Lögberg - 19.04.1956, Side 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDABINN 19. APRÍL 1956
Lögberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrif ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is published by The Columbia Press Limited,
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers Limited
Authorized as Second Class Mail, Post Ofíice Department, Ottawa
PHONE 74-3411
Kirkjuritið
Lögbergi hefir nú borizt í hendur Kirkjuritið, 22. ár —
1956 — 2 hefti, og er það venju samkvæmt fjölbreytt að efni
og um alt hið læsilegasta; ritstjórar eru Ásmundur Guð-
mundsson biskup og séra Gunnar Árnason frá Skútustöðum;
ritið hefst að þessu sinni með undurfögrum sálmi eftir
Sverri Haraldsson undir laginu „Þann signaða dag vér sjáum
enn“, og ritgerð, „Boðskapur kirkjunnar" eftir Ásmund
biskup, sem er hvorttveggja í senn kröftug og glæsilega
samin.
Þá flytur ritið eftirfarandi viðtal við séra Robert Jack,
fyrrum prest í Nýja-lslandi, en undir því standa stafirnir
G. Á. Lögberg telur víst að mörgum vestur hér leiki hugur á
að kynnast ummælum séra Roberts, og af þeirri ástæðu verða
þau birt hér í heild:
„Séra Robert Jack situr hjá mér sællegur og hress í
bragði, og hann svarar ýmsum spurningum mínum. Fyrst
um prestsskap hans vestan hafs. Hann þjónaði í rúm tvö ár
Árborgar- og Riverton-söfnuðum, en í hvorum um sig eru
sveitaþorp með um 1000 íbúa og svo sveitasöfnuðir. (Víðir,
Geysir, Framnes og Hnausar). Þarna búa aðallega íslendingar,
Pólverjar og Ukraníumenn, auk nokkurra af enskum ættum.
Landið er marflatt og vel ræktað, efnahagur dágóður, mjög
sólríkt. Staðviðri að vetrinum. Jafnaðarlega messað tvisvar
á hverjum sunnudegi að vetrinum, en þrisvar að sumrinu.
Þótt vegirnir séu vondir, jafnvel á íslenzkan mælikvarða,
sums staðar, er samt venjulega hægt að komast á bíl hvert,
sem maður vill. Um 30 km. voru milli kirkna að meðaltali.
Kirkjusókn var prýðileg. Allt að 80 af hundraði sækja kirkju
að jafnaði. Séra Robert messaði alltaf á ensku, þegar frá leið,
enda fáir, sem skilja vel íslenzku, nema gamalt fólk. Hann
gifti aðeins ein hjón á íslenzku, en jarðaði oft á báðum
málum, ensku og íslenzku.
Þetta kveður hann áðallega skilja prestsstarfið þar og
hér: Prestarnir taka miklu meiri þátt í daglegu lífi safnað-
anna fyrir vestan. Sjálfsagðir á hverri samkomu, framámenn
í flestum félagsmálum. Algengast, að þeir séu önnum kafnir
við prestsstörf og samkomuhald flesta daga. Húsvitjanir
tíðkast ekki, en prestum er gert viðvart og þeir beðnir að
heimsækja gamalt fólk og sjúka. Þeir hafa hönd í bagga
með sunnudagaskólahaldi, en fermingarundirbúningur er
svipaður og hér. Þar er líka siður, að prestar skiptist á
messum og heimsækji oft hver annan.
Séra Robert segir mér frá þeirri samkomunni, sem hon-
um er einna minnisstæðust. Hún fór fram í Indíánafylki
norður af Árborg í Manitoba. (Þ. e. Landi andanna). Ætt-
flokkur þessi hafði innfæddan prest, sem tilheyrði ensku
biskupakirkjunni. Árlega greiðir ríkið ákveðin sáttmálsgjöld
til Indíána. Er þá mikil hátíð og fenginn að ræðumaður.
Þarna var séra Robert í fyrra sumar. Miklar tjaldbúðir
stóðu á fögrum velli umkringdar risavöxnum trjám. Fjórir
rauðklæddir lögreglumenn úr riddarasveit Canada sátu hjá
gríðarmiklum peningakassa í opnu tjaldi og greiddu Indíán-
um skattinn, sem komu víðsvegar að, ríðandi, gangandi og
akandi, jafnvel á kajökum eftir ánni. Útborgunin stóð yfir á
annan dag. Síðara kvöldið var allt svæðið uppljómað með
blysum og ljóskerum, og var þá sára Robert beðinn að stíga
upp ú skreyttan pall og flytja ræðu sína. Fyrst var honum
samt fagnað með sálmi, er sunginn var á Cree-máli. (Það er
Indíánatunga). Sagði prestur svo frá Grímsey, og var gerður
góður rómur að máli hans. Á eftir var sunginn sálmur. Svo
hlé. Síðan dansað. Leikið var á harmoniku. Veitingar voru
framreiddar í tjaldi og stóð gleðin fram til morguns.
Þjóðflokkur þessi stendur á fremur lágu menningarstigi,
samt er öll skólavist kostuð af ríkinu. Þar er og spítali með
lækni og sex hjúkrunarkonum. Aðalatvinnuvegir eru land-
búnaður og fiskveiðar.
Fólkið er yfirleitt fremur barnslegt. íslendingar hafa
haft ýmis konar samskipti við Indíána, þykir t. d. gott að
bindast félagi við þá um fiskveiðar á Winnipegvatni. Talsverð
blóðblöndun hefir átt sér stað milli þessara þjóðflokka. Gifti
séra Robert ein slík hjón. Virðist það gefast vel, að íslenzkt
víkingsblóð blandist hetjulund og barnslegri einlægni
Indíána.
Ég spurði séra Robert um kynni hans af prestum vestra.
Hann kvað þau hafa verið hin ánægjulegustu. Taldi hann, að
íslenzkir prestar væru þar yfirleitt í miklum metum, enda
mikilhæfir margir. Séra Valdimar J. Eylands sagði hann að
væri ræðumaður mikill. Hann er nú forseti íslenzka Kirkju-
félagsins og Þjóðræknisfélagsins. Þeir séra Sigurður Ólafs-
son í Selkirk, sem fór vestur 19 ára gamall, séra Rúnólfur
Marteinsson, sem stofnaði marga söfnuði í Nýja-íslandi, og
séra Jóhann Friðriksson, núv. ritari Lútersku kirkjunnar
þarna vestra, hafa allir stutt málstað íslenzkrar kirkju og
þjóðrækni í Kanada. Yngstu íslenzku prestarnir, þeir séra
Bragi Friðriksson og séra Ólafur Skúlason, hafa báðir þegar
aflað sér mikils álits og vinsælda, og er það von manna, að
þeir starfi þar áfram á næstunni.
Þá kom séra Robert með fullt fangið af kveðjum góðra
og gamalla Islendinga, sem hér yrði of langt upp að telja.
Síðast spurði ég séra Robert þessa:
„Hvað olli því, að þú hvarfst svo skjótt aftur til íslands?“
Hann svaraði samstundis: „Eingöngu það, að ég taldi
mér ekki fært að festa rætur í Manitoba. Bæði náttúran og
fólkið dró mig hingað heim. Bergur Hornfjörð, gamall Skaft-
fellingur, heilsaði mér með þessum orðum: „Kanada er mér
allt!“ Ég kvaddi hann hins vegar svona: „Island er mér allt!“
Þetta er fögur játning þessa manns, sem ísland hefir
heillað.
Guð gefi, að honum farnist hér vel“. G. Á.
Norska skáfdið Arnulf Överfand
í sfríði við „iðnvæðingu andans"
Flutti mergjaða ádeilu á
útvarp, sjónvarp, kvik-
myndir og hasarblaða-
útgáíu á fundi Norræna
félagsins í Höfn.
Norska skáldið Arnulf
överland er stundum
kallað „Mark Twain“
Norðurlanda í gamni og
alvöru. Hann er einhver
málsnjallasti maður, sem
nú er uppi með norræn-
um, þjóðum, haldinn spá-
mannlegum krafti og eld-
móði. Hann er ætíð í
krossferð gegn ófrelsi í
einhverri mynd, og öllu,
sem torveldar framsókn
sannrar menningar.
Þannig þrumaði överland
hér á árunum gegn kúgun og
ófrelsi kommúnismans og
kennisetninga hans, er hann
kvað forheimska manninn, nú
hefir hann tekið upp þráðimi
á ný, en nokkuð breyttan. Nú
verða aðrir fyrir barðinu á
honum.
Fundur i Kaupmannahöfn
Nú um miðjan marz fékk
Norræna félagið danska över-
land til að koma til JCaup-
mannahafnar og ávarpa fé-
lagsmenn í Kaupmannahöfn.
Varð þar húsfyllir, Danir og
Norðmenn, og överland í
essinu sínu, herma blaða-
fregnir. Nú stóð krossferðin á
hendur útvarpi, sjónvarpi,
kvikmyndum og ýmis konar
blaðaútgáfu, — ekki gegn
þessum hlutum sjálfum, —
heldur gegn misnotkun þeirra
að áliti skáldsins. Var över-
land í senn hvatur og hvass í
málflutningi, lét brandara
og smellnar samlíkingar
fjúka, gekk fram af sumum,
en tókst samt æ að halda upp
úr orðaflaum og skemmtileg-
heitum því meginatriði, að á
þessu sviði, sem hann nefndi
„iðnvæðingu andans“, er
hætta á ferð fyrir menning-
una og fyrir frjálsa hugsun.
„Bækur drukkna
í bókaflóði . . ."
överland sagði m. a.: — Hin
tæknilega bylting samtímans
hefir vafalaust hrundið áfram
möguleikunum til andlegrar
frjósemi, skapað jarðveg fyrir
menningarlegan gróður meiri
og betri en nokkru sinni fyrr
í sögunni. Samt kem ég ekki
auga á svo mikið sem fyrsta
merki vorgróðurs. 1 gamla
daga áttum við fáar bækur og
lásum þær, nú drukkna bæk-
ur í bókaflóði. Hraðpressan
var að sjálfsögðu mikil fram-
för, en hættan er að við get-
um hvorki hugsað né skrifað
svo ört að við höfum við
vélunum.
I framhaldi af þessu ræddi
Överalnd um dagblaðaútgáf-
una í heild og gagnrýndi hana
á ýmsum sviðum, en var þó
mildari í máli þar, en þegar
hann kom að næsta umræðu-
efni: Útvarpi, sjónvarpi, kvik-
myndum og hasarblöðum.
Hjartasorg útvarpsins
— Útvarp hins talaða orðs
getur svo sem verið gott og
blessað, sagði överland, er er
þó oftar um einskis nýta
hluti. Útvarpið gengur með
eina stóra hjartasorg: Það
þarf að borga fyrir andlega
vinnu. Útvarpið borgar 150
krónur (norskar) fyrir 15
mínútna erindi, sem tekur
höfund viku að semja, og
leikrit greiðir það með 1000
kr., og fær þá líka það, sem
það borgar fyrir: vesælt
leikrit.
Truflar rósemi hugans.
— Það, sem útvarpið sendir
út er festuleysi og truflun á
rósemi hugans. Þegar ég er á
skipi að ferðast, opna hugul-
samar manneskjur fyrir út-
varpið til þess að ég geti kom-
ist hjá því að líta í bók.
Hvergi er frið að fá nema
þegar þegar maður er seztur
framan á kojuna sína og
heldur fingrunum í hlustun-
um. Þá er búið að blása úr
höfðinu á manni. Aðrir lifa
við öfug skilyrði. Þegar
jassmúskin þagnar, verðúr
tómahljóð í hausnum á þeim.
Vitaskuld verður útvarp að
taka tillit til margvíslegra
óska hlustenda, og dagskrá
má ekki vera of þung í vöfum.
Mér dettur heldur ekki í hug
að krefjast þess að hið svo-
kallaða létta efni sé numið
burt úr dagskránni, en hins
vegar verður að taka tilllit til
þess, að meðal margra hlust-
enda er hungur og þorsti í
menningarleg efni.
Hæfileiki slúlknanna
Þá sneri Överland sér að
kvikmyndunum og sagði
m. a., að sem fréttaskýring og
frásögn gæti kvikmyndin
verið hið ágætasta tæki, en
þegar kvikmyndastjórarnir
yrðu alteknir af áhuga fyrir
listinni, þá færi að kárna
gamanið. Þá er ógæfunni
boðið heim. Að vísu eru skáld
og rithöfundar ráðnir til að
skrifa og til að klippa og líma
saman, en ætli kvikmynda-
stjórinn aðstoði ekki til þess
að fá það fram, sem hann
heldur að fólkið vilji sjá:
Söguhetju með skammbyssu
Framhald á bls. 8
"Befel" $180,000.00
Building
Campaign Fund
----1—180
—160
—140
—120
—100
Z
—80
Make your donaiions to the
"Betel" Campaign Fund,
123 Princess Street,
Winnipeg 2.
i