Austri - 09.04.1898, Side 2
NR. 10
AUSTRI.
38
um við J>au Jió með okkur, og gengum
að nokkru leyti í peim, en sritnuðum
mjög. En pá við snerum aptur til
„Eram“ eptir 3 daga, höfðu pau dreg-
ið svo mikinn raka í sig, að pað hlaut
að verða töluverður pyngdarauki að
peim á leiðinni og við purftum að
purka pau góðan tíma við ofninn i al-
menningi. ja.uk pess var sá galli á
peim, að pau frusu svo saman, er úr
peim var farið, að varla varð í pau
koraizt aptur. p>essir annmarkar voru
pess valdandi, að eg tók ekki úlfaskinns-
fötin með í ísferðina; heldur ullarföt,
er rakinn og svitinn gufaði hetur í
gegnum; og slíkt hið sama gjörði Jo-
hansen, og varð klæðnaður okkar loks
pessi: Næst okkur vorum við í 2
ullarskyrtum, par yfir treyja úr úlf-
aldahári, og yzt fata íslenzk bandpeysa.
En í stað hennar var Johansen í pykk-
um vaðmálsstakk með hettu yíir eins-
og Eskimóar. Að neðan vorum við
innst í ullarbrókum og par utanyfir í
hnébnxum úr vaðmáli, með lausum
vaðmálsleggjum. Til að verja oss fyrir
frostvindinum og hríðum, vorum við
yzt í péttum baðmullarfötum með á-
fastri hettu sem hægt var að draga
fram fyrir andlitið. Eótabúnaðurinn
var mjög svo áríðandi. Yið höfðum
lausa sokkaboli og á fótunum háleista
sem var hægt að purka um næturnar
á brjósti sér, er við sváfum. Ef ferð-
ast skal í snjó og miklu frosti, eru
Einna-skór hentugastir, en gjöra skal
pá úr apturfótaskinni af hreindýri.
j'eir eru sterkir, hlýir og mjúkir, en pað
verður að fara vel með pá og purka
pá meðan sofið er, og má í góðu veðri
hengja pá á skíðastaíina til perris úti,
en snúa peim áður við svo peir porni
fyr innan. En í miklum kulda, einsog
við Johansen höfðum fyrri hluta ís-
ferðarinnar, er eigi hægt að purka
skóna úti, og pá er eigi annars úr-
kosta en purka pá á berum fótum sér
eptir að hafa burstað snjó og klaka
vel úr hárunum, snúið peim við og
fyllt pá með „sennegrasi“, er dregur
í sig vætuna, og skríða svo inn í svefu-
pokann og hafa pá á berum löppun-
um til morguns. Yið höfðum líkameð
okkur íleppa úr ullu og mannshári, er
voru bæði sterkir og hlýir. fá hafði
einkum eg seinni hluta ferðarinnar, og
urðum við á næturnar að purka pá
á bern brjóstinu eða lærunum. Á
höndunum höfðum við pykka vetlinga
úr úlfaskinni og ullarvetlinga, sem við
urðum að purka á sama hátt, er við
sváfum. — Yeslings kroppurinn er á
pessum ferðum pað eina sem hitar, og
pað vérður að nota hann til alls; við
lágum allar nætur í blautum umbúðum,
til pess að okkur gæti liðið svolítið
skár á daginn. Á höfðinu höfðum við
pykka barðastóra flókahatta, er skyggðu
fyrir hina sterku birtu, og par utan-
yfir 1 eða 2 ullarhúfur, eptir pví sem
pörf gjbrðist.
I fyrstunni ætlaði eg okkur svefn-
poka úr hreindýrakálfsskinnum, sinn
handa hvorum okkar. En par peir
reyndust ekki nógu hlýir, lét eg búa
til einn svefnpoka úr fullorðnum hrein-
dýraskinnum, sem bæði var.heitari, og
léttari einn, en hinir tveir.
Enga sleðaför skyldi fara par norð-
urfrá án pess að hafa tjald með sér,
sem er bæði mjög pægilegt og hlúir
mikið að manni í óveðri, og pyngir
lítið, ef pað er úr silki, einsog mitt“.
Helgidagsbrot eða ekki.
--0 —
Einn af hvalaveiðabátum Norðmanna
fór út af Siglufirði nóttina milli páska-
daganna síðastl. og kom inn aptur seint
um kvöldið á annan dag með hval, er
hann hafði veitt yfir daginn. fess skal
getið strax, að Aorðmenn eru vanir
allan pann tíma sem peir eru hér við
hvalaveiðar, að liggja hér inni á firði
alla helgidaga, svo petta mátti álítast
sem undantekning frá reglu peirra.
Eg úleit petta helgidagsbrot, og að fá-
tækrahlutur ætti að greiðast af hva
pessum, og kærði petta pví tafarlaust
fyrir sýslumanni; hann áleit vissara
fyrir sig, að ganga ekki beint að hvala-
veiðamanninum og heimta af honum
fátækrahlutinn, — og sem líka var víst
betra að hann ekki gjörði, eptir úr-
slitunum að dæma—, heldur skrifaði
hann amtmanninum Norðan og Austan
um petta mál, og amtmaðurinn Norð-
an og Austan skrifaði aptur amtmann-
inum Sunnan og Yestan um málið, og
spurði hvort hann fyndi ástæðu til að
fyrirskipa próf yfir skipstjóranum og
hlutast til um að fátækrahlutur yrði
greiddur af hvalnum. Nú kemur merg-
urinn málsins. Amtmaðurinn Sunnan
og Yestan skaut málinu ekki lengra
áleiðis, heldur svaraði hinum amtmanu-
inum og segir meðal annars svo:
„Útaf pessu leyfi eg mér að tjá yð-
ur, að eg get ekki fundið næga ástæðu
til pess, að hlutast til um petta mál,
par sem eg ekki fæ séð, að fyrir liggi
helgidagsbrot, pótt hvalurinn hafi ver-
ið dreginn á helgum degi í hafi úti,
og er eigi fremur ástæða til að saka
pessa hvalaveiðamenn um helgidags-
brot en hákallamenn og duggara, sem
án efa opt og tíðum hafa úti öngla
sína á helgum dögum og hefir pó al-
drei verið spursmal um að láta koma
fram ábyrgð gegn peim, fyrir brot
móti helgidagalöggjöfinni“.
Hér liggur alltsvo ekki fyrir neitt
helgidagsbrot, eptir skoðun amtmanns-
ins Sunnan ogYestan; ekkipótt mað-
urinn taki sig upp af höfn aðfaranótt
helgidags, veiði hvalinn vitanlega á
helgidegi og komi inn með hann að
kvöldi, og leggi honum hér á höfninni
við festarsínar; og petta er ekki, eptir
hans áliti, neitt saknæmara en pað,
pótt hákallamenn, sem liggja lengi út
í hafi, 4—6 vikur í einu og stundum
lengur, kunni að fást eitthvað við veiði-
skap á helgum dögum, sem er kannske
hægra að segja en sanna.
An pess að skrafa meira um málið,
skal eg að síðustu geta pess, að mér
skjátlaðist hraparlega, par sem eg bjóst
við, að úrslit pessa máls mundu fara
í gagnstæða átt.
Siglufirði 1. febr. 1898.
B. Þorsteinsson.
Bréfkafli úr Báskrúðsfirði 27. febr. ’98.
Sumarið sem leið, var lítt arðber-
andi fyrir oss bændurna, sem að mestu
lifum á sjávarútveginum. Beituforði
var enginn á frosthúsinu í vor; og par
sem síld fór eigi að fiskast, fyr en í
ágúst, — önnur beita eigi fáanleg —
gat eigi heitið að nokkuð færi að fisk-
ast fyr. Eptir pað varð við og við
beituskortur í allt haust, pess utan
var tíðin í sumar og haust með kvik-
ulasta móti, og mjög stormasöm,
svo fiskirí varð mjög rýrt, meðfram
vegna pess, hve laugt fiskurinn hélt
sér úti, pví hann gekk aldrei inn í
fjörðinn. Erá kauptúninu og út á
fiskimiðin mun vera nálægt 3—3l/»
míla; er pað langsótt og erfitt í óhag-
stæðri tíð. fess utan er sá annmarki
hér, að straumur er oft svo harður
úti fyrir, að ekki er gjörlegt að róa
út og leggja lóðir, pótt veður leyfi;
geta sjómenn pá jafnan búizt við að
rnissa öll veiðarfæri sín, pótt ný séu.
Sunulendingar voni hér allmargir,
flestir upp á mánaðarlaun, pví öðru-
vísi fást beir helzt ekki, munu flest-
allir hafa tapað meira og minna á
peim, en allir fengu peir laun sín út-
borguð, eptir pví sem mér er kunn-
ast um.
Eyrir landbóndann var tíðin hag-
stæðari, grasvöxtur á túnum og engj-
um mun hafa orðið fullkomlega í með-
allagi og nýting góð. Fjárprísar voru
hér sem annarstaðar lágir í haust og
fé með rírasta móti, svo í pví var lít-
il skuldalúkning. Á bráðafái'i hefir
töluvert borið sem fyrri, en vonandi
er, að pví fargi verði bráðum aflétt,
pareð bólusetningar hafa lukkast frem-
ur vel, par sem pær hafa verið reyndar.
Veturinn fram að nýári var storma-
samur mjög, en úrkomur eigi miklar,
og frost svo að kalla engin, jörð langst
af auð og pýð, svo fé og hestum purfti
eigi að gefa til muna. Fiskur var
töluverður út á yztu miðum fram að
peim tíma, en sjaldan gjörlegt að róa
svo langt í skammdeginu á hinum litlu
priggja-manna förum, sem hér eru
mest notuð, svo tiltölulega lítið hafð-
ist upp. Eptir nýár hafa stöku sinn-
um verið lagðar línur útí og eins inn-
fjarða, en naumast orðið fiskvart. Síð-
an hefir pví ekkert bjargræði verið.
Allt fram á porra voru góðir hagar,
úr pví fór að snjóa til muna við og
við og gjöra áfrera, svo jarðskarpt varð
víða, einkum inn til dala. Erost hafa
aldrei orðið mikil, heldur ekki lang-
vinn, lengst 4 daga í röð, og aldrei
yfir 10° B. |>ann 16. p. m. var bráð-
ófær norðanbylur, sem víða olli stór-
skemmdum á húsum, bátum og fl.; hér
gjörði hann enga stór-skaða. Nú sem
stendur mun svo að segja alveg jarð-
laust í allri sveitinni, og hafa pegar
heyrzt kvartanir um heyskort, pótt
veturinn, sem af er, hafi mátt heita
hinn bezti, svo ásetningur hefir víst
ekki alstaðar verið góður í haust. Er
hörmulegt til pess að vita, hve seint
mönnum lærist að setja skynsamlega
á, á haustin. Líða menn eigi einungis
stór-tjón við slíkt, heldur er pað og í
mesta máta ómannúðlegt, og eg vil
segja syndsamlegt, að kvelja skepnur
sínar, svo pær veslist upp úr hor og
harðrétti, sem pö munu finnast nokk-
ur dæmi til árlega, fjær og nær, pótt
ekki sé látið uppskátt á manntalsping-
um, sem pó ætti að vera.
Með pví bæði sild- og porskafli hefir
að miklu leyti brugðizt 2 undanfarin
ár, munu margir vera stór-skuldugir
við kaupmenn, einkum pó purrabúðar-
mennirnir í kaupstaðuum, sem nýlega
íafa lagt í stærri og minni bygging-
arkostnað í von um að framhald yrði
á porsk- og síldarveiðinni og par af
eiðandi mikilli atvinnu hjá kaupmönn-
um. J>ótt margir eigi nú sem stend-
ur örðugt uppdrittar, mun fljótt ræt-
ast úr ef afli kæmi tímanlega í vor,
og yrði góður í sumar; nú er líka
nokkur beituforði i frosthúsinu. !>ó
munar mestu, ef fiskur gengur inn 1
fjarðarbotn á vetrum og helzt við all
mikill 3—4 mánuði, eins og var hér
all-mörg ár í röð, síðast veturinn
>94—.>95^ pvi pað mátti kallast auðs-
uppspretta, með pví úthaldið er pá
svo ódýrt. J>á fiskaðist og jafnan
meiri síld, en hægt var að nota til
beitu, manneldis og gripafóðurs.
Allar nauðsynjavörur hafa fengizt
ánaðar hér í vetur við verzlan Örum
& Wulffs, hinir kaupmennirnir hafa
ítið sem ekkert haft, nema nóg brenni-
vín og eitthvað af kramvöru-rusli, sem
við ekki lifum á, pegar í nauðirnar
rekur, og ekki er hugsað um annað,
en að hafa eitthvað að bíta og brenna.
Illa fer pað, ef nýju læknalögin, sem
afgreidd voru frá síðasta pingi, ekki
fá staðfestingu, er pað vitaskuld ekki
verra bragð, en svo ótal mörg önnur
frá stjórnarinnar hálfu.
Yér Fáskrúðsfjarðarbúar erum mjög
illa settir að vera læknislausir, — pví
pað kalla eg við séum, fyrir gamal-
menninu, sem situr á Eskifirði og
hvergi kemst, hvað sem á liggur. —
Hingað koma, sem kunnugt er, árlega
á annað hundrað frönsk fiskiskip, fyrir
utan öll önnur, svo sem fjölda af ensk-
um fiski-gufuskipum og fl., sem hæg-
lega geta flutt með sér næma sjúk-
dóma og peir svo útbreiðst, áður hægt
yrði að stemma stigu fyrir peim. p>ess
utan er orðið hér svo fólksmargt, að
brýn pörf er á lækni. Aðgengilegra
ætti pað að vera fyrir hinn tilvonandi
lækni, að franska stjórnin kvað hafa
lofað 1000 franka tillagi árlega til
læknis hér, gegn pví að hann stundaði
veika á sjúkrahúsi pví, er hér hefir
verið byggt fyrir sjúklinga af frönsku
fiskiskipunum.
Síra Júlíus Þörðarson, sem nú dvel-
ur í Noregi og mun ætla sér að ílengj-
ast par, hefir nokkrum sinuum prédik-
að á íslenzku í Kristíaníu, og eru
norsku lýðmálsmennirnir („Maalstræv-
ere“) mjög hrifnir af, að heyra ræður
fluttar á hreinm norrænu, enda er pað
fyrir peirra tilstilli, að síra Júlíus
flytur pessar prédikanir einmitt á ís-
lenzku, og er að sjá, sem pessu verði
haldið fram að minnsta kosti í vetur,
pví að talað er um, aö láta pi-enta
nokkra íslcnzka sálma og guðspyalla-
texta til notkunar við guðsþjönustu
þessa*, svo að fólk geti fylgzt betur með,
pví að pótt bændamálið norska, er
lýðmálsmennirnir vilja liefja til vegs
og virðingar, sé allsvipað íslenzkunni,
pá er pó munurinn eigi svo lítill, eink-
um í framburði. Aðal-málgagn lýð-
málsmann^nna er blaðið „Den 17. Mai“,
er Árni Garborg og Kasmus Steinsvik
gefa út í Kristíaníu. 1 pví blaði (7.
des. f. á.) er dálítill greinarstúfur um
hina fyrstu íslenzku guðspjónustu síra
Júlíusar, sunnudaginn 5. des., og sagt
að par hafi verið troðfullt hús. Eru
taldir ýmsir heldri menn, or par hafi
verið viðstaddir: (A. C. Bxxng biskup,
Blix háskólakennari, Jakob tíverdrup
ráðgjafi o. fl.). Síra Júlíus er kallaður
„alvarlegur, góðlegur maður“,og „snjall
og fjörugur prédikari'1. Á undan pré-
dikun var sunginn sálmur síra Matthías-
ar „Faðir andanna". Ujn sjálfa pré-
dikunina segir blaðið: í fyrstu iétu
orðin ókunnuglega í eyrum manna, dá-
lítið svipað ensku. En smátt og smátt
tóku menn að fylgjast með: ,.p“ og „ð“
hljóðið, sem véi' höfurn ekki átt að
venjast, hvarf að mestu, og maður gat
stundum ímyndað sér, að pað væri mað-
ur úr Sogni (héraði í NoregiJ, er ræð-
una héldi. — |>að var einkennilegt að
heyra í fyrsta skipti á æfi sinni, flutta
guðspjónustu hér íNoregi á hljómfag-
urri fornnorrænu -— hina fyrstu eptir
margra alda dá. Hversu mikið höíum
vér misst undir yfirráðum erlendrar
stjórnar! J>að var ekki afbakað sveita-
mál, er pessi rnaður talaði, mál, er
hann sjálfur blygoaðist sín fyrir. Nei,
pað var fagurt, fullkomið mál, vel lag-
að fyrir allskonar umræðuefni, mál, sem
var eigin eign hans og brot af honum
sjálfum“.----— í öðrunúmeri blaðs-
ins nokkru síðar (23. des.), er einnig
minnzt á petta sama efni, og segir par:
„Det gjer so godt i hjarta“ að heyra
sitt eigið (forna) mál, pað tengir sam-
an hið gamla og nýja, endurminningar
(* Leturbreytingiu er gjörð af oss.
Ritstj.