Lögberg-Heimskringla - 10.01.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 10. JANÚAR 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Dr.
Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson. Prof. Thor-
valdur Johnson, Prof. Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Péturs-
son. Vancouver: Dr. S. E. Björnsson. Monlreal: Próf. Askell
Löve. Minneapolis: Mr. Valdimar Bjömson. Grand Forks: Dr.
Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius ráðuneytisstjóri.
Akureyri: Steindór Steindórsson yfirkennari.
Subscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Department. Ottawa,
and for payment of postage in cash.
Prófílar og Pamfílar
Lýsingar með penna og pensli, eftir Örlyg Sigurðsson.
Geðbót gaf út 1962. Prentsmiðjan Edda, Reykjavík. Verð
kr. 380.00.
Nýle'ga sat húnvetnsk skáld inni á skrifstofunni hjá mér
og ræddi við mig um íslenzkar stökur. Hann hélt því fram að
ein sú ágætasta staka, sem ort hefði verið á íslandi væri þessi:
Nú er hlátur nývakinn,
nú er grátur tregur
nú er ég kátur nafni minn,
nú er ég mátulegur!
Mér dettur þessi staka í hug þegar ég lít í ofangreinda
bók og það geri ég oft þessa daganna til að hlægja mér
heilsubótar eða geðbótar. Ekki er víst að höfundurinn hafi
ávalt verið „mátulegur“ í iþeim skilningi sem orðið er notað
í vísunni, þegar hann var að mála myndir sínar og rita bók
sína, þótt honum verði full oft á, að minnast á brennivín
og honum láti sérlega vel að teikna og mála brennivíns-
berserki. En hitt er áreiðanlegt að kátur er hann og mun
hafa komið allri íslenzku þjóðinni til að hlægja dátt um jólin,
þegar henni barst bók hans í hendur, og það er góð jólagjöf.
Ég hef leyft nokkrum vinum mínum að kíkja í þessa
gersemi og innan skamms reka þeir upp hlátur og þó getum
við hér vestra ekki notið myndanna né frásagnanna eins vel
og heimamenn, sem þekkja „módelin" persónulega.
„Hott, hott og hana nú! þá bregð ég mér á bak Skjónu
minni, hinni brokkgengu stóðhryssu andans. Pegasus, skáld-
folinn frægi, er hvort sem er fullsetinn tignari riddurum á
hlemmiskeiði snilldarinnar. Ég ætla að reyna að hleypa henni
á flug gegnum hljóðmúra dapurleika og drunga, inn í villtan
og trylltan dans gáska og gamans, jafnvel þó að sú glanna-
reið kosti mig rófubrot og hálsbrot".
Þannig byrjar höfundur þessa fyrstu bók sína — þessa
forkostulega bók, sem á sennilega engan sinn líka í íslenzkri
bókaútgáfu, að minnsta kosti hefi ég ekki orðið þess vör.
Nokkuð finnst mér Skjóna hans lausbeizluð á stundum á
þessari þeysireið um allt ísland, til Ameríku, Grænlands og
Parísar, en það virðist þó ekki koma verulega að sök. Hann
slampast í gegn um allt án þess að skaða sig eða aðra. Gásk-
inn er mikill en gamanið er ekki grátt né gruggugt. —
Hugmyndaflug hans er furðulegt og orðaforðinn virðist ó-
þrjótandi, hann skapar sér orð þegar honum finnst þess
þörf og er ekki feiminn við það.
Höfundurinn spilar á fleiri strengi en gáskans og gleð-
innar, því eins og hann segir, „bilið er mjótt milli hláturs og
gráts, sorgar og gleði. Eftirmælin um föður hans, Sigurð
Guðmundsson skólameistara eru einstaklega fögur og við-
kvæm. Og hver annar gæti skrifað eftirmæli eins fullkom-
lega í stuttu máli og hann gerir um öreigaskáldið Stein
Steinar? Hann hefir málað mynd af honum, sem hlýtur að
teljast meistaraverk og henni fylgja þessi orð:
„Með þessum lágvaxna viðkvæma og þunglyndislega manni
hvarf leiftrandi fyndni og hvöss úr Ijóðheimum landans.
Aldrei þótti hann mikill fyrir mann að sjá. En það er eins
og hann stækki allur og blási út í meðvitund þjóðar sinnar
með hverju árinu, sem líður frá dauða hans. Hann tók með
sér í gröfina fullar kistur af gáfum og húmor, aðeins fjörtíu
og níu ára gamall. Andi hans var eins og lúmskt eðalvín í
skörðum og hankabrotnum kaffibolla.“
XXVIII
In this lesson we shall consider the past tense indicative
of the verbs eiga and mega, the present tense of which was
dealt with in lessons XVII and XVIII respectively, where
their meanings were also given.
Sing.
ég átti
þú áttir
hann (hún, það) átti
ég mátti
þú máttir
hann (hún, það) mátti
Plur.
við áttum
þið áttuð
þeir (þær, þau) áttu
við máttum
þið máttuð
þeir (þær, þau) máttu
Translate into English:
Ég átti rauðan hest, en iþú áttir svartan hund. Afi minn
átti fallegan staf þegar hann var á íslandi. Við áttum bæk-
urnar, sem voru á borðinu, en þið áttuð blýantana. Þeir áttu
pennana. Hún átti að koma heim klukkan tvö og þá átti hann
að vera þar. Þau áttu að koma í gær.
Ég mátti fara út að leika mér, og það máttir þú líka, en
Nonni mátti það ekki. Við máttum ekki vera í burtu, og þið
máttuð það ekki heldur, en þau máttu það. Þeir máttu vera
úti í kvöld.
Ný Ásgrímsbók
Nýlega er út komin frá
Helgafelli ný bók um Ásgrím
Jónsson listmálara, en fyrri
Ásgrímsbókin sem kom út hjá
forlaginu 1949 er nú uppseld.
Þessi nýja málverkabók er
mjög rausnarlega gerð, og von
er á fleiri slíkum frá forlaginu
á næsta ári.
Fyrir rúmum tíu árum hóf
Helgafell útgáfu á íslenzkum
málverkabókum, fyrsta bókin
var um, Ásgrím, en skömmu
síðar komu bækur um Kjarval
og Jón Stefánsson. Bókin um
Ásgrím er nú uppseld. Því
kemur nú út hjá forlaginu ný
Ásgrímsbók, sýnu glæsilegri
en sú fyrri, og um margt ólík
henni að allri gerð.
í nýju bókinni eru 45 lit-
myndasíður en voru um 20 í
fyrri málverkabókum forlags-
ins. Þar að auki eru þær all-
miklu stærri „eins stórar og
síðurnar þola“, segir Ragnar
Jónsson, og tvær eru prentað-
ar yfir heila opnu. Myndaval-
ið er miklu fjölbreyttara en í
fyrri Ásgrímsbókinni; þar
voru einkum myndir frá síð-
ustu árum listamannsins (að
hans eigin ábendingu), en í
þessari bók eru myndir frá
ýmsum tímum, allt frá alda-
mótum til síðustu myndarinn-
ar sem hann gerði.
Myndirnar eru ekki allar
hafðar á sama stað heldur
dreift innan um textann, en
slíka niðurröðun telur Ragnar
Jónsson miklu skemmtilegri
og líklega verða flestir á sama
máli. Textinn er alllangur,
rúmlega hundrað síður, —
það eru endurminningar Ás-
gríms sem Tómas Guðmunds-
son færði í letur fyrir AB á
sínum tíma, en hafa verið
endurritaðar fyrir þessa út-
gáfu. Endurminningarnar eru
einnig í enskri þýðingu sem
Kenneth Chapman, prófessor
við Kaliforníuháskóla hefur
gert.
Bókin er ennfremur ógætur
vottur um framfarir í prent-
list, en forlagið hefur ekkert
til sparað svo að möguleikar
hennar mættu nýtast. Prent-
mót gerði myndamót, en allar
myndirnar eru prentaðar í
prentsmiðju Helgafells. Bókin
er bundin í striga af Bókfelli
og aukahlífðarkápa úr þykku
plasti. Káputeikningu og titil-
blað gerði ungur teiknari
Tómas Tómasson (Guðmunds-
sonar skálds). Bókin kostar
845 krónur. Hún kemur út í
5000 eintökum.
Ekki fannst Ragnari Jóns-
syni sérlega áhættusamt að
gefa út svo stóra og dýra bók.
Uss, þetta rennur út eins og
heitar bollur, sagði hann og
hafði engar áhyggjur. Ekki
nóg með það. Forlagið ætlar
að halda áfram á sömu braut.
Þeir eru byrjaðir á nýrri
Kjarvalsbók. Og á næsta ári
eiga einnig að koma út bækur
um Gunnlaug Scheving og
Sigurjón Ólafsson. ,
Vocabulary:
að leika mér, play, first pers.
sing. pers. of að leika sér
á borðinu, on the table
blýantana, masc., the pencils,
acc. plur. of blýantur
bækurnar, fem., the books,
acc. plur. of bók
fara, go
heldur, either
í burtu, away
í kvöld, this evening
klukkan tvö, two o’clock
líka, also
Nonni, pet name for Jón
Það er sem sagt haldið
áfram að gefa út bækur fyrir
allan heiminn.
Forlagið tekur upp það ný-
mæli í sambandi við Ásgríms-
bók að innramma nokkuð af
myndum úr bókinni: Þessar
myndir eru ætlaðar til gjafa
börnum og unglingum og eru
nokkurskonar stríðsyfirlýsing-
ar frá Ragnari Jónssyni á
h e n d u r „sálarslj ófgandi
myndarusli“ í barnaherbergj-
um. (Og kannske gegn sjón-
varpi líka). Eftir tvo mánuði
geta börnin síðan komið til
forlagsins og valið sér myndir
úr þessu 10—20 mynda safni,
og svo koll af kolli. „Þetta er
hugsað sem leið til að fá ung-
lingana til að festa myndirnar
sér í minni, líkt og menn læra
lög eða kvæði, hafa raunveru-
lega tileinkað sér list þeirra
og fengið ást á þeim“.
Þjóðviljinn 16. nóv.
16 útgáfubækur
Menningarsjóðs
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
og Þjóðvinafélagsins er heldur
minni í ár en í fyrra, vegna
stórra verka sem eru í und-
irbúningi — einkanlega ís-
lenzkar orðabókar, sem verið
hefur í smíðum í 4 ár.
Félagsbækurnar eru þrjár:
pennana, masc., the pens, acc.
plur. of penni
rauðan, red, acc. sing. masc. of
rauður
staf, masc., cane, walking
stick, acc. sing. of stafur
svartan, black, acc. sing. of
svariur
út, out, adverb of motion,
direction
úti. outside, adverb of place
þá, then
þegar, when
Þúsund ára sveitaþorp (þættir
úr sögu Þykkvabæjar), eftir
Árna Óla, Lundurinn helgi,
sögur eftir Björn Blöndal, og
Milli Grænlands köldu kletía,
ferðaþættir eftir J ó h a n n
Briem, með teikningum eftir
höfundinn. Sú breyting er
gerð með tilhögun á vali, að í
stað þess að bjóða félagsmönn-
um að velja 3 bækur úr 5—6
geta þeir nú valið um þessar
þrjár eða einhverjar áður út
komnar bækur forlagsins, en
greiða verðmismun.
Hinar bækurnar eru: Jáln-
ingar Ágústínusar, ein fræg-
asta sjálfsævisaga sem til er,
þýdd úr latínu af herra bisk-
upinum Sigurbirni Einarssyni,
fyrra bindi ævisögu Stefáns
frá Hvítadal, eftir Ivar Org-
land, nú lektor í Lundi, en
hún er frumsamin á norsku og
þýdd af Baldri Jónssyni og
Jóhönnu Jóhannsdóttur. Þá er
safn indverskra helgiljóða, en
þau eru þýdd úr sanskrit af
Sören Sörenssyni, ný ljóðabók
eftir Þórodd frá Sandi, og
nefnist Sólmánuður. Þá eru
tvær bækur „smábókasafns-
ins“, Maður í hulstri, sögur
eftir Anton Tsjekov, þýddar
úr rússnesku af Geir Krist-
jánssyni, og Nælurheimsókn,
smásögur eftir Jökul Jakobs-
Frh. á bls. 8.