Lögberg - 11.08.1955, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 11. ÁGÚST 1955
Lögberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BEGK, Manager
Utanáskrlft ritstJórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The VDögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manltoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
PHONE 743 411
Afmæliskveðja til
Einars P. Jónssonar hólf-óttræðs
Sumir eldast langt um aldur fram; aðrir bera byrði
áranna svo léttilega, að furðu sætir. Einar Páll Jónsson skáld
og ritstjóri Lögbergs er áreiðanlega í seinni hópnum. Þess
sá ég glögg merki, þegar fundum okkar bar saman í Winnipeg
fyrir stuttu síðan. Mun og fleirum fara sem mér, að þeim
þyki það með nokkurum ólíkindum, að hann verður hálf-
'áttræður þann 11. ágúst í ár. En fyrst eigi verður fram hjá
þeirri staðreynd komist, má ekki minna vera en ég launi
honum lítillega áratuga trygga vináttu, að ógleymdri ágætri
samvinnu að sameiginlegum áhugamálum, með því að senda
honum stuttorða afmæliskveðju á þessum virðulegu tíma-
mótum, er hann á sér þrjá aldarfjórðunga að baki.
Tvö eru þau einkunnarorð, sem löngu eru fasttengd
nafni Einars Páls Jónssonar og svipmerkja hann um annað
fram, rilsljóri og skáld, en eðlilega fléttast þessar tvær
meginhliðar á starfi hans saman með ýmsum hætti.
Hann mun með réttu mega teljast aldursforseti starfandi
ritstjóra íslenzkra beggja megin hafsins, því að hann hefir
nú setið í þeim sessi um fjörutíu ára bil. Þær skipta því orðið
næsta mörgum hundruðum ritstjórnargreinarnar einar
saman, sem komið hafa frá hendi hans á þeim langa starfs-
ferli hans; kennir þar að sama skapi margra grasa um við-
fangsefni, er ber jafnframt vitni víðtækum áhugaefnum höf-
undarins. Óhætt mun þó mega segja, að hugstæðustu um-
ræðuefni hans hafi verið þjóðræknismálin og önnur menn-
ingarmál vor Islendinga í Vesturheimi, því að honum er það
fyllilega Ijóst, mörgum betur, hve mikilvæg þau mál eru
fyrir þjóðstofn vorn beggja megin hafsins, og þá eigi síður
hitt, hvert grundvallar hlutverk vestur-íslenzku vikublöðin
inna af hendi í allri menningarviðleitni vor Islendinga í
landi hér, og hver líftaug þau eru vor í milli innbyrðis og
við heimaþjóðina.
En þó að-ritstjórnargreinar Einars Páls séu ósjaldan
harla athyglisverðar að efni til, þá eru þær það eigi síður
hvað málfarið snertir, því að þær eru ritaðar á hreimmiklu
og litbrigðaríku máli. Um hann má það með fullum sanni
segja, að hann ann íslenzkri tungu hugástum, og sýnir þá
ást sína fagurlega í ritmennsku sinni. Móðurmálið er honum
helgur dómur, sem eigi má misbjóða eða fara um óhreinum
höndum. Það er engin tilviljun, að honum hefir oftar en
einu sinni í ritstjórnargreinum sínum orðið vitnað til þessara
spaklegu og fleygu orða Einars Benediktssonar:
Og feðratungan tignarfríð —
hver taug mín vill því máli unna;
þess vængur hefst um hvolfin víð,
þess hljómtak snertir neðstu grunna. —
Það orktu guðir lífs við lag;
jeg lifi í því minn æfidag
og dey við auðs þess djúpu brunna.
Ég ætla það ekki fjarri sanni, að í þessum ljóðlínum hins
mikla skálds felist þjóðræknisleg trúarjátning Einars Páls
Jónssonar, sem hann hefir vitanlega með ýmsum hsetti, í
eigin orðum, fært í skáldlegan og snjallan búning í kvæðum
sínum.
Ástin á íslenzkri tungu, á ættlandi voru og þjóð, í einu
orði sagt, á öllu því, sem íslenzkt er og fegurst, er hinn heiti
og djúpi undirstraumur margra ágætustu kvæða hans. Og
það fer að vonum, því að þau eru runnin beint undan hjarta-
rótum hans; hann er aldrei áttaviltur þjóðernislega, en skilur
til fullnustu hið nána samband hanns og moldar, og hefir
túlkað það viðhorf sitt með næmum skilningi og á eftirminni-
legan hátt í kvæðum sínum. Gott dæmi þess er þetta erindi
úr kvæðinu „Rödd úr vestri“, er flutt var yfir millilanda-
útvarp 1. desember 1938, á tuttugu ára afmæli fullveldis
íslands:
Vort lífstré er eitt þó að afkvistað sé,
og árin það styrkja í rót.
Og lim þess ber út yfir aldir og rúm
hið eilífa, norræna mót.
Það rýrir ei afrek hins útflutta manns,
og útsýnið hýrnar við það,
að samstofna eining á eins fyrir því
sinn íslenzka stöngul og blað.
Náttúrulýsingar Einars Páls, hvort heldur er frá íslandi
eða Kanada, eru tilþrifamiklar og með sama handbragði
fagurs og meitlaðs málfars eins og hin snjöllu Islands- og
Islendingaljóð hans. Hann er og maður fasttrúaður „á sumarið
í starfsvöku dýrðlegra drauma“, því að hann veit það vel,
eins og hann segir í kvæði sínu „Draumur“, að:
í draumunum skapast allt dýrðlegt og hátt,
hver djarfmannleg hugsun og lífsins sátt
við andróðra árs og tíða.
Þess vegna eru honum þá einnig langsýnir hugsjóna-
menn, eins og Woodrow Wilson, kærir um aðra fram, sem og
þeir af íslenzkum stofni, er átt hafa sér einhverja göfuga
hugsjón, unnið henni, og reynst í starfi sínu trúir sjálfum sér,
ætt sinni og erfðum.
Einar Páll Jónsson hefir hyllt hinn ágæta Islandsvin, dr.
Watson Kirkconnell háskólaforseta, í skörulegu kvæði, er
hann nefnir „Varðmenn tungunnar“. Sjálfur hefir Einar Páll
um fjögurra áratuga skeið staðið ótrauður í fremstu víglínu
á verði um íslenzka tungu og menningarerfðir hér vestan hafs.
Fyrir það ómælda vökumannsstarf hans vil ég nú sér-
staklega þakka honum á 75 ára afmæli hans; og um leið og
ég óska honum langlífis og blessunar um ókomin ár, sný ég
upp á hann orðum sjálfs hans um íslandsvininn þjóðholla:
Þeim sé greidd, er vaka á verði,
verkalaun í dag!
—RICHARD BECK
Fréftabréf fró ríkisútvarpi íslands
Framhald af bls. 1
fjórfaldazt miðað við sama
tímabil á síðasta ári.
☆
Síðastliðinn mánudag hófst
í París fundur þingmanna frá
Atlantshafsríkjunum 15 og
stóð hann fram til föstudags.
Fund þennan sóttu þrír ís-
lenzkir þingmenn, þeir Jó-
hann Hafstein bankastjóri,
Björn Fr. Björnsson sýslu-
maður og Guðmundur 1. Guð-
mundsson sýslumaður. Á
fundi þessum var lögð áherzla
á að kynna þingmönnum At-
lantshafsríkjanna alla starf-
semi Atlantshafsbandalagsins
og gera þeim grein fyrir ýms-
um vandamálum í starfsemi
þess, stjórnmálalegum, efna-
hagslegum og hernaðarlegum.
Jafnframt voru haldnir um-
ræðufundir þingmanna og þar
fjallað um nánara samstarf
milli þjóðþinga og þingmanna
Atlantshaf sr ík j anna.
☆
Fulltrúaráðsfundur Lands-
sambands íslenzkra útvegs-
manna hófst í Reykjavík kíð-
astliðinn fimmtudag og flutti
þá framkvæmdastjóri L.Í.Ú.,
Sigurður H. Egilsson, skýrslu
stjórnarinnar. Gat hann þess
meðal annars, að síðastliðið ár
hafi orðið óhagstætt fyrir
bátaflotann þrátt fyrir góða
vetrarvertíð vegna þess að
síldveiðar fyrir Norðurlandi
brugðust og taprekstur hefði
aukizt á síldveiðum með rek-
netum við Suðvesturland.
Einnig taldi hann að útkoma
útgerðarmannsins á síðustu
vetrarvertíð við Faxaflóa hafi
orðið lakari en árið áður
þrátt fyrir aukið heildarmagn.
Framkvæmdastjórinn gat
þess, að stjórn L.Í.Ú. teldi
ekki möguleika á því að bát-
arnir stunduðu veiðar með
reknetum við Suðvesturland
í ár að óbreyttum aðstæðum
vegna hins mikla tapreksturs
þar eð meðaltalshalli báta, er
stundað hafa þessar veiðar
hafi numið 50 til 60 þúsund
krónum á bát yfir veiðitíma-
bilið að dómi Landssambands
íslenzkra útvegsmanna og
Fiskifélags íslands. Fram-
kvæmdastjórinn taldi að nú
væru fyrir hendi sölumögu-
leikar fyrir saltaða og frysta
Suðurlandssíld, sem gætu
gefið um 50 milljónir króna í
erlendum gjaldeyri. Kosin var
nefnd til þess að ræða við
ríkisstjórnina og var fundi
haldið áfram í gær.
Hvalveiðarnar frá hval-
veiðistöðinni í Hvalfirði hafa
gengið ágætlega og höfðu um
miðja viku veiðzt 199 hvalir,
en 145 á sama tíma í fyrra.
Út hafa verið fluttar um 1000
lestir af hvallýsi og 600 lestir
af kjöti, en eftirspurn eftir
hvalkjöti á innanlandsmark-
aði er allmikil.
☆
í byrjun maímánaðar hélt
frá Reykjavík leiðangur til
Norðaustur-Grænlands á veg-
um Náttúrugripasafnsins til
þess að safna sýnishornum af
dýralífi og gróðri þar. Leið-
angursstjóri var Dr. Finnur
Guðmundsson, forstöðumaður
dýrafræðideildar Náttúru-
gripasafnsins, en með honum
voru Kristján, Geirmundsson
á Akureyri og Hálfdán Björns
son frá Kvískerjum í Öræf-
um. Leiðangursmenn komu
til Reykjavíkur aðfaranótt
fimmtudags frá Meistara-
vík, en þar dvöldust þeir
allan tímann og nutu þar
fyrirgreiðslu námafélagsins
danska. Þetta er fyrsti vís-
indaleiðangurinn, sem farinn
er frá íslandi til annara landa
og telur Dr. Finnur þörf á að
farnir verði fleiri slíkir leið-
angrar til nágrannalandanna.
Leiðangursrríenn komu með
fjölmörg sýnishorn með sér,
bæði af dýralífi og jurta. Tel-
ur Dr. Finnur Guðmundsson,
að árangurinn af leiðangrin-
um megi heita góður, en það
sem olli leiðangursmönnum
mestum erfiðleikum við rann-
sóknirnar var mjög þung og
erfið færð á rannsókna-
svæðinu.
☆
Togarinn Valafell var tek-
inn að ólöglegum veiðum
innan fiskveiðitakmarkanna
síðastliðið mánudagskvöld
austur af Hraunhafnartanga.
Farið var með togarann til
Akureyrar og þar dæmt í máli
skipstjórans. Var hann dæmd-
ur í 74 þúsund króna sekt til
Landhelgissjóðs og afli og
veiðarfæri gerð upptæk. Skip-
stjórinn áfrýjaði dóminum.
☆
Vörusýningum Tékkósló-
vakíu og Ráðstjórnarríkjanna,
sem haldnar voru í Reykjavík
á vegum Kaupstefnunnar h.f.
lauk síðastliðið sunnudags-
kvöld og höfðu sýningar þess-
ar þá staðið í tvær vikur. —
Alls voru sýningargestir 24
þúsund að tölu.
☆
Menntamálaráðuneytið hef-
ir auglýst laust til umsóknar
embætti prófessors í lyflækn-
insfræði við Háskóla íslands
og skal prófessorinn jafn-
framt vera yfirlæknir lyf-
læknisdeildar Landsspítalans.
Umsóknarfrestur er til 1-
september næstkomandi.
☆
Fremur dauft er nú yfir at-
vinnulífi Vestmannaeyinga,
enda hafa verið stöðugar
ógæftir þar að undanförnu.
Vestmannaeyjabændur eiga
mikil hey úti, sem liggj3
undir skemmdum og svipaða
sögu er að segja af heyskapn-
um víðast hvar Suðvestan-
lands vegna hinna stöðugu
votviðra að undanförnu.
☆
Á þessu sumri eru liðin 40
ár frá því að norska sjó-
mannaheimilið á Siglufirði
tók til starfa og verður þessa
afmælis minnzt með afmælis-
samkomu í sjómannaheimil-
inu í dag. Það er norska innan
lands-sjómannatrúboðið, sem
starfrækir þetta sjómanna-
heimili og nú hefir sambandið
fest kaup á húsi á Seyðisfirði
fyrir annað norskt sjómanna-
heimili, sem þegar er tekið til
starfa, en það verður vígt
næstkomandi sunnudag að
viðstöddum sendiherra Norð-
manna á íslandi, T. Andersen-
Rysst og O. Dahl-Goli, fram-
kvæmdastjóra norska sjó-
mannatrúboðsins, sem stadd-
ur er hér á landi um þessar
mundir.
☆
í gær var haldið hátíðlegt a
Selfossi 25 ára afmæli Mjólk-
urbús Flóamanna. Starfsemi
Framhald á bls. 5