Lögberg - 23.01.1958, Síða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 23. JANÚAR 1958
7
Guðmundur Daníelsson skrifar um
nýju bækurnar
Myndirnar, sem margar eru
litmyndir og frábærlega vel
gerðar, eru prentaðar hjá
Halsingborgs Litografiska
Aktiebolag í Svíþjóð, en les-
málið er sett í prentsmiðjunni
Odda h-.f. Reykjavík.
Fjölfræðibókin er 220 bls. í
gríðarstóru broti.
---0----
STRAKARNIR. SEM
STRUKU
Böðvar frá Hnífsdal: Strák-
arnir, sem struku. Drengja-
saga. Útgefandi: Bókaútgáfan
Setberg. Reykjavík 1957.
Þetta er fjörlega rituð saga
um þrjá stráka, sem strjúka
að heiman úr þorpinu sínu,
til þess að komast hjá því, að
Ingólfur, sem er foringi
þeirra, verði sendur austur til
frænku sinnar, sem hann álít-
ur leiðinlegustu manneskju í
heimi. Á gömlum árabát kom-
ast þeir inn í botn á eyðifirði
einum og hafast þar við
nokkra daga og lifa á veiðum
og sumpart nesti, sem þeim
hafði tekizt að hafa með sér
heiman að. Drengirnir finnast,
en allar tilraunir til að fá þá
heim með góðu eða illu, mis-
takast, en loks fær Hrólfur,
sem gerist milligöngumaður
þeirra og foreldra þeirra,
strákana til að hætta útileg-
unni og með því skilyrði að
þeir þurfi ekki að fara heim
strax, heldur stunda sjóróðra
með manni nokkrum í öðru
plássi- Um haustið koma kapp
arnir heim með talsverða þén-
ustu, og eru nú fúsir til að
ganga siðmenningunni á hönd
aftur, og hafa allir mannast
vel um sumarið.
Boðskapur bókarinnar er sá,
að tápmiklir drengir þurfi að
svala athafnaþrá sinni og
ævintýralöngun, vandinn sé
aðeins sá að velja þeim hæfi-
leg störf, sem reyni hæfilega
á þrek þeirra og hafi þjóðnýta
þýðingu.
Halldór Pétursson hefur
myndskreytt bókina.
---0-----
ÞAÐ GEFUR Á BÁTINN
Kristján frá Djúpalæk: Það
gefur á bátinn. Útgefandi:
Heimskringla. Reykjavík 1957.
Hér eru samankomin í einni
bók þau ljóð, sem fleiri ís-
lendingar kunna en nokkur
ljóð önnur, að minnsta kosti
hrafl í þeim, en ekki er það
vini vorum, skáldinu, að
þakka, því væru ekki hinir
fjörugu mússíkantar, mundi
Kristján ekki frægari en önn-
ur skáld. Á hinn bóginn má
segja, að ef Kristján væri ekki
hefðu hinir eldfjörugu mús-
síkantar orðið að styðja sig
við veikari og ólöglegri stoð
og alls ekki auðnast að gefa
dansandi æsku þjóðarinnar þá
dillandi óma, sem nú láta
henni sætast í eyrum. Og um
það eru varla skiptar skoðan-
ir, að Kristján frá Djúpalæk
(ásamt nokkrum fleirum) hafi
hækkað mjög gengi íslenzkra
dægurljóða, svo að nú er gerð-
ur allskarpur munur á óvöld-
um bögubósum og skáldum i
þessari grein kveðskapar, eins
og vera ber, og miklu betur
ort, og færra um málspjöll og
leirburð í danskvæðunum en
fyrr. —VÍSIR, 6. des.
Eiffelturninn fekur stakkaskiptum
STÓRVIRKI
Ólafur Jónsson: Skriðuföll og
snjóflóð I.—II. bindi. — Bóka-
útgáfan Norðri. 1957.
Það er bezt ég játi það
hreinskilnislega strax, ég er
enn ekki búinn að lesa nema
hrafl í þessu geysimikla rit-
verki Ólafs Jónssonar, sem er
1141 blaðsíða í stóru broti, tólf
ára starf höfundarins, fyrstu
árin að vísu tómstundarstarf,
en þegar fram í sótti æ rúm-
frekara og að lokum raunveru
legt aðalstarf hans, því að árið
1954 sagði hann lausu ráðu-
nautsstarfi sínu hjá Búnaðar-
sambandi Eyjafjarðar og flest-
um trúnaðarstörfum öðrum,
sem á hann höfðu hlaðist, til
þess að geta helgað sig allan
náttúrurannsóknum sínum og
ritstörfum-
Enginn skyldi ætla að bæk-
urnar Skriðuföll og Snjóflóð
innihaldi aðeins sundurlausa
og einangraða þætti um þetta
efni. Nei, hér er um miklu
stórmannlegri vinnubrögð að
ræða, því að jafnframt því
sem ritið hefir alþýðlegan
búning og flytur fjölmargar
læsilegar frásagnir, hlýtur það
að verða undirstöðurit heillar
vísindagreinar sem hér á landi
er enn aðeins barn í reifum.
Þetta sjónarmið hefir höfund-
urinn aldrei látið sér úr minni
líða meðan stórvirki hans var
í smíðum, enda tekizt að lyfta
því hátt upp yfir venjuleg
fróðleiksrit og gætt það vís-
indalegu, hagnýtu gildi. Hér
eru raktar orsakir skriðufalla
og snjóflóða, einkenni þeirra
og þeim skipað í flokka, bent á
Nvarnir gegn þeim, og skráðar
nákvæmar frásagnir af slík-
um atburðum hér á landi svo
langt aftur sem heimildir ná.
Til samanburðar við skriðu-
föll og snjóflóð hérlendis birt-
ir Ólafur all-langan kafla í,
fyrra bindi verks síns með lýs-
ingum af nokkrum erlendum
stórskriðum. Mjög áhrifa-
miklar frásagnir eru þar um
stórskriður í Sviss, Noregi og
fleiri löndum, í seinna bind-
inu er hliðstæð lýsing á hrika-
legustu snjóflóðum erlendis.
Annars er efnisskrá ritsins í
stórum dráttum þessi í fyrra
bindi: 1. Yfirlit um ofanföll,
2. Orsakir, einkenni og flokk-
un skriðufalla, 3. Forn fram-
hlaup hér á landi, 4. Nokkrar
erlendar stórskriður, 5. Annáll
um skriðuföll á íslandi.
Sérhverjum þessara aðal-
kafla er svo skipt í marga
undirkafla. I síðara bindinu er
aðalefnisskráin þessi: 1. Snjó-
flóðasvæði. Tildrög, einkenni,
vinnubrögð, 2. Nokkur snjó-
flóð í ölpunum og víðar, 3.
Annáll um snjóflóð á íslandi.
Aftast í síðara bindinu er
heimildarskrá, og nafnaskrá
bæði á íslenzku og ensku og
skrá yfir myndir og höfunda
þeirra. Eru þessar skrár svo
ítarlegar sem verða má og
taka yfir nærri 50 blaðsíður.
Um myndaefni þessa al-
þýðlega vísindarits er það að
segja, að það er afar vandað
og yfirgripsmikið, bæði að
ljósmyndum og teikningum-
Margar töflur og skrár eru
felldar inn í textann honum til
fyllri skýringa, og þjóna þær
að sjálfsögðu fyrst og fremst
vísindalegum tilgangi höfund-
arins.
Skriðuföllum og snjóflóðum
fylgir því miður oftast eigna-
tjón og líftjón, stundum hvort
tveggja í senn. Ólafur Jóns-
son kemst því ekki hjá því,
að bók hans fjallar mjög um
hræðilegar slysfarir. Slíkt
efni getur að vísu ekki taliz
skemmtiefni, en það er hroll-
vekjandi og dramatískt og
þess vegna eftirsótt lestrar-
efni. Mestur hluti slysfaralýs-
inganna er tekinn hér orðrétt
upp úr prentuðu máli í hand-
ritum, bókum og blöðum.
„Þessi tvö bindi segja hrika-
lega sögu, sem er snar þáttur
í mótun landsins og baráttu
íslenzku þjóðarinnar fyrir lífi
sínu í harðbýlu og verðra-
þungu landi“, segir útgefandi
bókarinnar, og skulu þau orð
undirstrikuð af mér. Búnaður
bókanna frá hendi Norðra er
afburða vandaður.
----0----
FJÖLBREYTT „SKRUDDA"
Skrudda. eftir Ragnar Ásgeirs-
son. Úigefandi: Búnaðarfélag
íslands, 1957.
Hvernig sem á því stendur
hef ég lengi haft þá órök-
studdu hugmynd um Búnaðar
félag íslands, að það væri
nokkuð hátíðleg stofnun að
sjálfsögðu og hlutverki sínu
vaxin, að efla landbúnað á ís-
landi, en heldur leiðinleg. Ég
vissi og að þessi stofnun hafði
um árabil gefið út Búnðaarrit
og Frey, og jafnvel einhverjar
fleiri bækur, en að hún legði
nokkru sinni nafn sitt við
sögur um írafellsmóra, Jón
Apa, Tindstaðaflyksuna og
skrattann í borðinu, það hefði
ég svarið fyrir. Engu að síður,
þetta er staðreynd: Búnaðar-
félag Islands hefir gefið út
bókina Skruddu eftir Ragnar
Ásgeirsson garðyrkjuráðu-
naut, sögur, sagnir og kveð-
skap, og Steingrímur Stein-
þórsson búnaðarmálastjóri rit-
ar formálann. Sjálfur hefur
Ragnar ritað annan formála,
svo að það eru tveir formálar
fyrir Skruddu, sem er 336 blað
síður að stærð og hefðu mátt
vera fleiri, því að þetta er ein
sú allra fjörugasta og læsileg-
asta þjóðsagnarskræða, sem ég
hef komizt í, og hefir búnað-
arfélagið gerbreytzt í mínum
augum með hennar tilkomu
og gerzt eitt skemmtilegasta
forlag landsins í stað þess að
hafa hingað til verið hið leið-
inlegasta.
Skrudda flytur hið fjöl-
breyttasta efni, og hefur það
allt rekið á fjörur höfundar-
ins, Ragnars Ásgeirssonar, á
ferðalögum hans um lands-
byggðina, segist hann hafa
skráð það að mestu eftir minni
heim kominn að loknu ferða-
lagi í fyrravetur. Færði hann
sagnir sínar inn í skruddu
eina gamla, sem hann átti í
fórum sínum, en formaður
Búnaðarfélags Islands, Þor-
steinn Sigurðsson bóndi á
Vatnsleysu, komst í skrudd-
una eitt sinn er hann gisti í
Hveragerði hjá Ragnari og
falaðist umsvifalaust eftir út-
gáfu á henni fyrir hönd
Búnaðarfélagsins.
Efni Skruddu er þannig rað-
að niður, að fyrst koma sögur
úr Gullbringu- og Kjósarsýslu,
þá sögur úr Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu, þar næst sögur
úr Snæfells- og Dalasýslu,
sögur af Vesturlandi, sögur af
Norðurlandi, sögur af Austur-
landi, sögur úr Austur-Skafta-
fellssýslu, sögur úr Vestur-
Skaftafellssýslu, sögur úr
Rangárvallasýslu og að lokum
sögur úr Árnessýslu. Finnst
mér þetta miklu skemmtilegri
niðurstöður en sú sem venju-
legust er, að flokka eftir efni.
Höskuldur Björnsson hefur
teiknað Skruddu verðuga
kápu.
----0----
FJÖLFRÆÐI BÓKIN
Freysteinn Gunnarsson þýddi
og staðfærði í ýmsum aíriðum.
Bókaúlgáfan Setberg gaí út.
Erfitt er að hugsa sér
skemmtilegri og gagnlegri
jólagjöf til handa greindum
og námfúsum unglingi en
þessa bók, Fjölfræði bókina.
Á forsíðu hennar segir, að í
henni séu 1800 myndir, og að
frumútgáfunni hafi unnið 40
fræðimenn og 30 listamenn-
Hér mun átt við ensku útgáf-
una, því að bókin var upphaf-
lega samin á ensku og gefin
út af Odhams Press Ltd. í
London. Þessi íslenzka útgáfa
er gerð eftir norrænni útgáfu
á bókinni, sem er að myndum
til sameiginleg fyrir Danmörk,
Noreg, Svíþjóð og Finnland,
en fullum þriðjungi styttri en
frumútgáfan enska. Lesmálið
er að mestu hið sama á öllum
Norðurlandamálunum, — en
Freysteinn hefur hér allvíða
breytt því eftir íslenzkum að-
stæðum, svo sem í náttúru-
fræðiköflunum. Greinin um
ísland í landafræðikaflanum
er frumsamin af Freysteini. í
niðurlagi formála síns fyrir
bókinni segir Freysteinn
Gunnarsson svo: „Bókin er
upphaflega samin og gerð
handa unglingum, en sann-
leikurinn er sá, að hún er
engu síður fyrir fullorðið
fólk. Auk yfirlits um landa-
fræði og náttúrufræði er í bók-
inni vikið að flestum helztu
viðfangsefnum mannlegs fram
taks og hyggjuvits. Hér er því
óþrjótandi umhugsunarefni
hverjum manni, öldnum jafnt
sem ungum, er forvitni hefur
á því, sem gerzt hefur og er
að gerast í þeirri furðulegu
veröld, sem við lifum í.“.
Eiffelturninn í París er ekki
sjálfum sér líkur um þessar
mundir. Ofan af honum hefir
verið rifið sem svarar 80 feta
hæð. Gerðist það nauðsynlegt
vegna brunans í janúarmán-
uði s.l. Þá kom eldur upp í
sjónvarpsstöðinni, sem var í
1000 feta hæð, og skemmdist
við það efsti hluti járngrind-
anna.
Nú er verið að byggja ofan á
turninn aftur og á hann að
verða um 25 fetum hærri, en
hann áður var. Eftir þessa
hækkun verður ekki hægt að
draga upp fána á turnspír-
unni, því að átök hans mundu
verða svo mikil er hann berst
í hvössum vindi, að turninn
mundi riða við, en það mundi
aftur trufla sjónvarpstækin,
sem komið verður fyrir efst í
turninum. Þar verða líka loft-
skeytatæki og ýmsir mælar
veðurathuganastöðvarinnar,
og titringur á turninum gæti
haft óheppileg áhrif á þau
tæki.
Oft hafa komið fram tillög-
ur um að rífa turninn, og sein-
asta harða hríðin, sem að hon-
um var gerð, var um alda-
mótin- Þar voru listamenn
fremstir í flokki, því að þeim
þótti turninn óprýða borgina.
En það sem bjargaði turninum
þá var uppgötvun loftskeyt-
anna. Árið 1901 var loftskeyta-
stöð sett í turninn og dró hún
380 km. En í stríðinu hafði
hún verið endurbætt svo, að
hún dró 6,000 km. Árið 1907
voru þar gerðar ýmsar til-
raunir til að athuga móstöðu-
afl loftsins á fallandi hluti og
komu þær að miklu gagni á
bernskuárum fluglistarinnar.
Síðan hefir verið hljótt um
þá kröfu að turninn væri rif-
inn, og nú mælir enginn því í
mót, að hann sé hækkaður.
Allir ferðamenn, sem til
Parísar koma, vilja fá að
skoða turninn, og hefir ferða-
mannastraumurinn farið vax-
andi ár frá ári. Nú er talið að
þangað komi um 1% milljón
ferðamanna árlega. Þessir
ferðamenn ferðast í lyftum í
turninum og hafa lítið fyrir
því. En tveir menn verða að
ganga efst upp í turninn á
hverjum degi. Það eru menn,
sem starfa við sjónvarpið, og
þeir koma svo snemma morg-
uns, að lyfturnar eru ekki í
gangi. Þeir verða að ganga
upp stiga, sem í eru 1710 þrep,
og eru 40 mínútur á leiðinni.
—Lesb. Mbl.