Lögberg-Heimskringla - 18.08.1966, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 18. ÁGÚST 1966
Lögberg-Heimskringla
Publlshed every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTO.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edilor and Business Manager: INGIBJÖRG JÓNSSON
Boord of Director*' Executive Committee
President, Grettir Eggertson; Vice-President, S. Aleck Thorarinson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Philip
M. Petursson. Voncouver: Dr. S. E. Bjornsson, Gudlaua Johannesson, Bogi
Bjarnason. Lo* Angeles: Skuli G. Bjarnason. Minneapolis: Horv. Voldimar Bjorn-
*on. Grond Forks: Dr. Richard Beck. Icelond: Birgir Thorlaciu*, Steindor Stein-
dorsson, Rev. Robert Jack. London: Dr. Karl Strand.
Subicriplion $6.00 p»r year—payabla in advanco.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized a* second cla»* moil by tho Post Office Department, Ottowa,
and for payment of Postage in cash.
AMBASSADOR HANNES KJARTANSSON:
Ræða
Fluit á íslendingadeginum að Gimli 1. ágúsi 1966.
Herra forseti, góðir Vestur-íslendingar!
Okkur hjónunum er það sérstök ánægja og mikill heið-
ur að hafa verið boðin hingað á 77 afmælisdegi hátíðahalda
ykkar hér að Gimli. Ekki sízt vegna þess, að kona mín,
Elín, ól æsku sína á þessum slóðum og á hér margt vina og
kunningja.
Það er einnig gleðiefni að geta flutt ykkur beztu kveðjur
og árnaðaróskir frá forráðamönnum Islands og allri þjóðinni
á þessum merkisdegi.
Þið hafið á undanförnum árum öllsömun fundið þá
hlýju og velvild, sem til ykkar streymir frá „gamla landinu“.
Ekki er að furða, þótt hlýtt sé hugsað til þeirra mörgu
manna og kvenna, sem hér byggja land og af íslenzku bergi
eru brotnir. Það var vissulega mikið tap fyrir hina fámennu
íslenzku þjóð, þegar tiltölulega stór hluti hennar fluttist til
Vesturheims. Hinsvegar er því ekki að neita, að það hefur
verið okkur mikill styrkur, hve þetta litla brot af kanadisku
þjóðinni, sem þið nú eruð, hefur stutt okkar málstað vel og
ötullega á mörgum sviðum og haldið heiðri íslands hátt
á lofti.
Of langt yrði að telja upp allt það, sem þið hafið gert
fyrir ísland, en sízt af öllu gleymum við því, að þið hafið
ætíð haldið mikilli tryggð við gamla landið, og að flest ykk-
ar hafið enn samband við ættingjana heima, þótt í mörgum
tilfellum séu nú tveir, þrír eða jafnvel fjórir ættliðir liðnir
síðan forfeður ykkar fluttust frá Islandi.
Sumir hafa haldið því fram, að þeir sem til Vesturheims
fluttust, hafi „gefizt upp“ vegna fátæktar og vonleysis á
íslandi. Mörgum hefur vafalaust fundizt, að vesturfarar væru
að yfirgefa „hið sökkvandi skip“, en að þeir sem eftir voru,
hefðu haft hug og kjark til þess að halda baráttunni áfram,
þrátt fyrir fátækt og vonlitla framtíð.
Ég er vissulega ekki þeirrar skoðunar. Skoðun mín er
sú, að það voru einmitt landnemarnir, sem höfðu kjark og
djörfung til þess að fara út í óvissuna, fara til lands, sem
þeir ekkert þekktu, þar sem töluð var tunga, sem þeir ekki
skildu og þar sem voru siðir og hættir, sem þeir ekkert
þekktu til. Það voru mennirnir, sem höfðu karlmennsku til
þess að leggja út í óvissuna, til þess að skapa sér og niðjum
sínum bjartari framtíð og betra líf.
Vissulega voru það óendanlegir erfiðleikar og vonbrigði,
sem hinir íslenzku vesturfarar þurftu að yfirstíga. Ég minnist
þess, að þegar ég var hér á ferð fyrir 16 árum, hitti ég að
máli íslenzkan öldung, sem hafði verið í einum af fyrstu
hópunum, sem vestur fluttust. Hann lýsti á ömurlegan máta
þeim móttökum, sem þeir fengu og þeirri meðferð, sem þeir
hlutu. Samkvæmt hans frásögn voru þeir fluttir á gripa-
vögnum í nágrenni Winnipeg og síðan settir í girðingu, sem
vafalaust hefur verið einhverskonar „sóttkví“, til þess gerð
að ganga úr skugga um, að innflytjendurnir bæru ekki með
sér neina smitandi sjúkdóma.
Þessi íslenzki öldúngur kvað ástandið í girðingunni hafa
verið eins og í „helvíti“ — ofsalegur hiti, mýflugnabitið
óþolandi og óþrifnaðurinn ólýsanlegur. Vafalaust hafa marg-
ir aðrir haft svipaða sögu að segja, en því má ekki gleyma,
að þjáningar fyrstu íslenzku landnemanna orsökuðust vafa-
laust að miklu leyti af vanþekkingu á veðurfari landsins og
högum og háttum landsbúa, eins og til dæmis klæðaburði að
sumarlagi.
Ekki er að furða, þótt mörgum af hinum íslenzku inn-
flytjendum hafi dreymt um að fara til gamla landsins aftur,
eins skjótt og auðið væri. Fyrir flesta var það ógerningur
vegna fjárskorts fyrstu árin eftir komuna hingað, en er fram
í sótti, fór fólk að venjast háttum og venjum landsbúa og
kunni þá betur við sig. Þrátt fyrir breytt viðhorf, hugsuðu
flestir til gömlu átthaganna — og hugðust flytjast til íslands
„seinna“. Mjög fáir sneru aftur, en ég hygg, að hugarfari
margra sé vel lýst í kvæði eftir eitt af góðskáldum Vestur-
Islendinga:
Nú er sumar um sæ,
nú er sólskin í bæ,
nú er sóley í varpanum heima.
Nú er söngur í sál,
íslands ylhýra mál, —
æsku vorlöndin andann vill dreyma.
Nú vill hugurinn heim,
yfir höfin, — um geim,
út í hafsauga’ — að ættjarðarströndum.
Hlýða’ á lóunnar ljóð,
læra feðranna óð,
knýtast ætt sinni eilífðar böndum.
Þar var æskan mín öll,
bak við úthaf og fjöll,
slíka átthaga andann vill dreyma.
Land, þar sezt eigi sól,
byggð, er söngfuglinn ól, —
þar á sumarið sólfagurt heima.
Nú fer hugur minn heim, —
yfir höfin, — um geim,
nú skal hávetrar nepjunni gleyma.
Nú er sumar um sæ,
nú er sólskin í bæ,
nú er sóley í varpanum — heima!
Sem betur fer hefur það sýnt sig, að framtíðin bar í
skauti sér bjartari daga og betri lífskjör, bæði fyrir þá, sem
til Vesturhemis fluttu og þá, sem eftir urðu.
I dag vitum við öll, hve hið litla íslenzka þjóðarbrot,
sem býr í Kanada, er mikils virt og vel metið. Á fyrstu ára-
tugunum eftir að íslendingar settust að í Kanada, var yfir-
leitt litið niður á þá. Að sjálfsögðu kunnu þeir ekki málið
né venjur kanadisku þjóðarinnar, og þar fyrir utan voru þeir
flestir svo til félausir, þegar þeir komust á ákvörðunarstað-
inn í Kanada.
Þrátt fyrir féleysi og skort á þekkingu og siðum lands-
manna, tókst þeim með einstökum dugnaði og ódrepandi
viljaþreki að koma sér áfram, vinna sér og sinni gömlu þjóð
álits og koma börnum sínum til mennta.
Á þessum ótrúlega stutta tíma hefur ykkur tekizt að
breyta hugmyndum Kanadamanna á ykkur frá því að vera
lítilsvirtir og óþekktir, í það að njóta almenns trausts þeirra
og virðingar og viðurkenningar á því, sem þið hafið afrekað.
Ekkert svona lítið þjóðarbrot í Kanada nýtur nú eins mikill-
ar virðingar eins og þið.
Við á íslandi erum vissulega stolt af því, sem þið hafið
áunnið og gleymum ekki, að þrátt fyrir smæð ykkar í þessu
stóra landi, hafa Vestur-Islendingar skipað sumar af erfið-
ustu og þýðingarmestu stöðum landsins. Við erum þess full-
vissir, að þið og niðjar ykkar munuð halda áfram á sömu
braut.
Sem betur fer hefur okkur, sem eftir urðum heima,
einnig vegnað vel, eins og sjá má á þeirri geypilegu upp-
byggingu landsins, sem átt hefur sér stað á undanförnum
þrem áratugum. Undir stjórn okkar ágætu ráðamanna hefur
uppbygging atvinnuvega landsins, bæði til sjávar og sveita,
verið mun örari en nokkurn hefði getað dreymt um fyrir 30
árum síðan. Nýtízku landbúnaðarvélar allskonar hafa verið
fluttar til landsins í þúsundatali og meira land lagt undir
rækt en nokkru sinni fyrr. íslenzki fiskveiðiflotinn er einn
sá bezti í heimi og stendur engum að baki. I kjölfar hans
hafa risið allskonar fiskiðjuver og þá fyrst og fremst hrað-
frystihús, sem framleiða stóran hluta af okkar útflutningi.
Þá má ekki gleyma rafvæðingu landsins, sem er uppistaða
allskonar iðnaðar og hefur jafnframt lýst upp allar borgir
og bæi og flest sveitabýli landsins. Nú er verið að reisa
stærsta raforkuver íslands, sem verður undirstaðan undir
aluminíum-framleiðslu þar í landi. Svo mætti lengi telja.
Nú er svo komið að íslendingar búa í dag við ein beztu
lífskjör, sem nokkursstaðar þekkjast í heiminum, fyrir utan
Kanada og Bandaríkin. Lífsviðurværi á Islandi í dag og
tekjur einstaklinga eru svipuð því og hæst þekkist í Evrópu,
eins og til dæmis í Svisslandi og Svíþjóð. Allt þetta sýnir, að
srátt fyrir margra alda örbyrgð og kúgun, þá er íslenzki
stofninn sterkur, eins og greinilega hefur komið fram bæði
íér hjá ykkur í Kanada og hjá okkur á íslandi. Við höfum
öll unnið að því að bera fána íslands hátt og útbreiða þekk-
ingu um og skapa velvilja fyrir „gamla landið“.
Framhald á bls. 5.
Fréitir frá Ríkisúivarpinu
Framhald frá bls. 1.
ig óvæntur fundur. Þótti ein-
kennilegt, hvernig peningar
þessir hefði getað borizt til ís-
lands á víkingaöld og ólíklegt
að víkingar hefðu farið að
hirða 600 ára gamla verðlausa
koparpeninga. Er þetta því
furðulegra þar sem þessir
peningar hafa vart fundizt á
Norðurlöndum, nema nokkrir
í Danmörku. Var þeirri get-
gátu varpað fram, að pening-
arnir hefðu borizt hingað með
rómversku skipi, sem hingað
kynni að hafa hrakizt á fjórðu
öld, landnámsmenn hefðu síð-
an hirt þá og borið til heim-
kynna sinna.
* * *
Dómsmálaráðherra hefur
skipað þriggja manna fram-
kvæmdanefnd til að hafa á
hendi undirbúning og stjórn
framkvæmda við breytingu á
umferð úr vinstri í hægri um-
ferð.
* * *
Fyrri helming þessa árs hafa
flugvélar Flugfélags íslands
flutt samtals 61.507 farþega,
en á sama tíma í fyrra 50.030
farþega. Nemur aukningin
fyrstu sex mánuðina því 22,9
af hundraði.
* * *
Aðalfundur Félags síldar-
saltenda á Suðvesturlandi var
haldinn í Reykjavík nýlega. Á
liðnu starfsári var síldarsöltun
hjá félagsmönnum minni en
nokkru sinni, söltunin hefur
minnkað úr 140 þúsund í 36
þúsund undanfarin þrjú ár. —
Samþykkt var að verða við
óskum síldarsaltenda á Norð-
ur- og Austurlandi um að
stofna heildarsamtök allra
síldarsaltenda á landinu, er
taki til starfa á næsta ári og
annist sölu og útflutning á
allri saltsíldarframleiðslu Is-
lendinga.
Jakob Jakobsson fiskifræð-
ingur telur, að á undanförnum
árum hafi sunnlenzki síldar-
stofninri rýrnað verulega,
vegna vöntunar á sterkum ár-
göngum og stóraukinnar sókn-
ar í yngri og uppvaxandi síld.
* ★ *
I Reykjavík stendur nú yfir
fulltrúafundur Alþjóðasam-
bands háskólakvenna og sitja
hann rúmlega 70 konur frá 23
löndum í fimm heimsálfum.
* * *
Þá er haldinn um þessar
mundir í Reykjavík fundur
málnefnda á Norðurlöndum,
sem skipaðar eru sérfræðing-
um og hafa það hlutverk að
safna nýyrðum, samræma orða
lag, vinna að útgáfustarfsemi,
gefa ráðleggingar um orða-
notkun og fleira. íslenzka mál-
nefndin, sem áður hét nýyrða-
nefnd, var stofnuð 1946. For-
maður er dr. phil. Jakob Bene-
diktsson. Þetta er í annað sinn
að Islendingar taka þátt í ráð-
stefnu norræu málnefndanna.