Lögberg-Heimskringla - 01.10.1970, Qupperneq 5
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 1. OKTÖBER 1970
5
landnámsmanna í þriöja og
fjórða lið.
Þeir líafa nú látið öllum
Manitobabúum sína fögru
eyju í té, þar sem gestir
geta skemmt sér og notið
hennar í aldir fram. Það
e r u Manitobabúar, sem
með aðstoð Canadastjórn-
ar, greiða fyrir þessi hlunn-
indi, sem þeim hafa verið
veitt. Þessir gestir munu
hugsa til þess, þegar þeir
skoða hinn þögla grafreit
og önnur ummerki þessa
g a m 1 a landnáms hvort
drengilega hafi verið kom-
ið fram við hina síðustu
búendur, og hvað hafi orð-
ið af þeim. Ég trúi ekki
öðru en núverandi stjórn
fylkisins athugi þetta mál,
og bæti sæmilega við það
verð, sem þeim er nú boð-
ið fyrir eignir sínar.
Ingibjörg Jónsson.
Móses
Egyptskur prins, sem gerðisi uppreislarmaður
GÍSLI JÓNSSON ÞÝDDI
IV
Næst mætum við hinum
egyptska prinsi í gervi sauða-
hirðis í beltilöndunum út á
takmörkum eyðimerkurinnar.
Nýr þáttur í mentasögu hans
var nú hafinn. Hann hafði
lagt hinar rykugu skruddur
skólans á hilluna, með hinum
barnalegu frásögum um
skuggasvipi hinna framliðnu
í leitinni að Osiris. 1 stað
þeirra hafði hann lært að lesa
á bókfell himnanna á heið-
ríkum nóttum með logarún-
um lifandi stjarna. Hann var
búinn að losa hugann við hinn
heimskulega átrúnað á heilög
dýr, svo sem Vatnahesta, Kýr
og Hunda, og um leið farinn
að leita nýs og tignarlegra
Guðs. Og hann fann hann í
eyðimörkinni, ríðandi í Sand-
storminum. Hann heyrði rödd
hans í þrumunum. Og þegar
fyrstu geislar morgunsólar-
arinn snertu blómrunna eyði-
merkurinnar svo þeir líktust
logandi eldi, þá mætti hann
honum augliti til augliti í log-
andi runnanum.
Hann fann hinn nýja Guð
sinn í eyðimörkinni, hinn ægi-
lega Guð viltrar náttúrunnar,
Arabiskan guð. Guð, sem
stiklar á fjallatindunum,
þeysir eins og stormbylur
gegnum eyðimörkina og hvíl-
ist í glitofnum litfögrum tjöld-
um. Guð, sem vakir yfir fólki
sínu, þegar það sefur, leiðir
það í bardögum, slær óvinina
miskunarlaust, s k i f t i r um
stefnu eins og vindurinn, er
fljótur að hefna fyrir hverja
móðgun, og sér ekki í að segja
ósatt, þegar honum býður svo
við að horfa. Samt er hann
guð, sem þolir ekkert órétt-
læti, er örlátur við framandi
fólk, blíður við föðurleysingj-
ana og vorkunsamur við fá-
tæka. I stuttu máli guð, sem
hefir til að bera alla galla og
dygðir arabisks Bedúína-höfð-
ingja. Það er eins og Móses
hefði litið í spegil og kannast
þar við Guð í sinni eigin
mynd. Jehovah, eins og Móses
lýsir honum, er hvorki meira
eða minna en mynd af hon-
um sjálfum í yfirnáttúrlega
stækkuðum hlutföllum.
V
Móses bjó svo árum skifti í
eyðimörkinni. Honum líkaði
hin kyrláta víðátta. Hún gaf
hugsunum hans víðara og
breiðara svið. Hinn leitandi
andi hans nærðist í andrúms-
lofti kyrlátrar náttúrunnar.
Hann kvæntist dóttur efnaðs
Bedúina höfðingja og settist
að í rólegu bændalífi.
En hugsunin um þrælaliðið
í Egyptalandi gerði honum
órótt í skapi. Hann talaði oft
um þá við Bedúinana vini
sína. Hann sagði þeim frá
yfirstandandi niðurlægingu
þeirra og glæsilegri fortíð.
Bedúínarnir vorkendu þess-
um óhamingjusömu frændum
sínum, því þeir áttu líka ætt
sína að rekja til sama forföð-
urs — hins hugdjarfa upp-
reistarhöfðingja Abrahams,
sem brotið hafði sér braut í
gegnum óbygðir og numið
nýtt land fyrir sig og fylkið
sitt í Kanaan.
Smámsaman fór það að
renna upp í huga Móses, að
ef til vildi væri hægt að telja
Júdana á að flýja Egyptaland
og leita frelsis í eyðimörkinni.
Og seinna meir gæti hann
kannske leitt þá til baka inn
í land feðra sinna í Kanaan.
Og þar sem Móses sat yfir
fénaði sínum í heiðalöndum
Sínaí dreymdi hann stóra
drauma um nýjan Guð og
endurheimt föðurland fyrir
þjóð sína.
í millitíðinni dó hinn gamli
Faraó, og nýr kóngur settist
í hásæti Egypta. Þessar frétt-
ir bárust Móses með karavan-
lestunum, sem ferðuðust
framhjá tjöldum hans á leið-
inni frá Egyptalandi til Aust-
urlanda. Nú var einmitt tími
til að hefjast handa.
Svo næst fréttum við, að
hann er aftur kominn til
Egyptalands, og er sestur að á
meðal þrælanna, hvetjandi þá
til að hefja uppreist. Hann
sagði þeim að leggja frá sér
verkfærin og hætta við að aka
grjóti og baka tigulsteina fyr-
ir harðstjórana.
Móses, hinn egyptski prins
og arabiski fjárhirðir, var nú
orðinn að verkamanna for-
ingja Gyðinganna. Hann var
stofnandi að fyrsta Múrara
félagi, sem sögur fara af.
Þegar Móses fyrst fór þess
á leit, að Faraó léti Júdaþræl-
ana lausa gaf konungurinn
honum í fyrstu engan gaum.
Skömmu síðar sá hann sig
samt um hönd. Þetta þræla-
lið, sem hann bar lítil kensl
á, var erfitt viðfangs, sokkið
í óþverra og líkþrá. Fleiri en
ein landplága hafði gengið yf-
ir Egyptaland, sem hægt var
að rekja beint til þessa marg-
sýkta lýðs, sem hrúgað var
saman í óþverra hverfum
borganna. Og Móses lét ekki
sitt eftir liggja, að benda á,
að mörg eða flest vandræði
Egypta stöfuðu beinlínis frá
Gyðingunum. Svo þegar Júd-
arnir að lokum fluttu úr land-
inu undir leiðsögn Móses,
varð Faraó reglulega feginn
að losast við þá fyrir fult og
alt.
Þó að burtflutningur Gyð-
inga yrði eðlilega að merkis
atburði í sögu þeirra, þá var
hann þó aðeins smáatburður
í sögu Egypta, jafnvel svo
smár, að hvergi hefir fundist
eitt einasta merki um hann
á minnisvörðum þeirra eða
bókfelli. Þ e s s i undraverða
saga, sem vér lesum í Gamla
testamentinu, er blátt áfram
ein þessi margýkta samsuða
af sannleika, kraftaverkum og
skáldskap, sem hægt er að
finna í frumsögnum allra
þjóða. Guð er ákaflega vika-
liðugur náungi þegar svo við
horfir. Hann er ávalt reiðu-
búinn að gera kraftaverk fyr-
ir þjóðholla sagnaritara.
Gyðingarnir, s e m Móses
leiddi út úr Egyptalandi, voru
óheflaðir og grófir, en ötulir,
stoltir og fullir af uppreistar-
anda. Og Móses var snilling-
urinn, sem bræddi þá saman
í eina heild. Það tók hann
býsna mörg ár — sagan segir
fjörutíu. Áður en hann gæti
gert úr þeim volduga þjóð,
varð hann að setja þeim ný
lög og blása þeim nýrri þjóð-
arsál í brjóst. Og af því hann
var fæddur til að vera for-
ingi, sá hann og skildi, að
besta aðferðin til að vekja
þessar einföldu sálir var, að
hrífa þá með mikilfengilegri
athöfn úti í hrikalegri nátt-
úrufegurð. Hann valdi Sínaí-
fjallið í þessum tilgangi —
fjallið sem teygir fimm risa-
vaxna tinda upp úr skýunum,
þar sem drynjandi aurskriður
velta niður hlíðarnar og
klettabeltin virðast bergmála
þrumuhlátrana af skipunum
guðanna. Þetta var viðeigandi
ræðustóll til þess að tilkyrina
frá nánara sambandi í milli
himins og jarðar.
Hér var það þá sem Móses
flutti sín hálf-viltu og hálf-
göfgu boðorð um mannlega
hegðun, sem hafa leitt og af-
vega leitt mannkynið niður til
vorra daga. Þrátt fyrir harð-
ýðgi og grimd þeirra með
köflum, og alltíða barnalega
ósamkvæmni, eru þau fyrstu
tilraunir, sem sagan getur, til
að v e k j a mannúðaranda í
hjörtum mannanna. Skipun
hans rim að heimta auga fyrir
auga, var ekki frekari, en við
var að búast eftir þeirra tíð-
ar hugusunarhætti. En boðorð
hans um að vera fátæklingum
vinveittur ög framandi mönn-
um gestrisinn og brjóstgóður
er næstum meira en búast má
við almennt meðal siðment-
aðra manna nú á dögum. Það
er enn í móð að líta niður á
útlendinginn á meðal vor. Við
erum enn ekki kómnir eins
langt og Móses, sem lifði fyr-
ir þrjú þúsund árum. Og
gleymum heldur ekki, að það
var Móses, sem fyrstur skip-
aði að leggja niður manna-
fórnir við guðsþjónustur —
skipun, sem enn hefir verið
að vettugi virt. Nú á síðustu
áratugum hefur milljónum
ungra og hraustra manna ver-
ið fórnað á altari hins grimma
Guðs — stríðsguðsins.
VII
Oss er sagt, að Móses hafi
dáið áður en hann komst til
fyrirheitna landsins. Verkið,
sem hann byrjaði og vann að,
lenti í höndum smærri manna.
[Þetta hafa verið örlög allra
heimsins mestu viðreisnar-
manna. Áður en hann dó hafði
honum auðnast að hreinsa
veiklaðan kynstofn í vindum
eyðimerkurinnar. Hann lofaði
hinni gagnslausu eldri kyn-
slóð að líða undir lok, og yngri
og hraustari brautryðjendum
að vaxa upp í þeirra stað.
Hann leiddi inn á eyðimörk-
ina ósjálfbjarga leifar af deyj-
andi þjóðflokki. En út j^aðan
ruddist sameinuð þjóð, sem
enginn getur drepið.
Lauslega þýtt efíir G. J.
Vísur
Seinasta vor voru 100 ár
frá dauða Krisjáns Fjalla-
skálds. Hann er nú flestum
gleymdur. Auðnaðist honum
þó að yrkja aðra af þeim
tveimur vísum, sem ég tel að
lengst muni lifa á vörum ís-
lendinga. Geri ég ráð fyrir,
að vísnavini renni grun í,
hvaða vísur ég á hér við,
hvort sem þeir eru mér sam-
mála eða ekki. En ætli það
hafi ekki verið á svipuðum
árstíma og nú, sem hann kvað:
Fölnar rós og bliknar blað
á birkigreinum,
húmar eins og haustar að,
í hjartans leynum.
En sem betur fer þarf ekki
slíkt húm að blasa við allra
augum. Það vissi hann, sem
kvað:
Margur sundur molar stinn
mein, svo lund ei kvartar.
Getur undir glaðri kinn
grátið stundum hjarta.
Nú eru tímar mikilla ferða-
laga, og margir taka undir
með Benedikt Erlingssyni,
þar sem hann segir:
Mín er kæti að kanna og sjá
kletta og stræti fjalla,
heims fágæti öðru á
eins hef mætur varla.
Tíminn.
Aðeins ^ 100 00
ÍSLANDSFERÐ FRAM OG TIL BAKA
FRÁ NEW YORK
Lægstu fargjöld! Þotu þjónusta! Ný lág fargjöld 1970 til
íslands fyrir alla — — unga, aldna, skólafólk. ferðahópa!
fsland er líka fyrir alla. HiS fagra ísland minninganna;
nútíðar ísland sem erfitt er aS ímynda sér; hiS hrífandi
ísland, sem frændur og vinir hafa skýrt ykkur frá — og
sem þið geiið sagt frá þegar heim kemur.
Nýju fargjöldin frá New York-aðeins $100 fram og
til baka með 15 mannahóp eða fl. Fyrir einstaklinga aðeins
$120* fram og lil baka fyrir 29-45 daga á íslandi; aðeins
$145* upp að 28 dögum aðeins $87*. Aðra leið fyrir slúdenta
er stunda nám á íslandi í 8 mánuði eða lengur. Fleiri lág
fargjöld er gegna þörfum ykkar.
LÆGSTU FLUGFARGJÖLD TIL:
ÍSLANDS, SVÍÞJÓÐAR, NOREGS, DANMERKUR,
ENGLANDS, SKOTLANDS OG LUXEMBOURG.
ICELANDIC AmuNfs
Frekari upplýsingar hjá ferðaumboðsmanni þínum eða
Ieelandic Air Lines.