Lögberg - 02.06.1955, Síða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 2. JÚNÍ 1955
7
Flóðfréttir fró
Nær daglega heyrist í út-
Varpi eða sést í blöðum um
bylji, fellistorma, stórfelldar
úrkomur o. s.frv., sem valda
slysum, stundum dauða og 1
flestum tilfellum skemmdum
eða eignatjóni í stærri eða
smærri stíl. Undanfarið hafa
við þetta bætzt vatnavextir,
orsakaðir af rigningum; ár
hafa flætt yfir bakka sína og
valdið meiri og minni
skemmdum, og fjarska oft
segja útvarpsfréttirnar að
þessi eða hin sé nú í þann
veginn að flæða, og búast
megi við miklu áflæði. Sem
betur fer reynast þessir spá-
dómar oft rangir — eins og
svo margt af útvarpsspádóm-
um. En hvað sem spádómum
líður hafa víða orðið skemmd-
ir og skaðar meiri og minni,
en reyndin þó oft sú, að full-
mikið er úr gert, og í flestum
tilfellum eru þessi áflæði að-
eins um stundarsakir þó af-
leiðingar séu misjafnar.
Mig furðar oft hve lítið
beyrist eða sést opinberlega
um áflæði það hið mikla, sem
uú hefir verið í Manitoba-
vatni síðastliðin tvö ár. Er hér
ekki að ræða um neitt flóð,
sem rennur af innan fárra
daga, heldur vatn, sem liggur
yfir engjum og beitilandi
stöðugt og hefir gert hátt á
annað ár, og sé nokkurs stað-
ar þurrt holt upp úr þegar
tagn er, gengur vatnið yfir
það þegar nokkuð vindar.
í'lest býli standa á hæstu hól-
Um, sem hægt var að finna á
'andareigninni, en kjallarar
tyllast og til eru þau heimili,
Sem flæðir inn í þegar verst
er.
Síðastliðið sumar var hey-
skapur á þessum slóðum mjög
btill. Þar sem næg hey hafa
fengizt í meðalárum fyrir 100
gripi, fengust ef til vill hey
fyrir 10. í sumum plássum alls
engin. En vatnið fór síhækk-
andi, og þrátt fyrir þó þau
Htlu hey, sem fengust, hefðu
verið sett á hæstu hæðir
flæddi undir þau og á síðast-
bðnu hausti mátti víða sjá
stór engjaflæmi undir vatni,
°g smá-heyhrúgur hingað og
þangað umflotnar.
I þeirri von, að einhver bót
v*ri framundan, annað hvort
frá náttúrunnar hendi, eða
niannlegt vit og framkvæmd
skærist í leikinn og veitti
vatninu betri framrás en það
hefur, reyndu menn að halda
eins miklu af bústofni sínum
°g þeir gátu með því að koma
1 fóður. Hér nærlendis var
h’tið um hjálp að ræða (hér
er átt við byggðirnar vest-
an Manitobavatns, Wapah,
^eykjavík, Lonly Lake og
Bay End), urðu menn því að
leita lengra í burtu. En það
er nú mannlegur breyskleiki
að nota sér neyð annara, svo
fóður var sett hátt, auk þess
er flutningur fram og aftur
bostnaðarsamur. En þó er
verst að undantekningarlítið
bvarta menn um að illa hafi
Manitobavatni
verið fóðrað. Sumir gripir
jafnvel svo horaðir að búast
má við afföllum. Svo fáir
munu hugsa sér að koma
skepnum aftur í fóður hverju
sem fram fer. Ofan á allt
þetta bætist að nú, þegar ís-
inn er farinn af vatninu flæð-
ir mikið verr en síðastliðið
haust, og búast má nú við að
allir vegir sem nær að flæða
yfir, verði fyrir stórskemmd-
um eða eyðilagðir.
Áflæði í Manitobavatni er
engin nýjung. Vatnið hækkar
og lækkar eftir tíðarfari,
hækkar í miklum úrkomum,
lækkar í þurrkaárum. Árið
1902 er alnaennt talið mesta
flóðár, sem núlifandi menn
muna. Lítill efi er á, að nú er
vatnið komið eins hátt og það
fór 1902. Á tímabilinu síðan
hafa orðið nokkur flóð mis-
jafnlega há, sem gert hafa
mikil óþægindi og erfiði. En
nú er allt önnur aðstaða
bænda, en var fyrir 53 árum.
Þá voru tiltölulega fáir bú-
endur og flestir með fáa gripi.
Nú eru öll lönd fullsetin og
gripabú stór. En flóðárið 1902
fluttu þó nokkrir í burtu. Nú
hafa þegar nokkrir flutt í
burtu, yfirgefið lönd sín og
heimili, sem eins og sakir
standa mega verðlaus heita og
búast má við að fleiri hrekjist
í burtu.
Ég hef hér að framan reynt
að draga upp mynd af ástand-
inu í stórum dráttum og með
sem fæstum orðum, en mikið
meira mætti segja. Væri
nokkrum forvitni að sjá, hvort
hér er með ýkjur farið, þarf
eigi annað en að koma ein-
hvers staðar að vatninu og
sjá með eigin augum, því að
„sjón er sögu ríkari“. En
sannfærður er ég um, að allir,
sem meðfram vatninu búa,
samþykkja þessa lýsingu, og
mundu margir álíta, að hún
ætti að vera með sterkari
litum.
Hvað er þá hægt að gera
til þess að bæta úr þessum
vandræðum, eða öllu heldur
til þess, að tilfelli sem þessi
komi ekki fyrir? Svar við
þessari spurningu er öllum
ljóst og hefur lengi verið.
Eina ráðið er að auka svo út-
rás úr Manitobavatni að það
geti tekið á móti auknu vatns-
magni í vætuárunum, en
losnað við það eins fljótt óg
það kemur inn.
Frá náttúrunnar hendi er
aðeins ein útrás úr vatninu,
Farirford-áin. En vatn kemur
víða að bæði frá náttúrunnar
hendi og fyrir mannanna að-
gerðir. Þannig hefir Winnipeg
vatnið útrás inn í Manitoba-
vatn, auk ótal lækja og stærri
vatnsfalla. Þar við bætist
fjöldi skurða, sem liggja að
vatninu til að þurrka upp land
meðfram því.
Nokkru eftir flóðið 1902
byrjaði sambandsstjórnin á
skurði við mynni Fairford-ár-
innar. Sá skurður mun að ein-
hverju leyti hafa hjálpað
lækkun vatnsins þá, en var
aldrei fullgerður eins og til
var ætlast. Síðan hefur ekkert
verið gert til að vera viðbúið
vatnshækkun eins og þeirri,
sem nú á sér stað.
En flestum, sem meðfram
vatninu búa, hefur ætíð verið
ljós hin yfirvofandi hætta, og
við og við hafa nefndir og
einstaklingar, já, og þingmenn
verstu flóðplássanna minnt
þá stjórn, sem með völdin fór
í það og það skifti, á hættuna
og nauðsynina að eitthvað
sé gjört áður en vandræðin
ber að höndum. Eins og oft
vill verða hjá stjórnum hafa
undirtektir oft verið góðar, en
þar sem ekki væri enn nein
bráð hætta á ferðum, yrði
ekkert gert sem stæði.
Á þurrkatímabilinu eftir
1930 til 1940 stóð vatnið mjög
lágt. Urðu „sports“-menn
borganna þá hræddir um að
lækkun vatnsins mundi
skemma anda-skyttirí þeirra
svo þeir fengu því til leiðar
komið að settar voru lokur í
Fairford-ána til að halda vatn-
inu til baka. Þær lokur hafa
að vísu verið teknar í burtu
nú, en álitamál hvort stólpar
þeir, sem héldu þeim, séu ekki
nokkur hindrun vatnsrásinni.
Síðastliðið vor var vatnið
komið svo hátt að sjáanlegt
var að til stórvandræða
horfði, (en það hækkaði þó til
muna eftir það eins og áður er
hér skýrt frá). Kölluðu þá
nokkrir framtaksmenn Siglu-
nessveitar saman almennan
fund, sem var mjög vel sóttur,
þrátt fyrir vont veður og mis-
jafna vegi. Var þar stjórnar-
forseti Manitoba, ásamt ein-
um af ráðgjöfum sínum,
einnig þrír þingmenn frá þeim
kjördæmum, þar sem ástand-
ið var einna verst. Var flóðið
og framtíðar horfur vel og
ákveðið skýrt á þeim fundi
og sterklega skorað á stjórn-
ina að hefjast handa og ráða
einhverja bót á vandræðun-
um. Stjórnmálamenn hafa
sérstakt lag á að svara vel en
lofa engu, og svo fór í þetta
sinn. Þingmennirnir, sem
þarna voru staddir, studdu vel
málstað kjósenda’ sinna og
hafa ávalt gjört síðan.
Það mun þó hafa orðið ár-
angur þessa fundar, að mæl-
ingar hafa verið gerðar hvar
heppilegast og ódýrast mundi
að ræsa svo fram vatnið, að
halda mætti nokkurn veginn
jafnvægi á vatnshæðinni, og
kvað vera hægt að gera þetta
fyrir eina milljón dollara.
Stuttu eftir þenna fyrsta
fund var stofnaður félags-
skapur eða samband allra bú-
enda kringum vatnið. Nefnist
sá félagsskapur “Lake Mani-
toba Flood Control Associa-
tion”. Gekk vonum fremur
greitt að koma þessum sam-
tökum af stað, en almenn
nauðsyn rak hér á eftir, og
engum samtökum veit ég af á
þessum slóðum, sem náð hafa
jafnt til allra og allir undan-
tekningarlaust tekið þátt í.
Fundir hafa síðan verið
haldnir, almennir og nefnda
þeirra, sem . kosnar voru í
deildum félagsins. Nefndir og
forstöðumenn félagsins hafa
staðið í stöðugu sambandi við
bæði fylkis- og sambands-
stjórn. Þörfin á að gengið sé
til framkvæmda er af öllum
viðurkennd, stjórnum sem
öðrum. En þar við situr, og
nú kvað svo komið, að hvor
stjórnin segi að hinni beri að
bera kostnaðinn. En á meðan
þessu fer fram sitja bændur
og horfa á vatnið flæða yfir
engi sitt og akra/þar sem þeir
eru og geta ekki aðhafst. Þeir
hika í lengstu lög við að yfir-
gefa lönd sín og heimili, í
flestum tilfellum góð heimili,
sem þeir hafa byggt upp og
lagt í fé og krafta í mörgum
tilfellum ganga burt frá æfi-
starfi sínu verðlausu; og hvert
á að flytja þegar heil byggð-
arlög, mörg byggðarlög verða
að yfirgefast og leggjast í
eyði?
Einhver kann að spyrja: Því
voru menn að byggja pláss,
þar sem slík hætta var yfir-
vofandi? Þeirri spurningu er
bezt svarað með annari: Er
nokkurt pláss hér á sléttum
Vesturfylkjanna, sem ekki er
í einhverri hættu af völdum
náttúrunnar, áflæði, sand-
foki o. s. frv., en er þó byggt
og gefur góðan árangur í
vanalegu árferði?
Frekara svar við fyrri
spurningunni er, að meðfram
Manitobavatni eru eins góð
gripalönd og nokkurs staðar í
fylkinu, og framfleyta tug-
um þúsunda gripa, ennfremur
á pörtum sæmileg akuryrkju-
lönd.
Hvað mikið land liggur nú
undir vatni er mér ekki kunn-
ugt, en það er áreiðanlega
mikið, allt í kringum vatnið
og nú flæðir langt inn á
Portage-sléttur yfir akra, engi
og beitland.
Ég minntist í byrjun þessa
máls á skaðafréttir þær, sem
nær daglega heyrast og sjást.
Oftast fylgir þeim fréttum
áætlun um hve miklir skaðar
hafi orðið í það og það skiftið,
áætlun, sem gerð er jafnvel
áður en óveðrinu eða áflæðinu
slotar. Eigi ósjaldan fylgir
með að kröfur verði — eða
séu þegar — gerðar til stjórn-
anna að hlaupa undir bagga
með þeim, sem fyrir tjóni
hafa orðið.
Flestum er í fersku minni
stóra flóðið, sem partur af
Winnipeg varð fyrir, fyrir fá-
um árum, og olli auðvitað
stórskaða og skemmdum. öll
blöð voru full af fréttum og
myndum, útvarpið varði
miklu af fréttatíma sínum í
lýsingar af flóðinu. Þá stóð
ekki á stjórninni eða almenn-
ingi að veita hjálp og það svo
drengilega, að enn er til stór
sjóður af þeim samskotum,
sem ekki hefur tekizt að
koma í lóg. Samt var þar um
tilfelli að ræða, sem varaði að-
eins stutta stund og hafði lítil
eða engin áhrif á atvinnuvegi
fólks.
Fram að þessu hafa flóð-
plássin við vatnið aðallega
farið fram á að lækka vatnið
og að skorður séu settar við
að þetta komi fyrir aftur, þær
skorður, sem eigi að hjálpa
öldnum og óbornum frá því
að verða fyrir þeim áföllum,
sem nú eiga sér stað. Aðrar
skaðabótakröfur er mér ekki
kunnugt um, að hafi verið
gerðar, en skaði einstaklinga w
er þegar orðinn svo hár, að
ókunnir geta vart gert sér
hugmynd um.
Ég sagði einnig í byrjun, að
mjög lítið sæist eða heyrðist
opinberlega um flóðið í Mani-
tobavatni. Þó mér sé ljóst, að
þessi orð hjálpi ekki málum á
neinn hátt, finnst mér ekki
fara illa á því, að íslendingar
í öðrum byggðum hafi hug-
mynd um hvað landar þeirra
kringum Manitobavatn hafa
nú við að stríða og sendi því
þessar línur til beggja ís-
lenzku blaðanna í þeirri von,
að þau ljái þeim rúm.
Wapah, Man., 14. maí 1955
J. R. Johnson
VAR HANN SONUR . . .
Framhald af bls. 2
málarekstur er á enda að því
er faðerni snertir, er menn
gefa slíka yfirlýsingu sem her-
toginn gamli gaf, 18 árum
eftir fæðingu drengsins. Þá er
og litið svo á, að hjúskapur
við móður barnsins bendi
frekar til þess, að manni sé
alvara um að feðra það rétti-
lega a. m. k. meðan ekki sann-
ast óyggjandi hið gagnstæða.
í þessu máli vorú þessi al-
mennu, lögfræðilegu sjónar-
mið þó látin víkja. Dómstóll-
inn lýsti yfir því, að móðir og
sonur hafi ekki fært sönnur á
faðernið, og ekkert bréf hafi
verið lagt fram í réttinum
milli hertogans og Antoinettu
frá fæðingarári drengsins. Þá
hafi sá, er talinn var faðirinn
(gamli hertoginn) hvorki skipt
sér af framfærslu drengsins
né uppeldi. Þá var því haldið
fram sem sönnun þess, að
drengurinn væri ekki sonur
hertogans, að hertoginn hafi
ritað einum vandamanni sín-
um bréf nokkru eftir fæð-
ingu Jean Gustaves, þar sem
hann kveðst ekki eiga neina
afkomendur.
Á þennan hátt braut dóm-
stóllinn þá réttarvenju, sem
tíðkast hefir í Frakklandi, að
ekki hefir verið talið óvenju-
legt, að maður viðurkenni
barn konu þeirrar, sem hann
vill kvænast, sem sitt eigið,
jafnvel þótt hann hafi áður
ekki skipt sér af framfærslu
þess né uppeldi.
Þá má og segja, að sá úr-
skurður dómstólsins, að
frændi Bosons hertoga, Hélie
hertogi af Talleyrand eigi
heimtingu á því að verja aðals
titilinn, brjóti í bága við lög
lýðveldisins franska, sem við-
urkennir ekki formlega aðals-
titla og forréttindi.
—VÍSIR, 2. marz