Lögberg-Heimskringla - 02.10.1975, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 2. OKTÓBER 1975
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA
PUBLISHED EVERY THURSDAY BY
LOGBERG-HElMSKRINGLA PUBLISHING Co. Ltd.
67 St. ANNE’S ROAD, WINNIPEG, MANITOBA R2M 2Y4 CANADA
TELEPHONE 247-7798
EblTOIt: CAROLINE GUNNARSSON
■DITOR EMERTTUS: INGIBJORG JONSSON
RREMDENT. K. W- J0HANN90N, VICE-PRESIDENT, DR. L. JB4USMBN,
•ECRETAHY-TREABORER, emily benjami nson,
AOV'T MANAGER, B. ALECK THORARINSON
BUBBCRIPTION $10.00 PER YEAR — PAYABLE IN ADVANCE
— BECOND CLASS MAILING REGISTRATlON NUMBER I6B7 -
PRINTTED BY GARDAR PRINTING LIMITED — PHONE 247-8140
V.ÐA MINNI BÚSÆLD EN Á SLÉTTUNUM
IKANADA
Það mun koma mörgum á óvart, svona rétt undir vetur-
inn, að frétta það frá Ottawa, að nú sé innflutningur í sléttu
fylkin að stóraukast — ekki úr öðrum heimslöndum eins og
áður var, heldur úr veðurblíðunni á vesturströnd landsins
og úr stórborgunum í austri, sem halda iðnaðarframleiðslu
landsins í greipum sér, búa yfir margskonar atvinnumögu-
leikum og hafa dregið að sér unga og gamla, sem vildu kom-
ast áfram, eins og sagt er í daglegu tali.
Svo rammt hefur samt kveðið að útflutningi úr sléttu-
fylkjunum síðan í lok seinni heimsstyrjaldar, að fólksfjölda
í Saskachewan hefur fækkað tilfinnanlega og Manitoba hef-
ur aðeins haldið í horfi.
Þetta gekk svo langt, að oft var sagt austur í Ontario,
að Toronto væri stæðsta borg Manitobafylkis, og ekki laust
við að nokkur beiskja fylgdi orðunum .Svo margt atgerfis-
fólk fór þangað frá Manitoba og Saskatchewan til að leita
gæfunnar, að stundum var því fleygt fyrir að þessi sléttu-
börn skipuðu bestu stöðurnár í Toronto eins og Skotamir í
London á Englandi.
„Líttu bara í kringum þig,” sagði blaðakona einu sinni
við mig í Toronto, „þær koma hingað frá Winnipeg, Regina,
Saskatoon og Edmonton, eru öllum verkum vanar og fá
strax vinnu við blöðin.” Að sjálfsögðu er alltaf nokkur hluti
þeirra, sem starfa við blöðin á sléttunum að austan, því það
er í eðli blaðamannsins að vilja sjá sig um í heiminum og
vera ekki við eina fjölina felldur ævilangt. Sumir þeirra
viðurkenna meira að segja að framtíðarhörfur í strjálbýlinu
á sléttunum séu betri en þær, virðast í.fljótu bragði.
Fjöldi sléttubúa hefur síðastliðna áratugi leitað í veður-
blíðuna vestur á Kyrrahafsströnd. Það er munur að geta
tínt rósir í garðinum sínum á jóladag eða mega standa í því
krókloppinn, að moka fönnina frá húsdyrunuiri og kafa svo
snjó upp að hné til að komast ferða sinna.
Veturinn er þaulsetinn á sléttunum, en þó er það ofsagt
í fréttinni frá Ottawa að hann helgi sér sex mánuði ársins.
Hann ræður ríkjum á sléttunum fimm mánuði þegar verst
lætur, en þa& er nóg til þess að aðeins mergur þjóðarinnar
sjái sér fært að bjóða honum birginn.
Mörgu er um kennt að fólkið hefur flúið víðáttu slétt-
unnar og þyrpst í þéttbýlið fyrir austan þær og vestan. En
nú beinist fólksstraumurinn að sléttufylkjunum frekar en
frá þeim, segir í fréttinni frá höfuðstaðnum, vegna þess að
nú eru atvinnuhorfur betri þar en víðast hvar annarsstaðar
í landinu. Af allri þjóðinni eru, til dæmis 7.2 prósent vinnu-
lausir sem stendur, en í Manitoba aðeins 2.6 prósent. Þar var
meiri keppni eftir vinnukrafti en vinnu síðastliðið sumar.
Eftir skýrslum að dæma vantaði 8,200 mann , vinnuliðið.
Mest kvað vera um útflutning frá Kyrrahafsströndinni.
„Fólkið streymir þaðan aftrir austur á sléttumar,” segir
fréttagreinin frá Ottawa. „Atvinnuleysi ,verkföll og órói í
mannfélaginu gerir því lífið leitt.
Því er bætt við í greininni, að menn geti sætt sig við
veðurhörku og tilkomulítið landslag ef þeir hafr atvinnu.
Sléttufylkin búa yfir náttúru auðæfum, sem áður voru ó-
þekkt, eru eign þjóðarinnar og skapa henni nú nýja atvinnu-
vegi. Það verður síst talið neyðarúrræði fyrir vinnufæra
menn á besta aldri að sætta sig við veðráttuna á sléttunum
við nútíðar aðbúnað þegar því er, haldið fram að þar bíði
þeirra meiri búsæld en víða annarsstaðar í landinu.
Tilkomulaust landsag! Þeir sem þekkja sléttumar að-
eins of myndum sem voru teknar út um glugga á eimreiðar-
lest í gamla daga ættu að bregða hefðbundnum vana, fara
bílferðir austur úr fylkium vestur að Klettafjöllum og stytta
sér ekki leiðina með því að fljúga dottandi yfir Manitoba og
Saskatchewan.
En sleppum því. Sléttirmar hafa átt sinn þátt í að brauð
fæða þióðina og afla henni erlends gjaldeyris, frá því fyrst
var rótað við jarðvegi þeirra af atorkumönnum ,sem settu
ekki veðráttuna fyrir sig. C.G.
5yjÆ
Ætli nokkmm hafi dottið í
hug að finna eitthvað upp til
að gefa krökkunum inn og
tefja fyrir þeim að vaxa? —
„Þau eru ekki fyrr komin í
nýja skó og strigabuxur en
þau em vaxin upp úr þeim,
og hvergi hægt að spretta
upp saumunum og færa
þetta út,” sagði kona við mig
um daginn.
„Já ,þetta vex eins og ill-
gresi”, sagði ég í sakleysi,
„Nei, nei, ekki eins og ill-
gresi, eins og karrot og kart-
öflur á góðu ári,” sagði móð-
irin, „sum verða löng og mjó
eins og karrof, sum hnöttótt
eins og kartöflur. Þau vaxa
sitt í hverja áttina, krakka-
greyin, en ekkert þeirra
kemst í fötin sín eftir þrjá
eða fjóra mánuði, og það þó
maður taki þau vel við vöxt
— þetta kostar skildinginn”.
„Þér veitti ekki af að fá
teijuband í peningana þína
svo þeir nái utan um krakk-
ana,” sagði ég.
Hún sagði að það væri al-
veg vonlaust ,en það ætti
kannski að vera teijuefni í
buxunum svo það tognaði úr
þeim jafnótt og úr krökkun-
um.
Eg sagði henni að einu
sinni hefði allt mjöl verið
selt í sterkum pokum, að
mömmurnar hefðu litað þá
rauða, bláa, gula og græna,
síðan notað þá í kjóla og
skyrtur á stráka og stelpur.
Allt var þetta saumað með
sterkum tvinna, sem aldrei
bilaði, faldar og saumar
breiðir, svo hægt væri að
síkka og víkka öll föt. „Bam
ið óx og brókin með því,
sagði ég. — „Maður varð að
skera flíkurnar sundur með
hníf þegar maður var orðinn
leiður á þeim.”
Eg sagði henni líka að einu
sinni hefði ég lent í svínastí-
unni ef faldurinn á kjólnum
mínum hefði ekki verið
sterkur eins og stál. Eg var
nefnilega búin að klifra hátt
upp í tré í einu hominu á.
stiúnni til að sýna frænda
mínum hvað ég gæti og
stríða svínunum með því að
herma eftir þeim. En ég datt
hátt upp í tré, festi kjólinn
og hékk með kollinn öfugan
yfir svínastíunni. — Frændi
hélt undir höfuðið og kallaði
á hjálp, en faldurinn á
kjólnum gaf sig ekki og mér
var bjargað. Eg er hrædd um
að tauið og tvinninn nú á
dögum dygði ekki í svona
ævintýrum.
C.G.
SKIPSTRAND Á GOMLUEYRI
Tvær franskor skútur stranda ó Gömlueyri
órið 1870
SÖGUNA um skipstrand á Gömlueyri fyrir 100 árum sendi
frú Þóra S. Þórðardóttir forseta Þjóðræknisfélagsins hér
vestra, Stefani J. Stefanson, með þeim ummælum að hana
langaði til að hún birtist í Lögbergi-Heimskringlu. Söguna
hefur Þóra skrifað eftir frásögn móður sinnar, Ástríðar
Benjamínsdóttur, sem var unglingsstúlka þegar atburðurinn
gerðist, kom á heimilið, sem tók á móti skipbrotsmönnum og
hlynnti að þeim af alúð og drengskap. Hún kynntist erlendu
gestunum og gleymdi aldrei þeirri viðkynningu. — Þóra er
siálf alin upo á Litlahrauni og þekkir þar alla staðhætti. —
Minningar móður sinnar segist hún hafa geymt í eigin minni
eins og helgan dóm, en nú finnst sér tími til kominn að þessi
sanna frásögn komi fyrir almennings sjónir.
Sagan á erindi til Vestur-íslendinga, því bóndinn, ólaf-
ur Þorvaldsson, sem skaut sk.iólhýsi yfir skipsbrotsmennina,
fluttist til Ameríku árið 1882 með syni sínum, Kristjáni. —
Segir Þóra í bréfi, sem hún lét fylgia greininni að Kristján
hafi verið velmetinn borgari og lífsábyrgðar agent í Winni-
peg til æviloka. Er ’þar að líkindum átt við Kristján heitinn
Ólafsson, sem hefur haldið íslenskum sið og kennt sig við
föður sinn Ólaf Þorvaldsson, en ekki tekið upp nafn afa síns.
Hér eru færðir í letur at-
burðir sem gerðust fyrir rúm
um 100 árum eftir frásögn
Ástríðar Benjamínsdóttur er
þá var nýorðin 13 ára. Hún
var fædd 19. desember 1856
að Hrossholti í Eyjahreppi.
— Hún ólst upp hjá móður
sinni, Helgu Jóhannsdóttur,
og stjúpföður- sínum, Birni
Gottskálksisyni sem bjó fyrst
í Kolviðarnesi , Eyjahreppi,
en fluttist að Stórahrauni,
næsta bæ sunnan Haffjarð-
ar, og bjó þar allan sinn bú-
skap. Hann dó 1906, merkur
maður. Ástríður var 18 ára,
þegar hún fluttist að Stóra-
hrauni. Á Litlahrauni bjó
Ólafur Þorvaldsson, þá 41.
árs, og hafði hann ráðskonu.
Kona hans var dáin, hún hét
Margrét Kristjánsdóttir. Þau
áttu 2 böm, Kristíán og
Kristjönu. Hann hætti bú-
skap 1882 og fluttist til Ame-
ríku ásamt syni sínum Krist-
jáni, sem lifði allan sinn ald-
ur í Winnipeg og varð egent
fyrir stóru lífsábyrgðarfé-
lagi og varð mikilsmetirin
maður. Hann dó 1943.
Ástríður var í nágrenni
við ólaf Þorvaldsson á Litla-
hrauni, þangað til.hún giftist
Jóni Sigurðssyni smið frá
Tröðum á Mýrum 1877. Þeg-
ar ólafur fór frá Litlahrauni
1882, fluttu þau Jón og Ást-
ríður með 3 börn sín og
vinnustúlku að Litlahrauni.
Ástríður missti mann sinn
sama vorið, 28 ára eamlan,
úr mislingum og elsta og
yngsta barnið síðar á árinu,
einnig úr mislingum.
Ástriðtir bió að Litlahrauni
til da"ðadags. Hún dó 25. á-
gúst 1928. Ástríður var þekkt
fyrir váfur, var stál minnug
og víðlesin. — Skioströndin
voru henni því minnis.stæð
frá bernsku- og æskudögum
alla ævi af sögnum og eigin
sión.
Stórahraun og Litlahraun
eru neðst vestur undir iaðri
E1dborc,a,'h’,a"ns. T.itiabraun
neðar við sioinn. Undirlendi
stutt að sió og útfyri mikið
um fiöru og fremst rekaland
mikið, 10 kílómetra langt
sandrif, sem liggur milli
Kaldáróss að sunnan en Hof-
f jarðaróss að vestan og heit-
ir Gamlaeyri og er innst við
bugt Faxaflóa. — Rekaland
þetta er Litlahraunsland.
Það var 28. mars 1870 að
gerði aftaka veður af vestri
með fannkomu og stórbrimi.
Veður þetta hélst allan dag-
inn, en lægði heldur er leið
á nóttina. — Frost var ekki
miög mikið. Um morguninn
var sniómugga og dimmt yf-
ir og hæeur vindur af út-
suðri. — Ólafur Þorvaldsson
var nýrisinn úr rekkiu og
fólk hans, nema móðir hans
gömul, sem lá rúmföst. Ölaf-
ur ætlaði til fiárhúss að gefa
fé sínti. Þegar hann kom út á
hlaðið og leit í kringum sig,
mætti honum óvanaleg sjón.
Stór hópur manna kom heim
tún;ð í átt frá sjónum. Hon-
um var litfð til sjávar, sá
hann þá' tvö skip bera við
loft á Gömlueyri. Var nú auð
sætt, að þetta voru skipbrots
menn, sem gengu heim tún-
ið. ólafur beið komu þeirra,
og brátt var hann umkringd
ur útlendingum, sem töluðu
allir í einu. Þeir bentu til
hafs, til skipanpa og sögðu
Fransi, Fransi í sífellu. ólaf-
ur kastaði tölu á hópinn og
voru þeir 45 menn — blautir
sumir fáklæddir og illa til
reika.
Bóndanum var nokkur
augnablik ráðvant, hvað
gera skylddi fyrir svo marga
menn, en brátt opnaðist leið
að. hjarta hans. — Hann sá í
einni svipan, hvað gera
skyldi. Hann benti þeim að
ganga í bæinn, fór á undan
þeim. Húsakynni voru lítil
fyrir hópinn, þríggja staf-
gólfa baðstofa, nýbyggð og
björt og vistleg, og frammi-
hús með smástofu, öðrum
megin við bæjardyr. Þegar