Lögberg - 17.10.1957, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 17. OKTÓBER 1957
Lögberg
Geflð út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNEDY STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáakrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
"Lögberg” is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Printed by Columbia Printers
Authorized as Second Class Maii, Post Office Department, Ottawa
WHitchall 3-9931 ____________________________________
Merkisyiðburður í sögu Cartada
Svo sem áður hafði verið kunngert, kom Hennar Hátign
Elizabeth II Bretadrotning, og þá jafnfratnt drotning
Canada í opinbera heimsókn til Ottawa síðastliðinn laugardag
ásamt manni sínum, hertoganum af Edinburg; einmuna veður-
blíða ríkti allan daginn; höfuðborgin tjaldaði sínu bezta, en
auk borgarbúa hafði safnast saman langt að kominn mann-
fjöldi svo þúsundum skipti til að fagna hinum tignu gestum,
er sakir síns ljúfmannlega viðmóts hrifu hugi þeirra allra,
sem í návist þeirra komu, eða sáu blikmynd þeirra í fjarsýn.
Á sunnudaginn flutti drotningin faguryrta útvarpsræðu
þar sem hún dáði mjög hina margháttuðu þróun canadisku
þjóðarinnar og árnaði henni framtíðarheilla; en í megin-
dráttum var ræðan helguð samveldisþjóðunum í heild.
Minnisstæðastur af öllu minnisstæðu í tilefni af heim-
sókn drotningarinnar, verður vafalaust mánudagurinn síðast-
liðni, því þá gerðist sá söguríki atburður, að Hennar Hátign
setti sambandsþingið og las úr hásæti sínu stjórnarboðskapinn
á ensku og frönsku; en hún mun nokkurn veginn jafnvíg á
bæði málin; og víst er um það, að hún er fyrsti fullvaldur
brezku krúnunnar, sem framkvæmt hefir slíka athöfn í þessu
landi.
í stjórnarboðskapnum, eða hásætisráðunni, er ávalt vikið
að þeim meginmálum, er stjórnin hygst að leggja fyrir þing;
að þessu sinni verða slík mál ekki mörg, enda naumast gert
ráð fyrir langri þingsetu; einkum verða það kosningaloforðin,
sem stjórnin verður að leggja áherzlu á að fá hrundið í
framkvæmd; lífeyrir hinna öldruðu þjóðfélagsþegna verður
eitthvað hækkaður, sennilega upp í fimmtíu og fimm dollara
á mánuði; styrkur til fatlaðra og blindra mun einnig hækka;
gert er ráð fyrir, að persónulegur tekjuskattur lækki eitthvað,
og bændum verði bætt upp fyrir það korn, er þeir geyma
óseljanlegt fram að þessu á jörðum sínum.
Núverandi stjórnarflokkur lofaði miklu í kosningunum
10. júní, og er þess að vænta, að ekki standi á efndunum.
★ ★ ★
Viturlegt og maklegt val
Frá Osló er símað á mánudaginn, að Hon. Lester B.
Pearson, fyrrum utanríkisráðherra canadisku þjóðarinnar,
hafi verið sæmdur friðarverðlaunum Nobels fyrir árið, sem
nú er að líða; í canadiskum dollurum nemur verðlaunaupp-
hæð sú, sem hér um ræðir $40,275.00. Mr. Pearson barst þessi
frétt fyrst til eyrna við þingsetningu á mánudaginn og kom
hún honum alveg að óvörum; það voru blaðamenn, er fyrstir
sögðu honum tíðindin, og virtist hann eiga all örðugt með
að átta sig á sannleiksgildi þeirra.
Mr. Pearson var frábær námsmaður og hlaut Rhodes
verðlaunin til framhaldsnáms í Oxford; hann hefir tekið mik-
inn og merkilegan þátt í meðferð utanríkismála þjóðar sinnar
og haft jafnframt djúpstæð áhrif á gang heimsmálanna í
heild;1 hann var forseti Sameinuðu þjóðanna 1955. Hann var
einn af aðalhvatamönnum að stofnun Norður-Atlantshafs-
bandalagsins, og þegar alt sýndist á leiðinn í grænan sjó
austur í löndum, kom hann því til leiðar, að þangað var send
alþjóðalögregla undir forustu Burns hins kunna canadiska
herforingja. Svo var til ætlast, að Mr. Pearson yrði fyrsti
aðalritari Sameinuðu þjóðanna, en Rússar útilokuðu slíkt,
en fylktu í þess stað liði um Tryggva Lie.
Nú þegar vitað er að Rt. Hon. Louis St. Laurent er stað-
ráðinn í að láta af forustu Liberalflokksins, er talið nokkurn
veginn víst að Mr. Pearson verði eftirmaður hans, og víst er
um það, að vel yrði hann drápunnar verður sakir marg-
háttaðrar reynslu sinnar á vettvangi stjórnmálanna og fá-
gætrar mælsku.
Verði það að ráði, að Mr. Pearson veiti verðlaununum
persónulega viðtöku fer þar að lútandi athöfn fram hinn 10
desember, þar sem honum verða afhent verðlaunin ásamt
heiðurspeningi úr gulli.
Hin örsmáu frækorn
EKKERT af því, sem grær á
jörðinni, er jafntilkomu-
mikið og tignarlegt og rauðu
trén (sequoias) í Kaliforníu-
Hæstu trén þar eru 360 fet á
hæð, hærri en nokkur önnur
tré.
Það er þó ef til vill ekki
furðulegast hve stór þau eru,
heldur hitt, að þau skuli vera
komin upp af svo smáum fræ-
kornum, að 122 þúsund þeirra
þarf til þess að fylla eitt pund.
Þó eru mörg frækorn minni
og langt um minni. Þar má
t. d. geta um frækorn bómull-
ar-víðisins, því að þau eru
svo smá og létt, að 3—7 mill-
jónir þeirra þarf til þess að
vega eitt pund.
Það er býsna mikill munur
á þessu fræi og fræi kokos-
pálmans, — kokushnetunum,
sem eru svo þungar að þær
mundu geta dauðrotað menn,
er þær detta úr tré. Kókos-
hnetan er vatnsheld og flýtur,
og getur því borizt yfir höf
milli fjarlægra landa. Fleyti
sjórinn henni svo upp á strönd,
þar sem lífsskilyrði eru góð,
nemur hún þar land og upp
af henni vex nýr pálmi.
Mörg frækorn, einkum hin
léttu, berast langar leiðir
með vindum. önnur, sem þó
eru þyngri, eru þannig útbúin
af náttúrunnar hendi, að þau
geta borizt í loftinu, annað
hvort vegna þess að þau eru
þunn og flöt, eða þá með
nokkurs konar vængjum.
Þannig er um fræ af almi og
ösp, og geta þau borizt óra-
leiðir með vindum. (Skyldi
ekki öspin á Austurlandi hafa
flutzt þannig til landsins?)
Einkennileg eru fræ hezli-
viðarins. Þau falla ekki til
jarðar líkt og önnur fræ.
Meðan þau eru á viðnum, er
harður belgur utan um þau,
en þegar þau eru fullþroskuð,
springur þessi belgur og um
leið þeytast fræin langar leið-
ir eins og þeim væri skotið.
Mörg fræ vaxa innan'í æt-
um ávöxtum sem fuglar sækj-
ast eftir. Þessum fræum gerir
það ekkert til þótt þau fari í
gegnum meltingarfæri fugl-
anna, en fuglarnir bera þau út
um allt og hjálpa þannig teg-
undinni til að breiðast út.
Þanni ger t. d. með kirsiberin.
Innan í þeim er fræ, sem er
hart eins og steinn, og vinna
meltingarfæri fugla ekkert á
því.
Sum tré bera fræ innan í
ávöxtum, sem eru óætir bæði
mönnum og skepnum fyrr en
þeir eru fullþroska- Sumir
slíkir ávextir verða meira að
segja að frjósa, áður en þeir
séu ætir. önnur tré bera fræ
sín í ávöxtum, sem eru með
broddum þannig að ekki er
fýsilegt að lesa þá. En þegar
þessir ávextir eru fullþroska,
eru þeir hið mesta sælgæti.
Fræ víðitegundanna eru
mjög smá og létt, svo að allt
að 5 milljónum þeirra fer í
pundið. Þau eru loðin og ber-
ast því langar leiðir með
vindum.
Sumar bjarkartegundir bera
mjög lítil og létt fræ, svo að
1—2 milljónir þeirra fara í
pundið. Svo er um hvítbirkið
í Evrópu og grábirkið í
Ameríku.
Mikill munur er á stærð
fræa á trjám af sama kyn-
stofni, og má þar nefna greni
og furu. Af rauðfuru fara um
6000 fræ í pundið, en af bal-
samfurunni í Asíu fara 60,000
fræ í pundið. Af norsku greni
fara að meðaltali 47,000 fræ í
pundið, en af svartgreninu
(jólatrjánum) fara um 510,000
Um Stephan G.
Fyrir rétt þrjátíu árum
komst ég þannig að orði
(Heimskr., Okt. 1927) um
Stephan G., þá nýlega dáinn:
". . . This was his great gift,
that words obeyed him. He could
flog the dullest word into action
and wild music, squeezing it to
say that which it WOULD not say,
and freighting it with a meaning
of which it seemed incapable. AncL
because he could do this, he could
bring out the proportions and
inner meaning of whatever he
touched, whether he chose to use
a feather duster or lancet; and he
could use either with equal deft-
ness. Wherefore he is a mine of
ins.piration and a hefty tone of
learning to whomsoever will sit
at his feet, if only the heart be
humble.” •
Á þeim þrjátíu árum síðan
þetta var ritað hefi ég kynnst
verkum Stephans nokkuð
betur, lesið mest ef ekki allt,
sem hann lét eftir sig á prenti.
Hefur sú frekari kynning alls
ekki dregið úr þeirri aðdáun
á honum sem ríkti hjá mér þá.
En eins og með öðrum skáld-
um bera sum kvæði Stephans
af öðrum, bæði að efni og orða
vali, og eins og skáldum er
títt, kvað hann of mikið.
Nokkur stórverk>í Andvökum
mættú vel missa sig án þess að
rýra gildi skáldsins, þótt í öll-
um sé mælikvarðinn á háu
stigi.
Svo þýður og viðkvæmur
sem hann gat verið, þegar skap
hans snerist á þá sveifina,
eins og í „Við verkalok,“ er
hann einna hreifastur í heims-
ádeilu-kvæðum sínum. í þeim
er orðaval hans á stundum
svo napurt og skerandi, kald-
hæðnin svo bitur, að það er
sem hörkufrosts norðanvindur
standi á efnið, sem hann deilir
á. Aðeins stórskáldi er heimilt
að vera svo stuttorður en
segja þó svo mikið.
í einu þessu heimsádeilu
kvæði hans, „Kölski í skán-
inni,“ segir hann frá einni
viðureign þeirra Sæmundar
(fróða) og Kölska, en þeir áttu
oft í brösum saman, Kölski að
leitast við að ná Sæmundi á
sitt vald, en Sæmundur
herkkjóttur og hafði jafnan
betur í þeim leik, með hjálp
Grallarans.
í þessu kvæði er skýrt frá
viðureign þeirra, þegar Kölski
Framhald á bls. 5
fræ í pundið. En af Pinvon-
pine, sem skylt er furu og
greni, og ber hina löstætustu
ávexti, fara ekki nema um
1200 þur fræ í pundið. Annað
afbrigði, sem nefnist Torrey-
pine og vex í sunnanverðri
Kaliforníu, ber fræ sem eru
svo þung, að ekki fara nema
400 í pundið. Til samanburðar
má svo nefna Jack-pine, sem
vex aðallega við vötnin miklu
í Bandaríkjunum, en fræ þess
eru svo létt að 125,000—250,000
fara í pundið. Af hvítgreninu
ameríska fara 27,000 fræ i
pundið, en af rauðgreninu
sem einnig er nefnt norskt
greni þar í landi og mest er
notað til gróðursetningar)
fara 52,000 fræ í pundið.
Langflest tré eru vaxin upp
af fræum. Það er því eðli-
legt að skógræktarmenn leggi
mikið kapp á, að auka sem
mest þekkingu sína á fræjun-
um og meðferð þeirra. —
Þroskuðustu og stærstu fræ
hverrar tegundar eru bezt til
sáningar, því að upp af þeim
vaxa stærstu trén. Það er því
vandasamt starf að velja úr
beztu fræin. —Lesb. Mbl-
ADDITIONS
lo Betel Building Fund
Miss Bergljót Johnson,
Arborg, Manitoba $50.00
-----------0---
Baldur Lutheran Ladies Aid,
Baldur Manitoba / $75.00
-----------0---
Mr- & Mrs. I. Björnsson,
1077 Spruce Street,
Winnipeg, Man. $10.00
"Betel"$205,000.00
Building
Campaign Fund
—180
Make your donatlous to the
"Betel" Campalgn Fund.
123 Prlnceas Street,
Wlnnlpeg 2.