Lögberg - 11.07.1957, Blaðsíða 6

6
GUÐRÚN FRA LUNDI:
DALALÍF
Sumarið var sólríkt og grasspretta í góðu
meðallagi. Allt lék í lyndi í dalnum. Anna Frið-
riksdóttir tók þeim stakkaskiptum, að engum
hefði dottið í hug, að annað eins gæti komið fyrir.
Hún dáði son sinn á sama hátt og föður hans áður
fyrr. Nú var hann orðinn lítils virði í hennar
augum. Ef það kom fyrir, að hann væri ekki heima
við máltíðir, fannst henni þó sætið hans svo óvið-
kunnanlega tómlegt og bað Jakob að sitja í því,
en hann svaraði því alltaf á sömu leið, að það
væri leiðinlegt að sjá kött í bjarnabóli, og sat í
sínu vanasæti. Þar hafði hann setið síðan hann
mundi fyrst eftir sér. Á Reykjavíkurferðina var
aldrei minnzt einu orði. Þegar svo ungmenna-
félagið fór að halda samkomur þar á heimilinu,
dansaði Anna eins og ungu stúlkurnar. Það hafði
hún ekki gert í mörg ár. Tvisvar sótti hún skemmt-
un út á Strönd og einu sinni vestur yfir fjall.
Þvílíkar framfarir undruðust allir. Og það þá
ekki síður, að Þóra 1 Hvammi fór á hvern fund,
'sem haldinn var á Nautaflötum, og dansaði meira
að segja. Þáð voru þá orðin þó nokkur ár, síðan
hún hafði sézt á dansgólfi. Björn hafði farið að
kenna systkinum sínum sporið fram í stofu á
kvöldin, þegar faðir hans var sofnaður. Það var
leiðinlegt fyrir þau að vera eins og álfar út úr hól
og kunna ekkert, þegar aðrir færu að dansa. Svo
fannst honum sjálfsagt, að mamma sín færi að
liðka sig. Hún var ung kona ennþá — það var
ómynd að verða gömul fyrir tímann. Það varð til
þess, að hún fór að sækja þessar skemmtanir. í
fyrstu til þess að sjá Björn á dansgólfinu. Hann
hafði alltaf verið augasteinninn hennar. Svo komst
hún ekki undan því að dansa.
„Hamingjan góða! ;— hvað það er gaman að
vera orðin ung í annað sinn, Þóra“, sagði Anna
Friðriksdóttir. Við fyrstu sýn var hún líka lítið
aldurslegri en sonur hennar, en við nánari athugun
sást þó reynslu- og vonbrigðasvipurinn á andliti
hennar, sem jafnvel þessi sólríku tímamót gátu
ekki afmáð.
Sigurður sagði oft og einatt við konu sína, að
ekki skildi hann, hvernig hún gæti fengið sig til
að láta svona asnalega. Hún hlyti að gera sjálfa
sig að athlægi allrar sveitarinnar með því að
leggja á sig vökur við að horfa á þetta „hringsól".
Hitt datt honum ekki í hug, að hún tæki þátt í
leikjum ungdómsins. En hún svaraði því hpra,
að meðan hún vanrækti ekki sín vanalegu störf,
skyldi hann láta það óumtalað. Og nú fann þessi
ráðríki bóndi, að komið myndi að því, að hann
yrði að láta undan síga, því að öll fjölskyld'an var
á bandi konu hans. Systkinin höfðu alltaf borið
fyrir honum þrælsótta og nú, þegar þeim var vax-
inn fiskur um hrygg, fóru þau sínu fram án þess
að spyrja um hans vilja. Það kom því fyrir, að
hann var einn í bænum allan daginn, meðan fjöl-
skylda hans var að skemmta sér. Var þá svipur
hans langt frá því að vera hlýlegur, þá loksins að
kona hans kom heim með yngstu strákana og fór
að hugsa til 'að mjólka kýrnar.
Finnst þér þetta borga sig,“ spurði hann þá,
„að vera að þeytast þetta og standa svo á öndinni
fram á nótt við að koma af búverkunum? Svo
verða krakkarnir hálfsofandi við heyskapinn á
morgun. Þvílík þó bölvuð ráðleysa, sem komin er
yfir ykkur“.
„Það hefur komið fyrir fyrri, að ég hef háttað
seinna en hitt fólkið“, svaraði hún. „En það er
óþarfi að nauða um það, að systkinin vinni ekki
vel. Þú ættir bara að koma með, þá fyndirðu
hvað það yngir mann upp“.
Þá gekk alveg fram af Sigurði. „Þótt ég hafi
aldrei verið álitinn mjög skynsamur, hvorki af
þér né öðrum, geri ég mig aldrei að þeim hálfvita
að haga mér þannig“, sagði hann rámur af reiði.
„Það var ekki svo skökk ráðstöfun á þessum krón-
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 11. JÚLl 1957
um, sem sonur þinn átti, að koma þeim fyrir á
þennan hátt — gera bæði hann og þig að hálf-
vitum. Og það sem meira er — alla sveitina.
Hlægilegt, bölvuð vitleysa. Nautstirðar kerlingar
farnar að dansa og geðveikir garmar, sem varla
hafa haldið höfði fyrir vesöld, farnir að ríða út
eins og Anna Friðriksdóttir“. Hann hélt áfram
rausinu fram göngin og út bæjardyrnar. Úti á
hlaðinu voru yngstu synir hans — þeir fengu
niðurlagsorðin: „Reynið að fara að hafa ykkur í
bólin. Það verður ekki svona líflegt yfir ykkur í
fyrramálið. Dragið þá á eftir ykkur lappirnar, ef
eitthvað þarf að snúa ykkur“.
„Við höfum nú ekki^alltaf verið háttaðir um
þetta leyti og getað vaknað á morgnana samt“,
sagði Bogi dálítið kergjulega. „Þú rekur mann
ekki í rúmið, þegar verið er að taka saman“, bætti
hann við úr hæfilegri fjarlægð.
Björn hafði tekið k&upakonu í mánuð. Ekki
sat hún af sér skemmtanirnar. Sigurður óskaði
þess með sjálfum sér, að þau tækju saman. Þá
losnaði hann við Björn. Hann var orðinn óþægi-
lega rúmfrekur á jörðinni. Það var náttúrlega ekki
nema gott um það að segja, að hann vildi eignast
eitthvað. Ekki langaði hann til þess, að krakkarnir
hans yrðu áhugalausir búskítir. En Friðrik og
Stína voru nú komin yfir fermingu og þurftu eitt-
hvað að eignast. Ekki gaf móðir þeirra það eftir.
Það leit út fyrir, að það ætlaði að verða sama
togstreitan og á Hvoli. Og svo að fæða kaupakonu
í heilan mánuð og hirða skepnur fyrir hann að
vetrinum. Hann ætlaði að láta það óumtalað þetta
sumarið. Sjálfsagt fyndist Þóru það skammarlegur
nánasarháttur, en hann hafði nú aldrei ætlað að
láta þau traðka á sér, börnin sín. Nei, áreiðanlega
ekki.
Ekki lét húsfreyjan á Hóli sig heldur vanta
á skemmtanirnar. Þær voru líka flestar haldnar á
Nautaflötum og því stutt að fara. Stundum þó á
Kárastöðum. Prestssonurinn var nú svo sem skrif-
ari í ungmennafélaginu. Þó það væri nú. Það
hafði dálítið þykknað í henni, þegar Sigurður
sonur hennar varð aðeins vara-gjaldkeri. Henni
hafði alltaf fundizt hún og hennar heimili snið-
gengið — ekki hvað minnst, þegar hún kom af
þessum skemmtisamkomum. Hún sáröfundaði
þessar mæður, sem voru á líkum aldri og hún, en
gátu þó dansað og hoppað með börnum sínum,
meðan hún varð að sætta sig við að sitja og horfa
á, því að fáir höfðu kjark til að fara með hana út á
gólfið, enda hafði hún víst aldrei þótt eftirsóknar-
verð „dama“. Svo var það þá líka gremjulegt fyrir
hana að sjá, hvað ungu stúlkurnar voru kankvísari
við skólabræður sonar hennar en hann sjálfan.
Hann var líka svo kveljandi líkur í föðurættina.
Ekki batnaði heldur, þegar ný kaupakona sást
komin í slægjuna hjá þeim Hvammsfeðgum.
„Ef hann Sigurður okkar væri nú svona stönd-
ugur að geta tekið kaupakonu, skyldi þáð þá ekki
vera dálítill munur fyrir heimilið“, nauðaði hún
við mann sinn. „En það hefur nú kannske verið
hlaðið heldur minna undir hann“.
„Ójá, það hefði verið eftirlæti, kella mín, að
hafa unga stúlku í slægjunni“, sagði hann og
hneggjaði ánægjulega. „En það verður nú ekki á
þessu sumri, enda fækkar nú heldur á fóðrum hjá
mér, býst ég við, vegna þessarar skólagöngu“.
Þá gramdist henni enn meir: Það var, nú
kannske eins og vant var, bölvað skuldabaslið
hérna. Aldrei var neitt hægt að gera fyrir skuld-
um. Þeir mundu varla þurfa að fækka hinir, sem
sent höfðu syni sína í skóla.
„Þér dettur þó ekki í hug, að Jón hreppstjóri
muni eitthvað um að kosta son sinn í skóla. En
Sigurður tekur ekki neinn þátt í skólagöngu
Björns. Það er móðir hans, sem gerir það“.
„Nú, nú, alltaf er það munur að vera eitthvað“,
hnusaði í Helgu. „Hvaða svo sem aukatekjur hefur
sú kona?“
„Hann var ekki tómur kistuhandraðinn hans
Björns gamla, og Sigurður hefur víst aldrei fengið
að gramsa í honum“, sagði Erlendur með svip þess,
sem veit meira en fjöldinn.
„Ekki var furða, þó að þig langaði til að fá
hana, heimasætuna þá‘, sagði hún háðslega.
„Mér hefur boðizt gott verð fyrir yngstu
kúna. Ég býst við að láta hana fala“, sagði Er-
lendur og lét sem hann heyrði ekki það seinasta
sem kona hans sagði. Gamalt hryggbrot getur
verið neyðarlega viðkvæmt, og hitt líka fyrir hús-
móður að missa kú úr fjósinu. Helgu þótti líka
vænt um kýrnar sínar.
„Það er þá ekki í fyrsta sinn, sem þú grípur
til þess“, sagði hún stuttlega.
„Þú kemst af með tvær kýr, þegar heimilis-
fólkið er ekki nema fjórar hræður“.
„Það geijir víst ekki betur. Það væri vesælt
fyrir þig að hafa þrjá karlmenn við slátt og þurfa
þó að fækka í fjósi, en Doddi á Jarðbrú hefur þrjár
kýr í vetur og er þó ekki nema einn við sláttinn.
En hvað er það, sem ekki blómgast á því heimili?“
„Það verður þungt fjósið hjá honum í vetur,
skinninu, og ekki minnsta ástæða til að öfunda
hann af því“, sagði hann. Svo fór hann að hneggja
svo kindarlega, að hún fór að færa sig frá honum.
Nú ætlaði hann að koma með eitthvert skítyrðið
til hennar. „Það hlyti að vera vansæl manneskja,
sem þú öfundaðir ekki, Helga mín“.
Hún skellti í góm og fór inn í bæ.
SYRTIR AÐ AFTUR
Það var hálfum mánuði fyrir göngur að heita
mátti, að sumarið kveddi. Eftir það var hver
dagurinn öðrum óskemmtilegri — úrhellings-
rigning og krepjuhríð, sjaldan þurr stund. Það
sem slegið var eftir þann tíma, var flutt sem vota-
band heim á tún. Það var eins og lífsgleði og heil-
brigði húsmóðurinnar á Nautaflötum hyrfi með
sólskininu. Hún varð fálát og kvíðin. Haustið var
komið. Þá færi Jakob — þar eftir kæmi langur,
kaldur vetur. Hún fór að þjást af svefnleysi eins
og vanalega, þegar dagurinn styttist. Hún öfundaði
sinn hrausta eiginmann, sem steinsvaf eins og
rotaður selur alla nóttina, eins þó að hún kveikti
ljós og reyndi að stytta andvökuna með því að
lesa í bók. Ef hann rumskaði og varð þess var, að
hún lá vakandi, færði hann sig nær henni, faldi
andlit hennar undir vanga sínum og bað hana að
vera rólega og reyna að sofna. Eftir andartak var
hann steinsofnaður sjálfur og hún fjarlægðist
hann, því að hrana sveið undan sárum skegg-
broddunum á vanga hans. Hann gaf sér ekki tíma
til að raka sig nema endrum og eins, þegar hann
var á engjunum. Undir morguninn sofnaði hún
vanalega og svaf fram undir hádegi.
„Nú er hún að falla saman einu sinni enn“,
sagði Gróa dags daglega við samverkakonur sínar
fram á engjunum. „Sefur á daginn, en vakir á
nóttunni. Það er byrjunin. Ja, eins og hún hefur
verið hress í sumar“. /
Svo kom dagurinn, sem kviðið hafði verið
fyrir í margar vikur, — dagurinn, þegar Jakob fór
burtu, þungbúinn regndagur eins og flesj;ir dagar
voru þetta haust. Anna treysti sér ekki til að fylgja
honum úr hlaði. Hann kvaddi hana inni í hjóna-
húsinu. Hún var fjarska vesaldarleg. Hann reyndi
að hughreysta hana með því, að hann skyldi vera
viljugur að skrifa.
„Ég er eitthvað svo kvíðandi — allt öðruvísi
en í fyrra“, sagði hún. „Mér finnst þessi vetur
muni verða hræðilega langur. Kannske sjáumst
við ekki aftur í þessu lífi, Jakob minn“,
Hann faðmaði hana enn einu sinni, sagðist
vona, að svo tækist ekki til. Annars hefði það
verið skakkt að fara ekki subur með hana í sumar
eins og þeim hefði dottið í hug.
„Ó, mér hefði víst ekki batnað mikið við það“,
sagði hún.
„Þú ættir að fara núna, þegar mestu haustann-
irnar eru afstaðnar, með pabba eitthvað til ein-
hvers læknis. Halldór bætir þér aldrei neitt“, sagði
Jakob án þess að vænta þess, að hún fyrirhitti
þann lækni, sem gæti gert hana heilbrigða. Hann
var búinn að sjá það fyrir löngu, að slíkt yrði
erfitt. Helzt einhver tilbreytni".
„Drottinn minn! Með honum sífullum sjálf-
sagt. Það yrði ekki óskemmtilegt ferðalag", and-
varpaði hún.