Lögberg - 11.09.1958, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 11. SEPTEMBER 1958
Lögberg
GefiB út hvern íimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
303 KENNEDT STREET, WINNIPEG 2, MANITOBA
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Skrifstofustjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
■‘Lögberg" is published by Columbia Press Limited,
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Manitoba, Canada
Prlnted by Columbia Prlnters
Authorized as Second Class Mail, Post Offlce Department, Ottawa
WHitehall 3-9931
/#
Feðraslóðir fór að sjó
'n
FriBfinnur O. Lyngdal frá Vancouver heimsótti ættjörB slna
I sumar, en hann hafSi ekki séS hana I 54 ár. Hann lagBi af
staS I byrjun maí; dvaldi tvær vikur hjá dóttur sinni I New
York og var kominn til Islands 18. maí. Hann ferBaSist mikiS
bá rúma tvo mánuði, sem hann var á Islandi, og á heimleið
dvaldi hann I mánuð hjá frændkonu sinni i New York. Mun
hann e. t. v. seinna segja lesendum Lögbergs ferSasögu sína.
FriSfinnur fiutti erindi yfir útvarpiS á Islandi og hefir hann
góSfúslega látiS Lögbergi þaS 1 té. Á blaSiS honum margt og
mikiS aS þakka. Hann var umboSsmaSur þess á Ströndinni
1 marga tugi ára.
Kæru íslendingar, og hjartkæra föður- og móðurland mitt
Það var fögnuður og gleði í huga mínum og hjarta, þegar
ég sté fæti mínum á föðurlandið, eftir 54 ár. Þá datt mér
hug vísan eftir Stefán Eiríksson, sem hann fékk verðlaun
fyrir, en hún er svona:
Feðraslóðir fór að sjá,
færðist blóð í kinnar.
Kappinn rjóður kyssti á
kirtil móður sinnar.
Ég hugsaði, að ef ég færi að krjúpa á kné og kyssa föður-
landið, að nútíminn hefði farið að brosa; samt kom þetta
huga minn. Ég er heldur enginn kappi, nema að því leyti að
ég hef varðveitt mitt móðurmál og mína kristnu trú í 54 ár
því oft verður maður var við veikleika í viðhaldi hvoru'
tveggja.
Ég var farinn að gera mér litlar vonir um að heilsa mín
og utanað komandi kringumstæður leyfðu mér að sjá föður-
land mitt. Svo það er algjörlega Honum að þakka, sem öllu
stjórnar og ræður, að ég fæ augum litið systkini mín og
móðurland eftir öll þessi ár, og það er mér meiri fögnuður og
gleði en orð mín geta lýst. Svo nú læt ég huga minn hverfa
til æskustöðvanna. Þá vilja blandast saman í huga mínum
frá þeim liðnu árum minningar um súrt og sætt, sorgir og
gleði; bjartsýni má þó til að halda velli, annars er lífið byrði
Ég er uppalinn að mestu leyti á Bakka í Öxnadal í Eyja-
fjarðarsýslu. Þar eyddi ég flestum unglingsárunum sem
smaladrengur. Þar sat ég yfir fjárhjörðinni minni, sem smalar
kölluðu sína þótt enga skepnuna ættu þeir sjálfir. Ég gætti
fjársins upp á svokölluðum Bakkahálsi 2—3 vikur eftir
fráfærur, daga og nætur. Þessi Bakkaháls er fjallshryggur,
að mestu leyti grasivaxinn beggja vegna, og hann aðskilur
dalina, Hörgárdal og Öxnadal. Ár renna eftir báðum dölun
um og renna þær saman þar sem hálsinn endar. Það er undur-
samlega fagurt útsýni þegar komið er upp á efsta hjallann;
sjást þaðan sveitinrar fjórar, þótt maður standi í sömu spor-
um: báðir dalirnir, Hörgárdalur og Öxnadalur, Möðruvalla-
sókn og öll Þelamörk og alla leið út á sjó (Eyjafjörð). Að
vera staddur þarna uppi um mánaðarmótin júní og júlí að
nóttu til í 'kringum kl. 2—3 og sjá, að það virðist eins og
sólin sökkvi í sjóinn, og svo aftur þegar hún kemur til baka
með sína dýrðlegu gulllituðu geisla og klæðir alla fjallatinda
þessum skrautlega skrúða. Það tekur betri mann en mig að
lýsa þeirri dásamlegu fegurð hinnar guðdómlegu náttúru,
sem maður verður þarna aðnjótandi, jafnvel fuglar loftsins
vekja mann til athugunar. Ennfremur var gaman að sjá
skepnurnar standa upp og teygja úr sér eftir hvíld nætur-
innar — hross, kýr og kindur að leita sér að nýrri fæðu.
Einnig var gaman að sjá, á hvaða heimili fyrsti reykurinn
kæmi upp; ég þekkti alla bæina með nöfnum. Allt þetta
stytti vökunótt unglingsins. Svo var á þessum ofannefnda
hálsi dálítill dalur, þar sem mikið óx af alls konar lyngi, sem
þakið var af berjum: tveim tegundum af bláberjum, kræki-
berjum og einiberjum. Þessi dalur var mér kærari en nokkur
annar í umhverfinu. Ég nefndi hann Lyngdal og tók svo
nafnið sjálfur, þegar ég kvaddi Island 1904 og heitstrengdi
að bera það nafn til æviloka, og mun enda það. Ég býst ekki
við að mitt fólk haldi nafninu við, jafnvel þótt það sé fallegt
og tekið úr hinni dýrðlegu náttúru og af þessum fagra stað.
Ég reyndi með egghvassri steinplötu að greypa nafnið í
standberg, en hvort ég finn það, er óvíst; en ég hef hugsað
mér að ganga betur frá því þar.
Mig langar til að minnast á íslenzku vikublöðin okkar
vestan hafs, sem gefin eru út í Winnipeg, Manitoba, Canada
Lögberg og Heimskringlu; þau hafa verið lífæð alls íslenzks
félagsskapar vestan hafs; þau hafa verið verndarenglar ís
lenzkrar tungu. Við og íslenzka þjóðin fáum ritstjórum
þeirra aldrei fullþakkað viðhald þeirra á íslenzku máli, þegar
þess er gætt, að þeir hafa ekki gert það í gróðaskyni heldur af
fræbærri ást á viðhaldi móðurmálsins, og oft hafa blöðin
átt við þröng kjör að búa efnalega og eiga enn. Ritstjórarnir
hafa fórnað kröftum sínum og gera enn fyrir blöðin og með
því hafa þeir byggt sér sinn eiginn minnisvarða, sem lengi
mun lifa. Ekki veit ég hversu mikinn stuðning heimaþjóðin
hefir veitt blöðunum okkar vestra, en ég vona að þið hafið
styrkt þau að mun, því samband okkar slitnar að mestu leyti
með fráfalli blaðanna okkar. Islenzkan og þjóðræknisviðleitni
okkar leggst niður— og við týndir hver öðrum. Islenzkan má
ekki deyja vestan hafs vegna þess að þar er nú búsettur stór
hluti af íslenzku þjóðinni. Hugsið um það, að enn er messað
á hverjum sunnudegi á íslenzku í Winnipeg í báðum íslenzku
kirkjunum þar, jafnhliða ensku, og má þakka það prestunum
séra Valdimar J. Eylands og séra Philip M. Péturssyni, og eins
gjörir séra Eiríkur S. Brynjólfsson í Vancouver, B.C. Þetta
eru sannir vökumenn íslenzku þjóðarinnar. Þá má ekki
gleyma Dr. Richard Beck. Það talar enginn kjark úr honum
hvað snertir viðhald íslenzkunnar og framhald íslenzku blað-
anna vestan hafs, enda skrifar hann í þau margt fróðlegt og
skemmtilegt. Þegar hann hverfur af sjónarsviðinu verður
íslenzka þjóðin að senda okkur eins góðan vökumann og Dr
Beck, því að hann er íslenzku þjóðinni til stór-frama og okkur
Vestur-lslendingum til mikils sóma. Ég hef veitt því eftirtekt
í blöðunum, að nú virðist vera í uppsiglingu ný hreyfing
meðal Islendinga suður um Bandaríkin, meira að segja
New York, svo að ég hygg, að áhugi fyrir íslenzku eigi eftir
að ná sér á strik.
Ég las í Lögbergi 30. janúar síðastliðinn eftirtektarverða
grein, Spurningar og svör, viðtal við stórskáldið ykkar
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi. Svörin eru dásamleg. Til-
efni greiriarinnar var 150 ára afmæli Jónasar Hallgrímssonar,
Davíð vill að skólar landsins og öll þjóðin kynni sér betur og
læri beztu kvæði Jónasar, og er það fallega mælt. Ég hef ekki
heyrt talað um kostnaðarminni athöfn eða minningu en þessa
aðeins að lesa í ró og næði þessi indælu og fögru ljóð Jónasar
Þau ættu að vera lesin og sungin af íslenzku þjóðinni eins
lengi og íslenk tunga hrærist. Davíð lýsir vel andstreymi
Jónasar, framsýni hans, fyrirhyggju og gáfum. Hann vekur
athygli þjóðarinnar á því að hafin sé heimsókn á æskustöðvar
Jónasar Hallgrímssonar með vorinu í minningu um 150 ára
afmæli náttúru- og listaskáldsins góða. Er það göfug hugsun
og samsinni ég það með Davíð. Sökum þess að ég á sömu
æskustöðvar og Jónas og er staddur hér, myndi það verða
mér ógleymanleg ánægja að fá að vera með ykkur í hópnum.
Ef úr þessari heimsókn verður þá skulum við, eins og Davíð
segir, skrifa í döggina. En ofan við nafn Jónasar: „Hvað er
svo glatt sem góðra vina fundur;“ þar á það heima. — En eitt
hefði mér líkað betur, það er að höggva nafn Jónasar í eitt
stuðlabergið, sem vísar að fæðingarheimili skáldsins; þar
gæti það staðið um aldir fram.
Lengi lifi minning Jónasar Haligrímssonar hjá íslenzku
þjóðinni.
Ykkar einlægur íslandsvinur,
F. O. Lyngdal, Vancouver, B.C., Canada
íslenzka landhelgismálið
Undanfarna daga hefir lítið
sem ekkert birzt í dagblöðun
um hér um það, hvernig fram
vindi með landhelgismálið,
annað en það, að mjög lítið
fiskist innan 12 mílna svæðis-
ins og vilji sumir brezku tog-
ararnir, sem þar eru að veið-
um fá leyfi frá herskipunum
til að sigla út fyrir landhelgis-
ínuna og leita þar fiskjar, en
eins og áður hefir verið skýrt
frá, hafa Bretar á undanförn-
um árum tekið að jafnaði 2/3
af afla sínum á íslandsmiðum
utan 12 mílna svæðisins.
Lögbergi hefir nú með
íöndum tvö dagblöð frá Is-
landi Vísi og Þjóðviljann,
dagsett 2. sept., daginn eftir
að hin nýju landhelgislög
|gengu í gildi. Blað kommún-
ista hvæsir mjög, eins og að
venju, svo erfitt er að vinsa
úr öllum stóryrðunum hinar
raunverulegu fréttir. í frá'
sögnum Vísis gætir stillingar
en alvöruþunga. Ritstjórnar-
grein í Vísi „Davíð og Golíat“
lýkur með þessum orðum: —
„Þjóðin er 100% í landhelgis-
málinu, eins og hún var í
lýðveldismálinu forðum. —
Bretar eru hins vegar marg-
klofnir, og flestir eru and-
vígir þeim litla hópi, sem vill
klekkja á íslendingum, af því
að hann er ekki að hugsa um
hag almennings í Bretlandi
heldur aðeins eigin hag. Sá
er undirstöðumunurinn á af-
stöðu þjóðanna og það gerir
gæfumuninn.“
Annars hefir aðal inntak
Betel"$205,000.00
Building
Campaign Fund
—180
—$174,774.81
—160
150
140
120
-100
—80
—60
—40
—20
Make your donations to th«
"Betel" Campaign Fund.
123 Prlncess Street,
Winnlpeg 2.
fréttanna úr þessum blöðum
þegar birzt í Lögbergi, en
bæði þessi blöð leggja á-
herzlu á eitt atriði, sem virð-
ist sigurvænlegt fyrir mál-
stað íslands. í lok ágústs-
mánaðar voru togararflotar
ýmissa Evrópuþjóða komnir
á íslandsmið, eins og að
venju, en á sunnudaginn 31.
ágúst sendu Norðmenn, Svíar
og Danir togurum sínum skip-
anir um að halda sig utan við
hina nýju landhelgislínu. —
Belgisk skip og þýzk, sem
voru á veiðum innan 12 mílna
markanna á sunnudag færðu
sig og út fyrir 12 mílna línu
áður en reglugerðin tók gildi,
ennfremur skip Færeyinga.
Fréttir höfðu borizt um, að
100 brezkir togarar myndu
stunda veiði á landhelgis-
svæðinu, en þeir urðu aðeins
11 — níu á svæðinu út af
Dýrafirði og tveir út af Horni.
Sagt er að freigáturnar eigi
fullt í fangi með að halda
jeim í landhelginni, því að
ieir hafa fiskað lítið og vilja
fara út fyrir línuna, þar sem
aðrir berzkir togarar eru á
veiðum og fiska betur.
Á þessu stigi málsins standa
Bretar einangraðir í því að
brjóta gegn hinni nýju land-
lelgislöggjöf Islands.
Taugaóstyrk gömul kona úr
íópi faraþega nálgast skip-
stjóra hikandi.
„Skipstjóri, hvað — hvern-
ig færi nú ef við rækjumst á
stóran ísjaka?"
„ísjakinn myndi halda á-
fram för sinni eins og ekkert
íefði í skorizt."