Lögberg-Heimskringla - 18.08.1966, Blaðsíða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 18. ÁGÚST 1966
5
Ræða Hannesar Kjartanssonar
Framhald af bls. 4.
ísland er ekki lengur þekkt einungis fyrir okkar gömlu,
óviðjafnanlegu bókmenntir — heldur sem nútíma land, sem
liggur miðsvegar milli einræðisríkjanna í Austur-Evrópu og
hinna voldugu lýðræðisþjóða í Norður-Ameríku.
Þrátt fyrir breyttar aðstæður er ég þess fullviss, að það
er ósk okkar allra, að sambandið milli íslendinganna, þeirra
sem hér búa og þeirra, sem á íslandi eru, megi vera sem bezt
og lengi haldast. Víst er það, að við á íslandi erum stolt af
frændum okkar í Kanada og munum ekki gleyma þeim erfið-
leikum, sem þeir áttu við að etja og þeirri þrautseigju og
karlmennsku, sem þeir sýndu.
Ég vil ljúka orðum mínum með því að fara með kvæði
eftir séra Jónas heitinn Sigurðsson. Kvæðið, sem hann kall-
aði „Vestur-íslendingar“, lýsir betur en flest annað komu
landnemanna til Vesturheims, baráttu þeirra og sigrum:
VESTUR-ÍSLENDINGAR
Við komum með trefil og klæddir í ull
og kunnum ei enskuna að tala.
Við áttum víst langfæstir góz eða gull,
né gersemar Vesturheims dala. —
Með sauðskinn á fótum og sængurföt heit,
með sjal og með skotthúfu’ og poka; —
við fluttum þá útgerð í óbyggð og sveit
og „Enskinn“ við báðum að þoka.
Að fötum og útliti ’inn hérlendi hló
og hæddist að feðranna tungu.
En haídgóð var íslenzka útgerðin þó
í eldrauna lífsstarfi þungu. —
Við kunnum ei verkin, við áttum ei auð,
og ekkert í landsmálum skildum.
En Stór-Bretann sjaldan við báðum um brauð,
því bjargast og menntast við vildum.
En höndin var kreppt eftir hafrót og slátt
og herðarnar bognar af lúa.
Á sveitinni átt höfðu of margir bágt,
og örbirgðin flesta mun kúga. —
En íslenzki farþeginn flutti þó arf
í farangri öreigans vestur:
að hvar sem hann dvaldi við strit eða starf
eða stjórnmál, — þá reyndist hann beztur.
Við þriðjungshvörf aldar — með erlendri þjóð,
hinn íslenzka Beina-Hött* sjáið:
Þau hörðustu lífspróf í heimi’ ann stóð,
og hérlenda flimtið er dáið. —
Nú kennir hann málið, sem kunni’ hann þá ei,
við kirkjum og skólum fékk tekið;
og settist við stýrið, er Stór-Bretans fley
í strand hafði nálega rekið.
Þó týndust hér íslenzkir treflar og skór,
ei tapast má þjóðernið lýði.
því munið, vor andlegi arfur er stór
og útgerðin haldgóð í stríði.
Og seljið ei íslenzkar sögur né ljóð
við svikamynt trúðanna slægu:
en varðveitið ómengað ættjarðarblóð
og íslenzku tunguna frægu.
*Sbr. sögu Hrólfs kraka.
FRÁ MINNESOTA
Framhald frá bls. 1.
Frú Hanna Duncan var ný-
lega að selja húseign sína að
3536 36th Ave. South, Minnea-
polis, og mun hún flytja um
mánaðamótin inn á elliheim-
ili, er stofnsett var af Norsk-
lútersku kirkjunni, Ebenezer
Home. Verður Hanna áttræð
í janúar næstkomandi. Heitir
hún Jóhanna Stefanía, fullu
nafni, og missti Clyde Duncan,
mann sinn, fyrir 18 árum. —
Hanna er dóttir Stefáns Ous-
man, lengi bónda í Minneota-
byggðinni, og Rósu Kristjáns-
dóttur, konu hans. Rósa, sem
dó hjá dóttur sinni í Minnea-
polis fyrir 25 árum, þá 92 ára,
var dóttir Kristjáns í Stóra-
dal og systir séra Benedikts á
Grenjaðarstað. Hanna á einn
bróður á lífi í Minneota, John
Ousman, bráðum 85 ára, lengi
kornkaupmaður þar.
* * *
Nokkrir landar á þessum
slóðum hafa „skroppið“ til Is-
lands í sumar. Kunnugt er um
ferð þeirra hjóna, Ingvars M.
Guðmundssonar og frú Lúlu,
með þriggja vikna dvöl á ís-
landi í júnímánuði. Eiga þau
heima að 1347 Oakdale Drive
í St. Paul, og er Ingvar sonur
Sigurðar Guðmundssonar og
konu hans, í Arborg, Mani-
toba, og frúin dóttir Valdi-
mars Stefánssonar og konu
hans, á Gimli. Fundu þau tölu-
vert af frændfólki á íslandi og
skemmtu sér frábærlega vel í
ferðinni. „Nóttlaus voraldar
veröldin“ hreif þau mikið, þar
sem bjart var allan sólarhring
inn.
Arne Valdimar Brögger, son-
ur frú Helgu Björnson Brögg-
er og Arne heitins, kom heim
til Minneapolis snemma í þess
ari viku, beint frá íslandi, þar
sem hann hafði verið aðeins í
tíu daga. Hann kom til gamla
landsins eftir ferðalag um Ev-
rópu, þar sem hann dvaldi
lengst í Noregi, hjá skyldfólki
í föðurætt. — Frænka hans,
Kristín Rannveig Björnson,
dóttir Valdimars og frú Guð-
rúnar, er væntanleg heim til
Minneapolis snemma í septem-
ber frá íslandi. Fór hún í júní-
mánuði, er hún hafði lokið
„high school“ námi, og hefur
dvalið hjá skyldfólki og kunn-
ingjum á íslandi. Hún sá sig
aðeins um í Evrópu, og ferð-
aðist mikið á Fróni. Mesta
ævintýraferðin var með frek-
ar stórum hópi um öræfin, þar
sem sandbylur háði ferðalagi
um Sprengisand, milli jökla.
Kristín fór líka í strandferð
með Esjunni, þar sem siglt er
inn á flestar hafnir á íslandi,
og hafði einnig gaman af því.
íslenzkar íornsögur
Framhald frá bls. 2.
á einu hefir mikil breyting
orðið: Þegar hinir fyrstu land-
námsmenn komu til íslands,
var þar gnægð þess, er kallað
var skógur, þ. e. a. s. stór svæði
vaxin birki og reyni, nægilega
hávöxnum trjám til þess að
skýla búpeningi og til þess að
útlægir menn gætu falizt þar,
jafnvel að þar fengist húsa-
viður. Þetta er nú horfið, að
smávægilegum leifum undan-
skildum. Skógurinn hefir öld
fram af öld verið höggvinn til
eldsneytis, eða þá að hann hef-
ir dáið út.
í þessu efni er nú ísland
verr á vegi statt en það var á
söguöld. Og þar með hefir
komið til sögunnar nýr tjón-
valdur. Sögurnar geta þráfald-
lega bæja þar sem nú er eng-
inn bær. Þeir hafa liðið undir
lok vegna þess að gróðurinn
hvarf — blés upp, svo að vind-
ur feykti burt öllum gras-
sverði.
Sögurnar geta þrásækilega
um kornyrkju — um plægingu
og sáningu — og mörg öfnefni
bera þess enn í dag vott, hve
víða hún var stunduð. Það er
meira en hugarburður höfund-
ar Njálu þegar hann segir frá
því, að Höskuldur færi út með
kornkippu og sverð til þess að
sá okur sinn, eða að Gunnar
sæi blieika akra heima á bæ
sínum þegar hann leit heim,
lagður á stað í útlegð. Það var
ekki fyrr en um miðja fjórt-
ándu öld að íslendingar gáf-
ust upp í viðleitni sinni að
rækta handa sér brauðkorn.
Að öðru leyti hefir útlit
landsins.tekið litlum breyting-
um frá því sem var á sögu-
öld. í flestum héruðum er svip
urinn enn mjög hinn sami.
Sérstaklega eru samgöngutæk-
in að mestu leyti hin sömu.
Enn ríða menn sömu göturnar
og landnámsmennirnir fóru;
um aðrar leiðir er ekki að
ræða. Fyrir þetta er það ekki
einungis skemmtilegt að koma
til íslands, heldur er það og
beinlínis nauðsynlegt til þess
að öðlast fullan skilning á ís-
lendingasögunum. Þannig er
það, að Þorskfirðingasaga
greinir frá því, að við brúð-
kaup á Kleifum í Gilsfirði var
þess gætt, að engar njósnir
skyldu berast til Ólafsdals um
það sem fram fór. Óðar en
gætt er legu þessara tveggja
bæja, verður það augljóst,
hvernig þetta mátti verða. Svo
nátengd er ófölsuð fornsaga
iðulega staðháttum héraðsins
að gera má sþr grein fyrir því,
hvar söguritarinn átti heima,
eða þó að minnsta kosti í hvaða
átt frá sögustöðunum hann
bjó.
Villt dýralíf í landinu var
ekki fjölskrúðugra á söguöld
en það er nú. Innlend dýr voru
þar ekki önnur en refurinn,
sem mikið er þar af ennþá, og
hvítabirnir flæktust þangað
stöku sinnum með hafísnum
frá norðurskautsslóðum. Land
námsmennirnir komu með þau
dýr, sem viðhaldið hafa lífi
þjóðarinnar til þessa dags:
nautgripi, sauðfé og hross.
3. Félagslíf. Sögurnar eru
svo samofnar daglegu lífi fólks
ins að við kynnumst því ná-
lega í smáu sem stóru. Þær
segja frá öllu því, er varðar
sauðfjárbúskap og fiskveiðar.
Við fræðumst af þeim um hina
innri tilhögun híbýla og innan
hússtörf karla og kvenna. Eft-
ir fornsögunum mætti taka
saman bækur um þetta, og
hefir enda verið gert. Má þar
sérstaklega til nefna bók dr.
Valtýs Guðmundssonar um
húsaskipun á íslandi, en við
hana hafa sérfræðingar í rit-
um Hómers stuðzt til þess að
ráða þá gátu, hvernig háttað
hafi verið höll Odysseifs.
Um íþróttir ag skemmtanir
lærum við mikið af sögunum,
um vopnaburð og sund, knatt-
leik, hesta-at, o. s. frv., um að
sagðar voru sögur og kvæði
flutt. Einnig um þetta allt hef-
ir verið ritað af lærdómi á
ýmsum tungum.
Sökum þess, hve háðir Is-
lendingar voru bæði sjónum
og landjörðinni, segir það sig
Sjálft, að þeir gáfu mikinn
gaum jafnt veðráttu sem
stjörnum. Nýlega hefir sænsk-
ur lærdómsmaður fært rök fyr
ir því, að þeir voru eina þjóð-
in í Evrópu, sem á tólftu öld
gerði sjálfstæðar athuganir í
stjörnufræði.
Framhald í næata blaði.
MINNNING:
Kristín Thorgilsson
1893—1965.
Kristín Thorgilsson andaðist
snögglega 27. september 1965
að heimili systur sinnar, Mrs.
B. G. Benjaminson, hér í borg.
Hún var fædd að Vestfold,
Man., 2. marz 1893 og bjó hún
þar á heimili foreldra sinna
alla ævi sína. Hún var dóttir
Málmfríðar og Finnboga Thor-
gilsson, er bjuggu í Grunna-
vatnsbyggð og síðar á Vest-
fold, Manitoba, til æviloka.
Finnbogi andaðist 9. nóvem-
ber 1931, en Málmfríður 4.
janúar 1965, þá 91 árs að aldri.
Kristín bjó með Albert bróð-
ur sínum og hlynnti að aldr-
aðri móður sinni með aðdáun
og nærgætni. Hún stundaði
heimilið af fyrirhyggju og
dugnaði og var sérlega um-
hyggjusöm og ástrík í garð
þeirra, sem á heimilinu voru.
Hennar er og sárt saknað
af ástvinahópnum, er ævin-
lega naut hlýleika og gestrisni
á heimili hennar. Varð missir-
inn þeim mun sárari þar sem
dauða hennar bar svo skyndi-
lega að höndum og vegna þess
að móðir hennar hafði þá fyr-
ir stuttu verið kvödd hinztu
kveðju.
Kristín hafði yndi og ánægju
af blómum og hélt ávallt lif-
andi húsblómum, bæði sumar
sem vetur, einnig vann hún
mikið að hannyrðum, er voru
henni ævinlega til sóma.
Hún lætur eftir sig 8 syst-
kini. Ein systir, Gíslína, dó í
æsku. Óskar, Jón, Ásta (Mrs.
H. J.Benediktsson),Norman og
Bjarnrún (Mrs. K. J. Sigurd-
son), öll á Lundar, Manitoba;
Albert á heima í Clarkleigh,
Man.; Thorgils að Arborg,
Man. og Emilía (Mrs. B. G.
Benjaminson) í Winnipeg.
Kristínar er sárt saknað af
systkinum og skyldfólki og
öðrum nákomnum vinum.
Útför hennar fór fram frá
Lútersku kirkjunni á Lundar
30. september 1965 og var
Kristín lögð til hvíldar við
hlið foreldra sinna í fjölskyldu
grafreitnum að Otto, Man.
Rev. Grout þjónaði og
Lundar söngflokkurinn að-
stoðaði.
Systkini hennar og ástvinir
munu ávallt blessa minningu
hennar í þakklátum hjörtum.