Lögberg - 15.08.1957, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 15. ÁGÚST 1957
Lögberg
GefiB út hvern fimtudag aí
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KEKNEDY STREET, WINNIPEG 2, MANITOB^.
Utanð.skriít ritstjórans:
KOITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Stree, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
"Lögberg” is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Prínters
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
WHitehall 3-9931
Byggjum brú yfir hafið
Ræða flull á íslendingadegi á Gimli 5. ágúsi 1957
efiir séra Benjamín Krisljánsson
Kæru landar í Vesturheimi.
Innilega gleður það mig, að vera staddur á meðal ykkar
í dag, og er ég íslendingadagsnefndinni þakklátur fyrir það,
að hún hefir gefið mér tækifæri til að heilsa ykkur svo
mörgum í einu og ávarpa ykkur svo marga á þessum þjóð-
minningardegi.
Það eru nú liðin rétt tuttugu og fimm ár síðan ég kom
hingað til Gimli síðast, og var ég þá á förum heim til ætt-
jarðarinnar, eftir nokkurra ára dvöl vestan hafs. Finnst mér
að þessi ár hafi liðið eins og eitt augnablik.
En þó sé ég, að margt hefir tekið breytingum hér, meðal
annars það, að skarð hefir komið í vina- og kunningjahópinn,
svo sem jafnan hlýtur að verða á svo löngu árabili. Margir af
þeim, sem ég hefði gjarnan viljað hitta á ný, eru gengnir veg
allrar veraldar. Gránað hafa hárin á kollinum á okkur hinum.
En það er eitt, sem ekki hefir breytzt: Enn er haldinn íslend-
ingadagur. Enn slá hjörtun örara, þegar ættjarðarinnar er
mínnzt; enn er hún römm sú taug, sem bindur niðja Íslands,
hvar í heimi sem eru, við ættjörðina.
Þess vegna er hátíð haldin í dag. Til þess er ég kominn
upp í ræðustólinn að flytja ykkur bróðurleg orð frá ætt-
ingjum og vinum handan við hafið, en jafnframt langar mig
til að hreyfa máli, sem ég hygg að orðið gæti til að treysta
ættarböndin milli íslendinga austan hafs og vestan enn um
langa framtíð.
Kveðjur að heiman.
Mér er það þá fyrst og fremst heiður og gleði að flytja
ykkur, íslendingar í Vesturheimi, innilegar kveðjur og árn-
aðaróskir frá forseta Islands, herra Ásgeiri Ásgeirssyni, sem
með lifandi áhuga fylgist með öllu því, sem gerist í þjóð-
ræknismálum Vestur-lslendinga. Er mér óhætt að fullyrða
að í forseta vorum eiga Vestur-Islendingar einlægan vin, sem
styðja vill að nánari samskiptum milli heimaþjóðarinnar og
niðja hennar hér í álfu, og lætur sér ekkert óviðkomandi í
því efni.
Einnig flyt ég ykkur kærar kveðjur og blessunarósjdr
frá forsætisráðherra, Hermanni Jónassyni, sem beðið hefir
mig að flytja frá sér sérstaka orðsendingu, sem ég kem síðar
að, og frá biskupi íslands, herra Ásmundi Guðmundssyni,
sem vonandi á eftir, síðar á þessu sumri, að heimsækja ís-
lenzkar byggðir hér í Canada. Auk þessa hefi ég verið beðinn
að flytja fjöldamargar kveðjur aðrar, bæði til einstakra
manna og Vestur-íslendinga í heild. Mér er óhætt að segja:
'öll íslenzka þjóðin biður að heilsa frændum og vinum í
Vesturheimi. Öllum finnst okkur vera orðin helzt til mikil
vík milli vina, betur þurfi að brúa hafið hér eftir en hingað
til hefir verið gert.
vestra, er ég virti fyrir mér
ungu kynslóðina, sem af ís-
lenzku bergi var brotin, þetta
fólk, sem yfirleitt var svo
þroskamikið, gáfað og gervi-
legt, ef það væri íslandi að
fullu tapað. Framtíð Islands
hefir að vísu orðið miklu
meiri en nokkurn mann gat
órað fyrir á seinni hluta 19.
aldar. En of fámenn er þjóðin
ennþá, og liðstyrkur hefði það
óneitanlega orðið, ef ættjörðin
hefði fengið að njóta starfs-
krafta og hæfileika þessara
ágætu niðja sinna.
Veglegl hlutverk.
Ekkert þýðir þó að sakast
um orðinn hlut og rekja
harmatölur um þetta- Þjóð-
flutningar eins og þeessir eiga
sér eðlilegar orsakir, sem erfitt
er að sporna við og ekki rétt
að gera, meðan viðurkenndur
er réttur manna til sjálfs-
ákvörðunar og frjálst framtak
þykir æskilegt. Þannig byggð-
ist líka Island, þegar þröngt
varð fyrir dyrum í Noregi, en
upp af þessu spratt einmitt ný
menning á Norðurlöndum.
Sagan hefir sín innri rök,
sem tíminn leiðir í ljós, og
hverju hrakfalli má snúa í
sigur. Þannig geta líka vestur-
ferðirnar, og það stóraukna
landnám íslenzkra manna,
sem af þeim leiddi, orðið
þjóðinni allri til blessunar. Og
hér er það hlutverk vort, allra,
sem Islandi og íslenzkri menn-
ingu unna, að gera þessa
þjóðflutninga að ávinningi
bæði fyrir ættjörðina og
fósturlandið nýja.
Þetta er veglegt hlutverk,
sem vinna þarf, og sérhver
Vestur-íslendingur ætti að
finna sig kallaðan til.
Íslenzkí landnám.
I voldugu kvæði um Vest-
urheim kemst Einar Bene-
diktsson þannig að orði:
Vínland, þér dvelur í minni
vor sæfarasaga,
hvar sóttu menn fastar og
og djarfar að ríkari
ströndum,
hvar inntu fáliðar voldugra
hlutverk af höndum?
Á hveli vestra til stórræða
örlög vor draga.
V estur f erðirnar
Það var með þungum hug, sem margir horfðu á eftir
þeirri vösku sveit, sem á erfiðum árum fór af íslandi vestur
um hafið til að byggja þetta mikla meginland. Enginn gat þó
með réttu ásakað þá, sem þannig leituðu sér nýrrar staðfestu,
þegar að litlu var að hverfa heima, og óáran bannaði allar
bjargir.
En blóðtakan var mikil fyrir sumar sveitir. Ef blaðað er
í kirkjubókum frá þessum árum verða fyrir augum heilar
opnur, þar sem skrifuð eru nöfn vesturfaranna. Margir bæir
aleyddust. Heilir ættbálkar fóru. Einn dró annan, og þeir sem
eftir sátu höfðu það á tilfinningunni að vera enn fátækari og
umkomulausari, þegar frændur og vinir hurfu í fjarskann.
Auðvelt er því að skilja dapran hug þeirra, sem þannig sáu
sína litlu þjóð minnka enn meir, og fannst lífsbaráttan heima
verða enn vonlausari en áður. Margur spurði þá eins og
Guðmundur Friðjónsson skáld gerði í bréfi til vinar síns:
hver á að signa þína móður,
þegar hennar son og sjóður
sokkinn er í þjóðarhafið?
Oft blæddi mér það í augu þau ár, sem ég dvaldi hér
Sá hrausti kynstofn, sem
fór til að byggja Island, lét
sér ekki nægja að stofna þar
menningarríki, sem allar nor-
rænar þjóðir komu síðar til
að standa í þakkarskuld við
vegna brautryðjendastarfs í.
sagnavísindum, skáldskap og
lýðræðishugmyndum, heldur
unnu þeir einnig það afrek að
hefja fyrstir hvítra manna
landnám á Grænlandi og
meginlandi Ameríku. Þessi
lönd máttu því með npkkrum
rétti kallast íslenzk lönd á
miðöldum, og var það engu
öðru en mannfæð íslendinga
að kenna á þeim tímum, að
þessi landnámstilráun mis-
tókst.
En með tilliti til þessa er
það engin fjarstæða að ætlast
til og búast við, að íslend-
ingar séu öðrum þjóðum betur
fallnir til að gegna forystu-
hlutverki í þessu seinna land-
námi sínu, er þeir hafa að
nýju ráðist í það með sér stór-
um fjölmennari þjóðum að
stofna voldugt menningarríki,
enda hefir reynslan sýnt, að
undramargir menn af íslenzk-
um ættum hafa komizt hér til
mikils þroska og verið kjörnir
til að gegna hinum ábyrgðar-
mestu störfum.
Þroskaskilyrðin.
Höfum það hugfast, að
hið bezta, sem á grundu hverri
grær
er göfug þjóð með andans
fjársjóð nógan.
Hafi förin vestur um haf
yfirleitt orðið þeim íslending-
um, sem fluttu, til aukins
þroska og menningar fram
yfir það, sem þeir hefðu á
þeim tíma getað öðlazt heima,
þá var það gott að þeir fóru.
Og í mörgum tilfellum var
þetta efalaust svo. Stephan G.
Stephansson, eitt hið mesta
skáld í nýlendum Breta um
sína daga, var einmitt gleggst
dæmið um það, hvernig ný
landnám og ný útsýni blása
nýjum þrótti í andlegt at-
gervi einstaklinga og þjóða.
M e s t u menningartímabil
mannkynssögunnar hafa iðu-
lega runnið upp, þegar gáfað-
ar þjóðir hafa fært út kvíam-
ar og blandað blóði við aðrar
bæði í bókstaflegum og and-
legum skilningi. Þannig hófst
hellenska menningin, og á
sama hátt breyttist víkinga-
þjóð í bókmenntaþjóð, er
Norðmenn blönduðust Skot-
um og írum og tóku sér ból-
festu á Islandi.
Hví skyldi þá ekki eitthvað
svipað geta gerzt, þegar ís-
lenzki kynstofninn eykur
landnám sitt til vesturs og fer
til að byggja þetta mikla
meginland, sem jafnframt er
heimaland sérhverrar þjóðar
og tungu?
Gulliöflurnar.
Þegar norskir höfðingjar
flýðu til íslands undan áþján
og ófrelsi fannst þeim, er
heima sátu, þessir mann-
flutningar horfa til land-
auðnar.
Það varð þó þetta brot
norsku þjóðarinnar, sem varð-
veitti og skapaði hinn mikla
hugsjónaauð og sagnasjóð,
sem varð öllum Norðurlönd-
unum og jafnvel öllum ger-
mönskum þjóðum dýrmæt,
andleg forðanæring um marg-
ar aldir- Þannig urðu Islend-
ingar velgerðarmenn sinna
gömlu forfeðra, með því að
yern^a menningarerfðir sínar
sem bezt og endurmeta þær í
nýju ljósi.
Einmitt þessi sama aðstaða
gaf skáldagáfu Stephans G.
Stephanssonar byr í seglin, og
var hann að þessu leyti arftaki
fornskáldanna. Dýrmætastar
af öllu og drýgstar til andlegs
ávinnings urðu honum hinar
íslenzku endurminningar. Þær
voru gulltöflurnar hans:
Þú manst hvernig fór, þegar
fornöld var runnin
og fallinn var Surtur og
goðheimur brunninn
og jörð okkar hrunin og
himnarnir níu,
svo heimur og sól varð að
gróa upp að nýju:
Það geymdist þó nokkuð, sem
varð ei unnið
af eldinum, gulltöflur, þær
höfðu ei brunnið.
Við sitjum hér Canada
í sumars þíns hlynning
í sólvermdu grasi að álíka
vinning:
hver gulltafla er íslenzk
endurminning.
Engin kynslóð af íslenzku
bergi brotin hefir notið betri
þroskaskilyrða en þeirra, sem
íslendingar í Vesturheimi búa
nú við. Jafnframt því, að þeir
hafa hlotið í vöggugjöf dýr-
Framhald á bls. 5
ADDITIONS
to Betel Building Fund
Mrs. Sesselja Oddson,
624 Agnes Street,
Winnipeg 3, Man. $20.00
I minningu um Miss (Valla)
Magnússon, Miss Bertha
Jones, Mrs. M. Jónasson
(Vancouver).
----0---
Betel button sale at Gimli,
Icel. Celebration $187.75.
"Betel" $180,000.00
Building
Campaign Fund
—180
Make your donations to th«
"Betel" Campaign Fund.
123 Princess Street,
Winnipeg 2.