur eigulegan silfurbakka
með viðeigandi áletran frá félaginu. Tók borgarstjóri þá til
máls og þakkaði fyrir hönd sína og frúar sinnar þær ástúð-
legu viðtökur, er þau hvarvetna hefðu orðið aðnjótandi;
kvað hann heimsóknina hafa opnað sér nýja útsýn yfir
félagslega starfsemi Vestur-fslendinga og sannfært sig um
það, hvílíkur gróði það væri íslandi, að eiga með stórþjóð
slíka fulltrúa, er vildu í öllu veg ættþjóðar sinnar; kvaðst
hann hafa orðið snortinn af þeim ræktarhug og þeirri
djúpu ást, er Vestur-fslendingar bæru til gamla landsins
góðra erfða; var kveðjuræða borgarstjóra svipmerkt af
drengilegri alvöru og bróðurhug, og hún varð alveg vafa-
laust öllum, er á hlýddu til þjóðræknislegrar hjarta-
styrkingar
Þau Gunnar borgarstjóri og frú, komu, sáu og sigruðu;
með ljúfmensku sinni og háttvísi eignuðust þau hér fjölda
vina, er jafnan munu hugsa hlýtt til þeirra, og að hugsun
þeirra í vorn garð verði gagnkvæm, þarf ekki að efa.
Um leið og Lögberg þakkar þessum ágætu gestum
hjartanlega komuna árnar það þeim góðs brautargengis og
farsællar framtíðar.
ÁVARPSORÐ
Grettis L. Jóhannssonar ræðismanns
í kveðjusamsœti Þjóðrœknisfélagsins fyrir
Gunnar Thoroddsen borgarstjóra og frú
Fólkið í Martapura á Borneó grefur
demanta úr leir í gömlum vatnsbotni
Herra veizlustjóri,
Kæru heiðursgestir, frú Vala
Thoroddsen og Gunnar
Thoroddsen borgarstjóri og
alþingismaður, og aðrir
vinir og samferðamenn!
Mér er það mikið ánægjuefni
að sitja þennan mannfagnað, er
Þjóðræknisfélagið hefur stofnað
til, og taka hér stuttlega til máls.
Félag okkar hefur á liðnum
árum fengið í heimsókn margt
ágætra manna og kvenna af ís-
landi, er með drengilegri fram-
komu sinni hafa borið bróðurorð
milli stofnþjóðarinnar og okkar,
sem ýmist erum fædd og uppalin
í þessu landi, eða höfum öðlast
fullkomin þegnréttindi og tekizt
á herðar þær skyldur, sem þeim
eru samfara.
íslenzka landnámið í Canada
er nú að verða 80 ára gamalt; í
ævi íámenns þjóðarbrots er.
slíkt nokkuð langur kafli og
mætti margur vel ætla, að við
breyttar aðstæður og ólík lífs-
viðhorf mundu mörg verðmæti
úr hinum íslenzka þjóðararfi
hafa farið forgörðum, eða jafn-
vel glatast með öllu; en að þann-
ig sé farið væri minna en hálfur
sannleikur, og ég vænti þess,
kæru heiðursgestir, að koma
ykkar hingað hafi sannfært
ykkur um það, hafi þess þurft
við, að enn sé íslenzk tunga vítt
um byggðarlög okkar í heiðri
höfð og að henni hlúð eftir
föngum, þó við ramman sé reip
að draga. Viðhald okkar sígildu
tungu hefur af skiljanlegum á-
stæðum reynzt erfitt viðfangs-
efni, er tekið er tillit til þess, hve
Vestur-íslendingar eru dreifðir
um mörg byggðarlög í þessu
landi og hverjum vandkvæðum
það er bundið að koma í veg
fyrir að sambönd milli byggð-
anna slitni.
Þjóðræknisfélag vort var
stofnað í þeim tilgangi að halda
uppi, að svo miklu leyti sem
auðið mætti verða, órofnu sam-
bandi milli íslenzku nýbyggð-
anna vestan hafs, jafnframt því
að styrkja hina þjóðernislegu
brú, er reist var og vígð í þeim
tilgangi að varðveita hið menn-
ingarlega samband við Island,
báðum aðiljum til gagns og
sæmdar. Að þessu marki viljum
við vinna í fullri einlægni og
trausti á blessunarríkan árangur.
Mér er það fullljóst, og okkur
öllum, sem við þjóðræknismálin
fást í þessu landi, að þó að við
viljum mikið á okkur leggja ís-
lenzkri tungu til verndar, verður
það ekki umflúið, og væri held-
ur ekki rétt, að sporna við
notkun landsmálsins — ensk-
unnar, þegar þannig háttar til
að með öðrum ráðum verður
eyra æskunnar naumast náð;
þess vegna er það okkur mikið
áhugamál, að með útgáfufyrir-
tækjum, svo sem Tímaritsins
Icelandic Canadian og þýðing-
um á íslenzkum ljóðum, leikrit-
um og sögum á enska tungu, nái
til sem allra flestra, sem af ís-
lenzku bergi eru brotnir, njóti
þeir sín ekki á íslenzku. Okkur
er það brennandi áhugamál að
fólk af íslenzkri ætt verði ekki
viðskila við hinn þjóðernislega
uppruna eða þær mikilvægu
menningarerfðir, sem hann býr
yfir. Við viljum halda hópinn,
og við þurfum að halda hópinn,
því einingin, aðeins einingin,
greiðir götu okkar og leysir
vandamálin frá ári til árs.
Ég hef nokkrum sinnum heim-
sótt fsland og hafa allar heim-
sóknirnar orðið mér til varan-
legs andlegs gróða. Mér finnst
ég hafa skilið sjálfan mig betur
á eftir og hlutverk mitt í lífinu.
Mér finnst ég hafa þekkt þessa
kærkomnu heiðursgesti árum
saman, því svo minna þau mig á
tign íslands og töfra. En áður en
þeir komu hingað hafði fundum
okkar aðeins borið saman einu
sinni á ævinni, en það var í
hinni ógleymanlegu heimsókn til
íslands sumarið 1946, er við átt-
um þess kost að njóta ferða-
fylgdar þeirra til Þingvalla,
skoða Sogsvirkjunina, njóta rík-
mannlegs veizlukosts, ferðast í
kveldblíðunni vestur með Ing-
ólfsfjalli og syngja bílavísur, er
upp á brún Hellisheiðar kom, og
kveðjast í kvelddýrð Reykja-
víkur.
Ég get fullvissað ykkur um
það, kæru hjón, að kærkomnari
gesti en ykkur gat ekki borið
að garði; ég treysti því að heim-
sóknin hafi orðið ýkkur til
minnisstæðrar ánægju, því okk-
ur verður hún ógleymanleg ðg
gifturík.
Sá var siður í fornri tíð, að
höfðingjar væru leystir út með
gjöfum; borið saman við slíkar
gersimar verður engu slíku hér
til að dreifa; þó vill Þjóðræknis-
félagið biðja ykkur að þiggja
lítilsháttar gjöf, áletraðan silfur-
bakka, er í sjálfu sér telst ekki
til mikilla verðmæta að öðru
leyti en því, sem hann táknar
virðingu okkar til ykkar ásamt
þakklæti fyrir komuna.
Góða ferðl Góða heimkomu!
Lifið vel og lengi!
Borgarstjórahjónin frá Reykja
vík heimsóttu Gimli s.l. mið-
vikudag; í fylgd með þeim frá
Árborg var séra Robert Jack og
frú, einnig Mr. S. V. Sigurðsson
bæjarstjóri í Riverton og frú.
Móttökunefnd Gimli-bæjar
skipuðu þau B. Egilsson bæjar-
stjóri, Mrs. K. Thorsteinsson,
forseti Þjóðræknisdeildarinnar
„GIMLI“, og H. Bjarnason, Betel
nefndarmaður. — Var farið með
borgarstjórahjónin til Betel um
kl. 3.30 e. h. Séra H. Sigmar og
forstöðukona heimilisins tóku á
móti þeim. Var sezt að veizlu-
borði, kaffi með alíslenzkum
veitingum, sem fluttu hugann
heim til íslands. Þegar séra H.
Sigmar var búinn að kynna heið-
ursgestina vistfólkinu, settist
hr. Gunnar við hljóðfærið og
spilaði undir fyrir samsöng,
næst flutti hann erindi; fóru svo
þessir góðu gestir að líta inn til
þess af vistfólkinu, sem ekki gat
farið ofan í gestastofuna. Mr. J.
B. Johnson fór með hr. Thorodd-
sen og frú til Bókastofu lestrar-
félagsins, sem er skammt frá
Betel.
Frá Betel var farið heim til
bæjarstjóra Gimli. Fyrir hönd
bæjarráðsins bauð Mr. Egilsson
25 manns til Falcon Cafe með
heiðursgestunum til kveldverð-
ar. Undir borðum afhenti Mr.
Egilsson borgarstjóra Reykja-
víkur bæjarlykilinn. Mrs. Egils-
son festi blóm 1 barm frúarinnar.
Til máls tóku: B. Egilsson, Dr.
G. Johnson og hr. Gunnar Thor-
oddsen.
Frá hinum ágæta kveldverði
var farið til Lútersku kirkjunn-
ar. Séra Sigmar prédikaði, var
það íslenzk ræða, falleg og vel
flutt. Að lokinni messugerð var
farið í samkomuhús bæjarins.
Mrs. K. Thorsteinsson stjórnaði
samkomunni þar. Dagskráin var
sem hér segir:
1. Ræða, B. Egilsson, Nokkur
orð til borgarstjóra Reykjavíkur
og frúar hans.
2. Ávarp, séra Robert Jack, um
ævistarf og menntun herra
Thoroddsen.
3. Ræða, hr. Gunnar Thorodd-
sen. — Ræða hr. Thoroddsen var
alt í senn fróðleg, skemmtileg
og framúrskarandi vel flutt,
fjallaði hún um Reykjavík og
byrjaði með 874 að þeir fóst-
bræður Hjörleifur og Ingólfur
Arnarson lögðu af stað til ís-
Þeir grafa eftir denmöntum í
Martapura á Borneo. Þeir arka
út á gamla piparakra, sem Kol-
umbus ætlaði að finna, þegar
hann sigldi frá Spáni, og hafði
vafalaust fundið, ef skip hans
hefðu getað plægt heimsálfuna,
sem var í milli. Úti á þessum ökr
um, eða'öllu heldur á gömlum
vatnsbotni þar í nánd, finnur
fólkið demanta, sem nema að
verðmæti rúmri kvart milljón
punda mánaðarlega.
Hver dagur á þessum slóðum
hefst með því, að helgur maður
flytur stutta bæn, eða biðst fyr-
ir í þögn með fólkinu. Hefur
hann mál sitt á því að segja:
„Allah er herrann og Múhamm-
eð er spámaður hans.“ Þetta end
urtekur mannsöfnuðurinn og
síðan segir maðurinn: „Megi
Allah blessa þennan dag, svo erf
iði ykkar ávaxtist margfaldlega.
Ekkerl „gullæði."
Þegar messugjörðinni er lokið,
axlar fólkið sín skinn og heldur
af stað til demantnámsins. Það
flýtir sér enginn, af því landrým
ið er nóg og allt virðist það jafn-
gott til fundar á þessum dýru
steinum. Einskis „gullæðis" verð
ur vart hjá þessu innfædda og
stolta fólki, sem hirðir sjálft
hagnaðinn og vinnur að demant-
náminu í eigin þágu. Demant-
lands, og Ingólfur leitaði ráða
hjá goðunum og skaut fyrir borð
öndvegissúlum sínum og mælti
svo fyrir, að þar skyldi hann
nema land og byggja, er þær
bæri að landi. Ræðan var krydd-
uð með ljóðum og spakmælum.
Einnig sýndi hann kvikmynd af
Reykjavík og fleiri myndir, sem
allar voru ágætar.
4. Séra H. Sigmar þakkaði
heiðursgestunum fyrir komuna
með vel völdum orðum á ís-
lenzkri tungu.
Annað á skemmtiskránni var
tvísöngur: Carol Bjarnáson og
Gavros Jones, undirspil annaðist
Mrs. H. Sigmar. — Framsögn,
Leslie Geirhólm. — Einsöngur,
Lorna Stefánsson, undirspil
annaðist Mrs. D. Oakley.
Fyrir hönd stjórnarnefndar
Þjóðræknisdeildarinnar „Gimli“
bauð Mrs. K. Thorsteinsson 40
manns með borgarstjórahjónun-
um til Falcon Cafe til kaffisam-
sætis. Undir borðum tóku til
máls séra H. Sigmar, Grettir Jó-
hannsson konsúll og Mrs. K.
Thorsteinsson. — Allir kvöddu
þessi prúðu heiðurshjón með
hlýjum endurminningum, og
þannig endaði þessi skemmtilega
heimsókn Thoroddsen-hjónanna.
Ingólfur N. Bjarnason
Flutti útvarpserindi
um H. C. Andersen
Á 150 ára afmæli danska rit-
snillingsins Hans Christian
Andersen síðastliðinn laugardag
(2. apríl) flutti dr. Richard
Beck prófessor erindi um skáld-
ið og ritverk hans frá útvarps-
stöð ríkisháskólans í Norður-
Dakota (KFJM) í Grand Forks.
Daginn áður flutti „Grand
Forks Herald“, eitt af útbreidd-
ustu dagblöðum ríkisins, grein
um skáldið eftir dr. Beck. Eftir
hann birtist einnig í aprílhefti
hins víðlesna mánaðarrits
„North Dakota Teachers“, mál-
gagni Kennarafélagsins í N.
Dakota (North Dakota Educa-
tional Association), ítarleg rit-
gerð um hinn ástsæla meistara
ævintýranna, sem víðfrægastur
er danskra skálda að fornu og
nýju.
Dr. Beck átti einnig hlut að
því, að bókasafn ríkisháskólans
og bæjarbókasafnið í Grand
Forks efndu til sýninga á ritum
eftir Andersen og um hann.
vellirnir eru öllum frjálsir, ef
þeir eiga körfu og skolpönnu og
næga þolinmæði — mikla þolin-
mæði, sem hefir hingað til borg-
að sig margfaldlega.
Fiskur og rís — síðan demaniar
Þrátt fyrir einfaldar aðferðir,
við demantnámið, ber það ríku-
legan ávöxt. Litlar sögur hafa
hingað til farið af þessum dem-
antvöllum í Martapura á suður-
strönd Borneo. Samt sem áður
er líklegt, að þeir eigi eftir að
verða mesta gullkista hins nýja
lýðveldis Indónesíu. Að sjálf-
sögðu sækja þarlendir menn til
þessa staðar, og ekki er hægt að
stöðva strauminn, né h e f t a
þrána eftir skjótfengum auði. En
innfæddum er bannað að grafa
eftir demöntum meðan vertíðin
stendur yfir við ströndina og
meðan risakrarnir þurfa mikill-
ar umhyggju við. Þetta heppn-
ast vegna þess að Borneobáar
eru Múhammeðstrúar og prédik-
ararnir meðal þeirra tala í um-
,boði Allah. Ef Allah vill að þeir
veiði fisk, eða rækti rís, þá gera
þeir það, þótt hugur þeirra
kunni að snúast um demanta í
svefni og vöku.
Konur og börn grafa í leirinn
Demantarnir eru grafnir upp
úr gömlum vatnsbotni, en í
kring er lágvaxinn kjarrgróður,
þar sem áður voru piparakrar.
Það var meðal annars til þessara
staða, sem Kolumbus ætlaði á
sínum tíma. Þegar komið er að
vatnsbotninum mætir auganu
sérkennileg sjón. Menn, konur
og börn vaða leirinn á stóru
svæði. Sumir vinna einir sér,
aúnars staðar má sjá fjölskyld-
una alla að starfi. Móðirin og
börnin moka leirnum í körfur,
sem síðan eru bornar til föður-
sins ,er situr í vatni upp undir
mjaðmir og þvær leirinn í skol-
pönnu. Skolpannan er hreyfð í
hringi og meðan leirinn þvæst
út í vatnið, muldrar maðurinn
bæn um að Allah sé sér hliðholl
ur og það er hann oft. Stundum
slá margir sér saman og þá er
útbúnaðurinn við skolunina
margþættari og afraksturinn
eftir því.
Fríslundavinna
f Martapura eru demantarnir
slipaðir og skornir. Nýlega kom
demantur þangað, fundinn í
vatnsbotninum, sem var fjörutíu
karöt. Verður það að telpast all-
gott. Þeir innmæddir menn, sem
vinna að demantanáminu, eiga
margir hverjir nú stór námufé-
lög er hafa leitað fyrir sér um
námuréttindi. Innbyggjendur
Martapura óttast þessa áleitni.
Það hefir gengið svo lengi, að
þeir hafa sjálfir setið að þessu
og á því vilja þeir engar breyt-
ingar.
Steinaslípunin í Martapura er
einstæð listgrein, búin einföld-
ustu tækjum. Þar þekkist ekki
vélvinna af neinu tagi og hver
steinn er því sérstæður og ólíkur
öðrum. Þetta hefir gert það að
verkum, að steinar, sem sérstak-
lega skal vandað til og fundizt
hafa í Suður-Afríku og víðar,
hafa verið sendir til Martapura
til slípunar í kokosolíu og dem-
antsalla.
— TÍMINN
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
Koma herra Gunnars Thoroddsen og
frúar til Gimli