Lögberg - 25.08.1955, Blaðsíða 1

ANYTIME — ANYWHERE
CALL
_Transit - Sargent
Silverline Taxi
5 Telephone Lines
20-4845
ANYTIME — ANYWHERE
CALL
Transit - Sargent
Silverline Taxi
5 Telephone Lines
20-4845
68. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 25. ÁGÚST 1955
NÚMER 34
Mikilhæfur brautryðjandi
safnast til feðra sinna
1 77 ít ./?rr
Einn eftir annan hverfa
Jón J. Bítdfell
þeir af sjónarsviðinu braut-
ryðjendurnir af íslenzkum
stofni, er síðastliðna hálfa
öld, og jafnvel meira en það,
svipmerktu íslenzk mann-
félagsmál í þessari álfu og
hófu nafn landnámsins til
vegs og virðingar; við minn-
ingu slíkra manna og slíkra
kvenna stöndum við, sem enn
erum ofar moldu í ævarandi
þakkarskuld, og á þeim
grundvelli, sem þeir lögðu,
hvíla nú þær stofnanir, sem
okkur er ant um, að haldist
við í lengstu lög okkur sjálf-
um og niðjum okkar til sæmd-
ar og blessunar; enn bíða
fögur verkefni nýs landnáms
framundan, því á þessari jörð
iýkur lífið aldrei landnámi
sínu.
Fáir menn hafa ábærilegar
komið við sögu okkar Vestur-
Islendinga en Jón J. Bíldfell,
er lézt á Almenna sjúkrahús-
mu hér í borginni á miðviku-
dagsmorguninn hinn 17. yfir-
standandi mánaðar, fjölhæfur
gáfumaður, gæddur styrkri
ketjulund og sjaldgæfu vilja-
þreki; maður með ákveðnar
lífsskoðanir, sem aldrei var
eitt í dag og annað á morgun;
um langan aldur stóð hann í
fremstu víglínu á vettvangi
islenzkra mannfélagssamtaka
hér um slóðir og hlífði sér
iítt; stundum virtist mér hann
um of óvæginn í vopnavið-
skiptum, þótt vera megi að til
Þess hafi legið gildari rök en
eg í fyrstu áttaði mig á, með
því að hann hafði marga hildi
háð, og það eigi að ástæðu-
iuusu, áður en fundum okkar
fyrst bar saman.
Jón J. Bíldfeli var fæddur
a Bíldsfelli í Grafningi í Ár-
Uessýslu 1. maí 1870. Að hon-
um stóðu traustar bænda-
^ettir. Þar höfðu forfeður
hans búið, gert garðinn fræg-
an og þar bjó síðast faðir
^uns, Jón ögmundsson hrepp-
shjóri, mikilhæfur maður og
héraðshöfðingi; kona Jóns
'Ögrnundssonar, móðir Jóns J.
Bíldfells, var Þjóðbjörg Ingi-
mundardóttir frá Króki í
^rafningi, Gíslasonar bónda
þur. Jón ólst upp hjá foreldr-
Um sínum á Bíldsfelli, en
nnsti móður sína, er hann var
fhntán ára, en þremur árum
síðar brá faðir hans búi og
fluttist til Canada ásamt
hörnum sínum, fjórum son-
Um 0g tveim dætrum; íyrsta
verkefni Jóns yngra, er vest-
Ur kom var vitaskuld það, að
leita sér atvinnu þó úr mörgu
væri þá ekki að velja; skógar-
högg og járnbrautalagningar
voru þá þær atvinnulindir, er
helzt stóðu til boða; þá at-
vinnu stundaði Jón í þrjú ár
við góðum árangri.
Jóni var snemma í blóð
borin þrá til menta; hann
stundaði um skeið nám við
verzlunarskóla í Winnipeg, en
næstu þrjá vetur þar á eftir
gaf hann sig að miðskólanámi,
en vann að skólakenslu á
sumrin; en hugur hans stefndi
þá mjög að því, að afla sér fjár
og frama og þess vegna varð
það, að hann tókst á hendur
hina miklu æfintýraför sína
til Klondyke í leit að gulli;
var slíkt ferðalag ekki heigl-
um hent, því við margháttaða
erfiðleika var oft að 'etja;
hann sótti námugröftinn af
því kappi, sem jafnan auð-
kendi æviferil hans; áður en
langt um leið, náði Jón eign-
arhaldi á tveimur námum, er
hann seldi með álitlegum
hagnaði. Er til Winnipeg kom
úr hinni miklu svaðilför,
tókst Jón á hendur fasteigna-
sölu og fésýslu í stórum stíl,
er hann rak í mörg ár með
hinni mestu elju.
Vinur Jóns, Stefán Björns-
son, er til margra ára hafði
með höndum ritstjórn Lög-
bergs, en síðar hvarf til ís-
lands og gerðist prestur og
prófastur á Hólmum í Reyðar-
firði, kemst meðal annars svo
að orði í tímaritinu Óðni 1913
í ritgerð um Jón J. Bíldfell:
„Jón Bíldfell hefir af eigin
rammleik rutt sér braut til
N
auðlegðar, vegs og virðingar,
svo að hann stendur í fremstu
fylkingarröð vestur-íslenzkra
leikmanna. Má af því gerla
sjá, að mikið er í hann
spunnið.
Hann er ágætum hæfileik-
um búinn, manna einlægastur
og öruggastur í hverju máli,
sem hann ljær fylgi sitt á
annað borð; framsýnn og á-
hugasamur um alt, er hann
snehtir við; hann er alls stað-
ar heill, en aldrei hálfur.
Sýnir hann í því þrek sitt,
sannan metnað og stefnu-
festu, en það eru einhver
fegurstu einkenni íslenzkrar
karlmannslundar.“
Þetta er fagur vitnisburður
og hollur til eftirbreytni, ekki
sízt er hann kemur frá jafn
glöggum og grandvörum
manni sem Stefán prófastur
var.
Klondyke-förin var ekki
eina æfintýraförin, er Jón
tókst á hendur á sinni löngu
og litbrigðaríku ævi; sjötugur
að aldri leggur hann leið sína
norður til Baffins-eyjar og
Grænlands á vegum sam-
bandsstjórnar og Hudson’s
Bay verzlunarinnar í því
augnamiði að kenna Eski-
móunum að hreinsa og hag-
nýta sér æðardún; það krefst
annars og meira en algengs
áræðis, að leggja upp í slíkan
leiðangur til fjarri Furðu-
stranda, en úr honum kom
Jón heim aftur heill á húfi
og maður at fróðari. —
Þau voru ekki mörg mann-
félagsmálin okkar á meðal,
sem Jón Bíldfell var ekki
viðriðinn á einn eða annan
hátt; hann tók svo að segja
til æviloka öflugan þátt í
starfsemi Hins evangeliska-
lúterska kirkjufélags íslend-
inga í Vesturheimi, og var frá
komu sinni til Winnipeg ötull
starfsmaður Fyrsta lúterska
safnaðar og sat mörg ár á
kirkjuþingum fyrir hönd
safnaðar síns; hann unni hug-
ástum íslenzkri tungu og ís-
lenzkri menningu; hann var
einn af stofnendum Þjóð-
ræknisfélagsins og var kjör-
inn forseti þess á árunum
1931—1933 og enn á ný
1934—1946. Hann vann af
ráði og dáð að velfarnaði
Jóns Bjarnasonarskóla og
skipaði forsæti í skólanefnd.
Jón J. Bíldfell átti mikinn
og giftudrjúgan þátt í stofn-
un Eimskipafélags íslands og
sat stofnfund þess í Reykja-
vík fyrir hönd vestur-
íslenzkra hluthafa 17. febrúar
1914. Hann átti þar að ýmsu
leyti erfitt aðstöðu, svo sem
sjá má af tuttugu og fimm
ára afmælisriti Eimskipafé-
lagsins, en. í meginatriðum,
svo sem þar segir frá, kom
hann í framkvæmd flestum
þeim breytingartillögum, er
Vestur-íslendingar fóru fram
á og trygði þeim að öllu
jafnrétti við hluthafa heima-
þjóðarinnar; hann átti um
hríð sæti í framkvæmdar-
nefnd Eimskipafélagsins, og
var boðinn til íslands ásamt
þeim Árna Eggertssyni og As-
mundi P. Jóhannsyni ásamt
frú sinni, þó hann ástæðna
vegna, gæti því ekki við
komið, að^heimsækja ættjörð-
ina, sem hann unni; og víst
er um það, að í heimsókn
sinni til íslands 17. febrúar
1914 vann Jón J. Bíldfell eftir-
minnilegan sigur.
Jón J. Bíldfell var ritstjóri
Lögbergs frá 1917 til 1927.
Þegar hann kom að blaðinu
var honum afhendis að rita á
íslenzka tungu, að minsta
kosti fanst mér það; honum
var af skiljanlegum ástæðum
enskan tamari; en með lestri
úrvals íslenzkra bóka og með
fágætri sjálfsþjálfun, fór svo,
að eftir hann liggja margar
ágætar ritgerðir í Lögbergi,
svo og í Tímariti Þjóðræknis-
félagsins og eins í blöðum á
íslandi; það væri ósatt ef ég
segði ekki frá þessu eins og
það er, en um slíkt vildi ég
síður vera fundinn sekur.
Við Jón J. Bíldfell áttum
tíu ára samstarf við Lögberg;
hann sem aðalritstjóri og
framkvæmdarstjóri The Col-
umbia Press Limited og ég
sem aðstoðarritstjóri hans;
það má vel þykja ótrúlegt, en
engu að síður er það dagsatt,
að á þessum langa samstarfs-
tíma, minnist ég ekki þess að
okkur yrði sundurorða, þó
okkur greindi stundum á,
fremur um leiðir en markmið;
í stjórnmálum þessa lands
áttum við alveg samleið; við
vorum á eitt sáttir um það,
að 1 Liberalstefnunni, jafn-
vægisstefnunni í stjórnmál-
um þessa lands, lægi fram-
tíðarheill hinnar canadisku
þjóðar, og víst er um það, að
hvorki í ritgerðum né á ræðu-
palli dró Jón sig í hlé henni
til fylgisöflunar og varnar.
Jón var vel máli farinn og
varð stundum mælskur ef í
honum kviknaði.
Jóni féllu margs konar
mannvirðingar í skaut; hann
var kjörinn heiðursfélagi í
framkvæmdarnefnd Liberal-
flokksins í Manitoba, heiðurs-
félagi Þjóðræknisfélagsins og
árið 1939 sæmdi ríkisstjórn
Islands hann Stórriddara-
krossi hinnar íslenzku fálka-
orðu í viðurkenningarskyni
fyrir fjölþætta starfsemi hans
í þágu íslenzkra menningar-
mála.
Hinn 7. apríl árið 1903
kvæntist Jón og gekk að eiga
Soffíu Þorsteinsdóttur frá
Brú á Jökuldal, gáfaða ágætis
konu, er reyndist manni sín-
um hinn dyggasti förunautur,
unz honum seig hinzti blund-
ur á brá; hún lifir mann sinn
ásamt þremur úrvalsbörnum,
er öll voru sett til æðri menta,
en þau eru Hrefna, Mrs. J. E.
McRae, Winnipeg; Sylvia,
Mrs. H. T. Hough, Windsor,
Ontario, og Jón Aðalsteinn,
læknir í Lachine, Quebec.
Barnabörnin eru sjö að tölu.
Jón J. Bíldfell var gæfu-
maður í þess orðs sönnustu
Framhald á bls. 4