Lögberg - 12.09.1957, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 12. SEPTEMBER 1957
Lögberg
GeflS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED*
303 KENNEDT STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Stree, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
"Lögberg” is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
WHitehall 3-9931 ______
Orðsending fró íslenzkudeild
Manitobaháskóla
Um 20- sept. n.k. hefst kennsla í íslenzkum fræðum við
Manitobaháskóla. Langar mig til að láta fáein orð fylgja
þessari auglýsingu, orð, sem margir hafa mælt á undan mér,
en eru þó í fullu gildi og verða ekki of oft yfir höfð.
Kennarastóll í íslenzkum fræðum er veglegt framlag
Vestur-íslendinga til æðstu menntastofnunar Manitoba, þess
fylkis, þar sem íslendingar hafa jafnan verið fjölmennastir
hérna megin hafsins. Segja má, að vonir um langlífi íslenzkrar
tungu í Vesturheimi hafi kynt undir framkvæmdum. Is-
lenzkum menningarerfðum var reist vígi. Og vissulega þurftu
þeir, sem lögðu fram starfskrafta sína, ekki að ganga í graf-
götur um, að hver sú menntastofnun, sem vill leggja alúð
við fagrar listir, bókmenntir og málvísindi, getur ekki snið-
gengið vort fagra móðurmál og þau hin sígildu verk, sem á
því hafa verið rituð. Við Islendingar erum lítil þjóð, en höfum
átt því láni að fagna að fá í vöggugjöf máttugt tungumál,
ekki mlðað við höfðatölu þeirra, sem á því mæla, heldur
fegurð, tign og sköpunarmátt.
Heyrt hefi ég fólk mæla eitthvað í þá átt, að til lítils
hafi verið unnið, þegar íslenzkudeildin var stofnuð, enda fýsi
fáa að nema svo óhagrænt mál sem íslenzku, en glepjist ein-
hverjir til slíks, fái þeir enga viðurkenningu, þegar til prófs
kemur. Ætla ég að gera örfáar athugasemdir við þetta, ef
þær mættu verða einhverjum að liði, sem vill ræða og hugsa
þessi mál.
Um hagræna hlið íslenzkunáms skal ég vera fáorður.
Það er háskalegur hugsunarháttur að meta menntun sífellt
til peninga og sníða hana eingöngu í samræmi við arðvænlegar
stöður. Nútímamenn vilja fá alla hluti skilgreinda út í æsar
og sem gleggst svör við þeirri spurningu, hvað fáist í aðra
hönd. En mér er spurn. Getur nokkur sannmenntaður maður
gefið greið svör eða skýrt og skilgreint, sé hann inntur eftir
því, hvað viðleitni hans hafi gefið í aðra hönd? íslenzk tunga
verður seint milliríkjamál eða mál „diplomata“ og erindreka,
sem ferðast landa í milli. Við getum ekki vænzt, að íslenzku-
nám verði lykill að háum eða hálaunuðum stöðum. En við
skulum ekki láta okkur sjást yfir það, að íslenzk tunga eða
réttara sagt þekking á íslenzkri tungu er lykill að öðru og
meira, lykill, sem einn getur lokið upp mörgum af dýrmæt-
ustu listaverkum, sem evrópísk menning hefir nokkru sinni
skapað. Frá málfræðilegu eða vísindalegu sjónarmiði er ís-
lenzkan eitt merkasta tungumál, sem nú í dag er talað á
Vesturlöndum. Því vil ég fullyrða, að unnt verði að halda
sæmilegu lífi í íslenzkudeild Manitobaháskóla, ekki eingöngu
næstu ár, heldur ávalt meðan menn leggja stund á málvísindi
og fagrar listir og meðan andinn gufar ekki upp fyrir efninu.
Má í því sambandi ekki gleyma bókasafninu íslenzka hér við
háskólann, sem mjög hefir verið hlúð að og verður örugglega
vísindastöð, þegar tímar líða. Vil ég nota tækifærið til að
biðja menn að minnast fyrst þessa bókasafns, þegar þeir ráð-
stafa merkum skjölum og bókum. Er ég þó að sjálfsögðu ekki
mótfallinn því, að eftirrit eða filmur af skjölum yrði sent
landsbókasafninu í Reykjavík, en við skulum fyrst og fremst
efla okkar eigið safn hér í Manitoba. Sumir virðast halda, að
bókasafnið hér sé og verði gagnslaust vegna þess, að enginn
vilji nota það- Ég vil minna þá hina sömu menn á Fiske-
safnið í Bandaríkjunum, og myndu víst fáir vilja tala um
gagnsleysi í því sambandi.
Þá kem ég að síðasta atriði þessa máls, þ. e. a. s. hvort
stúdentar, sem lesa íslenzku, fái viðurkenningu við próf.
Nú er ekkert fjær mér en að verja það, að íslenzkunni beri
lægri sess en latínu og grísku eða öðrum tungumálum. En
ég vil geta þess, að í langflestum tilvikum fæst sama viður-
kenning fyrir íslenzkunám hér við háskólann og aðrar greinir.
Vísasta leiðin til þess að fá stöðu íslenzkunnar bætta er
sú, að sem flestir innritist við islenzkudeildina og taki námið
föstum tökum. Annað og betra ráð get ég ekki komið auga á.
Ég vil vara fólk við því, að slá föstu að órannsökuðu máli,
að einstakir stúdentar geti ekki innritast við deildina vegna
##Og frændsemin skal brúa
saman löndin"
Eftir prófessor RICHARD BECK
Ávarp flutt í Winnipeg 29. ágúst í kvöldveizlu til heiðurs
biskupinum yffr íslandi, herra Ásmundi Guðmundssyni.
I einu kvæða sinna mælir
séra Matthías Jochumsson
þessi fleygu orð: „Og frænd-
semin skal brúa saman lönd-
in “ Það er í þeim anda, sem
þessi mannfagnaður er hald-
inn til heiðurs biskupinum
yfir Islandi, herra Asmundi
Guðmundssyni. Mér þykir
sérstaklega vænt um það, að
Þjóðræknisfélag Islendinga í
Vesturheimi á hér sinn hlut að
máli, og tel mér mikla sæmd
að því að flytja heiðursgest-
inum og heiðursfélaga Þjóð-
ræknisfélagsins kveðjur þess
félagsskapar, er vinnur ein-
mitt að því marki, sem skáld-
ið skilgreinir fagurlega í fyrr-
nefndfi ljóðlínu sinni; að því
göfuga markmiði: að byggja
sem haldbezta brú frændsem-
innar — lifandi ræktarsemi —
milli Islendinga yfir hið
breiða haf.
En virðulegir biskupar Is-
lands í liðinni tíð fóru eigi
einir saman í yfirreiðar sínar
um landið eða aðrar embætt-
isferðir; þeim fylgdi löngum
hópur biskupssveina og ann-
arra virðingarmanna. Þannig
er því einnig farið um heiðurs
gest okkar að þessu sinni.
Hann er hingað kominn af ný-
afstöðnu voldugu allsherjar-
þingi lúterskra manna, með
fríðu föruneyti, þrem merkis-
klerkum, þeim séra Friðrik A.
Friðrikssyni prófasti, séra
Benjamín Kristjánssyni og
séra Pétri Sigurgeirssyni;
ágætar frúr hins fyrst- og
síðastnefda eru einnig með í
hópnum. I nafni Þjóðræknis-
félagsins fagna ég þeim öll-
um hjartanlega. Eins og Ás-
mundur biskup, eru klerk-
arnir þrír okkur að gömlu og
góðu kunnir, hafa dvalið vor
á meðal um lengri eða
skemmri tíma, og tveir þeirra,
þeir séra Friðrik og séra
Benjamín, eru fyrrv. embætt-
ismenn Þjóðræknisfélagsins.
Allir hafa þessir prýðismenn
íslenzkrar prestastéttar heim-
an um haf ennfremur reynzt
okkur íslendingum vestan
hafs drengilegir málsvarar í
ræðu og riti heima á ættjörð-
inni, túlkað sögu okkar, líf og
starf, af þekkingu og ríkri
samúð, og með þeim hætti
lagt drjúgan skerf til brúar-
byggingarinnar yfir hafið. Og
mörg erum við orðin vestan
um haf, sem notið höfum ör-
látrar gestrisni á heimilum
þeirra og annarrar fyrir-
greiðslu af þeirra hálfu.
Það eru nú nærri því 40 ár
síðan leiðir okkar dr. Ás-
mundar lágu fyrst saman, en
þá var hann skólastjóri á
Eiðum austur á Fljótsdals-
héraði. Síðan hefur fundum
okkar alloft borið saman
beggja megin hafsins, en þó
oftar austan hafs, og þá sér í
lagi á hinum miklu tímamót-
um í sögu ættlandsins, Al-
þingishátíðarsumarið 1930 og
Lýðveldishátíðarsumarið 1944.
Séi%taklega minnisstæð verð-
ur mér þó hin hátíðlega bisk-
upsvígsla hans í Dómkirkj-
unni í Reykjavík sumarið
1954 og önnur samkomuhöld í
sambandi við þann sögulega
viðburð. Var það hið góða
hlutskipti mitt að koma fram
við þau hátíðahöld sem full-
trúi Þjóðræknisfélagsins, jafn
framt því og ég fór með
kveðjur Sambandskirkjufé-
lagsins.
Margar fegurstu minning-
arnar úr þeirri ógleymanlegu
heimferð okkar hjónanna eru
einnig tengdar samvistum við
Ásmund biskup og ánægju-
stundum á hinu fagra heimili
þeirra biskupshjónanna, þar
sem höfðingsskapur og hjarta-
hlýja ráða ríkjum.
Alltaf verður bjart í hugum
okkar hjónanna um ferð, sem
við fórum í boði biskupsins,
ásamt nokkrum öðrum gest-
um hans, til Geysis, Gullfoss
og Þingvalla á yndislegum
sumardegi, þegar íslenzkt
náttúrufegurð hló við sjónum
í mikilleik sínum og litskrúði.
Dýrðlegt var kvöldið það á
Þingvöllum, og þá fann ég
það betur en nokkuru sinni
áður, hve Jakob J. Smári
skáld hitti meistaralega í
mark, er honum fórust þannig
orð um hinn söguríka helgi-
stað þjóðar vorrar við Öxará:
Nú heyri ég minnar þjóðar
þúsund ár
sem þyt í laufi á sumarkvöldi
hljóðu.
Jafn minnisstætt varð okk-
ur hjónunum það að hlýða á
'Ásmund biskup flytja fagur-
yrta og áhrifamikla prédikun
úr prédikunarstóli Jóns bisk-
ups Vídalíns á Skálholtshátíð-
inni 1954; minningarnar sóttu
fast á hugann þá hátíðar-
stund, þó að guðshúsið væri
lítið og óásjálegt. En að sama
skapi er það öllum góðum ís-
þess, að gildandi einkunnir fáist ekki við vetrar- eða vor-
próf. Þannig getur landið að vísu legið í einstökum tilvikum.
En hver og einn ætti að hafa það fyrir reglu að ná tali af
undirrituðum, áður en frá er horfið.
Innritun stúdenta hefst um 20. september. Ég vænti þess,
að sem flestir komi þá við hér í íslenzkudeildinni og kynni sér
með eigin augum og eyrum, hvort eitthvað nýtilegt sé á
boðstólum. Haraldur Bessason
%
lendingum fagnaðarefni, að
vegleg kirkja og önnur sam-
bærileg staðarhús eru að rísa
af grunni á þessu sögufræga
menntasetri ættjarðarinnar.
Og vitanlega á biskupinn sinn
mikla þátt í því.
Ég gæti flutt langt mál um
fræðimanninn ágæta, og um
rithöfundinn mikilvirka, en
góðvirka og málhaga, dr. Ás-
mund Guðmundsson pró-
fessor; en ég hefi vikið að hin-
um persónulegu kynnum við
hann og samvistum við hann
á söguríkum stundum og stöð-
um, af því að þar lýsa sér svo
ljóst meginhliðar á allri starf-
semi hans og hugðarefnum:
Annars vegar, djúpstæð þekk-
ing hans og ást á sögu og dýr-
mætum menningarerfðum
hinnar íslenzku þjóðar, og á
tiginni tungu hennar, sem
hann handleikur í ræðu og
riti með virðingu og frábærri
smekkvísi; og hins vegar, ein-
Framhald á bls. 5
ADDITIONS
to Betel Building Fund
Mr. & Mrs. Th. Anderson,
1040 Sherburn Street,
Winnipeg 3, Man. $10.00
In lowing memory of
Ingibjörg Johnson who
passed away in Vancouver
August 18, 1957.
----0---
Mrs. Emma Johnson,
Langruth, Manitoba $2 00
Mr. O. Harding,
Langruth, Manitoba $2 00
Mrs. L. Marteinson,
Langruth, Manitoba $2 00
"Betel" $180,000.00
Building
Campaign Fund
—180
Make your donalions io th«
"Betel" Campaign Fund.
123 Princess Street,
Winnipeg 2.