Öldin - 01.06.1893, Síða 6

ÖLDIN.
38
það væri þess vert fyrir sig, að koma og
hlusta á mig. Hann hafði þá ekki í kyrlcj u
komið í æði-mörg ár. Hann sat eitthvað á
fjórða bekk fr.í ræðupallinum. Eg varð
hans var, og varð mér ösj Ifrátt að veita
honum eftirtekt á meðan ég var að pr 'dika.
Mér virtist sem hann hefði alveg gleymt
sér og vissi ekki fremr af sj.ilfum s'r heldr
en barn, sem er að horfa á sýningu. Hve-
nær sem eitthvað hnyttið kom fyrir, þ i lék
bros á vörum hans; og þegar eitthvað við-
kvæmt kom fyrir, þá streymdu t'.rin niðr
ef’tir kinnum hans; en svo var athygli
hans mikil, að hann varð ekki tiranna svo
var, að hann reyndi að þerra þau. Það
virtist svo sem hans hjarta væri eins mót-
tækilegt, er aðrír spiluðu á þess strengi(
eins og honuin er sj dfum auðgefið að spila
á tilfinningar aunara. Þessi megna tiifinn-
ingasemi eða viðkvæmni er það einmitt,
sem vekr hjá honum svo glóandi hatr á
öllu því, sem honum virðist ástæðulaus, 6-
afsakanleg grimmúð. Og þannig er þeSsi
eina mikla. heim-myrkvandi kredda um ei-
líft hatr orðinn sá eini lilutr, sem hann
hefir varið lífi sínu til að berjast gegn.
Vór skulum nú virða fyrir oss f .ein
atriði af því sem hann trúir, og fáein atriði
af því sem hann tn'.ir eldi, án þess að
fylgja sérstakri hugsana-röð.
Hverju trúir hann um guð ? — Hann
er ekki guðsafneitandi. Iíann er að eins
það sama sem Huxley, Herbert Spencer og
fjölmargir af ágætustu vísindamönnum
heimsins eru nú á vorum dögum — guð-
vitneskjuleysingi (ar/uostie). — Ef þú spyr
hann að, hvort nokkur guð sé til í aiheim-
inum, þá svarar hann þér : ,,Eg veit það
ekki“. En það þykist hann viss um, að það
geti enginn slikr guð verið til, sem sá er
kreddur rétttrúnaðar-kyrknanna lýsa. En
hann er ekki að berjast gegn guði. Ilann
er að eins að berjast gegn nokkrum einliliða,
ófullkomnum, óvirðulegum, ógöfugurn,
grimmdarlegum hugmyndum um guð. Eg
heyrði hann segja einu sinnií spaugi: „Eg
veit ekki, hvort það er nokkur guð til; ég
á heima á einum af inum afskektu útkj dk-
um alheimsins, svo að ég ve'd ekkert um
þetta.“ En hann játar það hreinskilnis-
lega, að hann geti ekki gert sör hugmynd
um neinn guð, scm fullnægi annaðlivort
viti hans eða hjarta. Svo að þar er hann
guðvitneskjuleysingi.
Hverju trúir hann um annað líf ?—Hér
mi ég til, hvort sem t minn leyfir eða ekki,
að lesa yðr einn eða tvo smákafla eftir hann,
sem benda á skoðun hans á dauðanum.
Því að, að undantekinni vissunni um ann-
að líf', þekki ég ekkert fegra en þessi um-
mæli hans. I kveðjuorðum, sem hann
mælti yfir I'íkbörum bróður síns, kemst
hann svo að orði :
„Lífið er mjór, þröngr dalr milli kaldra
og nakinna fjallt.inda tvegg'ja eilífða. Á-
rangrslaust reynum vér að skygnast yfir
fjallabrúnirnar. Vér kveinuin hástöfum, en
eina svarið er bergmáliö af harmakveini
sjálfra vor. Frá mállausum vörum inna
þögulu framliðnu vina vorra kemr ekkert
orð. En mitt í svartnætti dauöans eygir
vonin blikandi stjörnu; og hlustandi ástin
he.yrir vængjaþyt í lofti.“
Og aftr segir hann í itnnað sinn, er
hann talar nokkur orð við jarðarför barns,
sem vinr hans einn hafði misst:
„Vér vitum ekki, hvort gröfin er end-
xr þessa lífs eða hlið að öðru lífi ; eða hvort
náttmálin hér kunna ekki að vera dögun
einhverstaðar annarstaðar.“
Og enn segir hann :
„Alveg eins og sjórinn hefir ódauð-
leika-hugmyndin fjarað og flætt í mannlegu
hjarta með þess óteljandi öldum vonar og
ótta, sem brotna á ströndum og skerjum
tímans og forlaganna; en þessi hugmynd
er ekki afkvæmi neinnar bókar, neinnar
kreddu, neinna sérstakra trúarbragða. Ódauð-
leilca-hugtoyndin er dóttir mannlegrar elsku,
og hún mun halda áfram að fjara og flæða
undir þokum og skýjum efasemdanna og
myrkrsins svo lengi sem ástin kyssir dauð-
ans varir. Þetta er lífsins regnbogi —- það
er vonar-sólin skínandi á tár sorgarinnar.“
Að undantekinni vissu um annað líf
þfkki ég ekkert í neinum bókmentum ynd-
islegra og fegrra en þvilík orð sem þessi.