Lögberg - 22.09.1955, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 22. S^PTEMBER 1955
5
AHLG/IHAL
LVCNNA
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
Kaflar úr íslendingasögu Jónasor Jónssonar
(NIÐURLAG)
Ég hefi valið þá kafla úr
sögunni, sem snerta konur
sérstaklega, þótt þeir séu
e. t. v. ekki þeir beztu í bók-
inni. Þeir sem hafa hug á að
kynna sér listaverk í aagn-
ritun ættu ekki að láta hjá
-líða að útvega sér þetta átt-
unda bindi íslendingasög-
unnar. —
Jónas Jónsson leiðir glögg-
lega í ljós hve þýðingarmik-
inn þátt skáldin áttu í frelsis-
niáli íslendinga. Og hann
bregður líka upp myndum af
því hve ljóð þeirra hafa ör-
lagaríkar afleiðingar fyrir þá
einstaklinga, er þau yrkja
um, því orð skáldsins eru
máttug og fleyg. Eins og hann
kemst svo vel að orði um Pál
Ólafsson: „Hann orti vísur og
kvæði af innri þörf, þegar
andinn kom yfir hann, og
síðan hóf þessi skáldskapur
sjálfstætt ferðalag um alt
landið. Páll. Ólafsson þurfti
ekki blöð, tímarit eða kvæða-
baekur til að bera ljóðmæli
sín um landið. Allt sem hann
hefir bezt ort var kunnugt svo
að segja hverju mannsbarni á
fslandi, löngu áður en ljóða-
bók hans kom fyrir almenn-
mgssjónir.“ Sama má segja
um fleiri skáld; þau varpa
Ijóma á nöfn þeirra manna,
sem þau dá, en hins vegar
geta þau líka ,ef þau láta sér
það sæma, sveipað dimmum
skugga um aldir fram um
uöfn þeirra manna, er þeim
verður í nöp við. Það er vandi
að fara með þessa dýrmætu
gjöf, skáldgáfuna, og mörgum
hefir orðið hált á því að
styggja skáldin.
Ég minnist þess þegar ég
Var barn, að móðuramma
mín var einu sinni sem oftar
að segja mér frá Kristjáni
skáldi Jónssyni. Hún hafði
verið honum samtíða, fékk
miklar mætur á honum og
kunni meginið af ljóðum hans.
Hún fór nú með nokkur kvæði
hans, þar á meðal Bálför
gamals unnustubréfs. Ég man
enn hve augu hennar brunnu
af reiði, þegar hún fór með
þessar hendingar:
Töfrasmíði svikafullrar sálar
Se ég glöggt að verið hefir þú.
Gg ég, hrifnæmur stelpu-
krakki varð einnig reið og
fákk ósjálfrátt skömm á þess-
ari stúlku, sem hafði svikið
hið mikla skáld. Vitanlega var
mér ekki kunnugt um aðstæð-
Ur í þessu ástamáli, né hver
°rsökin var til þess að stúlk-
an fann sig nauðbeygða til að
rjúfa heit sín. En skáldið
felldi dóminn, sem var tekinn
trúanlegur, og hún gat ekki
umflúið hann, þaðan í frá.
Frá öðru slíku tilfelli skýrir
söguritarinn 1 kaflanum um
Steingrím Thorsteinsson:
„Steingrímur kynntist glæsi
legri Reykjavíkurstúlku af
góðum ættum, tveim árum
yngri en hann. Hún hafði til
að bera marga þá eiginleika,
sem hrífa hugi karlmanna, en
var þó léttúðug og hverful í
lund. Hún brá tryggðum við
Steingrím. Þá orti hann vegna
hennar tvö kvæði, sem eru
einstök í íslenzkum bók-
menntum, djúpir kveinstafir,
miskunnarlaus áfellisdómur
og máttug áhrínsorð:
Á sætastri blómrós er sárust
þyrniflís,
og snákurinn sér leynir í
fríðleiksparadís.
Þitt gull verður aska, þín
gæfa moldarryk,
í grát snýst þín léttúð, í slys
þín eiða svik.
Hann spáir hinni ótryggu
ástmey hörmulegum enda-
lyktum: (Fyrr og nú).
Hríðin kalda, döggin lofts
mun lauga
leiði þitt en ekkert mannlegt
tár.
Spásögn skáldsins rættist.
Glæsikona æskudaga hans
varð lánlaus, andaðist í hárri
elli; yfirgefin og ógrátin af
öllum.“ —
Tryggðarof í ástamálum eru
að vísu hörmuleg afbrot,
hvort sem er um trúlofaðar
eða giftar persónur að ræða,
en þau eru þó mjög algeng,
og fullnægjandi orsakir geta
stundum legið til þess að
hlutaðeigendur verða frá-
hverfir hvor öðrum. Þessar
tvær konur hlutu ægilega
refsingu fyrir að verða afhuga
unnustum sínum. Þessi refs-
ing sýrði líf þeirra alt og kast-
aði skugga á nöfn þeirra fram
í aldir. Þær guldu þess að
annars vegar voru skáld, er
svöluðu heipt sinni til þeirra
í mögnuðum og fleygum
ljóðum; gegn þeim voru þær
varnarlausar. — Forfeður
okkar töldu það níðingsverk
að vega að vopnlausum
mönnum. —
Flestir kannast við ástar-
sögu Jónasar Hallgrímssonar,
en fáir kunna að segja hana
eins vel og Jónas Jónsson:
„Þegar Jónas Hallgrímsson
átti eftir einn vetur 1 Bessa-
staðaskóla, bauðst honum að
loknu vetrarnámi góð sam-
fylgd norður yfir fjöllin með
Gunnari Gunnarssyni, presti
í Laufási.
Séra Gunnar var ókvong-
aður, en hafði átt dóttur,
Þóru ,að nafni, með myndar-
legri stúlku í Reykjavík og
komið barninu í gott fóstur.
Þegar hér var komið sögu, var
Þóra 16 vetra, nálega fullvax-
in fríðleikskona, gáfuleg og
kurteis 1 framgöngu. Jónas
var fullþroska maður, rúm-
lega tvítugur og búinn mörg-
um þeim eiginleikum, sem eru
konum að skapi. Þóra var al-
gerlega óvön landferðum, en
norðurleiðin torsótt og marg-
ar ár yfir að fara í vorleys-
ingunum. Jónas var hins
vegar þaulkunnugur leiðinni,
æfður ferðamaður og ágæt-
lega sundfær. Þóra gat tæp-
lega fengið heppilegri eða
skemmtilegri samferðamann
norður yfir óbyggðirnar. Er
skemmst frá því að segja, að
á nokkurra daga samfylgd
yfir fjöll og dali felldu þau
Jónas og Þóra hugi saman
með svo miklum innileik og
festu, að minningin um þessa
æskudaga hafði áhrif á örlög
beggja meðan ævin entist.
Þegar leiðir skildust á Steins-
stöðum, bað Jónas föður Þóru
um hönd hennar, en hann tók
málinu seinlega, kvað þau
bæði ung og óráðin og erfitt
að segja fyrirfram, hvað þeim
kynni að henta bezt í ásta-
málum. Jónas bar harm sinn
Dánarfregn
Látinn í Deer Lodge
Hospital í Winnipeg þann 10.
sept. Mr. Arthur Hibbert,
landnámsmaður og um langt
skeið bóndi í Sylvan, í grend
við Víðir, Man., 83 ára að
aldri. Hann var fæddur í
Manchester á Englandi; kom
ungur til þessa lands, nam
land og bjó um hríð í íslend-
ingabygðinni við Morden,
Man. Hann kvæntist Gróu
Helgu Lindal. Hann nam land
í Sylvon 1912. Konu sína
misti hann 1924. Börn þeirra
á lífi eru: —•
James, búsettur í Winnipeg,
kvæntur Noru Malthouse;
Henry, bóndi í Sylvon, kvænt-
ur Sigríði Finnson; Harold,
bóndi í Sylvon, kvæntur
Thorunni Helgason; Emma,
gift Halldóri Finnson, Víðir;
Thorsteinn, Winnipeg, kvænt-
ur Joan Hodge. — Tveir synir
eru dánir: Gustav, látinn sjö
ára að aldri, og Arthur, er dó
í síðara heimsstríðinu 1944. —
Níu barnabörn eru á lífi. —
Einnig þrír bræður hins látna,
búsettir í Englandi.
Mr. Hibert var þróttmikill
dugnaðarmaður, og mætti
með karnmannshug breytileg-
um örlögum lífsins. Um 3 ár
þjónaði hann í hinu fyrra
heimsstríði. Hann var lífs-
tíðarmeðlimur 1 Masonic
reglunni, Lisgar Lodge No. 2.
Útförin var gerð 14. sept.
frá Vidir Hall, en jarðsett í
Sylvon-grafreit.
S. Ólafsson
í hljóði, en orti eftir heim-
komu sína á Steinsstöðum
eitt hið fegursta og göfugasta
ástarljóð, sem til er á íslenzku.
Sennilega hefur hann sent
Þóru kvæðið, því þau höfðu
bréfaskipti í nokkur missiri
að óvilja Gunnars prests í
Laufási. Jónas hafði miklar
mætur á þessu kvæði, en birti
það ekki fyrr en mörgum
árum síðar í Fjölni. Hann
breytti heiti þess þrem sinn-
um. Fyrst nefndi hann kvæð-
ið „Ástin mín,“ þá „Gömul
saga“ og að síðustu „Ferða-
lok.“ Nokkru síðar mótaði
Jónas einu myndina, sem til
er af Þóru:
Mín er meyjan væna
mittisgrönn og fótnett,
bjarteyg, brjóstafögur,
beinvaxin, sviphrein;
hvít er hönd á snótu,
himinbros á kinnum,
falla lausir um ljósan
lokkar háls inn frjálsa.
Enn leið nokkur stund.
Jónas lauk stúdentsprófi 1829
og vann í nokkur misseri við
skrifstofustörf í Reykjavík,
en bjó sig undir langt nám er-
lendis. Honum var ljóst, að
eins og öll aðstaðan var, höfðu
orðið „ferðalok“ með honum
og Þóru, er þau skildu á
Steinsstöðum. Þóra mundi
aldrei verða eiginkona, held-
ur kvenhugsjón hans í minn-
ingu og ljóðum. Síðan yrkir
hann til hennar kvæðið
„Söknuður.“ Fegurð náttúr-
unnar og mannlífsins mun
ætíð minna á Þóru, ekki sízt
fagrar, sólbjartar konur. En
sjálfur gengur hann einn og
óstuddur að þeim dimmu
dyrum og þráir hana eina.
Sex árum eftir að Þóra kom
að Laufási lét hún .undan
þrábeiðni vandamanna sinna
og giftist ekkjumanni, Hall-
dóri Bjarnasyni, er lengi var
prestur á Sauðanesi.--------
Þóra bar æskuharm sinn í
hljóði líkt og Helga á Borg,
sem rakti í sundur sér til
hugarhægðar skikkjuna góðu
frá Gunnlaugi ormstungu.
Þegar ljóðmæli Jónasar komu
út eftir andlát hans, sá Þóra
fyrst bókina á mannamóti og
varð mikið um, því þar voru
ljóðin um skammvinnt ásta-
líf hennar og skáldsins og um
endanlegan skilnað þeirra og
ferðalok. Varð Þóra þá snort-
in geðshræringu og hvarf
sem skjótast heim til að búa
ein að minnirtgum sínum.
Liðu svo langir tímar. Þóra
varð gömul kona og líísþreytt.
En á borði við hvílu sína
hafði hún jafnan tvær bækur:
ritninguna og ljóðmæli
Jónasar Hallgrímssonar.“
Jane Ashley segir:
/#Einungis MAZOLA gerir
kartöflur steikfar á franska vísu
óviðjafnanlega Ijúffengar."
Reynið Jane Ashleys forskrift á
FRANSK-STEIKTUM KARTÖFLUM
6 meðalstórar kartöflur
1 pottur MAZOLA Saladolía.
rtvoið og flysjitS kartöflurnar; skerið þær langsendis
i renglur % þuml. á. þykt.
GegnbleytiÖ í köldu, söltu vatni 30 mínútur.
Hitið MAZOLA Salad olíu I 3ja potta katli í 375° P.
eöa þar til 1 þumlungs brauösnúöur brúnast á 30—40
sekúndum.
Þurkiö kartöflurnar til hlítar meÖ þurku.
LátiÖ kartöflurnar i steikára-geymir (offyllið ekki
geymirinn).
Steikið kartöflurnar þar til þær eru mjúkar og
guibrúnar — I hér um bil 14 mínútur.
Þerrið á rakþerrandi pappir.
Geymið 1 vörum stað þar til allar
kartöflurna reru steiktar.
Stráið á salti áöur en neytt er.
Neytið undir eins.
Gefur máltíð 4.
Fyrir Saland og sleikingu
og bökun
notið ávalt
Fsest í matvörubúðnm í 16, 32 og 128 únza konnum.
FltíTT: Pleiri forskriftir fáanlegar á frönsku eða ensku •—•
tiltakið hvort heldur. Skrifið: —
JANE ASHIjEY, Dept. F. Home Servioe,
Tlie t'anada Starcb ('ompnny Lhl., P.O. Box 120, MONTREAL