Sunnanfari - 01.07.1892, Page 4

4
dillandi unaði, sem býr í léttu, hrynjandi og fögru
rími, og síðan hefir orðið Jónasi að ótæmanda
auði. Rímið á sálmabókinni frá 1801 þekkja allir
og sem dæmi úr Grallaranum mætti nefna þennan
sálm, sem fylgdi honum um marga mannsaldra og
erorturmeð sama brag og»Til þínheilagi herra guð«:
Alleinasta guðe í himnaríke
sje lof og dýrð fyrer sínar náðer
sem hann hefur gjört á jarðrike
á þessum náðuglegum dögum.
A jörð er komenn stór gleðe og frið
svo manneskjan má vel gleðjast vel
Guðs elsku og góðan vilja.
J>að klingir ekki ólipurt að tarna, og það er
ekki smávegis tignarsvipur yfir þessu máli, enda er
það bezta versið í sálminum.
Nei, það eru rímnaskáldin ein og örfáir menn
aðrir, svo sem Páll Vídalin, sem ort hafa lipurt
og létt, og þó það sé ekki netna vísa og vísa á
stángli, þá er það nóg til að sýna glöggu auga
hver undur málið og rímið geta unnið í samein-
ingu, þegar þeim er fallega stjórnað. Eiríkur Plalls-
son, þorvaldur Rögnvaldsson, jþorlákur Guðbrands-
son, Jón Sigurðsson og Jón þorláksson kveða hver
öðrum betur, og við þá leikur málið og rímið svo
danzandi lipurt og létt »eins og vindur á vog og
vorblær í fjallshliðarunni«, og kórónuna á alt
saman setja svo einmitt þeir Sigurður Breiðfjörð
og Jónas. það eru rímnaskáldin sem hafa kent
þeim slétt mál og létt rim, en hvorki sálmarnir né
kvæðin.
þess er enn ógetið hvern þátt rímurnar hafa
átt í því að vernda og geyma sttiðla vora og
höfuðstafi um margar aldir; varla munu kvæðin
heldur hafa geymt þá eða sálmarnir, þvi hvor-
tveggja eru stórilla rímuð i k'öflum og margopt
alveg rímlaus eins og allir vita. Hver maður getur
og geingið ofan á það að ekki hafa sálmarnir eða
kvæðin getað haldið Hfinu í stuðlum og höfuð-
stöfum hjá frændum vorum, Norðmönnum og Dön-
um, en þeir áttu heldur aungar rímur til að hjálpa
fornu kvæðunum til að geyma þá.
Auk alls þessa mun það og sannast að mjatlast
mun af sagnafróðleik alþýðu á Islandi ef menta-
mönnunum tekst að koma rímunum fyrir kattar-
nef. Við sveitabörnin trúum þar bezt vorum eigin
augum.
Vér höfum bent á þessi atriði til að sýna les-
aranum að vér vildum ekki bendla höfundinn við
neinn ósóma, þó vér stýngjum upp á því við hann,
að hann hefði haft það rímur; sjálfur mun höfund-
urinn ekki taka sér það til, því það munu ekki
vera háðglósur rímnaniðinganna, sem hafa aptrað
honum frá rímnagjörðinni, þvi vér þekkjum mann-
inn að því að hann er ekki orðsjúkur, auk þess sem
hann leggur víst ekki út í mörg stórræði án þess að
hafa ráðfært sig við guð i himninum og við sitt
eigið hjartalag, og þá eru menn vanir að geta
tekið á móti smáskellum.
Ekki þurfti hann heldur að láta rímnabragina
binda sig meira við söguna en honum sýndist, því
Sigurður Breiðfjörð hefir sýnt að laga má efnið
í hendi sér í rímunum , nema af agnúa og fylla í
skörð þar sem þurfa þykir eins og Gröndal gerir
i Örvarodds drápu og höfundurinn hefir sjálfur
gert í Guðrúnarljóðum þessum.
|>að gæti fremur verið erfiðismunirnir og tima-
töfin við rimnalögin, sem fælt hefir höfundinn frá
þeim, þó honum hefði annars dottið i hug að hafa
það rímur. J>að er satt, þeir bragir eru erfiðir, en
ekki skiljum vér, að höfundinum hefði orðið
skotaskuld úr því, því rim er víða hjólliðugt
á kvæðum hans, en mesti óþarfi að kveða svo
dýrt að öll hugsun fari út um þúfur. En hvað sem
til þess hefir borið að þetta urðu ekki rímur, þá
teljum vér þar orðin hinn mesta skaða, því vér
neitum þvi ekki að oss þætti gaman að þvi, að
eitthvert af góðskáldum vorum yrði til þess að
sýna heiminum að vér getum sjálfir ort ljóð út af
sögunum eptir vorum eigin sniðum, sem ekki stæðu
á baki Friðþjófskvæðum eða sagnakvæðum annara
útlendra skálda. Og annars tekur ekkert lifandi
kvikindi eptir þeim.
Vér skulum nú ekki þrátta meira um þetta,
það verða ekki rímur úr þessu héðan af hvort sem
er; vér hefðum nú helzt kosið þær, en »Hallgrími
leizt að hafa það svo« og það leizt Brynjólfi líka
og hann mun láta þá niðurröðun i náttúrunni halda
sér sem hann einu sinni hefir sett.
Málið á ljóðunum hefir höfundurinn vandað
mjög vel og rímið ekki síður. J>að er slétt og
mjúkt alla leið og hvergi snurður á þvi eða blá-
þræðir svo teljandi sé; þó kunnum vér ekki við
að ríma »allar« á móti »halla« á bls. 1 eða
»spá(H« á móti »báðir« á bls. 3 og fl. af þvi tagi.
J>að er og nauðgun við áherzluna að ríma »var« á
móti »árinnar« á bls. 1. og »um« á móti »bústöð-
um« á bls. 78. Aherzlan er höfundinum annars
alstaðar svo ljúf og eptirlát, að það var óþarfa
brangs að fara að verða svo nærgaungull henni á
fáeinum stöðum.
Ekki þykir oss heldur neitt koma til þess, að
höfð sé hin sömu endarím á leingri eða skemmri
köflum eins og gert er á bls. 26, 70, 88 og viðar.
J>að litur svo út eins og það eigi að vera til
prýðis, en á oss hefir það hin sömu áhrif eins og
þegar blökkumenn setja hornhring i miðsnesið.
J>að er gríðar þrautaverk og mesti vandi að
yrkja stórkvæði undir þessum langlokubrag svo að
það verði ekki leiðinlegt. Vér þekkjum að sönnu
þessar langlokur áður af Axel og Parisinu, en þó
oss leiðist þær ekki þar, þá er það ekki svo mikið
að marka, því bæði eru línurnar þar skemmri og
kvæðin styttri og svo ágæt að vér tökum lítið eptir
riminu, einkum þar sem orðfærið er svo aðdáanlegt.
Hugfró Gröndals er og miklu skemmri en þetta
kvæði, en þó línurnar sé þar jafnlangar og nokkur
hugsunarþraut að lesa kvæðið sumstaðar, þá eru