Lýður - 28.08.1889, Síða 3

— 91 —
kirkjunnar á íslandi á pessari öld, pá er pað séra Helgi Hálf-
dánarson. Og sé biskupsembættið í meðvitund íslendinga nú,
ekki annað en heiðursstaða, pýði pað að vera settur i það
embætti ekki annað en að hafa fengið heiðurstitil og hærri
laun, pá er enginn vafi á pví, að séra Helgi Hálfdánarson eða
pá séra Valdemar Briem (fyrir sína dýrðlegu sálma), átti að
vera gjörður íslands biskup, en ekki sá, sem út hefir verið
nefndur, að honum sem presti og.manni alveg ólöstuðum“.
*
jJc '
Grein pessi talar íyrir sig sjálf. séra Jón Bjarnason tal-
ar aldrei á huldu né prédikar í launkofum. Undir flest um-
mæli greinarinnar getum vér og skrifað. fó viljum vér gera
eina litla athugasemd.
Höf. virðist einkum dáðst að dugnaði Magnúsar lands-
höfðingja, eða hreint og beint sagt, ráðríki hans og gjörræði.
En ekki hefði hann átt eða purft fremur en við hér heima,
að furða sig á pví, pótt hann fylgdi venjunni og réði mestu
um biskupsskipanina, og enda ekki heldur á pví pótt hann<
M. St., gripi heldur bráðum höndum til pessa starfs — svo
sem annað-hvort bráðann bæri að, par svo s t ó r k o s 11 e g t
embætti væri að skipa, ellegar svo lítið væri í húfi, að
slíkt mætti sem minnst tefja fyrír stærri störfum. Höf.,
ri>tj. „Samein.“, er margopt búinn að taka fram, og pað með
Tfrtl-börðum orðum, að iítið lífsmark sé eptir í kirkju vorri, og
ekki heldur í afskiptum og hlutdeild klerkastéttar vorrar
viðvíkjandi stjórn og tilhögun andlegra mála. Úr peirri átt
gat h a n n því sízt gjört ráð fyrir miklum afskiptum. Og
hvað „dugnaðinn“ snertir, er hann ekki lastandi — nema ef
vera skyldi v a 1 i ð. Höf. mun pó sjálfsagt játa, að dugnaður
og stjórnsemi sé pó belri en dáðleysi og svefu, enda ætlum
um vér, að eptir kringumstæðum sé landsh. ekki ámælisverð-
ur fyrir aðferð sína — einkum ef málið er skoðað frá hans,
o: frá umhoðs- og skrifstofnlegu sjönarmiði.
J>að sem höf. segir um verðleika H. H er eflaust ein-
dregin meiuing allra presta og al/yýðu á Islandi, en, alveg
eins og höf. sjálfur tekur fram, er hið ísl. biskupsembætti
orðið allt annað en pað áður var, enda efum vér ekkiaðhinn
nýkjörni biskup muui heiðarlega fylla pað sæti.
En um það, sem undir niðri vakir fyrir hiuum heiðr-
aða höf., erum vér alveg samdóma. Hann vill ekki að slík
biskupsskipan purfi optar að koma fyrir í hinni íslenzku
kirkju. Hann vill, að anuaðhvort sé embætti petta tekið
af eða endurskapað. Hann vill að kennilýður lands-
ins fari úr pessu að vakna af svefni til meðvitundar og sam-
taka. Hann sér með sorg og gremju, að ekki einungis „hjörð-
iu“ er á tjá og tvístri í voru kirkjufélagi, heldur og „hirð-
arnir“ líka. Hann sér að Synódus er ekki annað en skuggi og
skrifstofupeð; hann sér að allur landsins ,.lærdómur“ á ekkert
blað, e«gan vilja, ekkert markmið né stefnu, og hann uggir
að líf og trú og kenning sé allt að verða — tómur u p p-
blástur, eins og stjórnin pegar sé orðin — eintóm skrif-
s t o f a. ,
„Hverfum við í sjóinn“.
Svo heitir ■ all-skorinorður fyrirlestur, sem blaðið Log-
herg fiytur eptir Einar Hjörleifsson. Tvær skoðanir
eru efst á blaði meðal landa i Ameríku. Önnur fylgir
ffe'mur peirri stefnu að innfiytjendur héðau eigi sem fyrst
að semja sig í einu og öllu að liáttum og hugmyndum par-
lendra manna, o:. Itins ensku-talandi fólks. .,.f>á hverfum
við í sjóiun“, svara liinir, sem kenna, að bezt sö að varð-
veita pjóðerni sitt, tungu og siði eins lengi og auðið sé.
Báðum pessum stefnum, að pvi leyti, sem pær benda til
öfga eða misskilnings, svarar nú E. H. Hann játar að
pað sé nauðugur einn kostur fyrir innflytjendur, pó nýbygð-
ii' myndi út af fyrir sig, að læra, og pað sem.fyrst, mál,
oienntun og alla lenzka pjöðarinnar í heild sinui, en hanii
telur jafn nauðsynlegt að fara varlega, týna ekki of fljótt
eða ófyrirsynju né glata sinu betra og fá í staðinn ökunn-
ugt eða skaðlegt.
„Grættir allar áður gangi framarr
umb skygnask skyli“, segir Völuspá.
Hann tekur vel fram, og sumpart með dæmum, hversu
blendið og sundurleitt sé pjóðlif pað, sem íslendingar niæti
í borgum, nýbyggðum og laudflæmum peim, sem peir lenda
í. Pæsta dreymir um allt pað los, mótsagnir og sundur-
gerð, tál og tildur, ofsa, hræsni, skinhelgi, heimsku og
hrekkvísi, sem allt og allstaðar veður uppi, ekki síst í
sjálfum hinum barnungu vestlægu borgurn. J>eir sem blöð
hafa lesið eða bréfaskipti við innflutt fólk hafa liaft,
pekkja máske slíkt dálítið, en um fjöldann sem innflytur,
gildir að í fyrstu koma peir par — eða peim finnst sjálf-
um að peir komi — sem sauðir meðal varga. Hinsvegar
er pað vitaskuld, að petta vandræðapjóðlíí á bæði fyrir sér
að setjast, enda lítur allt öðruvísi og betur út í augum
peirra, sem pví eru vanir, og bæði sjá dýpra og hafa lœrt að
aðgreina gullið frá soranum. Hið illa veður fremur ofaná
en hið betra, hið góða tildrar sér ekki né hrópar á gatna-
mótum. |>að er ekki fullorðsinlifið, sem par mætir, heldur
bernzkulífið. J>essvagna á að minna hina einfaldari á að
láta ekki hugfallast, en vera pó vara um sig. Sá sem par
vill finna gyðju lukkunnar, verður að fara að eins og ridd-
arar, sem leysa ætla konungsdætur. |>eir verða að
fara með ráðum, gugna elcki né hræðast sjónhverfingar
og týna aldrei trú sinni. E. H. víll kenna méðálvóginn,
vili menn læri alla lenzku, og 'einkum að allir foreldrar
kappkosti að láta börn sín menntast til jafns við börn inn-
borinna manna. En jafnframt ræður hann eindregið til
hins að landar par varðveiti pjóðfiokk sinn, tungu,
ættrækni og sögu. J>etta ætlar liann megi fyrst lengi
vel takast, pótt menn jafnóðnm gjörist innlendir par, eink-
um og allra helztef vesturfiutningar (ásamt stöku heimíiutn-
ingum) og viðskipti við ættlandið helzt við meðan ein kyn-
slóð fer og önnur kemur. Með pessu móti — með lifandi
sambandi landa sem íslendinga í Ameríku og lifandi sam-
bandi peirra við bið gamla söguland — ætlar hann að vorir
vesturfarar „hverfi ekki í sjóinn“, týnist ekki sem pjóð-
flokkur moð sérstakri sögu og móðvitúnd, heldur nái meiri
proslca en ella, er peir eignist eins og tvö pjóðerni, eða
léttara að segja, tvennskonar pjöðmennjar. Éinnig megi
sambandið við Island verða til stórblessunar á báða bóga
— pví fremur sem pjóðerni og pjóðrækni sé betur viðhald-
ið par vestra. Fyrirlestur pessi er ö%alaus og skynsam-
legur frá upphaíi til enda, og fvrir pví tilfærum vér inn-
tak lians, að vér sampykkjum hvert hans orð. Einungis er
pað auðvitað, að pær tvær skoðanir, sern vér bentum á,
munu seint hætta öfgum og deilum sín á milli, og öumflýj-
anlegt verðnr, að af hverri kynslðð af ísl. blóði
hveríl sí og æ svo eða svo margir af hundraði „í sjóinn“,
meðan nokkrir á hina síðuna lengi munu sperrast við að
forðast um of pann sjó, og kjósa heldur að lieita sérvitr-
ingar. Moðalhófið er vandhitt, „veldrat sá er varar, pótt
verr fari“.
— Kaffitollur sá, sem pingið er nýbúið að leggja á, 10 a.
á hvert pund, og 5 a. á sykurpuud hvert, fær almeunt slœm-
ar viðtökur. Er lollur pessi hálfu liærri en á flestum hér-
aðsfundum hafði verið lagt til, og er oss næsta óljóst hvað
pingmönuum hefir geugið til að taka svo djúpt í árinni, pví
að ef nauðsyn bar til að i'étta lmg landsjóðs, virðast nógar
aðrar tegundir vera til að taka toll af, og pað toll, sem vel
hefði munað um. Af tóbaki, drykkjuvörum, innfluttu sméri
og útfluttum lirossum (og pví ekki sanðum líka?) mætti íá
nægar tolltekjur, í stað pess að ípyngja sjómönnum, hfsfólki,
og ö'llttin fátæklinguiu landsins sem mest strit og lakast við-