Lögberg-Heimskringla - 30.01.1981, Síða 6

6-WINNIPEG, FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1981
Heimsmetabók Guinnes
"Erlent efni nær allt endur-
nýjað frá síðustu útgáfu, íslenskt
efni stóraukið, margs konar vit-
neskja um land og þjóð til
almenns fróðleiks og til saman-
burðar við heimsmetin eftir-
sóttasta samtímaverk veraldar."
Þannig er hinni íslensku útgáfu á
furðubók Guinnes lýst. Ritstjórn
íslensku útgáfunnar hafa þeir
Örnólfur Thorlacius og Steinar J.
Lúðvíksson haft með höndum.
Bókin kom út rétt fyrir jólin. Hún er
í stóru broti, myndskreytt og
rúmlega hálft fjórða hundrað
blaðsíður að lengd og gefin út af
bókaforlaginu Örn og Örlygur,
Síðumúla 11, Reykjavík.
Heimsmetabókin er um furðu-
fyrirbæri, yfirborðið á mannlegu
þreki, sérvitringa, dýralífið, svo eitt-
hvað sé nefnt. Lesendur þessa blaðs
þekkja enska frumtextann, en því er
hins íslenska búnings hans getið
hér, að sá búningur er með ágætum.
Oft ber við að. fólk kasti höndum til
þýðinga á þeim verkum sem grunnt
rista í andanum, en það gagnstæða
hefur orðið hér. Þeir Örnólfur og
Steinar hafa þýtt og endursagt á
fallegt og lipurt mál og er það
höfðuorsök þess að bókin hlýtur hér
meðmæli. Við þetta má bæta að þeir
hafa stóraukið textann með íslensku
efni og haft glöggt auga fyrir ýmiss
konar fróðleik sem betra er að hafa
en án að vera. Handa þeim les-
endum sem kynnu að vilja eignast
bókina og kynnast henni nánar
tökum við upp eftirfarandi ívitn-
anir.
Fallbyssur á Islandi
Á 17., 18. og 19. öld var fall-
byssum komið fyrir á nokkrum
stöðum á Islandi, en aldrei munu
þær hafa verið notaðar nema þegar
hleypt var af í heiðursskyni við stór-
'menni. Er vitað um að einn Islend-
ingur beið bana víð slíka athöfn.
Gerðist það á Þingvöllum 1720, er
verið var að hleypa af fallbyssu í
heiðursskyni við amtmann sem var
að koma til þingstaðarins. Gekk
maður að nafnj Sveinn Kráksson
fyrir byssukjaftinn um leið og skotið
reið af og hlaut hann við það. svo
mikla áverka, að hann lést af sárum
sínum eftir nokkra daga.
Fyrsta tugthúsið á íslandi
Fyrsta tugthúsið á Islandi, sem
unnt er að kalla því nafni, .var full-
byggt árið 1770, eftir að bygging
þess hafði staðið í nærfellt áratug.
Hús þetta stóð við Arnarhól í
Reykjavík, og er núverandi stjórn-
arráðshús. Var það, á sínum tíma,
ein veglegasta húsbyggingin í
Reykjavík, enda ætlað til þess að
hýsa fimmtíu og fjóra venjulega
sakamenn og sextán stórglæpa-
menn, eins og sagt er í samtíma
heimildum.
Áfengisbann
Lengst voru bannlög í gildi á ís-
landi, eða 26 ár (1908—34). Auk
þess má nefna áfengisbann í
Rússlándi, síðar í Sovétríkjunum
(1914—24) og í Bandaríkjunum
(1920 — 33). í Færeyjum eru
vínveitingar á samkomustöðum og
matsölum bannaðar nema í
einkasamkvæmum.
Fyrsta málfræðiritgerðin
sem svo er nefnd manna á meðal,
er hin fyrsta af fjórum ritgerðum um
málfræði í Ormsbók (Codex Wor-
mianus), einu handriti Snorra-Eddu.
Ritgerðin er talin samin um eða fyrir
miðja 12. öld, ómetanleg heimild
um íslenska málssögu. Þessi ókunni
höfundur (nafn og uppruni óþekkt,
en hann er íslenskur) lýsir sérstak-
lega myndun sérhljóða í íslensku
síns tíma og notar til þess aðferð
sem hann virðist hafa fundið upp og
svipar mjög til þeirra aðferða sem
tóku að ryðja sér til rúms í alþjóð-
legum hljóðfræðivísindum (hljóð-
kerfafræði) eftir 1930, enda hefur
hann verið nefndur fyrsti hljóð-
kerfafræðingur mannkynssögunnar.
Eídstöðvar
Á allri jörðinni er vitað um 455
virkar eldstöðvar, en menn ætla að
þar við bætist einar 80 neðan-
sjávareldstöðvar. Mest eldvirkni á
takmörkuðu svæði er í Indónesíu,
þar sem 77 eldstöðvar af 167, sem
þar um slóðir 'þekkjast, hafa gosið
frá því sögur hófust. Á íslandi eru
virkar eldstöðvar (sem hafa gosið
síðan land byggðist) taldar 40 til 50.
Mannskæðasti bardagi í íslandi
Mannskæðasti bardagi á íslenskri
grund hefur trúlega verið Haugness-
bardagi (á Haugsnesi í Blönduhlíð,
Skagafirði) 19. apríl 1246. Þar sótti
Þórður kakali Sighvatsson með 600
manna lið af Sturlungum gegn -
Brandi Kolbeinssyni sem hafði um
700 manns (Ásbirninga) til varnar.
Brandur féll og liðlega 60 af
mönnum hans en tæplega 40 af liði
Þórðar.
Lengstu jarðgöng á íslandi
Fyrstu veggöng á Islandi voru
sprengd gegnum Arnarneshamar (á
Djúpvegi) 1948, þau eru um 35 m
löng. Lengstu jarðgöng á íslandi eru
Strákagöng, en þau eru á 7. hundrað
metra. Næstlengstu jarðgöngin eru
Oddskarðsgöng, sem eru á 6.
hundrað metra.
Fyrsti íslenski kvenráðherrann
Auður Auðuns er fyrsta og eina
konan sem gegnt hefur ráðherraem-
AVIATION
• Remote Wilderness
• Fly in Fishing
• 5 Camps
PASSENGER and FREIGHT
CHARTER SERVICE
• BUSINESSMEN • CONTRACTORS -
• SPORTSMEN ■ FLOATS and SKIS -
Sea Plane Base
(operating May-Oct.)
378-2722
RIVERTON
Charter ofc
642-5631
GIMLI
HEAD OFFICE: BOX 70 ARNES, MAN.
bætti á fslandi. Var Auður valin til
starfsins af þingflokki Sjálfstæðis-
flokksins 11. september 1970.
Gegndi hún embætti dóms- og
kirkjumálaráðherra í ráðuneyti
Jóhanns Hafsteins sem sat til ársins
1972.
Lengsta orðið
Margir hafa leikið sér að því að
búa til löng samsett orð, svo sem
hæstaréttarmálaflutningsmanns-
vinnukonuaðaldyralyklakippa.
Yfirleitt eru slík orð marklaus þar
sem þau eru ekki notuð í neinu máli
og alltaf má bæta við þau
(. lyklakippugeymsla. . lyklakippu-
geymsluhólf). Hæstaréttarmálaflut-
ningsmaður (29 stafir, 30 skv. staf-
setningunni frá 1918, hæstarjettar-)
er sennilega lengsta orð sem notað
hefur verið í íslensku oftar en einu
sinni.
Lengsta rímskorðaða orð sem frést
hefur af í íslenskum kveðskap nær
yfir tvö vísuorð (35 stafir):
Vaðlaheiðarvegamanna-
verkfœrageymsluskúr.
Ekki er vafamál að rita ber þetta í
einu orði.
Útbreiddasta tímaritið á íslandi
Útbreiddasta íslenska tímaritið,
sem gefið er út að staðaldri er
líklegast Barnablaðið Æskan, a.mik.
var blaðið það samkvæmt fjölmiðla-
JOHN V. ARVIDSON
PASTOR
10:30 a.m. The Service
followed by Sunday School
and coffee hour.
MESSUBOÐ
Fyrsta Lúterska
O O O O C2) (BJ (Z& ^
* QUALITY PRODUCE *
* TABLERITE MEATS *
FREE2ER BEEF AVAILABLE
For Friendly Service
Shop at
GIMLI IGA
FOODLINER
14 Centre St. — Gimli
WE DELIVER
PHONE 642-5995
© © © © © © © &
könnun Hagvangs. Blaðið er
prentað í 12 þúsund eintökum.
Æskan er jafnframt með elstu
tímaritum á IslandL kom fyrst út 5.
október 1897.
Það tímarit, sem prentað er og
dreift í mestu upplagi er hins vegar
tímarit Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja, Ásgarður, en það er
prentað í 16 500 eintökum og sent
öllum félögum innan BSRB.
Mesta ritsafn Islendings
Mesta ritsafn Islendings munu
vera verk Halldórs Laxness. I eldri
útgáfu mun það vera 44 bindi, en í
nýrri útgáfum 43 bindi, þar sem
Heimsljós hefur nú verið bundið í
eitt bindi, en var áður í tveimur.
Hæsta fjall á íslandi
Hæsta fjall á Islandi er Hvanna-
dalshnjúkur á Oræfajökli, 2119
metrar, en næst hæsta fjall á íslandi
er Bárðarbunga á norðanverðum
Vatnajökli, 2000 metrar.
Icelandic Canadian
Frón
Bridge and Whist
First Lutheran Church
Tuesday, Feb. 5th
at 8 p.m.
Everyone Welcome
neil

I m <. •. IINJC
FAMILYIFUNERAL
COUNSELLORS
Winnipeg’s only
Bardal family-owned Funeral Service
984 Portage at Aubrey St.
Winnipeg, Manitoba R3G 0R6
Telephone 786-4716

VIKING
PHARMACY
Centre and Fourth
Gimli, Man.
Phone 642-5504
Pharmacists:
Ernest Stefanson, B.Sc., Pharm.
Garry Fedorchuk, B Sc.. Pharm.
We're here for your convenience —
Servicing you with . . .
• PRESCRIPTIONS • SUNDRIES
• COSMETICS • GIFTS
• GREETING • FILMS
CARDS