Lögberg-Heimskringla - 19.11.1959, Blaðsíða 1

Lögberg - Heimskringla
Stofnað 14. jan.. 1888
Stofnuð 9. sept., 1886
74- ARGANGUR____________________WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 19. NÓVEMBER 1959_____________________NÚMER 14
Kominn heim úr fyrirlestrarför
Lýsingar á Islandsferðum
eru varla nýnæmi handa
tsendum Lögbergs-Heims-
r>nglu. £n þegar ingibjörg
rJtstjóri biður um fréttapistil
ut af ,fyrirlestrarför‘ til gamla
auc|s*ns> þá er erfitt að neita.
Einu sinni las ég — og það
iklega í þessum dálkum —
vörtun frá Saskatchewan-
na um ferðalýsingar, og helzt
Þ*r> sem fjölluðu um Island.
anninum fannst það leiðin-
egt að lesa um matarát í veizl-
um og mannanöfn úr heim-
s°knum. Þrátt fyrir það verð
að játa, að gaman var fyrir
matmann miklan að fá heita
hfrarpylsu upp úr soðinu, heit-
rúsínu-blóðmör, vélinda,
tundarbagga, nýru, svið, heit
ng köld og allt tilheyrandi.
er® okkar hjónanna var
uefnilega í sláturtíðinni — og
Pa má gleyma stanzlausri
1;gningu í Reykjavík, og jafn-
vel gera minna úr sólskini og
£ælu norður á Akureyri.
Fólk ferðast til annarra
anda helzt til þess að sjá og
reyna ýmislegt, sem öðruvísi
®r- ^að, sem hreif mig mest í
pessari íslandsdvöl (21. sept.
1 8. okt.), var, samt sem áður,
Þa Sein líkt er hjá okkur,
vestan hafs og austan, og
reyndar um heiminn allan. Ég
a alls ekki vjg landslag eða
þjoðareinkenni, heldur vanda-
nialin, sem glímt er við.
Sumir Ameríkanar halda, að
eitt helzta vandamál Islands
jóti að vera dvöl herliðs frá
^andaríkjunum þar, sam-
vaemt herverndarsamningi,
sem óundinn er við aðild ís-
jands í Norður-Atlantshafs-
^andalaginu. Það er alls ekki
/ ^ núverandi erfið-
ei ar íslands væru skráðir
-amkvæmt því, hve mest sé að-
m landi, þá yrgi saia a fisk-
afurðum efst á blaði, verð-
0 gan næst, svo skattalögin
eg fjárhagurinn yfirleitt, þá
jandhelgisdeilan, og fram eftir
Pvi. Dvöl hersins og árekstr-
arnir, sem henni fylgja, yrðu
neðar á skránni.
Stúdentafélag Reykjavíkur
.au, mer> í bréfi, sem kom í
januar í vetur sem leið, að
°ma Islands að flytja
ho ra fyrirlestra, annaðhvort
a vori eða hausti. Þar sem
samdist um það að bíða tU
austs, þá gafst nægur tími til
Þess að ræða umtalsefnin,
ram og aftur, bréflega. Ungu
rnennirnir, sem ráða félags-
apnum, vildu fá að heyra
eitthvað um amerísk stjórn-
mal, um flokksbaráttur okkar
°g kosningar. Þeir vildu fræð-
aft um stjórnarkerfi Banda-
^kjanna, 0g sérstaklega um
skattalögin.
Tveir fyrirlestrar byggðust
á þessum efnum. Hinn fyrri
var full umfangsmikill, þar
sem vogað var út í það að
skýra, hver sé munurinn á
Republikana- og Demókrata-
flokkunum í Bandaríkjunum.
Ég þóttist hafa þar efni, sem
var ómaksins vert, janfvel
þótt farið væri alla leið tU Is-
lands að skýra það! Seinni
fyrirlesturinn, um stjórnskip-
un, fékk fyrirsögnina „Með
lögum skal land byggja“, og
benti á ýmislegt, sem líkt hafði
verið með þjóðveldi íslands til
forna og fyrstu tilraunir í
Bandaríkjunum, þegar laust
samband fylkja myndaðist
samkvæmt „Articles of Con-
federation“. Það, sem vantaði
beggja megin hafsins, var,
ems og gefur að skilja, fram-
kvæmdarvaldið.
Spurningartími fylgdi báð-
um þ e s s u m fyrirlestrum,
og skynsamlegar spurningar
rigndu yfir mann í 30 til 40
mínútur í hvert skipti. Það
var helzt um skattalögin, sem
spurt var. Það er sláandi, hve
lík vandamálin eru. Skatta-
byrðir eru' þungar á íslandi,
ekki síður en annars staðar.
Skattsvik voru mikið umrædd
í kosjiingahríðinni. Ég hálf-
stríddi löndum með því að
segja þeim, að einu sinni hefði
Norðmaður kynnt mig á fundi
i Minneapolis sem Islending
og sagt um leið, að Island hefði
verið numið af Norðmönnum,
sem vildu svíkja undan skött-
um — þeir neituðu að borga
Haraldi hárfagra þær upp-
hæðir, sem hann heimtaði.
Þriðji fyrirlesturinn, sem
fékk að heita „Það er svo bágt
að standa í stað“, var um efni,
sem eru oftast rædd hjá okkur
á þjóðræknisþingum og ís-
lendingadags-samkomum —
um ísland annars vegar og
niðja þess í Vesturheimi hins
vegar. Tveir fyrirlestrarnir
voru tvíteknir — á Akureyri
cg í Reykjavík — og var sá,
sem snerist aðallega um Vest-
ur-íslendinga, fluttur á veg-
um Islenzk-ameríska félagsins,
sem bundið er við American-
Scandinavian Foundation í
Bandaríkj unum.
Samsteypa vestur-íslenzku
vikublaðanna hefir vakið at-
hygli á Islandi, og er von
landa heima hin sama og hjá
okkur hér — að með þessu
móti verði hægt að tryggja út-
gáfu íslenzks blaðs í Vestur-
heimi um mörg ókomin ár.
Áhugi íslendinga fyrir náms-
ferðum hingað minnkar ekki.
Styrkveitingar frá stofnunum
hér eru kærkomnar, sérstak-
lega vegna erfiðleika í sam-
bandi við gjaldeyrisyfirfærslu.
Það er enginn vafi um það,
að námsmenn héðan eru vel-
komnir á Islandi líka. Hugann
til samstarfs vantar ekki. Við
verður að auka leiðir, og
fylgja þeim svo af kappi.
Landar eru hissa á því, að
málið hafi varðveitzt eins
lengi og nú er orðið hjá okk-
ur hér vestra. Þeir eru montn-
Ásmundur Loptson fylkis-
þingmaður frá Saltscoat-kjör-
dæmi í Saskatchewan hefir
tilkynnt, að hann verði ekki
í kjöri í næstu kosningum,
sem talið er að fara munu
fram næsta ár.
Á fjölmennum útnefningar-
fundi, sem haldinn var í York-
ton 29. okt. til að útnefna eft-
irmann hans, voru Mr. og Mrs.
Loptson hyllt í samsæti, sem
var haldið þeim þá um kvöld-
ið og sæmd góðum gjöfum.
Mr. Loptson er sterkur Lib-
eral-flokksmaður og hefir ver-
ið þyrnir í holdi CCA-flokks-
ins, sem nú fer með völd í
íylkinu. Hann er frábær ræðu-
maður, harðsnúinn í kappræð-
um og hefir ekki hikað við að
fletta ofan af gerðum stjórn-
arinnar, hafi honum fundizt
þeim ábótavant og komið öllu
í uppnám á þingi, ef honum
bauð svo við að horfa. Frá-
sagnir um hann og ræður hans
á þingi hafa oft birzt í dag-
blöðum frá hafi til hafs. I
fyrravetur, þegar Smallwood
forsætisráðherra átti í ati við
verkalýðsforingja út af verk-
föllum, er þeir eggjuðu til í
Nýfundnalandi, var Mr. Lopt-
son einn af þeim fáu þing-
mönnum um allt landið, sem
ir af því, sem vott seiglu og
ræktarsemi. Margt er enn
hægt að gera í þessum mál-
um meðal okkar hér í Vestur-
heimi. Til þess að vel fari,
verður samt að halda nánara
sambandi við uppsprettulind-
ir arfsins sjálfs.
við urðum vör við að þyrði að
taka svari hans. Mr. Loftson
er glæsimenni í sjón, og þótt
hann sé harðskeyttur á þingi,
er hann prúðmenni hið mesta
í dagfari.
Ásmundur L o p t s o n var
fæddur á íslandi 14. febrúar
1887 og fluttist með foreldr-
um sínum til Winnipeg 1891.
Þaðan fluttist fjölskyldan til
Churchbridge í Saskatchewan.
Mr. Loptson hefir fengizt við
margt, verzlun, búskap, bygg-
ingar, vegagerðir og fleira;
varð snemma höfðingi í hér-
aði, kosinn í skólaráð, sveitar-
ráð og kosinn oddviti hvað
eftir annað. Hann var kjörinn
á fylkisþingið 1929 og endur-
kjörinn 1934. Árið 1938 tók
hann sér hvíld, en náði kosn-
ingu 1948 og hefir setið á þingi
síðan. Mun samherjum hans
þykja að honum mikill sjónar-
sviptir, þegar hann hverfur
af þingi.
Mr. Loptson kvæntist Miss
Kristínu Sveinbjörnson 1908.
Þau eiga son, Stanley — a Ca-
nadian Grain Commissioner—
og tvær dætur: Mrs. Rhuna
Emery í Kaliforníu og Mrs.
Bertha Christopherson í Van-
couver.
Góður gestur
að heiman
Það er okkur íslendingum
vestan hafs jafnan ánægju-
efni, þegar að garði ber góða
gesti heiman af ættjörðinni.
Slíkum gesti höfum við ís-
lendingar í Grand Forks og í
íslenzku byggðinni í Norður-
Dakota nýlega átt að fagna,
þar sem var Jón Magnússon,
fréttastjóri íslenzka ríkisút-
varpsins í Reykjavík. Hann er
nú á ferð um Bandaríkin
í b o ð i utanríkisráðuneytis
þeirra, með það sérstaklega
fyrir augum að kynna sér
starfsemi amerískra útvarps-
og sjónvarpsstöðva, samhliða
því og hann heimsækir ýmsar
fræðslu- og menningarstofn-
anir og kemur við á fögrum
stöðum eða sögufrægum.
Jón kom til Grand Forks
frá Minneapolis síðdegis á
fimmtudaginn hinn 5. nóv.,
en áður hafði hann ferðast
allvíða á austurströndinni,
meðal annars á söguslóðir í
Virginíu-ríki. I Grand Forks
dvaldi Jón þrjá daga, og hafði
þar nóg að gera. Hann skoðaði
gaumgæfilega útvarps- og
sjónvarpsstöðvar bæði þar í
borg og á ríkisháskólanum
(University of North Dakota),
og kom einnig á skrifstofur og
prentsmiðju dagblaðs borgar-
innar, Grand Forks Herald, til
þess að kynna sér starfsfyrir-
komulag þar, og jafnframt til
þess að heilsa upp á starfs-
bræður sína í blaðamennsk-
unni. Fögnuðu þeir vel þess-
um mæta íslenzka stéttar-
bróður sínum.
Á föstudaginn hinn 6. nóv.
var Jón heiðursgestur í há-
degisverði á ríkisháskólanum,
sem dr. Richard Beck stjórn-
aði í umboði forseta háskól-
ans, er var utan borgarinnar.
Sátu boð þetta háskólakenn-
arar, sem hafa,með höndum
umsjón með útvarps- og sjón-
varpsstarfi skólans, og kenn-
arar í blaðamennskudeild
hans, ásamt nokkrum öðrum
blaðamönnum, meðal þeirra
M. M. Óppegard, aðalritstjóri
Grand Forks Herald. Engar
ræður voru fluttar í þessari
iniðdegisveizlu, en Jón svar-
aði fjölmörgum spurningum
um útvarp á Islandi og um
þjóðmál og menningarmál al-
mennt, því að þeir stéttar-
bræður hans, sem þarna voru
saman komnir, þurftu margs
að spyrja hann um þau mál
öll. Leysti Jón það hlutverk
svo vel af hendi, að samkenn-
arar mínir, sem voru í hádeg-
isverðinum, fóru mjög lof-
samlegum orðum um frammi-
stöðu hans, þegar þeir áttu tal
Frh. bls. 7.
Skjaldbreiður
Mér veröld bauð til leiks um litla hríð,
er lýkur senn og brátt mun tjaldið falla,
en langt í fjarlægð bíður Brattahlíð
með Bláskóg lífs og undur Hlöðuvalla.
Og fjærst í norðri gnæfir heilagt hof
með hjálm við ský og frið í öllum línum,
þar lít ég Skjaldbreið, góðum Guði lof
ég glaður flyt af innsta þanka mínum.
I musteri hins mikla fjallahrings
að mega leita skjóls á hinztu stundu,
er heiður minn og happ sem íslendings,
að hér við torf og grjót mig rætur bundu.
Úr suðri hugur heldur norðurbraut
og heimatindar verða draumum stærri,
flest hef ég misst, en mikið samt ég hlaut,
þó mínir sigrar yrðu töpum færri.
Arni G. Eylands
Valdimar Björnson
Ásmundur Loptson heiðraður