Lögberg-Heimskringla - 26.01.1996, Blaðsíða 8

8 • Lögberg-Heimskringla • Föstudagur 26. janúar 1996
Álfakirkja or the Church of the
Elves is the name of this curious
volcanic rock at Goðaland,
opposite the tourist hut of
Þórsmörk.
Alfakirkja kallast þessi
kynlegi móbergsklettur á
Goðalandi. Hann blasir við
frá skagfjörðsskála á
Þórsmörk.
Elf Stories:
Anew book on the Icelandic
book market, “Icelandic Folk
Stories - Elves And TroIIs, ” con-
taining selected folk tales about super-
natural beings, which have been close
to the nation’s heart for many cen-
turies. Ólína þorvarðardóttir wrote the
introduction and prepared the book for
print and Ólafur M. Jóhannesson illus-
trated. These stories describe various
interactions between humans and
supernatural beings — gruesome trolls,
enchanted hidden people, and the glit-
tering world of elves and fairies.
“Elf stories are a branch of mytholo-
gy, where elves and dwarves are men-
tioned and said to have their origin
either underground or in the heavens.
In Snorri’s Edda, “light-elves” are men-
tioned. They are said to be fairer than
the sun and goodwilled. They lived in
the world of elves located in the heav-
ens, close to the world of the gods.
“Dark-elves” are cunning and ill
natured beings, darker than pitch and
living underground. Dwarves are also
referred to in Snorri’s Edda, they origi-
nated as maggots in Ymir’s flesh — i.e.
in the soil and the earth. But the gods
gave them human wits and likeness
though they lived in rocks and under-
ground (Snorri’s Edda.:29).
Folklore offers various explanations
for the origin of elves and the hidden
people, which do not always jive with
mythology. In Jón Arnason’s “Folk
Tales” this explanation is offered: Once
upon a time God visited Adam and Eve
and they showed Him everything they
had including their children — those
who were clean and washed. Eve did
not want to bring her unwashed chil-
dren before God, so she hid them. But
God knew about it and he said that
“what was hidden from Him would
also be hidden from men.”
These children became invisible to
humans and lived in hills, knolls and
rocks. They are the ancestors of elves,
while humans are descendants of the
children Eve showed to God (Huld-
umanna genesis — Jón Árnason, 1:7,
sbr. JÁ 111:4).
Another story relates that in the
beginning God created a woman for
Adam from the soil. This woman was
so fickle that neither Adam nor God
could have anything to do with her.
Finally God gave her a husband
according to her own nature and
named him Álfur and her Alvör. All
trolls and elves are descended from
them. (Álfur and Alvör: JÁ 111:4).
The original stories all agree that the
hidden people live in the earth, with
the exception of Snorri’s Edda where
the World of the Elves is mentioned.
They mainly reside in knolls, cliffs and
rocks, except the fairies who do not
reside in bumt rocks or lava, as lava is
home to ill natured beings, according
to one story. (JÁ 1:28-29).
It appears that Icelandic folklore
does not distinguish between eives on
the one hand and hidden people on
the other and both terms have been
used from the beginning for supernat-
'ural beings residing in knolls and
cliffs. The 535 stories on supernatural
beings from which selections for this
book were taken do not make any
clear distinction between elves and
hidden people. However careful exam-
ination indicates that the hidden peo-
ple are more representative of the
national folklore, while the elves are
found more in fiction. Thus the hidden
people resemble humans in appear-
ance and dress, but elves are elegant,
wearing colourful clothing and their
dwellings are elabörate, more in tune
with fairytales than folklore. The elves
can be either good or ill-natured
beings. The hidden people appear to
be neither good nor bad by nature, but
rather show their better or worse sides
according to the situation. As stated
before this distinction is unclear and
barely worth noting, and there are
many stories of elves and hidden peo-
ple which make no such distinction.
One story has it that a hidden-woman
became upset when a boy was scolded
with the words, “don’t be such an elf.”
She is reported to have said: “We hid-
den people are no more elves than you
humans are!” (JÁ 1:3).
Continued next week
Álfasögur:
Bókin Islenskar þjóðsögur - Álfar
og tröll hefur að geima úrval
þjóðsagna um náttúruvættir
landsins sem hafa um aldir verið
þjóðinni hugleiknar. Ólína þorvarðar-
dóttir skrifaði formála og bjó bókina til
prentunar en Ólafur M. Jóhannesson
myndskreytti. I kynningu segir að hér
gefi að líta sögur af margvíslegum sam-
skiptum manna og vætta; hrikalegum
tröllskap, seiðandi hulduverum og gli-
trandi veröld álfheima.
í byrjun er gripið niður í formála
Ólínu þar sem hún gerir grein fyrir
uppruna álfa og huldufólks og segir þar:
“Álfasögur eru ein grein goðafræð-
isagna, enda er í goðafræðinni getið um
álfa og dverga sem ýmist eiga uppruna
sinn í jörðu eða á himni. I Snorra-Eddu
er sagt frá ljósálfum sem voru fegri en
sól sýnum og góðviljaðir. Bjuggu þeir í
Álfheimi sem var staðsettur á himni, í
nágrenni við goðheim. Þar segir einnig
frá dökkálfum sem voru viðsjárverðar
og illa innrættar verur, svartari biki og
búsettar í jörðu. Ennfremur er þar getið
um dverga þá er kviknuðu sem maðkur
í holdi ýmis, það er að segja í moldinni
og niðri í jörðinni:
En af atkvæði guðanna urðu þeir vitan-
di mannvits og höfðu mannslíki og búa
þó í jörðu og í steinum. (Snorra
Edda.:29).
Þjóðsagnargeymdin hefur á tak-
teinum ýmsar sögur af uppruna álfa og
huldufólks, og ber þeim misjafnlega
saman við goðafræðina. I þjóðsögum
Jóns Ámasonar er frá því greint að Guð
almáttugur hafi einhverju sinni vitjað
Adams og Evu og hafi þau sýnt honum
allt sem þau áttu, þar á meðal börnin
sín, þau sem hrein voru og þvegin.
Óhreinu bömin vildi Eva þó ekki hafa
fyrir augliti Guðs, svo hún faldi þau.
Guð vissi hins vegar hvað hún hafði
gert og mælti svo um að það sem ætti
að vera hulið fyrir honum slcyldi einnig
vera hulið fyrir mönnum:
Þessi böm urðu nú mönnum ósjáan-
leg og bjuggu í holtum og hæðum,
hólum og steinum. Þaðan eru álfar
komnir, en mennirnir eru komnir af
þeim bömum Evu sem hún sýndi Guði.
(Huldumanna genesis - Jón Árnason,
1:7,sbr. JA III: 4).
Önnur sögn greinir svo frá, að í
upphafi hafi Guð skapað konu af
moldu fyrir Adam. En þessi kona var
svo ókyrr hjá honum og stygg að hvorki
Adam né Guð gátu neinu tauti við hana
komið. Fór svo að lokum, að Guð
skapaði henni mann eftir hennar eðli og
nefndi hann Álf, en hana Alvör og em
af þeim komin öll tröll og álfar. (Álfur
ogÁlvör-JA 1:28-29).
Öllum upprunasögnum ber
samanum um það að heimkynni hul-
dufólks séu í jörðu, ef undan er skilin
frásögn Snorra Eddu um Álfheim.
Aðallega eru bústaðir þeirra í hólum,
klettum og steindröngum, en ei búa
ljúflingar í brunu grjóti segir á einum
stað, því hraunin eru heimkynni illra
vætta og dauðra manna (sbr. JÁ 1:28-
29)
Svo virðist sem íslensk þjóðtrú geri
ekki greinarmun á álfum annars vegar
og huldufólki hins vegar, enda þótt
þessar tvær náfngiftir hafi verið
viðhafðar um huldar verur í hólum og
klettum frá öndverðu. í þeim 535 álfa-
og huldufólkssögum sem liggja til
grundvallar því álfasagnaúrvali sem hér
birtist, er ekki að finna neitt sem með
óyggjandi hætti greinir að álfa og hul-
dufólk. Þó má með gaumgæfni finna
óljós merki þess að huldufólkið standi
ef til vill nær sjálfri þjóðtrúnni, en
álfarnir skáldskapnum. Þannig er hul-
dufólkið að mörgu leyti líkara mann-
fólkinu, og jarðneskt í útliti og
klæðaburði. Álfar berast meira á með
litklæðum sínum og íburðarmiklum
híbýlum sem oft minna meira á sag-
naveröld ævintýra en þjóðtrúarsagna.
Álfar geta ýmist verið góðar eða illa
innrættar verur. Huldufólk virðist hins
vegar hvorki illt né gott að upplagi, hel-
dur sýnir það sínar betri og verri hliðar
eftir tilefnum. Eins og fyrr segir er þessi
greinarmunur þó svo óljós að vart er
þess virði að rýna í hann, enda fjölmar-
gar álfa- og huldufólkssagnir sem gera
engan slíkan mun. Til er þó saga sem
greinir frá því að huldukona hafi reiðst
við það að drengur var atyrtur með
orðunum álfurinn þinn! Átti hún þá að
hafa sagt: Við huldufólkið erum ekki
meiri álfar en þið mennimir! (JÁ: 1:3).
Framhald
■
Kobbi the Seal
MORGUNBLADID
Kobbi, one of the seals at the Wildlife Observatory in Iceland, was
not disturbed by the children’s presence and continued playing
with three of his seal friends when the photographer arrived and
snapped this picture. As you can see Kobbi is well fed and that is impor-
tant to seals in order to keep warm in the icy sea. At the observatory, how-
ever, they are kept in fresh water and fed capelin and herring daily at 11
a.m and 4 p.m. Accoring to Gauti Gunnarsson, obseratory keeper, the
meal times are a favourite with visitors. Four seals are now at the observa-
tory, all five years old or young in the lifespan of seals.