Lögberg - 07.04.1955, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 7. APRÍL 1955
Nokkur minningarorð
Það hefur oft heyrzt í seinni
tíð, að óðum fækki þeim, sem
hingað komu og fæddir voru og
uppvaxnir heima á gamla land-
inu. Er þetta í alla staði eðli-
legt og samkvæmt náttúrunnar
lögmáli. En okkur hinum eldri,
sem tilheyrum þessum flokki
hitnar oft um hjartarætur eftir
því sem hópurinn þynnist, og
ekki sízt þegar sá eða sú, sem
fyrir kallinu varð, hafði um
langt skeið verið nágranni og
góður vinur.
Skarð kom í hóp þessara öldnu
innflytjenda við lát Petrínu
Sigríðar Ingimarsdóttur Kjart-
ansson við Reykjavík P.O., Man.,
en hún lézt á spítala í Ste Rose
du Lac, Man., ^unnudaginn 14.
nóvember síðastl. eftir stutta
veru þar. En heimili hennar
hafði þá verið á annað ár hjá
dóttur hennar, Ragnheiði, og
manni hennar, Guðmundi Ólafs-
syni við Reykjavík, eða síðan
hún heilsu vegna gat ekki leng-
ur staðið fyrir búi hjá syni
sínum.
Sigríður heitin var fædd í
Hvammi í Norðurárdal í Mýra-
sýslu 19. marz 1872. Foreldrar
hennar voru Ingimar Marisson
og kona hans Marta Pétursdóttir.
Samkvæmt eftirmælum eftir
bróður Sigríðar, dáinn á Islandi,
voru foreldrar hennar af merkri
og fjölmennri ætt í Norðurárdal.
Móður sína missti Sigríður
sál., er hún var um það bil 5
ára, og dvaldi hún og ólst því
upp hjá vandalausum og varð
strax og kraftar leyfðu að vinna
fyrir sér.
Árið 1894 giftist Sigríður Guð-
mundi Kjartanssyni frá Dýxa-
stöðum í Mýrasýslu. Um veru-
stað þeirra á Islandi þar til árið
1900 er mér ekki kunnugt, en
það ár fluttu þau vestur um haf
með tveimur elztu börnum sín-
um, og fluttust þá til The Nar-
rows, austanvert við Manitoba-
vatn.
Fyrsta árið mun Guðmundur
hafa unnið hjá Helga Einars-
syni kaupmanni og fiskiútgerð-
armanni við The Narrows. En
árið eftir settust þau hjónin að
í tanga, sem skerst í norður frá
Narrows-mjóddlnni og byrjuðu
þar búskap, jafnframt því sem
Guðmundur vann hvar sem at-
vinnu var að fá í nágrenninu.
Að heiman var komið með
engin efni, eins og verið mun
hafa fyrir flestum í þá daga.
Atvinna var takmörkuð og kaup
lágt í sveitum, og tók því mörg
ár að koma fyrir sig fótum og
að ala upp gripi, sem gæfu af
sér nægilegt til að fæða og klæða
stóra familíu. En á þeim tím-
um kunni fólk að fara vel með
og vera nægjusamt, og eins að
fara á mis við þægindi sem nú
feljast nauðsyn.
Þegar maður hugsar til baka
um erfiðleikana, sem þau hjón
og svo margir aðrir í líkum
kringumstæðum hlutu að mæta
á þessum fyrstu árum, hlýtur
maður að dáðst að þeim kjarki
og þrautseigju, sem þetta fólk
sýndi, og ósjálfrátt flýgur manni
í hug: gætu þeir, sem alizt hafa
upp við mikið betri kjör mætt
því erfiði og óþægindum, sem
þessir fornu innflytjendur
gerðu?
Ég vil gefa hér dálitla lýsingu
af erfiðleikum þeim, sem þeim
mættu, sem gæti verið gott
dæmi til samanburðar við kjör
manna nú.
Árið 1902 var eitt mesta flóð,
sem menn muna í Manitoba-
vatni. Þá voru þau hjónin flutt
í tanga þann norður af Narrows,
sem áður er nefndur. Nágrannar
þeirra voru merkishjónin Sig-
urður Sigfússon og Margrét
kona hans. Þeir Sigurður og
Guðmundur unnu að heiman, en
komu heim á helgum og urðu
þá að vaða undir hendur 1 %
mílu til að ná heim. Konurnar
voru einar heima með börnin
alla vikuna og urðu að vaða for
og fen til að ná þeim kúm, sem
til voru til mjalta kvölds og
Petrína Sigríður lngimarsdóttir
Kjartansson
morgna. Sigríður var ekkert að
barma sér þegar hún sagði frá
ýmsum ævintýrum frá því tíma-
bili. Hún sagði þau til saman-
burðar á þátíð og nútíð og sem
dæmi þess hvað hún og fleiri í
líkum kringumstæðum hlutu að
mæta og yfirstíga, en hún sagði
frá með kýmni og hafði gaman
að hugsa til og rifja upp yfir-
unna erfiðleika.
Árið 1909 fluttu þau hjónin
vestur yfir Manitobavatn, þar
sem Guðmundur tók heimilis-
réttarland og er nú í Reykja-
víkurbyggðinni.
Þau Sigríður og Guðmundur
eignuðust 6 börn og eru þau
eftir aldursröð: Marta, Mrs.
Sund við Woodlands, Man.;
Ingvar Kjartan kaupmaður við
Birnie, Man., giftur Auðbjörgu
Hjartarson; Ragnheiður, áður-
nefnd, gift Guðmundi Ólafssyni
við Reykjavík; Sigurður, dáinn
1945; Þorsteinn, ógiftur, bóndi
við Reykjavík P.O.; Margrét
Guðbjörg, Mrs. Larson, í Sví-
þjóð. Barnabörn eru 17. Barna-
barnabörn 7.
Guðmundur dó árið 1935, og
bjó Sigríður sál. þá áfram með
sonum sínum.
Mörgum árum áður en Guðm.
sál. dó var komið upp myndar-
legt hús í stað litla bjálkahúss-
ins, sem fyrst var búið í, og þau
voru farin að njóta ávaxta erfið-
is og erfiðleika fyrstu áranna.
Um margra ára skeið var póst-
hús þar á heimilinu og einnig
fyrsta símstöð byggðarinnar.
Var þar oft gestkvæmt á því
tímabili, en allir voru velkomnir
og var það eitt af þeim heimil-
um, sem manni fannst maður
vera heima.
Sigríður sál var ein af þeim,
sem ekki bar mikið á daglega,
en hún var vel gefin, jafngeðja
og ég man ekki til að sjá hana —
sem þó var oft — öðruvísi en
glaðlega, hlýlega við alla, skraf-
ræðna og skemmtilega, hafði
hún gaman af skrítlum og
kýmni, sem hún bæði kunni að
meta og segja.
Hún var mjög bókhneigð og
las mikið, minnið gott svo henni
notaðist því betur það sem hún
las, enda fróð á mörgum svið-
um. Hún fylgdist vel með því,
sem var að gerast, bæði hér og
heima á gamla landinu.
Til íslands bar hún ætíð hlýj-
an hug og oft mun hugurinn
hafa leitað heim á æskustöðv-
arnar og unað sér þar við end-
urminningar sólskins og æsku-
daga, kannske stundum bland-
aða tregastundum munaðar-
leysingjans, sem ólst upp hjá
vandalausum. Þó veit ég það
ekki, því oft barst talið til ís-
lands og atburða liðinna og yfir-
standandi og ætíð virtist sól-
skinshliðin efst í huga hennar.
Hún var umhyggjusöm og
ástrík móðir og sérlega barn-
góð og hændust börn mjög fljótt
að henni óskyld sem skyld og
innan skamms kölluðu þau
hana „ömmu“.
Sigríður sál. var jarðsett í
Reykjavíkur-grafreit við hlið
manns síns 18. nóv af séra Philip
M. Pétursson að viðstöddu öllu
byggðarfólki og flestu úr nær-
liggjandi byggðum auk þess sem
ýmsir voru lengra aðkomnir,
voru þar öll lifandi börn hennar,
nema dóttirin í Svíþjóð og 12 af
barnabörnum hennar.
Þeir sem bezt þekktu Sigríði
sál. munu ætíð minnast hennar
með hlýhug og virðingu fyrir
hennar einlæga og glaðværa
viðmót og framkomu, sem þó var
samfara festu og ákveðnum
skoðunum; og við sem áttum
margra ára samleið með henni,
gleymum aldrei vináttu og
tryggð þessarar góðu, glöðu
konu. —J. R. J.
Sjóslys og ýmsar aðrar slysfarir
Átökin milli Onassis og olíufélaganna vekja
heimsathygli
Reyni að afsiýra „olíusiríði."
sem gæii orðið eins hætiu-
legi og írandeilan
Onaissis hinn gríski er einn
þeirra manna, sem mesta athygli
vekur J heiminum um þessar
mundir. Onassis er velauðugur
og á m. a. spilabankann í Monte
Carlo og mikinn olíuskipaflota,
sem er í förum milli hafna um
heim allan að kalla. — Seinast
hefur nafns Onassis verið getið
í sambandi við töku skipa úr
hvalveiðiflota hans úti fyrir
Perúströndum.
Fregnirnar um það komu ó-
vænt, en því fór fjarri, að þetta
hefði þurft til, að Onassis yrði
enn á ný getið í fregnum blaða
og útvarps um heim allan. Aður
en þetta gerðist hafði nefnilega
vikum og mánuðum saman verið
getið dag hvern um Onassis og
samninga hans um olíu við
Saudi-Arabíu, og segir í banda-
rísku vikuriti, að bandarískir
embættismenn hafi mánuðum
saman beðið eftir úrslitum um
þær samkomulagsumletanr með
sömu taugaþenslu og menn, sem
bíða eftr því að tímasprengja
springi.
Það horfði um skeið svo, að
þeir sem marka stefnuna í Bret-
landi og Bandaríkjunum, óttuð-
ust að ágreiningurinn m i 11 i
Saudi-Arabíu og alþjóða olíu-
iðnaðarins, myndi leiða til svip-
aðs öngþveitis og íranska olíu-
deilan, en Saud konungur tók sér
fyrir hendur að hafa persónleg
afskipti af málunum, og eftir
það jukust vonir manna um batn
andi horfur.
En ein aðalpersónan í þeim
leik, sem margt er á huldu um
enn, er Grikkinn Aristoteles Soc-
rates Onassis, eða Ari, eins og
vinir hans kalla hann. Og nú
virðist svo, sem menn álíti hann
ekki eins mikinn harðjaxl og
huldukarl og flestir hafa ætlað,
en miklar grunsemdir vakti það,
er hann fór að hafa fingur með
í spilinu í Saudi-Arabíu.
J anúarsamkomulagið
Það var samkomulag, sem
gert var í janúar s.l., sem kom
heldur en ekki ónotanlega við
olíufélögin og ýmsa leiðtoga út
um heim. Samkomulagið undir-
rituðu Abdullah el Sulaiman,
fjárhags- og efnahagsmálaráð-
herra Saudi-Arabíu fyrir hönd
Sauds, og Mohammed Abdullah
Ali Ridha fyrir hönd Onassis.
Höfuð samkomulagsalriði voru
þessi:
1. Stofna skyldi olíuflutninga-
félag, Saudi-Arabían Maritime
time Tankers Co. h.f. sem hefði
í förum olíuflutningaskip sam-
tals 50.000 lestir.
2. Öll olía frá Saudi-Arabíu
skyldi flutt í skipum félagsins
nema forréttinda skyldu njóta
félög, sem hafa samningsbundin
hlunnindi í S. A., en strangt eftir
lit haft með öllu.
3. Öll olía skyldi flutt fyrir
fyrirfram ákveðið lágmarksgjald.
Hæíia á ferðum
Olíufélögin litu svo á, að nú
væri olíuiðnaðinum í heiminum
hin mesta hætta búin. Aramco,
sem hefur olíusamninga við
Saudi-Arabíu, mótmælti harð-
lega og taldi samkomulagið
mikla skerðingu á hlunnindum
þeim, sem það hafði fengið sam-
ningum sínum. Félagið taldi að
samkvæmt hinu nýja samkomu-
lagi yrði Saudi-Arabía að flytja
50% olíuframleiðslunnar v skip-
um hins nýja félags, en smám
saman yrði öðrum olíuskipum
bægt frá. — I ræðu, sem Brew-
ster Jennings, forseti Socony-
Vacuum Oil Co., flutti í Los
Angeles hinn 29. september, var
komizt svo að orði, að ef öll
önnur lönd tækju stefnu sam-
k v æ m t Onassis - áætluninni
myndi það verða rothögg á öll
alþ j óðaviðskipti.
Gagnsókn Onassis
Onassis lyppaðist ekki niður,
öðru nær. Hann sagði, að eftir
styrjöldina hefði hvert landið á
fætur öðru sett hlutdrægnislega
löggjöf í ívilnunarskyni til aukn-
ingar skipastól sínum og Banda-
ríkin gengið lengst í þessu allra
landa. Samkomulagið kvað hann
eðlilega þróun og flutningskostn
aður yrði nokkru lægri en hjá
alþjóðafélögunum, sem héldu
uppi hinum mestu ofsóknum
gegn sér.
47.000 lesta olíuskipið
I ágúst sl. gáfu stjórnendur
Aramco í skyn, að þeir myndu
ekki nota sér hlunnindi sín, ef
Onassis-samkomulagið kæmi til
framkvæmda. Onassis var sagð-
ur ætla að knýja fram úrslit með
því að senda stærsta olíuskip
heims (Saudi konung I.) sem er
47.000 lesta skip, til Saudi-
Arabíu eftir olíu, an það var
smíðað í Hamborg, en hafði ekki
verið afhent. Hafði það þó verið
sent í reynsluferð.
Konungur skerst í leikinn
Þegar að úrslitum dró lögðu
tveir valdamiklir aðilar lóð sín
á metskálarnar. Saud konungur
og Bandaríkjastjórn. Litið var á
það sem skelfilega hættu, að því
er varðaði stefnu Bandaríkjanna
í löndunum þar eystra, ef „Saudi
Arabía yrði annað Iran.“ Þess
vegna reyndi Bandaríkjastjórn
að finna leið til lausnar deilunni
í samráði við konung, sem nú er
álitinn mikilhæfasti stjórnmála-
maður Arabaþjóðanna á þessum
hjara heims, síðan faðir hans
lézt. Nú er svo komið, að Suli-
man, er undirritaði samninginn,
sem fyrr var um getið, hefur
dregið sig í hlé, og býr í Beyrut,
en konungur tilkynnt Wads-
worth sendiherra Bandaríkj-
anna, að samkomulagið sé til
endurskoðunar.
Fyrir Haagdómstólinn
Komizt menn að þeirri niður-
stöðu, að samkomulagið brjóti í
bág við Aramco samkomulagið,
verður leitað réttarúrskurðar, og
ef til vill verður málið lagt fyrir
Haagdómstólinn. Bandaríkja-
stjórn er nú miklu vonbetri um
lausn málsins, eftir að konungur
fór að hafa afskipti af þeim.
Er á leið til Saudi Arabiu
Fyrir um það bil 10 dögum
var Onassis sagður á leið til
Saudi-Arabíu 1 snekkju sinni,
Christina, og hafði viðkomu í
Jidda og Beirut. Hann gaf í skyn,
að sér hefði orðið vel ágengt í
liðsbón til mikils metinna Saudi-
Arabíu-manna. L’Aurore í París
segir að olíufélögin hafi sannan
ir fyrir, að ýmsir þeirra hafi
þegið miklar mútur hjá Onassis.
— I Rómaborgarfregnum segir,
að þau séu enn að reyna að afla
sér gagna fyrir þessum staðhæf-
ingum.
— VÍSIR. 20. febr.
Þann 7. desember 1866 reri skip
í góðu veðri í hákarlalegu frá
Brimilsvöllum á Snæfellsnesi.
Ellefu manna áhöfn var á skip-
um og var Magnús Jónsson á
Brimilsvöllum formaður.
Skipið lá úti um nóttina en
sigldi upp morguninn eftir með
8-10 hákarla og var þá komið
norðan veður og bylur. Náðu
bátverjar upp undir Ólafsvíkur-
tanga, en lentu þar á grynning-
um og klofnaði skipið eftir endi-
löngu. Tveir af áhöfninni björg-
uðust á öðrum flekkanum, er
brimið bar þá til lands, en hinir
níu týndust þar, flest kvongaðir
menn úr Neshreppi.
Að morgni þess 12. desember
þetta sama ár fórst bátur með
tveim mönnum á Hrútafirði.
Hafði báturinn siglt í myrkri
upp á sker og hvolfdi, en menn-
irnir sem á honum voru, voru að
fara heim til sín úr veri. Alls
voru fjórir menn á bátnum, en
annar bátur sem sigldi í kjölfar
þessa náði þeim öllum, en tveir
þeirra voru þá svo mjög þjak-
aðir, að þeir létust rétt á eftir og
var annar þeirra formaður báts-
ins, Guðmundur frá Útibleiks-
stöðum í Miðfirði. Hinn hét
Hannes Ólafsson, maður um
tvítugt frá Þóroddsstöðum í
Staðarsókn.
Að afliðandi veturnóttum
1866 bar það til tíðinda austur á
Stokkseyri að maður og hestur
fórust þar með válegum hætti.
Tildrög þessa slyss voru þau, að
Guðmundur nokkur í Símonar-
húsi í Stokkseyrarhverfi hafði
beðið mann að nafni Grím Álfs-
son, vinnumann á Kotlegu, að
ná fyrir sig styggum hesti, en
Grímur var talinn einkar laginn
til þeirra hluta.
Ekki fara neinar sögur af við-
ureign Gríms og hests, en er
menn tók að lengja eftir Grími
og svipast um eftir honum og
hestinum, fundu þeir jóinn rétt
við svokallað Baugsstaðasíki.
Var hann þá mjög illa útleikinn
og meðal annars lafði tungan út
úr honum svo slá varð hestinn
af. Aftur á móti fannst Grímur
ekki og töldu menn líklegast að
hann hefði orðið til í aðurnefndu
síki.
Snemma í desembermánuði
1866 varð maður úti á Kambs-
skarði á Snæfallsnesi, en Kambs
skarð er fjaallvegur milli ólafs-
víkur og Breiðuvíkur og liggur
skammt austan Snæfellsjökuls.
Hafði maður þessi, Salómon
Halldórsson að nafni, vinnu-
maður á Selvelli í Breiðuvík,
farið einn á fjallið frá Ólafsvík.
En hinn sama dag gengu feðgar
úr Breiðuvík, sem verið höfðu
við skipasmíðar við norðanverð-
ann Jökul um hríð, en voru nú á
heimleið, á fjallið. Gengu þeir
fram á Salómon dauðan á fjall-
inum og sáust ekki önnur vegs-
ummerki til dauða hans en þau,
að hann myndi hafa dottið á
skafl, og hafði runnið liggjandi
þaðan er hann féll, sem svaraði
1-3 föðmum ofan í móti.
Laugardaginn 3. marz 1867
gengu fjórir menn, eftir að þeir
höfðu komið úr róðri í Rifi undir
Jökli, inn að Brimilsvöllum, en
þar áttu þeir heima.
Er rökkva tók um kvöldið
gekk að með sunnan veður og
kafald þar ofan af fjöllunum.
Þegar mennirnir komu inn með
sjónum niður u n d a n Fróða,
fleygði veðrið, að því sem sagt
er, einum þeirra svo hann fót-
brotnaði, en það var Magnús
Jónsson, sá hinn sami er lent
hafði í sjávarháska undan Ólafs-
víkurtanga áður um haustið og
bjargaðist þá við annan mann af
11 manna áhöfn og hákarlaskipi.
Er Magnús hafði nú orðið fyr-
ir því slysi að fótbrotna héldu
félagar hans heim að Hauka-
brekku, er var næsti bær, til
þess að fá sér hest og mann til
þess að koma honum þangað
heim.
Þegar þeir höfðu lokið þessu
erindi, héldu þeir þaðan heim-
leiðis, enda er örstutt leið milli
bæja. En þá var skollið á ofan-
kafaldi pg auk þess myrkt af
nóttu.
Einn þremenninganna bar all-
miklu þyngri byrðar en hinir
tveir, sóttist honum ferðin
þyngra og drógst aftur úr. Talið
er að þeir hafi allir verið hírir
af víni, eða komið við í Ólafsvík
á leiðinni og fengið sér neðan
í því þar. En þegar hinir tveir
höfðu gengið hinn þriðja af sér,
er talið að þeir hafi orðið ósáttir
um áttir og hvert halda skyldi.
Kom þar að þeir skildu og hélt
hver sína leið. Hitti annar þeirra
að lokum eitthvert kotið í pláss-
inu, en'hinn kom hvergi fram og
fannst hann dauður morgunin
eftir, þó á réttri leið. En sá sem
viðskila hafði orðið hitti loksins
fjárhús í plássinu og hirðist þar
af um nóttina. VISIR, 12. febr.
Tveir nágrannar áttu jafnan
samleið á járnbrautarstöðina á
morgnana, og veitti annar því
athygli, að í hvert sinn er þeir
mættu lækni hverfisins, tók hinn
auðmjúklega ofan.
„Þú heilsar lækninum alltaf
með svo ógnar mikilli virðingu,"
sagði hann við nágranna sinn.
„Já, ég ber ótakmarkaða virð-
ingu fyrir honum,“ svaraði hinn.
„Hann er eini maðurinn, sem
getur fengið konuna mína til
þess að gera hvað sem hann
segir henni.“
KREFJIST!
VINNUSOKKA
Með margstyrktum tám og hælum
Þeir endast öðrum sokkum betur
Penmans vinnusokkar
endast lengur — veita
yður aukin þægindi og
eru meira virði.
Gerð og þykkt við
allra hæfi — ogsétillit
tekið til verðs, er hér
um mestu kjörkaup að
ræða.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
WS-9-4