Dagskrá - 20.02.1897, Qupperneq 5

valda því opt að rjett mál tapast þar. — Og flest mal
sem sótt eru af nokkru kappi eru þannig vaxin að þau
geta ýmislega farið fyrir rjettinum, jafnvel þótt malfærsla
sje góð a baðar hliðar. —
Hin besta trygging fyrir rjettlatum málsúrslitum
fæst eflaust með því að leggja malin í gerð óhlut-
drægra manna. Þar er ekki litið svo mjög á formhiið
inálsins, sem fyrir riettunurn, og þar kemst því sanngirnin
betur að því að skera úr.
- Gerðardómarnir eru einnig ódýrari en nokkuð
annað úrskurðarvald. — Stefnufarir, sáttaumleitun og
allur sá undirbúningskostnaður er leiðir af varnarþings-
reglunum geta fallið burt ef menn láta sjer nægja þann
einkadómstól er þeir setja sjer sjálfir í stað hinna skip-
uðu, opinberu dóm.stóla.
Og jafnvel þótt menn hafi nægilegt fje eða horfi
ekki í það til þess að útvega sjer ágæta malsfærslu fyr-
ir dómstólunum, ættu menn ekki að láta kappið leiða
sig fram hja gerðardomunum ef menn alíta eða hafa á-
stæðu til þess að álíta að þeir haldi rjettu mali fram.
Einungis þeir sein halda r'óngu máli fram geta haft rík
ari hvöt til þess að »láta það fara lengra«, þvf gerðar-
dómarnir eru venjulega rjettlátir, en fyrir dómstólunum
er eins og áður er sagt opt hægt að vinna slíkt mal,
hversu rjettlatir sem dómararnir eru, vegna ýmsra rjett-
arfarsákvæða; (t. a, m. reglur um sönnunarskylduna hve-
nær gjöra skuli rjeltarkröfur eða koma fram með mót-
mæli o. s. frv.).
Hjer á Islandi þekkja menn hverir aðra svo vei og
eru svo nákunnugir hver annars högum, þó vítt svæði
sje tekið til, að opt mun vera auðvelt, að fá gerðar-
menn er þekkja allar málsástæður fullt svo vel sem
málsaðilar sjálfir. — Og almenningur hjer a landi er
svo vel upplýstur, bóklega, að sjaldnast mun erfitt að
nefna sjer góða, fullvel menntaða gerðarmenn meðal
nágranna sinna; og ef menn íhuguðu þetta vel og litu
á hitt, hve blint þeir renna í sjóinn opt og tíðum, með
því að leita »rjettvísinnar« mundi margt málaþrefið
sem eyðir fje og friði manna út af auðvirðilegum smá-
munum, verða útkljáð betur, greiðlegar, og kostnaðar-
minna en nú er.
— Sættirnar eru auðvitað góðar, og það er einnig
gott að vera algerlcga laus við öll niálaferli, en þess
ber þó að gæta að sættir, sem halla rjetti manna, og
gerðar eru móti sannfæring malsaðila, einungis til þess að
komast hjá kostnaði eða ahættunni við [rað að draga
úr »hlutaveltunni« fyrir dómstólunum — þær veikja rjett-
lætistilfinning manna og draga úr hvötinni tií þess ;:ð
halda uppi eigin rjetti sínum, sem er jafn nauðsynleg
meðal borgaranna eins og þrætugirnin er skaðleg. —
Það er heldur ekki gott þegar menn láta traðka rjetti
sínum án þess að leita neinna bóta — af hinum sömu
ásæðum sem geta stundum leitt menn til vondra sætta.
En gerðardómarnir eru alltaf við hendina til að
bæta úr þessu — og ef landsmenn færu á annað borð
almennt að leita til gerðadóma um slík mál sein væru
best komin þar til úrskurðar, eptir öllum atvikum,
mundu jafnvel málsýfingamennirnir sjálfir, eða upphafs-
menn ágreiningsins, fljótt komast upp á að sjá að það
væri opt kostnaðarminna einnig fyrir þá, að hlýta gerð
ardómunum.
Dcigskrá og kaupfjeiögin.
Útaf því að ýmsir hafa verið að dylgja itm það í
seinni tíð, að Dagskrá vildi illa öllum íslenskum kaup-
fjelagsskap — skulum vjer leyfa oss að taka fram. að
greinar þær er blaðið flutti um »Verslunarmáú, sýndu
skýrt og glögglega fram a, að kaupfjelagsskapurinn vœri
nauðsynlegttr, einkuin meðan peningastofnanir lands-
manna væru svo ófullkomnar og ónógar. — En hitt
var og tekið greinilega fram um lcið, að kaupfjelögin
ættu að versla við kaupmenn innanlands, en ekki með
milligöngu eptirlitslausra erindreka a erlendum markaði.
Þessar og aðrar eins rangfærslur, eru auðvitað ekki
gerðar af misgáningi, heldur með vilja að sínu leyti
eins og athugasemdir hr. R. I. — sem svarað er hjer
að framari , um þaðað Dagskra hafi skammað bændur
i Verslunarmálsgreinunum.
Dagskrá hefur ekki verið vön að eltast mjög við
slíkt, en af því að málsmetandi menn eiga hjer t hlut.
þykir rjett að benda á, að þessir hinir sömu segja rangt
frá, og þess er vænst af þeim, að þeir gjöri það ekki
framvegis.
Leíkfimi í Reykjavík.
Ejelag nokkurra ungra manna í Rvík, er minnst
hefur verið á aður hjer t' blaðinu, heldur uppi íþrótta-
leikjum og líkamsæfingttm, þó hinn ötuli stofnandi þess,
Skotinn Ferguson, sje farinn hjeðan af landi. - Síðast
hjeldu þeir sýning nokkra í iðnaðarmannahúsinu nýja
17. þ. m., og tókst hún vel.
Þetta er hið fyrsta reglubundna »sportfjelag« með
bresku sniði sein menn vita um hjer á landi, og eiga
hinir ungu menn þakkir skildar fyrir að hafa gjört svo
góða byrjun í þessa att.
Það eru allar horfur a að þeir muni verða vel tær-
ir til þess að breiða út frá sjer kunnáttu í slíkum leikj-
utn, og það sem þeir hafa þegar sýnt, er vel fallið til
þess að vekja löngun hjá öðrum, til J ess að mynda
samskonar fjelög.
Látin er hjer í bænum 14, þ. m. frú Ragnheið-
ur Christianson, amtmannsekkja að norðan, f. 22. nóv.
1S24.