Alþýðublaðið - 12.10.1960, Qupperneq 13

UNDIRBÚNINGUR mann-
virkjagerðar skiptist í þrjá
megin þætti:
Athugun á þörfum.
Tæknileg vinna.
Öflun framkvæmdafjár.
Að mannvirki reynist vel er
háð því h-versu vandað er til
þessara þátta. Algengt er að
þarfirnar séu vanmetnar, að
fyrirtæki reynist í byrjun eða
allt of snemma of afkastalítið,
þótt hitt sé til. að byggt hafi
verið fyrir þarfir, en síðar
reyndust litlar sem engar.
Hinn tæknilegi undirbún-
ingur á vaxandi skilningi að
fagna. Iiagkvæmni mannvirk-
is, svo og bvggingarkostnaður
er háð þekkingu. hugkvæmni
og vandvirkni þeirra, er hin
tæknilegu störf vinna. Jafnvel
illa gerð kostnaðaráætlun get-
ur gjörbreytt tilætluðum á-
rangri.
Á tímum vaxandi tækni,
þeim er við nú lifum, aukast
áhrif fjármagns á allt líf
manna. Án fiármagns verður
ekkert mannvirki til og hvers-
konar starfræksla er háð f jár-
magni. En svo leggur fjár-
magnið jafnan kvaðir á vöru-
verð og þjónustu. Áhrif fjár-
magns eru mismunandi mikil
eftir ýmsum aðstæðum. —
Þessi áhrif fiármagns eru, að
minnsta kosti í okkar þjóðfé-
lagi, hvorki skilin né skýrð
sem skyldi.
I.
hverja 1000 íbúa. Árleg með-
alfjölgun íbúða áratuginn
1949—1959 er ekki nema um
1070 og koma þá ekki nema
6,87 íbúðir á 1000 íbúa.
Hlutfallstalan, árlega íbúða-
bygging miðað við 1000 íbúa
er orðin alþjóðlegur mæli-
’49 ’50 ’51 ’52
Danmörk 5.9 4,8 5.0 4,4
Noregur 5.7 6.9 6.3 9.8
Svíþjóð 6.1 6.4 5.8 6.4
Finland 7.9 6.5 7.0 7.7
ísland* 6.6 6.4 4.5 5.0
Danmörk 0.75%
Noregur 0.97%
Svíþjóð 0.75%
Finnland 1.13%
ísland 2.03%*
Taflan sýnir hversu fólks-
fjölgun er miklu örari á ís-
landi en á Norðurlöndum. —
Hún nálgast að vera þreföld
miðað við Svíþjóð og Dan-
kvarði á nýbyggingu íbúðar-
húsnæðis.
Samkvæmt húsnæðis-
skýrslu gefinni út af Samein-
uðu Þjóðunum hafa íbúða-
byggingar í eftírtöldum lönd-
um á árabilinu 1949—1958
verið pr. 1000 íbúa:
’53 ’54 ’55 ’56 ’57 ’58 Með-
altal
4.9 5.3 5.4 4.4 5.8 4.6 5.07
10.410.4 9.4 7.9 7.5 7.5 8.18
7.3 8.2 7.9 7.9 8.8 8.5 7.36
7.1 7.7 7.8 7.1 7.5 6.9 7.24
6.1 5.7 7.7 8.8 9.7 8.2 6.87
ar frá ári til árs (vísitala
byggingarkostnaðar). Skýrsl-
ur þessar eru þó of takmark-
aðar til þess að geta gefið al-
hliða yfirlit yfir byggngar-
kostnað. Þær gefa engan sam-
anburð byggnga.kostnáðar við
breytilegar aðstæður né við
mismunandi byggingaraðferð-
ir.
Rannsókn á húsnæðisþörf-
Vegna aðstöðu til mikillar
fjöldaframleiðslu geta þeir
byggt ódýrar en við. Enda
veitir fyrirfram tryggt fram-
kvæmdafé ákjósanlega að-
stöðu til þess.
Sænska ríkið mun skatt-
leggja nýbygginguna hverf-
andi lítið.
Hinn fjárhagslegi grund-
völlur húsnæðiskostnaðarins
er gjörólíkur. Lánakjör til
íbúðabygginga munu yfirleitt
vera þessi: Bankar lána út á
1. veðrétt 60% byggingar-
kostnaðar. Þessi lán eru með
öllu afborgunarlaus. Áður
voru vextir 3% en fyrir 2—3
árum voru þeir hækkaðir í
4%. Út á 2, veðrétt lána bank-
ar 10% byggingarkostnaðar.
Þessi lán afborgast á 30—40
árum og vextir voru 5 Vá%.
Síðast koma ríkislánin um
l'öV2 byggingarkostnaðar. —
Þau eru vaxtalaus og að
minnsta kosti 10 ár án af-
Halldór Halldórsson, arkifekt:
Fyrri
grein
Sú skoðun er að verða ríkj-
andi að ríkisvaldið eigi að
hafa frumkvæði að lausn hús-
næðismála.
í því felst meðal annars að
framkvæmd sé alhliða rann-
sókn á húsnæðisþörfinni —
skýrslum safnað um fjölda
heimila o» p-h>ga fiölgun
þeirra, fjölskyldustærðir og
sé þá gréint Þá einstakling-
um, sem ekVi P-,i f heimilis-
tengslum við fiöÞkyldur. Um
fjölda íbúða oy áH°ga fjöigun,
flokkun efti^ 'c+p="ð gerð apjri
og ástandi theilsuspillandi
húsnæði).
Rannsókn á kúsnæðisþörf
fylgir einnie athugun á al-
mennum teVin-rvi manna og
húsnæðisko^t^aði Það er
gamalt mál húsnæði megi
ekki kosta m"’"a on sem svar-
ar 1/6 hlute hnnq ____ ag af
5.000.00 kr ■""'-nðarlaxmum
megi húsnæ*" "’-t-í ™eira
en 800.00—Pn'' v- K-efjist
húsnæðið m-’-- "t, h-iðjungs
af launumm- iafngiÉir það
húsnæðissko-i-i
Skýrslusö4’"”- á íúandi er
i minnsta r>e ’htum við
um ýmis atriði
varðandi hú-----
Árlega U"’— híAðinni nú
um eða vfi- ”'w hofnv svo
verið síðasf- ' -"^-’oinn. Á ár-
unum 1930- fiölg-
uninmunm’ um 1.1%.
Arlegur f*’'11: '■^9
banda er nf- - —íuí 1300 og
1400. Þega” fiö]m°nnari
árgangar ke- n viftinpar-
aldur mii" - ■-1°rrn- fiöldi
nýrra heim-1 —> c+ói-]°ga.
Undanfa'l” ’ v-+,,■>• fiöldi
uýrra íbúð" um 1500
á ári eða ' ° ° íbúðir á
mörk. Af tölum þessum má
draga tvennskonar ályktun.
í fyrsta lagi að fjölskyldur
hljóta að vera mun stærri á
íslandi en hjá Noiðurlanda-
þjóðunum og þar af leiðandi
þurfum við stærri íbúðir. í
öðru lagi verður nýmyndun
heimila að sama skapi miklu
meiri hér en þar.
Við höfum skýrslusöfnun
um stærð nýrra íbúða eftir
herbergjafjölda, yfir fjölda
íbúða, sem árlega er byrjað á
og umfjölda íbúða í smíðum
um hver áramót. Þær upplýs-
ingar virðast meðal annars
benda til þess að meðalbygg-
ingartími íbúðarhúsa hér sé
um eða yfir 3 ár. —, 'Víða þar
sem framkvæmdafé er fyrir-
fram tryggt og byggingar-
vinnan er vel skipulogð er
byggingartíminn ekki nema
um 6 mánuðir eða 1/6 af því,
sem hér virðist vera venja.
■Skýrslum er safnað um
breytingu byggingarkostnað-
*) Tölur fyrir ísland eru
fengnar hjá Framkvæmda-
bankanum. Árleg meðalmann-
fjölgun í sömu löndum á ára-
bilinu 1948—1958 var:
* *.) Tölur frá hagstófu íslands.
inni er ekki gerð full skil
nema rannsakaður sé húsnæð-
iskostnaðurinn eftir ýmsum
leiðum og hann þá borinn
saman við fjárhagsgetu fólks-
ins og samanburður sé gerður
á húsnæðiskostnaði hér og í
öðrum löndum.
í athvglisverðu nefndaráliti
um lækkun húsnæðiskostnað-
ar, sem Atvinnudeild háskól-
ans gaf út nýlega segir, að á
árinu 1955 hafi mánaðarlegur
húsnæðiskostnaður íslendinga
samsvarað 14 daga vinnulaun-
um, en aðeins 5 daga vinnu-
launum í Svíþjóð á sama tíma.
Ekki er gefin nánari skýring
á þessari staðhæfingu. En það
er rétt að húsnæðiskostnaður
hér er óhæfilega hár. Hinn
mikli mismunur húsnæðis-
kostnaðar hér og í Svíþjóð á
sér ýmsar orsakir:
Laun munu yfirleitt hærri
í Svíþjóð en hér. Laun á Norð
urlöndum fara stöðugt hækk-
andi.
Svíar hafa byggt smærri í-
búðir en við. Á síðustu árum
fer meðalstærð íbúða þó vax-
andi hjá þeim. Enda viður-
kenna forráðamenn þeirra í
húsnæðismálum að þeir hafi
ef til vill gengið of langt í því
að þvinga íbúðarstærðina nið-
ur.
borgana. Þannig eru 85%
byggingarkostnaðar veitt að
láni og meðaltal árlegra
greiðslna er um 3.6%. af
heildarlánsupphæð.
í Svíþjóð byggja bæjarfé-
lög mikið magn smárra leigu-
íbúða og fá allt að 100% kostn
aðarins að láni.
Ríkisvaldið skipuleggur
þessa lánastarfsemi og er talið
að' um 93 % nýrra íbúða séu
byggðar fyrir ríkislán,
Sé þessi fjárhagsgrundvöll-
ur húsnæðiskostnaðar í Sví-
þjóð borinn saman við okkar
aðstæður, þar sem lánsfé nær
jafnan ekki nema 20%—30%
byggingarkostnaðar (auk þess
sem hið lánaða fé fer að veru-
legu leyti til þess að greiða
kvaðir, sem ríkisvaldið leggur
á nýbygginguna) er auðskil-
inn hinn geysilegi munur hús.
næðiskostnaðar í Svíþjóð og á
íslandi. Að munurinn er þó
ekki meiri er eingöngu því að
þakka hve íslendingar leggja
hart að sér með vinnu við eig-
in íbúðir.
Einn þáttur húsnæðismál-
anna verður jafnan útundan,
begar um þau er rætt almennt.
Það er gatnagerðin. Gatan er
þó vissulega hluti af búnaðar-
háttum manna í þéttbýli.
í íslenzkum bæjum er að-
eins lítill hluti gatnanna fuR-
gerður með malbikun eða
steinsteypu. Jafnvel þar sem
akbrautin er malbikuð er
gangstéttin oft moldarflag. —•
Moldarvegum þarf ekki að
lýsa. Þá þekkja allir. Þeir eru
í hrópandi ósamræmi við okk-
ar tiltölulega vönduðu húsa-
gerð, en sýna hinsvegar rétta
mynd af félagsþroska okkar
og umgengnismenningu utan-
húss. Auðvitað kostaði það fé
að fullgera göturnar. En
margt mundi líka sparast,
væru göturnar fullgerðar. —
Nægir að minna á hversu bíla-
kosturinn mundi endast miklu
betur. Sá sparnaður mundi í
Reykjavík einni saman nema
árlega tugmilljónum króna.
II.
Hinn tæknilegi undirbún-
ingur íbúðabygginga, svo sem
annarrar mannvirkjagerðar,
hvílir að sjálfsögðu, svo langt
sem það nær, a vinnu arki-
tekta og verkfræðinga. Þ6
mun vart meira en helmingur
íbúðabygginga í Reykjavík
teiknaður aí arkitektum. Út
um land er þátttaka þeirra að
þessu leyti mjög lítil.
Margir af arkitektum okkar
eru vel menntaðir og færir
menn og er ekki að efa að
þeir hafa haft mjög bætandi
áhrif á húsagerð okkar. Þó era
mikil brögð að því í kauptún-
um og kaupstöðum uti um
land að byggt sé eftir alger-
lega ónothæfum teikningum.
Sveitirnar hafa verið betur
settar, því þar hefur um lang-
an tíma verið bvggt eftir
teikningum frá Teiknistofu
landbúnaðarins. Þarf ekki að
efa að þar hefur jafnan yerið
unnið mjög þarft starf. Áð því
mætti finna að þessum teikn-
ingum hafa ekki fylgt verk-
fræðilegar sérteikningar.
Fyrir 3 árum hóf Húsnæðis-
málastofnun ríkisins teikni-
störf fyrir þá, sem byggja í
kaupstöðum og kauptúnum.
Eru þar fyrst og fremst gerðar
teikningar af einbýlis- og tví-
bílishúsum en einnig nokkrar
raðhúsa- og fjölbýlisteikning-
ar, aðallega fyrir bynningar-
félög verkamanna. Teikning-
unum hafa fylgt verkfræðileg-
ar sérteikningar, af hitalögn,
raflögn, jarnbentrí stein-
steypu o. fl. Þá fylgja sér-
teikningar af eldhúsum, öðr-
um skápum, stigum o. fl. Eft-
ir því sem við varð komið
hafa verið gerðar efnisáætlan-
ir. Þannig fa menn hinn
tækilega undirbúnig í eu lagi
og áður en framkvæmdir hefj-
ast. Hér er um byrjunarverk
að ræða og er því að sjálfsögðu
ábótavant eins og gerist um
brautryðjendastarf.
í undirbúningi eru samn-
ingar við Arkitektafélag ís-
lands, Verkfræðnga og Iðn-
fræðingafélag íslands um sam
keppni að teikningum. Vonir
standa til að þeir samningar
takist þótt frekar seint hafi
gengið.
Sökum fámennis, á stöðlun
og fjöldaframleiðslu í húsa-
Framhald á 14. sííSu
Alþýðublaðið — 12. okt. 1960 J_3