Lögberg - 07.02.1957, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 7. FEBRÚAR 1957
7
Heimspekingurinn Jean-Paul Sartre tekur
afstöðu gegn kommúnistum á ný
Hann hefir daðrað við komm-
únista síðan 1952 en skipti um
skoðun eftir atburðina í Ung-
verjalandi
Atburðirnir í Ungverjalandi
vöktu fjölmarga meðal
franskra menntamanna til
nýrrar umhugsunar um heims
málin og stjórnmálaviðhorfið
í dag. Margir þessara manna
höfðu léð kommúnistum fylgi
sitt í meira eða minna góðri
trú á friðarvilja þeirra og góð'
markmið. Athygli umheimsins
hefir samt aðallega beinzt að
einum þessara manna, heim-
spekingnum og rithöfundinum
Sartre, höfundi existenzial-
ismans, en hann hefir verið
framarlega í „friðarhreyfingu"
kommúnista undanfarin ár.
Vítaskuld er það áberandi
kollstökk þegar Sartre forðar
sér nú svo spögglega frá
kommúnistum og öllu þeirra
athæfi. En samt er það ekkert
nýjabrum á stjórnmálaferli
hans, satt að segja tók hann
svipaðan kollhnís fyrir nokkr-
um árum, þegar hann gekk
fyrst í lið með kommúnistum
— þótt hann stefndi þá í öfuga
átt við það sem nú er.
Sartre er nú liðlega fimm-
tugur að aldri, og síðan í stríðs
lok hefir hann verið einn af
kunnustu og umdeildustu bók-
menntamönnum Frakklands.
Heimspekistefna hans, exist-
enzialisminn, öðlaðist trausta
fylgismenn og hatramma and-
stæðinga, varð jafnvel tízku-
fyrirbrigði um tíma. Hann
stofnaði stórt tímarit, Les
Temps Modernes, sem brátt
varð mjög áberandi og hann
starfaði mikið sem heimspek-
ingur, ritgerða-, leikrita- og
skáldsagnahöfundur. Erlendis
var hann talinn fyrsta tákn
eftirstríðsáranna í menningar-
lífinu og skoðanir hans urðu
til þess að hefja umræður um
andleg mál, sem legið höfðu í
láginni á stríðsárunum. Marg-
ir töldu verk hans tákn dæmi
gerðrar lífsskoðunar eftir-
stríðsáranna, sem taka yrði
tillit til, þótt skoðanir hans
væru í rauninni býsna óþægi-
legar. Verk Sartre voru nú
þýdd á fjölmörg tungumál,
leikrit hans leikin víðs vegar
um heim og kvikmyndir gerð-
ar eftir þeim. Hér á landi hafa
verk hans verið fjutt í útvarp
og í Þjóðleikhúsinu en enn
sem komið er liggur engin
bók hans fyrir í íslenzkri þýð-
ingu. 1
Samkvæmt kenningum
Sartre er enginn guð til. Mað-
urinn er algerlega frjáls og
ber þess vegna einn alla á-
byrgð á gerðum sínum. Það er
því eðlilegt frá þessum sjónar-
hóli séð, að Sartre teldi kom-
múnista erkióvini sína og það
kemur einnig glöggt fram af
heimspekiritum og ýmsum
ritgerðum í fyrstu árgöngum
Les Temps Modernes. Og
sömuleiðis er eitt bezta leikrit
hans, Flekkaðar hendur (1947)
ástríðufullt og áhrifamikið
uppgjör við flokksaga komm-
únistaflokksins.
Þegar þessa var minnzt,
hlaut það að koma mjög á
óvænt, þegar Sartre tók að
daðra við sjálfan erkióvininn,
kommúnistana, árið 1952, þótt
hann hefði að vísu mjakast
hægt og sígandi til vinstri
árin næstu á undan. Á svo-
kölluðu heimsfriðarþingi, sem
haldið var í Vín í desember
1952 skipaði Sartre sér í flokk
með kommúnistum án þess að
setja þeim hin minnstu skil-
yrði, og hann gekk meira að
segja svo langt að hann mót-
mælti sýningu á Flekkuðum
höndum sem fór um sama
Jeyti fram í Parkring Theater
í Vín. Þessi svip hans við sinn
eigin skáldskap urðu enn
greinilegri 'er leikritið
Nekrassoy var frumsýnt í júní
1955. Það er einasta skáldverk-
ið, sem Sartre hefir birt síðan
hann gekk í lið með kommún-
istum og efnislega er það
taumlaus árás á öll málgögn
lýðræðissinna í Frakklandi og
vörn fyrir friðardúfu komm-
únista. — Þetta leikrit leiddi
raunar í ljós, að Sartre hafði
fórnað kommúnistum fleiru
en heimspeki sinni — skáldlist
hans var líka í veði. —Leik-
ritið var lítilfjörlegur farsi,
sömu tegundar og þeir, sem
leikhúsin í Moskvu hafa leikið
árum saman. Hreint áróðurs-
verk, sem var höfundi sínum
ósamboðið eins og mörg önn-
ur verk er höfundar sem
fylgja kommúnistum að mál-
um hafa áður birt.
Nú hefir Jean-Paul Sartre
breytt um stefnu eeinu sinni
enn. 1 franska vikublaðinu
I’Express gerir hann grein
fyrir þeim ályktunum, sem
hann kveðst hljóta að draga
af atburðunum í. Ungverja-
landi. Ef marka má orð heim-
spekingsins, er þetta síðasta
kollstökkið, sem hann tekur á
ævinni:
„Ég fordæmi kommúnism-
ann, ógnarstjórn hans og ótrú-
lega heimsku".
En maður getur ekki lesið
þessi skrif eftir einn af gáfuð-
ustu mönnum álfunnar, án
þess að maður sjái hversu dýr-
keypt þessi sinnaskipti hans
hafa orðið — dýrkeypt fyrir
aðra.
—TÍMINN, 30. des.
Dánarfregn
Marteinn Guðmundsson
Martin var fæddur þ. 2. júní
1873 að Flugu í Breiðdal í
Suður-Múlasýslu. Hann dó á
sjúkrahúsinu í Baldur, Mani-
toba þ. 26. janúar s.l., 83 ára
gamall. »
Foreldrar Marteins h. voru
hjónin Guðmundur Marteins-
son og Kristín Gunnlaugs-
dóttir, bæði frá Flugu í Breið-
dal. Marteinn kom til Canada
með foreldrum sínum, fimm '
ára gamall árið 1878. Þau sett-
ust að í Nýja-lslandi í nánd
við Hnausa. Systkinin voru 11;
fimm eru dáin þau sem syrgja
bróður sinn eru: Helgi, bú-
settur í Winnipeg, Jón í Lang-
ruth, Sigrún, Mrs. Oddleifs-
son í Árborg, Kristborg, Mrs.
McGilliway, Minneapolis,
Minn., og Antóníus í Árnes,
Man.
Þann 18. október 1897 giftist
Marteinn h. eftirlifandi ekkju
sinni Kristbjörgu Jóhannes-
son Gunnlaugssonar og Val-
gerði Finnbogadóttur frá
Flugu í Breiðdal. Þau voru í
nokkur ár í Nýja-íslandi en
fluttu 1903 til Baldur. Þar
vann Marteinn við járnbraut-
arvinnu yfir 40 ár, að fáum
árum undanskildum sem þau
áttu heima í Sperling og
Indian Spring, Man. Þeim
hjónum varð ei barna auðið,
en tóku til fósturs eina dóttur,
Florence, Mrs. Barney Thor-
leifsson. Þau voru henni góðir
foreldrar og hún þeim elsku-
rík dóttir. Það er dásamlegt
hvað hún hefir lagt á sig að
hjúkra fósturforeldrum sín-
uih í veikindum þeirra í fleiri
ár, af ástúð og umhyggju, sem
hún segir þau' verðskulda
fyrir hvað þau hafi verið sér
góð.
Marteinn var ötull og góður
vinnumaður; hann var söng-
elskur, las mikið, og var gest-
risinn og góður heim að
sækja; hann var einnig hinn
bezti nágranni. Hans er sakn-
að úr vinahópnum í Baldur.
Sjálfur valdi hann sálmana
fyrir útföörina og þar á meðal,^
„Ég heyrði Jesú himneskt
orð“:
„Kom, hvíld ég veiti þér,
þitt hjarta er mætt og höfuð
þreytt,
því halla að brjósti mér.
Ég kom til Jesú. Örþyrst önd
þar alla svölun fann;
hjá honum drakk ég lífs af
lind;
mitt líf er sjálfur hann.“
Þetta var hans einlæg bæn
og trúarreynsla. Hann var
bænheyrður. *
Jarðarförin fór fram frá
lútersku kirkjunni í Baldur
þann 28. jaúnar að fjölda fólks
viðstöddu. Sóknarpresturinn
jarðsöng.
Subscription Blank <
COLUMBIA PRESS LTD. 303 Kennedy Street, Winnipeg 2
I enclose $ for Icelandic weekly, Lögberg. subscription t.o the
NAME
ADDRESS City • Zone
Kynnist
bankastjóra yðar .
Það er auðvelt að kynnast
honum — og hann er góður maður
að ráðgast við. Ekki einasta vegna
kunnáttu hans í bankamálum, heldur
engu síður vegna þess að þér megið
treysta honum til að beita
þekkingu sinni í yðar þágu.
Hann veit að bankaþjónustan er
annað og,meira en talning peninga og
bókhald. Hann veit að slík þjónusta
veitir tækifæri til að vinna með
fólki — greiða götu þess með banka-
viðskiptum til að ráða fram úr
vandamálum, glæða vonir þess og
gera skipulagningu auðveldari.
Með þetta fyrir augum hefir hann öðlast
sérþekkingu sína. Að þessu er honum
ljúft að starfa. Þér sannfærist um að
slíkum manni sé gott að kynnast.
LÖGGILTU BANKARNIR ÞJÓNA SAMFÉLAGI YÐAR