Lögberg-Heimskringla - 04.07.1968, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. JÚLÍ 1968
Lögberg-Heimskringlo
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Slreet, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, S. Aleck Thororinson; Vice-President, Jakob F. Kristjansson; Secretary,
Dr. L Slgurdson; Treosurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessasoo, choirman; Dr. P. H. T. Thorlakson Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phillip
M. Petursson. Vancouver: Gudioug Johannesson, Boai Bjarnason. Minnoapolis:
Hon. Valdimar Biornson. Vlctoria, B.C.: Dr. Richord Beck. Iceland: Birgir Thor-
lacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscriplion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
Authorized os socond dcuj moll by the Post Office Deportment, Ottawo,
and for payment of Postage in cash.
DR. RICHARD BECK:
Daniel Willard Fiske
og íslenzk skáklist'
Það hefur verið íslenzku þjóðinni mikil gæfa, hve marga
vini og velunnara hún hefir eignast í hópi hinna ágætustu
manna víða um lönd. í þeim fríða flokki skipar Ameríku-
maðurinn Daniel Willard Fiske prófessor mikinn heiðurssess.
íslendingum er hann vitanlega kunnastur fyrir hið mikla og
víðfræga safn íslenzkra bóka, sem hann stofnaði og ber nafn
hans, The Fiske Icelandic Collection í Cornellháskóla í Ithaca,
New York. En margt annað vann hann íslandi og íslending-
um til nytsemdar, meðal annars átti hann meginþátt í eflingu
skáklistar á íslandi. Þess vegna var það, að hið alþjóða skák-
mót, sem haldið var í Reykjavík fyrri helming júnímánaðar,
og þegar hefir verið getið um í Lögb.-Heimskr., var að verð-
ugu helgað minningu hans og nefnist „Fiske-mótið“.
Óhætt má segja, að Fiske hafi verið og sé kunnastur sem
bókfræðingur og bókasafnari, enda átti hann fáa sína löka
á því sviði. En honum var miklu fleira „til lista lagt“. Hann
var maður prýðisvel ritfær og snjall blaðamaður, eins og
hinar mörgu og merku tímarita- og blaðagreinar hans bera
glöggt vitni, en fjöldamargar þeirra fjölluðu um ísland og
íslenzk efni, því að hann var óþreytandi í þeirri viðleitni
sinni að fræða erlenda menn, og einkum hinn enskumælandi
heim, um ættland vort og þjóð, og um íslenzkar bókmenntir.
Kemur þá að þeim þættinum í ævistarfi hans, sem sérstök
athygli skal dregin að í þessu greinarkorni, en það er áhugi
hans á skáklist almennt, og sérstaklega hvað ísland snerti
og íslendinga. Hann var taflmaður ágætur og ritaði mikið
um skáktafl og skákbókmenntir, enda var hann flestum fróð-
ari í sögu skáklistar. Með mörgum hætti stuðlaði hann einnig
að auknum áhuga á skáktafli í Bandaríkjunum.
Með því að helga minningu Fiskes hið framannefnda al-
þjóðlega skákmót í Reykjavík, minntust íslenzkir taflmenn
drenglega mikillar þakkarskuldar sinnar við hann, en hann
gerði mjög mikið til þess að efla og útbreiða skáklist á
Islandi, og fæ ég eigi lýst því betur í stuttu máli en með
því að taka upp eftirfarandi málsgrein úr aldarminningu
minni um Fiske í Eimreiðinni (október — desember 1931):
„Hann gaf Landsbókasafninu11 hið stærsta og vandaðasta
safn skákbóka, sem til eru á Norðurlöndum“ (H. Hermanns-
son), tólf hundruð bindi. Hann sendi skólum og einstökum
mönnum á íslandi taflborð og taflmenn, átti drjúgan þátt í
því, að Taflfélag Reykjavíkur var stofnað og studdi það
öfluglega; þá gaf hann út skáktímarit og önnur skákrit á
íslenzku (með aðstoð þeirra Bjarna Jónssonar og Halldórs
Hermannssonar, einkum hins síðarnefnda) og ritaði um skák
á íslandi á erlendum málum, mest á ensku. Rit hans, Chess
in Iceland and Icelandic Hisíory. um sögu tafls á íslandi, sem
út kom að honum látnum (1905), er mikil bók og merkileg
mjög í sinni röð. — Að öllu samanlögðu er það eigi ofmælt,
sem dr. Sigfús Blöndal sagði um Fiske: „Eins og Rasmus
Rask hefir verið kallaður aðal-viðreisandi íslenzkrar tungu,
eins má segja, að Willard Fiske hafi endurreist íslenzka skák-
list. „(Eimreiðin 1912, bls. 236),“
Fiske tók, eins og kunnugt er, sérstöku ástfóstri við Gríms-
ey og Grímseyinga, og það var einmitt skákfrægð þeirra, sem
vakti athygli hans og aðdáun á þeim, samhliða hetjulegri bar-
áttu þeirra við harhent náttúruöflin norður við heimskauta-
baug. Auk annarra höfðinglegra gjafa, sendi hann öllum
heimilum í Grímsey hin fegurstu manntöfl, ásamt bókum og
blöðum um skák.
Ærin ástæða var því fyrir hendi til þess, að framannefnt
skákmót í Reykjavík var helgað minningu Fiskes. En um leið
og vér íslendingar minnumst að verðleikum mikilvægs fram-
lags hans til eflingar skáklistar á íslandi, er oss holt að
minnast þess jafnframt, hversu óvenjulegur velunnari og
öðlingur hann var oss með öðrum hætti, og þá alveg sérstak-
lega með stofnun Fiske-bókasafnsins íslenzka í Cornell. Það-
an hafa með ýmsum hætti áratugum saman streymt frjóvg-
andi straumar íslenzkra fræða og menningaráhrifa, og halda
áfram að streyma um ókomin ár. Séra Matthías Jochumsson
hitti ágætlega í mark, eins og svo oftsinnis annars staðar,
þegar hann komst svo að orði í kvæði sínu til Willard Fiskes,
við burtför hans úr Reykjavík heimleiðis vestur um haf 18.
október 1879:
Á þér, Willard, ósk vor hrín:
þegar góðs er getið manns,
getið verður þín!
Kosningarnar í Canada
Framhald frá bls. 1.
Quebecstjórnin tók nokkru síðar að skipta við Gabon og
síðar Frakkland í menntamálum án þess að bera þau viðskipti
undir landsstjórnina í Ottawa. Mr. Johnson lét í veðri vaka
að þar sem menntamál heyrðu undir fylkin kæmi landsstjórn-
inni þetta mál ekki við. Mr. Pearson skrifaði Mr. Johnson
þrjú bréf og bennti honum á, að landsstjórnin fjallaði um
öll utanríkismál, en myndi sennilega gefa samþykki sitt í
þessu máli, en það yrði að fara rétta boðleið. Mr. Johnson lét
ekki svo lítið að svara bréfum forsætisráðherra Canada.
Svo sem kunnugt er tilkynnti Mr. Pearson um áramótin,
að hann myndi láta af embætti þegar Liberalar gætu haldið
flokksþing og kjörið eftirmann sinn og fór það fram í apríl
og varð Mr. Trudeau hlutskarpastur. Skömmu síðar til-
kynnti Mr. Trudeau að gengið yrði til kosninga 25. júní.
Hann rakti söguna um hvernig Quebec væri að reyna að
skapa fordæmi með afskiptum sínum af utanríkismálum; ef
að fleiri fylki krefðust hins sama og færðu sig svo smásaman
upp á skaptið myndi það sundra þjóðinni að lokum. Sagði
hann að stefnuskrá sín væri, að ekkert fylki fengi sérstök
hlunnindi, og að sameina skyldi þjóðina í eina sterka heild.
En hann mælti líka með því að frönsk tunga skyldi kennd og
útbreydd sem víðast um landið. Og aldrei flutti hann svo ræðu
á ferðum sínum um öll fylkin að ekki mælti hann nokkur
orð á báðum tungumálunum.
Mr. Trudeau gaf engin loforð í fjárhagslegum efnum eins
og mörgum frambjóðendum verður á að gera, en blaða- út-
varps- og sjónvarpsmenn vilja halda því fram að persóna
hans hafi töfrað kjósendur, að þeir hafi verið haldnir því,
sem þeir nefna,Trudeauman.ía. En Trudeau fékk aðeins 25
fleiri þingmenn en hann hafði áður — þægilegan meirihluta
á þingi. Og hvað er það í samanburði við hinn mikla sigur
Johns Diefenbaker árið 1958, þegar Conservatívar unnu 208
sæti. Þá mátti segja, að fólkið hafi verið gripið Diefenbaker-
æði.
Hins vegar missti Robert Stanfield 25 þingmenn og því
miður marga sína beztu menn. Mr. Stanfield er ekki eins
óheyrilegur eins og Mr. Trudeau; hann er málstirður í meira
lagi og fólk þyrptist því ekki að, til að hlýða á hann, og það
hefir e. t.v. dregið úr fylgi hans, en þar sem hann er vel
þekktur brást honum ekki fylgi ‘eins og í Atlantsfylkjunum
fjórum og það þótti sögulegt að Nýfundnaland, sem ávalt
hefir kosið sína 7 þingmenn úr Liberalflokknum, sendir nú
6 conservativa á þing en aðeins 1 liberal: — Mr. Stanfield
varð og á sú skyssa að velja Marcel Faribault sem forustu-
mann sinn í Quebec en hann er talinn tveggja þjóðamaður
þ. e. a. s. vilji að Quebec hafi sérstöðu í landinu. Hann féll
í kosningunum og Stanfield fékk lítið fylgi í Quebec. En
Creditiste flokkur Real Caouettes bætti við sig 5 sætum
þar og hefir nú 14.
Margir þeirra manna, sem sóttu um forustu á Conservative
flokksþinginu í september féllu — hæfir menn, eins Duff
Roblin fyrrv. forsætisráðherra Manitoba, Davie Fulton frá
B.C. Alvin Hamilton frá Saskatchewan Wallace McCutchen
og Michael Starr frá Ontario. Auk Stanfields er aðeins eftir
George Hees og John Diefenbaker og eru ýmsir þeirrar skoð-
unnar að það setji enn í kjósendum hvernig Diefenbaker var
bolað út úr formannssætinu. Sá, sem mestan þátt átti í því,
Dalton Camp, féll við lítinn orðstír.
NDP flokkurinn bætti við sig tveim sætum, en þeir urðu
fyrir því skakkafalli að missa foringja sinn, Tommy Douglas;
hann ferðaðist svo víða um landið fyrir flokksmenn sína að
hann gaf sér ekki tíma til að tryggja sér nægilega fylgjendur
í sínu eigin kjördæmi vestur við haf. ,
Liberalar eiga nú þingmenn í öllum vesturfylkjunum — 25
að tölu sem þeir áttu ekki áður og væntanlega mun stjórnin
nú taka meira tillit til sléttufylkjanna en áður..
Því miður náði ekki eini íslendingurinn, sem var í kjöri,
kosningu — Eric Stefánsson, aðallega vegna hinna nýju kjör-
dæmaskiptingu. Eric átti sæti á þingi fyrir Conservative
flokkinn í sl. tíu ár og var þar nýtur fulltrúi fyrir hið gamla
Selkirk kjördæmi. — I. J.
Tefldi
i 13 fíma
við Friðrik
Guðmundur hlýíur helming
alþjóðlegs meisiaratiiils í skák
efíir ágæia frammistöðu
Síðasia umferð alþjóðlega
skákmóisins var iefld í gær-
kvöldi. S k á k Friðriks og
Szabo, sem iefld hafði verið
áður, varð jafntefli, og ræft-
isi því ekki sú óskhyggja
margra að Friðrik hefði unn-
ið. Rússunum n.ægði þá jafn-
iefli í síðustu umferð iil að
hljóta efstu sætin og gerði
Vasjúkov jafntefli við Braga,
og Taimanov og Byrne skildu
j a f n i r . Osiojic og Addison
gerðu einnig jafníefli, Ingi
vann Andrés, en biðskák varð
hjá Jóhanni og Freysieini. TTr-
slið mótsins urðu þessi: 1. —-
2. Taimanov og Vasjúkov 10Vz
vinning 3. Friðrik 10, 4. Byrne
9, 5. Uhlmann 8V2, 6, — 7. Osl-
ojic og Szabo 8, 9. Guðmundur
og Addison IV2, 10. Freysfeinn
6 og biðskák, 11. — 12. Bragi
og Ingi 6, 13. Benóný 4, 14.
Jóhann 2 og biðskák, 15. And-
rés V2 vinning.
Með jafntefli sínu við Uhl-
man tryggði Guðmundur Sig'
urjónsson sér nægilegan vinn-
ingafjölda til að hljóta titilinn
„alþjóðlegur meistari“, nái
hann síðar meir sama árangri
á öðru móti. í stuttu viðtali
við blaðið í morgun lét Guð-
mundur í ljósi ánægju sína
með frammistöðuna á svo erf-
iðu móti. Hins vegar telur
hann sig ekki hafa staðið sig
sem skyldi gegn íslenzku kepp
endunum. Skák hans við FriS'
rik var erfiðasta skák Guð-
mundar, og íefldu þeir í 13
tíma!
Þá gafst Friðrik, sem hafði
peði meira, upp við vinnings-
tilraunir, enda skákin o r ð i n
„fræðilegt jafntefli“. Guð-
mundur hyggst að sjálfsögðu
að halda áfram þátttöku í
skákmótum, hérlendis eða er-
lendis, eftir því sem tækifseri
gefast.
Þetta mót hefur verið hið
sterkasta, er hér hefur verið
háð, og er þetta í fyrsta sinn,
að íslendingur vinnur sér stig
í alþjóðleg réttindi á móti hér-
lendis, Væntanlega verður
næsta stórmót haldið árið
1970, er Taflfélag Reykjavíkur
verður 70 ára.
Rússnesku skákmeistararnir
hafa boðið Friðrik að taka
þátt í skákmóti í Sovétríkjun-
um nú í sumar, en Friðrik
hefur e k k i tekið ákvörðun
enn.
Guðm. Sigurjónsson v a k f1
hvað mesfa athygli á Reykja*
víkurmótinu.
Vísir 20. júní
I