Lögberg-Heimskringla - 05.01.1961, Síða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 5. JANÚAR 1961
Lögberg-Heimskringla
Published erery Thursdajr br
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PREBS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edltor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Dr.
Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson, Prof. Thor-
valdur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal, Prof. Tryggvi J. Oleson,
Rev. Philip M. Pétursson. Monlreal: Próf. ÁskeU Löve. Minne-
apolis: Mr. Valdimar Björnson. Grand Forks: Dr. Richard Beck.
Reykjavík: Birgir Thorlacius ráðuneytisstjóri. Akureyri: Stein-
dór Steindórsson yfirkennari.
■ubecription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Autharized aa Second Claaa Ma|l. Poat Offlce Department Ottawa.
DR. KRISTJÁN ELDJÁRN:
Þjóðminjasafn íslands
Elzt allra íslenzkra stofnana er Alþingi, sem er jafn-
gamalt íslenzka ríkinu. Þar næst kemur hin kristna kirkja,
sem telja má stofnaða með biskupsvígslu Isleifs Gissurarsonar
1056. Þá koma lærdómsstofnanir kirkjunnar, dómkirkjuskól-
arnir, sem eru fyrirrennarar menntaskólanna á vorum dög-
um, þótt tæplega sé um órofið samhengi að ræða. En þessar
stofnariir má þó með sanni allar telja fornar, með rætur á
þjóðveldisöld, gullöld Islendinga.
Aðrar menntastofnanir vorar mega flestar teljast á barns-
aldri enn, flestar raunar frá þessari öld. Sjálfur Háskóli
íslands er ekki nema hálfrar aldar gamall. Þegar til þessa
er litið, má heita, að stofnun sú, sem hér verður lítillega
kynnt, Þjóðminjasafn Islands, sé komin á æruverðugan aldur,
þar sem það verður aldargamalt innan skamms, stofnað 1863.
Þeir sem að stofnuninni standa eru einmitt um þessar mundir
að komast í afmælisskap, enda ekki seinna að vænna.
Þjóðminjasafnið býr nú Við sæmilegan hag í stóru húsi
á háskólalóðinni í Reykjavík. Þegar íslenzka lýðveldið var
endurreist 17. júní 1944, ákvað Alþingi að láta reisa þetta
hús handa safninu, svo sem í tilefni af þessum sögulega við-
burði. I þessu var fólgin merkileg viðurkenning á gildi
safnsins, og það er safninu drjúgur sæmdar- og metnaðar-
auki að njóta slíkrar viðurkenningar. Jafnframt má það vera
Alþingi til sæmdar að skilja svo gjörla gildi þjóðmenningar
vorrar, því að það var hún, sem hér var verið að hylla, með
Þjóðminjasafnið sem tákn.
Sú sæmd, sem safninu var gerð með þessari ákvörðun
Alþingis, er þó hégómi móti þeim áþreifanlegu stórmerkj-
um að sjá húsið rísa og stofnun, sem verið hafði á hrak-
hólum í 90 ár, fá virðulegan bústað á bezta stað í höfuð-
borginni. Þar var sá atburður, sem mestum tímamótum hefir
valdið í sögu safnsins, því að með honum var fengið frum-
skilyrði þess, að það gæti gegnt ætlunarverki sínu, bæði
sem sýningarsafn handa almenningi og sem vísindastofnun
á sviði íslenzkrar menningarsögu. Við fluttum safnið inn
í nýju bygginguna árið 1950 og opnuðum sýningarsali þess
smátt og smátt á næstu árum, eftir því sem kraftar unnust
til við uppsetninguna. Síðan 1955 hefir allt safnið verið til
sýnis og hið nýja hús fullnotað og vel það.
Hvað er Þjóðminjasafnið? Fyrst og fremst íslenzkt safn,
til þess ætlað að vekja hugboð um íslenzka menningu fyrr
á tíð, á þann hátt sem söfn ein eru fær um. Við höfum
ekki bolmagn til þess enn að hafa safndeildir með erlendu
efni, þótt slíkt megi gjarnan vera á dagskrá framtíðarinnar.
I svip er það ærið verkefni að halda til haga því, sem ís-
lenzkt er og vinna úr því. Á því sviði getum við skapað það
sem ekki er á neins annars færi, þetta er okkar akur, sem
okkur ber að rækta, og það er mér mikil ánægja að geta
skýrt frá því, að þar er margur sá gróður, sem ekki finnst
sambærilegur annars staðar og skynsamir víðförlir menn
telja sér stóran ávinning að kynnast og njóta. íslendingar
hafa að vísu verið mikil bókmenntaþjóð og því halda þeir
löngum hæst á loft. Þjóðminjasafnið minnir í senn á þau
einfoldu og í rauninni sjálfsögðu sannindi, að hér lifði þjóð
við sérstakt kerfi verkmenningar, sem hæfði til bjargræðis
við íslenzk skilyrði, og hitt að fjöðurstafur og bókfell voru
ekki einu tæki hennar til listar og menningar.
Sýningarsalir eru á öllum þremur hæðum hins nýia
húss. Á allri efstu hæðinni er Lisiasafn ríkisins, sem ekki
er hluti af Þjóðminjasafninu og þarf ekki að eiga samleið
með því. 1 þessu safni eru allmargar höggmyndir, en þó
einkum málverk, nokkur útlend, en þó fyrst og fremst mál-
verk eftir íslenzka málara. Á því sviði er safnið sæmilega
auðugt, enda sennilega langt
í land, að það eignist þokka-
legt úrval alþjóðlegrar listar.
En þótt aldrei verði hærra
stefnt en að gera listasafnið
að verulega góðu safni fyrir
íslenzka list, er eigi síður
brýnt að það eignist sitt eigið
hús. Sem niðursetningur í
Þjóðminjasafninu getur það
aldrei komizt til þroska, þótt
það á hinn bóginn geti kreppt
þar að þeim, sem þar eiga
réttilega að vera. Bygging
sérstaks húss handa Lista-
safni Islands er verkefni, sem
leysa verður eins fljótt og
nokkur kostur er.
Á miðhæð hússins eru aðal-
sýningarsalir þess. Reynt hef-
ir verið eftir föngum að skipa
safninu í deildir eftir efni, en
taka þó um leið nokkurt tillit
til aldurs gripanna. Við skul-
um svipast um sem snöggv-
ast í sumum þessum sölum.
Fyrsti salurinn, sem gest-
urinn kemur inn í, þegar and-
dyri sleppir, er svonefndur
fornaldarsalur. Þar eru hafðar
til sýnis hinar elztu minjar
íslenzkrar sögu, haugfé úr
fornum gröfum og annað það,
sem til er frá landnáms- og
söguöld. I þessum sal er
reynt að minna gestinn á upp-
Guðmundur Sigurðsson var
fæddur á Rútsstöðum í Svína-
dal í Húnavatnssýslu 28. sept.
1889. Foreldrar hans voru Sig-
urður Árnason og kona hans,
J ó h a n n a Guðmundsdóttir.
Tólf ára gamall missti hann
móður sína. Fór hann þá til
vinafólks foreldra sinna, Guð-
mundar og Bjargar í Holti, og
dvaldist hjá þeim næstu tvö
árin. Þaðan fór hann til Jón-
asar læknis Kristjánssonar,
náfrænda síns, sem þá bjó á
Brekku á Fljótsdalshéraði.
Vildi Jónas mennta hann, en
Mundi eirði illa innisetum
miklum. Kaus heldur að vinna
sig áfram á annan hátt og af
eigin ramleik. Fór hann þá,
eftir tveggja ára dvöl hjá Jón-
asi, til Akureyrar og nam þar
söðlasmíði og stundaði þá iðn
þar til hann fór til Ameríku,
árið 1910. Var hann þá 21 árs
að aldri. Settist hann fyrst að
á Lundar, Manitoba, þar sem
hann fékk atvinnu við ak-
haf byggðar í landinu og
minjar landnámsfólksins látn-
ar tala eins skýrt og hægt er.
Frá engu skeiði sögu vorrar
eigum vér eins mikið af jarð-
fundnum gripum og einmitt
þessu, og stafar það af hinum
heiðna grafsið að jarða lík
með gripum og gersemum.
Þessi deild hefir drjúgar lík-
ur til að vaxa með komandi
árum, því að alltaf finnst eitt-
hvað í jörðu, þótt safnmönn-
um finnist það grátlega fátt.
Samhliða þessum sal er sal-
ur með norskum hlutum,'
Norska safnið. Þetta er safn
góðra norskra gripa, seVn flest
söfn í Noregi hafa lagt nokkuð
af mörkum til og hingað voru
gefnir að tilhlutan norska
safnbandalagsins. Þegar Norð-
menn komu fjölmennir hing-
að til lands á Snorrahátíðina
1947 tilkynntu þeir, að gjöf
þessi mundi verða gefin, og
safnið sendu þeir svo hingað
1950. Þessi norska stofa er
mikils verð til samanburðar
við okkar íslenzku hluti. Is-
lenzk menning var uppruna-
lega grein á norskum meiði,
þótt hún þróaðist á sjálfstæð-
an hátt í nýja landinu og færi
að ýmsu leyti sínar eigin
brautir. . —Framhald
týgjasmíði.
Árið 1913 kvæntist hann
Sigrúnu Björnsdóttur Aust-
mann og settu þau saman bú
við Lundar og bjuggu þar til
ársins 1930. Seldu þau þá bú
sitt og fluttust til High Prairie,
Alberta. Eftir 16 ára búskap
Guðmundur SlgurSsson
þar seldu þau aftur bú sitt og
byrjuðu á minkarækt í Wide-
water, Alberta. Störfuðu þau
að minkaræktinni þar næstu
23 árin, eða til ársins 1953, og
farnaðist vel. En þá tóku þau
sig enn upp og fluttust vest-
ur til Langley í British Col-
umbia, og héldu þar áfram
minkaræktinni, þar til hann
dó hinn 13. nóvember þ. á.
Mundi og Rúna, eins og þau
voru nefnd af vinum sínum,
eignuðust fimm syni. Eru
þeir nú allir fullorðnir menn
og allir kvæntir hérlendum
konum. Magnús, sá elzti, býr
skammt frá heimili foreldra
sinna. Jóhann Sigurður og
Marino Valtýr eiga heima í
Widewater, Alberta. Björn
Victor býr í Lethbridge, Al-
berta. Hinn yngsti, Lawrence
Gordon, er í Portland, Oregon.
Einnig lifa afa sinn 13 barna-
börn.
Guðmundur sál. var maður
harðduglegur, myndarlegur
við hvað sem hann reyndi að
gera, og smiður bæði á tré og
járn. Hann var ástríkur og
góður eiginmaður og faðir og
sérlega greiðvikinn við hvern
sem til hans leitaði.
Hanri var frjálslyndur í trú-
arskoðunum, og bók sú, er
hann mat mest allra bóka, var
kvæðabók Þorsteins Erlings-
sonar.
Kona hans, synir og tengda-
dætur, er voru honum sem
hans eigin dætur, kenna sárs
saknaðar við burtför hans, en
eru jafnframt þakklát fyrir
ástríka samveru við hann um
svo mörg liðin ár.
En það eru einnig fleiri, sem
sakna Munda. Það vottaði all-
fjölmennur hópur granna og
vina, sem viðstaddir voru hin-
ar síðustu kveðjur, er fóru
fram frá Columbia Funeral
Service í Langley. Hugrór og
kvíðalaus sofnaði hann svefn-
inum langa á sínu eigin heim-
ili, umvafinn ástríkum örm-
um. „Far þú í friði, friður
Guðs þig blessi. Hafðu þökk
fyrir allt og allt.“
A. E. K.
Visur
I tilefni af fjársöfnun í
byggingarsjóð hins nýja elli-
heimilis „Höfn“ í Vancouver:
Landnemanna lofið nöfn,
leitað skal til yðar.
Nú á að reisa nýja Höfn,
svo njóti þeir árs og friðar.
Landar góðir látið þið,
lýsa af kærleiksstjörnum.
Svo að Hafnar-heimilið,
hlúi að fósturbörnum.
G. St.
Ekki er krókur að koma í
Garðshorn.
☆
Engin er rós án þyrna.
☆
Ein syndin býður annarri
heim.
☆
Enginn spámaður er mikils
metinn á ættjörð sinni.
Þjóðminjasafn Islands
Guðmundur Sigurðsson
1889— 1960