Alþýðublaðið - 01.05.1962, Síða 3

ÉG GLEYMI aldrei fyrsta
fundi mínum með Lenin í
stóra en auða vinnuherberginu
hans í Kreml árið 1921.
Drengjalegt andlitið á Aivo
Tuominen verður fjarrænt, en
skyndilega fer hann að hlæja á
meðan hann þurrkar sér um
munninn með pentudúknum.
— Það var þá, að ég varð fyr-
ir mínum fyrstu vonbrigðum
bak við múra Kreml. í barna-
legri ímyndun minni hafði ég
gert mér í hugarlund tilkomu-
mikla mynd af mínum mikla
spámanni: Gáfaður og voldug-
ur maöur hlaut að líta vel út og
hann hlaut að vera hár og
kraftalegur. Mér til mikilla von
brigða hitti ég litinn karl með
gulleita og litlausa húð, skiikk
augu og meðtekið andlit. En á
þeim hálftíma, sem við töluð-
um saman um ástandið í
finnskri verkalýðshreyfingu,
hafði ég gleymt hinum líkam-
lega veikleika. Það, sem ég síð-
an mundi af ytra útliti hans,
var hinn skarpi og lifandi svip-
ur í augunum.
Þannig situr hinn lágvaxni,
en þéttvaxni og kröftugi tré-
smiðssonur frá Tammerfors og
gefur okkur nokkra innsýn í
margbreytta og innihaldsríka
ævisögu sína. Stundum beinir
hann atriðum til hinnar clsku-
legu konu sinnar til að tryggja
nákvæmni síns eigin minnis.
Hann er Iifandi mannkynssögu-
bók, fullur af dramatískum
frásögnum úr einum af veiga-
mestu brennideplum samtím-
ans.
Ilann fæddist fyrir G8 árum í
Tammerfors. Þar Iifði liann
byltingu og götur, sem skulfu
undir fótataki soltinna mót-
mælagangna. Hann varð bar-
áttumaður í þjóðfélagsbarátt-
unni. Með krafti unglingsins
og brennandi trú gekk hann í
að fjarlægja allt hið gamla og
rotna til að brjóta leið fyrir
eitthvað nýtt og mikið. Öll bar-
átta Iians var „söguleg nauð-
syn”. í heil tíu verðmæt ung-
lingsár sat hann í fangelsi
vegna „rauðra” atliafna sinna
í hinu „hvíta” Finnlandi. Loks
yfirgaf hann föðurland sitt og
varð einn af helztu „liðsfor-
ingjunum” í „héraði” heims-
kommúnismans í Moskva.
Á næstu árum var hann ná-
inn samverkamaöur allra stóru
nafnanna í sögu kommúnisma
nútímans. Ilann hafði Tito sem
„lærling”, hann hafði „beina
línu” til Stalíns, og hann hafði
íbúð með Kuusinen, mannin-
um, sem lifði af allar stóru
hreinsanirnar og spilar enn að
tjaldabaki í Moskva.
En Tuominen lifði einnig
vöxt ógnarstjórnar Stalíns.. í
návígi sá hann hvernig stór og
stolt’ nöfn hrundu skyndilega
saman og voru strikuð út úr
sögu Sovétríkjanna og komm-
únismans. í dag er rótað upp
í sumu af þessu í stöku tíma-
ritsgrein. Tuominen þekkti
marga þeirra. Ásamt mönnum
eins og Togliatti, Pieck, Gott-
wald og prófessor Varga sat
hann á hinum dramatíska
fundi í Komintern, þegar Dim-
itrov Ias upp dauðadóminn yf-
ir Bela Kun.
1938 fór hann yfir hafið til
að hreinsa til í finnska komm-
únistahreiðrinu í Stokkhólmi.
Hann var fullur af dauðum
blekkingum og ideólógískum
efasemdum. Og það var í höf-
uðborg Svíþjóðar, sem hann
fékk þann dropann, sem fyllti
mælinn, svo að út af flóði: —
hann fékk bréf frá félaga Sta-
lín, þar sem honum var tjáð,
að hann hefði verið skipaður
„forsætisráðherra” í hinni
frægu Terijokki-stjórn, en þann
„heiður” tókst Kuusinen á
hendur, þegar Tuominen hætti.
Þessi tilkynning frá Moskva
gaf Tuominen til kynna hvað
var í vændum, og hann átti sem
sagt að verða yfirmaður
„finnskrar” stjórnar á sov-
ézkri grund. Hann læddist hægt
og rólega út um bakdyrnar og
í mörg ár bjó hann undir fölsku
nafni í Svíþjóð, en hann gerði
upp sitt pólitíska innbú.
N'okkru eftir stríð kom hann
svo aftur til síns gamla heima-
bæjar. Hann varð nú aftur að
Iáta undan þörf sinni til að
starfa að stjórnmálum, og loks
endaði hann sem ritstjóri og
þingmaður jafnaðarmanna.
Nú hittum við hann á eftir-
Iaunum og önnum kafinn. Á
skrifborði hans liggur handritið
að nýrri, pólitískri endurminn-
ingabók hans.
„Ilvernig gat heilt heimsríki
skolfið fyrir einum manni, og
hvernig gat Stalín látið a’Ia
hlýða með ógnunum sínuin óg
ógnum?”
— Maður, sem ekki 'iefur
verið „trúaður” kommúnisti,
getur sennilega aldrei skilið
það alveg. í bók minni „Klukfc
urnar í Kreml” hef ég revnt að
gefa svar við þessari fróðlegu
spurningu. Látið mig aöeius
nefna lítið dæmi, sem a. m. k.
segir hluta af sannleikanum:
Eftir uppgjör Krústjovs við
Stalín á 20. flokksþinginu, fékk
hinn orðglaði forsætisráðherra
miða upp í ræðustólinn. Nafn-
laus maður niðri í salnum vildi
fá að vita orsökina fyrir að-
gerðaleysi og hlýðni Krústjovs
við harðstjórnina. Krústjov bað
viðkomandi mann um að standa
upp og Ieggja spurninguna
fram munnlega. Það varð þögn
í salnum og enginn stóð upp.
Það var þá, sem hinn nýi stjórn
andi kom með hið fræga svar
sitt: — Þessi þögn gefur gott
svar við spurningunni.
„Hefur Krústjov raunveru-
lega áhuga á að koma smám
saman á meira frelsi?
Aftur kemur drengilegt bros
á varir Tuominens: — Eg
steypti Stalín af stóli þegar
árið 1938. Tito kom ekki fyrr
en 1948, og Krústjov var sem
sagt silakeppur. Það var ekki
fyrr en 1956, að hann fór að
berja á hinni helgu guðsmynd.
Eini maðurinn, sem hafði var-
anleg áhrif á mig, var Martin
Tranmæl. Hann lét aldrei lokka
sig í netið.
„En snúum okkur aftur að
Krústjov í dag. Látum vera, að
hann hrá seint við, en brá hann
heiðarlega og vel viö?”
— Ég held ekki, að rétt sé
að tala um góðleik og heiðar-
leik í þessu sambandi. Krúst-
jov gegnir aðeins ákveðnu lilut
verki og er knúinn áfram af
öflunum í þjóðfélaginu kring-
um sig. Jafnvel í einræði nú-
tímans verður áberandi stjórn-
málamaður að fara eftir straum
unum hjá almenningi. Og
Krústjov hefur gott og við-
kvæmt nef. Honum er Ijóst, að
það getur soðið hjá ungu kyn-
slóðunum, ef vélræn þvingun
og kúgun verður aftur helzta
tæki einræðisherrans. Hann
mun tala um fyrir og „ala upp”.
Hann er nógu raunsær til að
sjá, að þetta er eina leiðin fyr-
ir hann. Hann mun reyna að
framkvæma einræði án ofbeld-
is.
„En ef gömlu hundingjarnir
úr trúnaðarmannahópi Staiíns
verða ofan á í baráítunm?”
— Þegar til Iengdar lætur
geta þeir ekki sigrað, því að
þróunin hefur blátt áíram
dauðadæmt gömlu aðferðirnar.
En í baráttunni verður Krúst-
jov að nota hina gömlu kenn-
ingu Lenins í breyttu formi:
hann verður að taka þrjú skref
áfram og hörfa síðan tvö. Þess
vegna munu sennilega skiptast
á vorleysingar og vetrarkuldi.
Það, scm á næstu árum getur
valdið mestum vanda í hinum
kommúnistíska heimi, er ekki
ástandið í Sovétríkjunum, held-
ur í hinum kommúnistísku ríkj
unura. Við skulum ekki gleyma,
að Kína er enn á miðju þróun-
arstigi stalinismans. Þörfin á
samræmi í ídeólógíu og algerri
kreddutrú er enn veigamlkill
þáttur í hinni kommúnistisku
heimshreyfingu, og þetta get-
ur leitt til mikilla guðfræði-
legra deilna og mikils, kalds
„trúarstríðs”, og mörg óúí-
reiknanleg atriði blandast ínn
í myndina.
„En ef við viljum vera bjart-
sýnir og dálítið spámannleg'r:
hvernig entíar þetta eigin-
lega?”
— Hluti af óhamingju míns
synduga Iífs var, að ég vissi
svo mætavel hvað hlaut og
mundi gerast í samræmi við
einföld, sögulcg lögmál. Ég er
brennimerktur af mínum
glæstu framtíðarvonum, sem
síðan hrundu. En ég skal samt
lia;tta mér út í að setja fram
skoðun, sem að mínu viti er
líkleg. í hinum kapítalistíska
heimi hefur lengi verið fram-
þróun, sem gerir iðnaðarþjóð-
félag nútímans félagslegra og
demókratískara. Gamli klass-
íski kapítalisminn í sinni upp-
runalegu mynd er smám sam-
an að hverfa. í Sovétríkjunum
eru nýjar kynslóðir að vaxa
upp, unglingar, sem aðeíns
þekkja byltinguna af afspurn
og láta ekki auðveldlega veiða
sig í aígjöra trú á -isma. Þeir
hafa þörf hins almenna manns
til að efast, miklu sterkari di
mín kynslóð, sem oft Ieit á
trúna sem nauðsyn.
Þessi félagslegi og algjör-
lega mannlegi grundvöllur mun
leiða til þess, að hin tvö þjóð-
félagskerfi náigist hvort ann-
að. Af slíkum samruna mun
upp rísa þjóðfélag, þar sem
Framhaid á 7 síðu.
ALÞÝÐUBLAÐiÐ - 1. maí 1962 3
IMMWmwiWmWWWWWMWMWWWMWmtMtWMWWWMVIWWMW^MMWWWWMMMWMMtimMW