Lögberg-Heimskringla - 14.09.1967, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 14. SEPTEMBER 1967
Heimsóka fil Manitoba
Framhald af bls. 1,
geirson, er ásamt Georgi bróð-
ur sínum setti 1939 upp litla
málningarverzlun, sem nú er
orðin stórverzlun. Ásgeir eða
Archie, eins og kunningjar
kalla hann, talar hreina ís-
lenzku, þó hann hafi flutt með
foreldrum sínum frá Akur-
eyri ársgamall. Á Akureyri á
hann marga ættingja og
reyndar líka í Reykjavík. Fað-
ir hans var málari, sem stund-
aði einnig fiskveiðar, svo sem
margir Islendingar á þessum
slóðum. Sjálfur hefur hann
aldrei til Islands komið, er
alltaf að hugsa um að fara
þangað. — Ég verð víst að
selja bisnessinn til að komast
heim, segir hann. Saknar
hann þess ekki að íslendingar
hafa dreifzt frá Sargent Av-
enue? — Það koma nógu
margir íslendingar inn hér,
til að mér leiðist ekki, segir
Ásgeir og kýmir.
Við litum inn hjá Ingi-
björgu Jónsson, sem var ný-
búin að senda frá sér nýtt
hefti af Lögbergi-Heims-
kringlu með frásögn á forsíðu
af Islendingadeginum og
væntanlegri komu forsetans.
Ingibjörg hefur verið ritstjóri
Lögbergs-Heimskringlu síðan
blöðin sameinuðust, en hafði
áður verið ritstjóri kvenna-
síðunnar í Lögbergi frá 1949.
Hún er ættuð úr Mikley,
nyrztu byggð í Nýja íslandi.
Þetta íslenzka blað í Canada
er gefið út af North Amerioan
Publishing Co. og í skrifstofu
þess í Kennedystræti hittum
við Ingibjörgu. Helztu frétt-
imar eru að ráðinn hefur ver-
ið nýr prentari frá íslandi,
Reynir Magnússon, sem er
væntanlegur. En mestu erfið-
Ieikamir við útgáfu blaðsins
eru að halda prentara, sem
getur sett á íslenzku. Ágúst
Guðmundsson, sem hefur ver-
ið þar að undanförnu, var á
förum heim til íslands. Lög-
berg-Heimskringla er mikið
lesið blað. Þó upplagið sé 2-3
þúsund gefur það ekki rétta
mynd af Iesendafjölda, því
ófá blöðin eru send fram og
aftur.
Tveir Vestur-íslendingar
settu þó lengi á íslenzku, þeir
Jón' Samson og Edvin Good-
mundson, sem reka Viking
Printing Shop. Nú prenta þeir
Icelandic Canadian, og aug-
Iýsingaspj aldið um Islend-
ingadaginn' í þremur litum,
með fallegum myndum var
líka þeirra verk. Jón byrjaði
hjá Heimskringlu 1930. Uppi
á vegg er mynd af Stefáni
Einarssyni, fyrrum ritstjóra
Heimskringlu, ásamt fallegu
safni af myndum af íslenzk-
um fegurðardrottningum af
Langasandi. Edvin segir, að
erfitt sé að halda við íslenzk-
unni, síðan þeir hættu að setja
á íslenzku. Foreldrar hans,
Timoteus Guðmundsson og
Þorbjörg Hallgrímsdóttir voru
bæði íslenzk, en giftust
vestra. Móðir hans kom með
stóra hópnum frá íslandi
1876. Jón er alinn' upp í Winni-
peg, faðir hans var þar lög-
regluþjónn. — Fram að þeim
tíma að Heimskringla hætti,
fengum við hingað öll ís-
lenzku blöðin, segir hann. —
Og maður sá alla íslendinga,
sem í bæinn komu og rabbaði
við þá. Þeir komu allir í
prentsmiðjuna. Stefán var
alltaf á höttunum eftir frétt-
um um íslendinga.
Svona er það í Winipeg.
Það er víða hægt að líta við
hjá íslendingum. En tíminn
flýgur frá manni í slíkri
skyndiferð. Þessvegna er gott
tækifæri til að hitta þetta
fólk saman í hópveizlum
þeim, sem Vestur-lslendin'g-
ar í Winnipeg halda forseta.
Um 200 manns eru saman
komin í ánægjulegu hófi vest-
ur-íslenzkra frímúrara í Fort
Garry hótelinu undir stjórn
Jakobs Kristjánssonar, og yf-
ir 250 manna hófi íslendinga-
dagsnefndar og Þjóðræknis-
félagsins í Winnipeg Winter
Club undir stjórn Grettis
Jóhannssonar, aðalræðis-
manns.
íslendingadagurinn er hald-
inn á Gimli við Winnipeg-
vatn, í gömlu íslendinga-
byggðinni. — Þangað var því
haldið sunnudaginn 30. júlí,
daginn fyrir aðalhátíðin'a,
m. a. til að geta heimsótt bæði
íslenzku Betelelliheimilin, hið
nýja í Selkirk, þar sem eru
um 60 gamalmenni, og hið
gamla á Gimli með um 100
vistmenn, bæði mjög mynd-
arleg og íslendingum í Can-
ada til sóma.
Ekið er" í norðurátt frá
Winnipeg, eftir þráðbeinum
vegi á sléttu, sem teygir sig
rennislétt í allar áttir þúsund-
ir kílómetra. Fyrir augu ber
gulnandi hveitiakra, græna
hafraakra og vélbundna hey-
bagga á túnum. Miðja vegu
norður að Winnipegvatni, er
stanzað í bænum Selkirk. Þar
er nýrisið Betel-elliheimili. Á
móti gestunum taka Kári
Wilhelm Johannson, forseti
Betel, Victor Jónasson, for-
stjóri, og Lauga Thompson,
ráðskona, ásamt um 60 vist-
mönnum, flestum af íslenzk-
um ættum.
Ég tek tali Þorleif Hall-
grímssonar, ættaðan úr Dala-
sýslu. Hann' er að verða 82
ára gamall og kom vestur árið
1883 með móður sinni.
— Það var erfitt, en við
komum nú líka frá erfiðum
aðstæðum heima, segir hann.
Þau mæðgin settust fyrst að
í Winnipeg, en héldu svo norð-
ur til Mikleyjar, nyrztu
byggðar í Nýja íslandi og þar
ólst hann upp í íslenzku um-
hverfi. Þau komu til Mikleyj-
ar í febrúar, ferðuðust á uxa-
sleða frá Winnipeg. Það tók
tvær vikur, segir Þorleifur.
Nú má fara það á tveimur
tímum. Þetta var í háskamm-
deginu snjóaveturinn 1888 og
aðeins Indíánabrautir með-
fram vatninu.
—Voru Indíánarnir óvin1-
veittir?
—Þveröfugt, segir Þorleif-
ur. — Við lentum aldrei í
kasti við þá. Mér er sagt að
Indíánarnir hafi reynzt ís-
lendingum mjög vel þegar
stóra-bóla herjaði skömmu
eftir að þeir settust hér að.
Þeir höfðu meiri kunnáttu til
að bjarga sér. Það var nóg af
dýrum í skóginum og fiski í
vatninu og þeir kunnu betur
að ná veiðinni og fiska niður
um ís. Það voru aldrei nein
vandræði með Indíánana. Þeir
eru engir ófriðarmenn.
Þorleifur fékkst sjálfur
lengi við útgerð á Winnipeg-
vatni.
—Fór að baslast við þetta,
segir hann. — Veiðin var
býsna mikil í vatninu, en iðu-
lega var verðið lágt. Á þeim
tíma var fiskur ekki mjög
þekktur og fámenni hér.
Fiskivötn var líka víða að
finna. Fyrst voru notuð segl-
skip til veiðanna. Seinna komu
í bátana gasvélar. Fiskurinn
var svo fluttur með dráttar-
bátum til Selkirk. Áður var
hann frystur með salti og ís
á stöðunum, en ekki þurrkað-
ur hema fyrir heimilin. Nú
er hann seldur nýr og frystur
eftir að hann kemur á áfanga-
stað. Ég hafði ekki neina stór-
útgerð á ykkar mælikvarða,
segir Þorleifur, — um 100
manns á ýmsum bátum.
Leifur Hallgrímsson, sonur
Þorleifs, sem er lögfræðingur
í Winnipeg, er kominn og
fjölskylda hans bíður úti í bíl
eftir gamla manninum, svo
við ljúkum samtalinu.
Meðal vistmanna, sem for-
setinn talaði við, er hvíthærð
kona, Anna Stephenson. Hún
verður níræð í desember. —
Dóttir mín verður fjallkona á
morgun, sagði Anna með
stolti. en Signý, kona auðkýf-
ingsins David Eaton, sem á
Eatons-verzlunarhúsin víðs-
vegar um Canada, er dóttir
gömlu konunnar. Hún sagðist
ætla að reyna að komast í
sumarhús, sem fjölskyldan
ætti á Gimli, til að sjá dótt-
ur sína í skrautbúningnum,
en á skemmtunina kæmist
hún vafalaust ekki. Anna
kvaðst hafa verið gift Frið-
riki Stephensyni úr Skaga-
firði, en hann var prent-
smiðjustjóri hjá Columbia
Press í Winnipeg, þar sem
Lögberg var prentað og þar
bjuggu þau alltaf. Sjálf var
hún fædd 1877 og kom til
Canada með móður sinni í
stóra hópnum svokallaða, þ. e.
öðrum íslendingahópnum í
Nýja Íslandi. — Auðvitað tala
ég íslenzku. Henni gleymi ég
ekki, segir hún. Allir töluðu
íslenzku fyrstu árin og gamla
fólkið skyldi ekki annað. Þeg-
ar við fórum svo út á strætin
var töluð enska. En móðir
mín var hjá okkur í 20 ár,
svo við töluðum alltaf ís-
lenzku. Nei íslenzkunni
gleymi ég aldrei.
Þannig hitti maður enn á
þessum slóðum marga gamla
íslendinga, sem komu korn-
ungir til Manitoba með fyrstu
útflytjendunum, er settust að
á Nýja íslandi. Fyrsti hópur-
inn kom 1875 og svo aðrir
næstu ár á eftir. Þeir voru
því börn er þeir komu til nýja
landsins. En þar sem meðal-
aldur vistmanna á Betel á
Gimli er 86 ára, þá er þar enn
fólk, sem man eftir ferðinni
vestur. —
1 elliheimili Betels á Gimli,
sem stofnað var 1915 og hýsir
um 100 gamalmenni, hittum
við Jónas Jónasson, sem lengst
af ævinni var skólakennari á
ýmsum stöðum í Manitoba.
Jónas er nú 77 ára gamall,
kom vestur um haf þriggja
ára og ólst mest upp í Argyle-
byggð. Jónas kenndi ýmsar
námsgreinar, mest ensku og
sögu,, og hefur um ævina
kennt börnum af hinum ýmsu
þjóðum er byggja Canada. í
skólanum, sem hann1 gekk í
sjálfur, voru 6 þjóðabrot með
ólík trúarbrögð og kom öllum
vel saman. — Ef bömin fengju
að ráða, segir hann, — væri
aldrei neinn ágreiningur í
heiminum. íslendingum kom
alltaf vel saman' við þá sem
í kringum þá bjuggu, Indíána
og Úkraínumennina, sem sett-
ust seinna að í Nýja íslandi,
segir Jónas. Jónas fór til ís-
lands fyrir 6 árum, og hitti þá
ættingja sína. — Þeir eru
margir í Mývatnssveit, segir
hann og er hann heyrir að
undirrituð sé af Reykjahlíðar-
ætt, er hann ekki í vandræð-
um með að rekja báðar ætt-
irnar aftur í 5. og 6. lið.
Gömul kona, Sigríður Árna-
son, hefur staðið þarna hjá
okkur. Nú segir hún: — Þekk-
irðu Ein'ar Sæmundsen? Og
þegar ég segi „ég held nú það;
ég hitti hann stundum í reið-
túrum í Reykjavík," verður
hún dálítið hissa. Var þá að
hugsa um eldri Einar, sem er
látinn, en hann hafði verið
hálfbróðir hennar. — Við
skrifuðumst á og hann' orti til
mín kvæði, þegar ég var 17
ára gömul, segir hún. — Það
var mergjað. Hann sagði að ef
ég gleymdi gamla Njáli, „þá
tel ég þig ekki með löndum
mínum“. Erindin voru 24.
Sigríður kveðst hafa verið 5
ára gömul, er hún kom með
móður sinni frá Leirá í Borg-
arfirði. í fyrrasumar, þegar
Helga dóttir hennar fór til ls-
lands, ók Einar frændi (sá
yngri) henni upp í Borgar-
fjörð, þar sem hún teiknaði
Leirá og umhverfi og gaf Sig-
ríði myndina. — Það þótti
mér vænt um, segir hún.
Síðdegis þennan sama dag
hafði verið flogið með forseta
íslands, utanríkisráðherra og
nokkra aðra gesti í lítilli flug-
vél norður með strönd Winni-
pegvatns, yfir landsvæði það
sem íslenzku landnemarnir
fengu fyrstir að setjast að í
og koma upp nýlendu með
eigin stjórn. Það n'áði um 10
mílur upp frá vatninu á um
30 mílna strandlengju. Hún
hentaði vel þessu allslausa
fólki. í skóginum var efnivið-
ur í bjálkakofa og til upphit-
unar og hægt að lifa af fiskin-
um í vatninu. En erfitt var
Canadian Pacific
a woríd of service
See your
Travel Agent or any
Canadian Pacific Office
• Airlines across Canada and
linking five continents
• Steamship bookings to Europe
• Alaska and Caribbean cruises
• "FARESAVER" plan rail fares
• Scenic-Dome rail travel
• Hotels and Resorts across
Canada
Tralns/Trucks/Shlps/PlanBS/Hotels/TelecommunlcatlorM
World's most completa transportation systam