Austurland - 07.12.1907, Blaðsíða 2

að hvalir «reki» síld að landi, þar sem
hann virðist trúa á óskeikuleik fiski-
fræðingsins eins og katólskir menn á
páfann, en fiskifræðingurinn hefurfyrstur
eignað oss hana. Hvorki hann eða
hínn 'neiðraði höf. hafa viljað skilja
mismun þess, að hvalir «reki» síld að
landi og að síld óttist hvali og forði
sér þess vegna undan þeim að landi;
en það er þó sýnilega alt annað en
hvalirnir smali síldinni. Nú höldum
vér sjómennirnir því fram, að síldin
óttist hvalina, jafnt skíðishvali, sem
hina og þessvegna hrökkvi hún einnig
undan þeim að landi eða á grunn, þó
sumir þeirra lifi ekki á henni.
Viðvíkjandi annari ástæðu hins heiðr-
aða höf., sem snertir átrúnað á fiski-
fræðinginn, þá er því þar til að svara,
að þó hann hafi margt vel gert og
margt rannsakað, sem að gagni má
verða, þá hljótum vér að trúa betur
eigin augum og reynslu vorri, en áliti
hans. Þess ber einnig að gæta að
mikið af rannsóknum hans er fengið
að láni hjá sjómönnum og byggt á
reynslu þeirra. Og enn er mörg dýr-
mæt reynsla fólgin í fylgsnum hugans
hjá mörgum greindum sjómanni, sem
ekki er hrópuð upp á strætum og
gatnamótum.
Allar ritgerðir fiskifræðingsins um
hvalamálið, sem lesa mátti í «ísafold»
1903 í 4 blöðum, eru sannanir um
stopulleik fiskiveiðanna, en sanna alls
ekkert um það, að hvalaveiðarnar valdi
ekki tjóni. Hann hefir hvergi getið
um það, hvernig á því stendur að síld
hrökkur undan hval að grunni. Hann
hefir að eins komið með þá tilgátu
gagnvart því, að hvalurinn geti eins
rekið síldina af grunni eins og á grunn.
Sannleikurinn í þessu er sá, að hvalir
reka alls ekki síldina á grunn, enda
væri það mjög óeðlilegt, því þeir forð-
ast grunnið sjálfir. Þessi meinvilla,
sem oss sjómönnunum hefir verið
ranglega eignuð, hefir leitt fiskifræð-
inginn á þá villubraut, að hvalir geti
eins rekið síldina af grunni til djúps.
En í raun og veru er hvortveggja jafn
rétthá hugsunarvilla, því það er allt
sem bendir til þess, að síldin óttist
hvalina og leiti grunns af ótta við þá,
leiti á þá bletti í sjónum, sem hvalirnir
forðast. Þessu er naumast hægt að
hnekkja. Þetta vita allir sjómenn, sem
veitt hafa þessu athygli og fiskifræðing-
urinn hlýtur einnig að vita það og
eiga mjög auðvelt nieð að koma út-
vegsbóndanum í Mjóafirði á sömu
skoðun.
Fiskifræðingur landsins hefir breytl
þeirri stefnu eða reglu, sem hann hefir
fylgt í rannsóknnm sínum, þegar um
hvalamálið var að ræða, og þess vegna
hefir hann glatað nokkru af því trausti,
sem vér sjómennirnir hér eystra bárum
til hans. Hann hefir byggt mikið af
rannsóknum sínum um fiskiveiðar á
skýrslum, reynslu og áliti sjómanna,
þar til hvalamálið kom til sögunnar.
Þá breytti hann þessari reglu. I því
máli þurfti hann ekki að halda á reynslu,
áliti og umsögn sjómannanna. Þá
nægði honum tölurnar um hverfleik
fiskiveiða og eigin hugþótti.
Ég get verið fáorður um þá ósvífnu
getsök, að það sem ég hefi sagt um
hvalamálið í «Austurlandi» sé ekki
sprottið af sannfæringu, heldur sé það
smíðað til þess að koma vissum manni
á þing við næstu kosningar. Ritstjóri
«AusturIands» hefir einnig svarað því
og sannað hið gagnstæða. Að eins
vildi ég mega spyrja hinn heiðraða
höf. að því, hvernig slík tilraun ætti
að geta heppnast, ef að allir sjómenn
hér í Suður-Múlasýslu líta eins á hvala-
málið og hann? Mun ekki heldur
leynast á bak við þessa getsök, ótti
um það, að hér sé haldið fram máli,
sem sjómannastéttin hér á Austfjörðum
hefir mikinn áhuga á. Hann segir á
einum stað í ritgerð sinni, að ef hvala-
veiðarnar skemmi fiskiveiðarnar, þá
ættu þær að hverfa. Hann álítur nú
að þær geri það ekki. Ég álit eð þær
geri það tilfinnanlega, sérstaklega með
þeim usla sem þær valda í göngunum.
Álit hans er vcifalaust sannfæring, en
ekki yfirdrepskapur, sprottinn af því,
að honum þykir góður hvalur og álit-
legir peningarnir, sem hvalaveiðamenn
borga til sveitar í Mjóafirði. Eins ætti
hann að geta skilið það, að stefna mín
í hvalamálinu, sé sprottin af hreinni
sannfœringu, án fláræðis og yfirdrep-
skapar. B. M. S.
Lög
um
stofnun brunabótafélags íslands.
o
Verksvið félagsins.
(1. §.) Landstjórnin gengst fyrir því,
að á stofn sé sett brunabótafélag með
gagnkvæmri ábyrgð. Félagið nefnist
brunabótafélag íslands. Það tekur að
sér brunabótatrygging á húseignum á
íslandi utan Reykjavíkur, sem eigi eru
tryggingaskyldar í brunabótasjóði, stofn-
uðum eftir lögum nr. 26, 20. oktbr.
1905; ennfremur tryggír félagið lausa-
fé á íslandi gegn eldsvoða. Stjórnar-
ráðið semur reglugjörð fyrir félagið,
ákveður flokkunarreglur, iðgjöld og
tryggingarskilyrði og setur yfir höfuð
allar nánari reglur um starfrækslu fé-
lagsins, þó svo, að gætt sé ákvæða
þeirra, er hér fara á eftir. — (2. §.) Fé-
lagið er gagnkvæmilegt brunabótafélag
með ábyrgð landssjóðs fyrir alt að
600,000 kr., og tekur að sér: A. Trygg-
ing á % hlutum verðs með hluttöku
sveitarfélaga í eldsvoðaábyrgðinni: l)á
húseignum í kaupstöðum utan Reykja-
víkur og i kauptúnum með 300 íbú-
um eða fleirum. 2) á lausafé í kaup-
stöðum þeim og kauptúnum, er getið
er í tölulið 1, og í Reykjavík. B.
Trygging á % tjóns af eldsvoða á
lausafé og á húseignum þeim utan
Reykjavíkur, sem ekki verða trygðar
eftir staflið A með hluttekning sveitar-
félags, og eigi eru heldur tryggingar-
skyldar í brunabótasjóði, er hreppur
hefir stofnað. — (3. gr.) í kaupstöðum
þeim og kauptúnum, sem um er rætt
í 2. gr. A., skulu allar húseignir, hvort
sem þær eru eign einstakra manna,
félaga eða hins opinbera, að undan-
skildum húseignum landssjóðs vátrygðar
fyrir eldsvoða í brunabótafélagi lands-
ins. — (4 gr.) Á þeim stöðum, er
vátryggingarskylda á húseignum gildir
samkvæmt 3. §, hvort sem eru kaup-
staðir eða kauptún, eiga menn rétt á
að fá trygt í brunabótafélaginu alls-
konar lausafé, þar með tal ar verslun-
arvörur, og sömuleiðis skip og báta á
landi eða í skipakví. — (5. §.) Éigendur
húsa þeir. a og lausafjár, sem félagið
tryggir að % hlutum samkvæmt 2. gr.
A., skulu sjálfir bera ábyrgð á þeim
í/li, sem félagið tekur ekki í ábyrgð,
og er bannað, að vátryggja þann hluta
fyrir eldsvoða í nokkuiri stofnun innan
lands eða utan. — (6. §.) Félaginu er
skylt, að endurtryggja hjá öðrum bruna-
bótafélögum það sem einstakar vátrygg-
ingar, er félagið tekur að sér, eru hærri
en hér segir: A. með hluttöku sveitar-
félags í ábyrgðinni, trygging á húsi
eða húsaþyrpingu í sameiginlegri bruna-
hættu 10,000 kr. og lausafjártrygging
6,000 kr. B. án hluttöku sveitarfélags
í ábyrgðinni, trygging á húseign 7,500
kr. og lausafjártrygging 4,500 kr.
Trygging með hluttöku sveitarfélags
í áhættunni.
(7. §.) Öll þau hús og alt lausafé,
sem félagið tryggir, hvort er í Reykja-
vík eða í kaupstöðum þeim og versl-
unarstöðum, er um ræðir í 2. § A,
skal hlutaðeigandi sveitarfélag ábyrgjast
að Vr, hluta ábyrgðarinnar (l/(; hluta
verðs), þó skal það engan hátt taka í
þeini hluta ábyrgðarinnar, sem endur-
trygður er, og þannig aldrei í meira
en 10,000 kr. af hverri hústrygging og
6000 kr. af hverri lausafjártrygging.
Hverju sveitarfélagi skal færður til
tekna hluti af iðgjaldinu að réttri til-
tölu við áhættu þess. Þenna hluta
iðgjaldanna, ásamt vöxturn, skal félagið
geyina og fara með sem iðgjaldasjóð,
er sveitarfélagið á, og ekki má af taka,
nema til greiðslu þess, er á sveitarfé-
lagið kann að koma af brunabótum.
(8 §.) Ef brennur, greiðir félagið allar
brunabæturnar. Það sem sveitarfélagið
á að greiða, skal, svo sem til vinst,
taka af inneign þess í iðgjaldasjóði,
en hrökkvi inneignin ekki til, skal greiða
það, er á vantar, af sveitarsjóði innan
missiris. — (9. §.) Nú hafa brunabætur
verið greiddar af sveitarsjóði samkvæmt
8. §., og skal þá sveitarstjórn jafna
þeim niður á sveitarbúa á alt að 15
árum, nema upphæðin sé svo lítil, að
hana megi að áliti sveitarstjórnar greiða
sem önnur gjöld sveitarsjóðs án endur-
gjalds. Niðurjöfnuninni skal haga svo,
að brunabótum fyrir hús sé jafnað
niður á allar húseignir í kaupstaðnum
eða verslunarstaðnum að undanskildum
húseignum landssjóðs, eftir verði bygg-
inga, en brunabótum fyrir lausafé skal
jafnað niður á alla þá, sem gjaldskyldir
eru til sveitar, sem aukaútsvari eftir
efnum og ástæðum. Um öll atriði, er
snerta niðurjöfnunina, getur hver gjald-
andi leitað úrskurðar sýslunefndar eða
bæjarstjórnar, og er sá úrskurður fulln-
aðarúrslit. Stjórnarráðið getur veitt
samþykki sitt til þess, að brunabætur,
ersveitarsjóður verður að greiða, endur-
greiðist honum að öllu eða nokkru
leyti af því fé, er annars ætti að greiða
í iðgjaldasjóð sveitarfélagsins.
Trygging án hluttöku sveitarfélags
i áhættunni.
(10. §.) Félagið getur tekið í bruna-
bótaábyrgð hús og lausafé annarstaðar
en í kaupstöðum þeim og verslunar-
stöðum, sem eftir framanskráðum regl-
um taka þátt í áhættunni. Slíka ábyrgð
tekur félagið þó ekki að sér, nema
með því einu skilyrði, að einungis 2/„
af skaðanum endurgjaldist, og að sá
% hluti, sem ekki verður endurgoldin,
ekki sé trygður annarsstaðar. (11 §.)
Félagið má ekki, nema samþykki stjórn-
arráðsins komi til, taka í ábvrgð bygg-
ingar, er mundu vera tryggingarskyldar
í brunabótasjóði eftir lögum 20. oktbr.
1905, ef stofnaður væri.
Almenn ákvæði.
(12. §.) Vátryggjendur í félaginu
ábyrgjast, hver gagnvart öðrum, að
félagið standi í skilum. Þó nær skuld-
binding þessi að eins til eignar þeirrar,
er vátrygð er í félaginu. Ábyrgðin
skal ákveðin í hlutfalli við þann hluta
eignarinnar, sem vátrygður er. Skaða-
bóta má að eins krefjast af vátryggjend-
um í félaginu á þann hátt, að heimt
séu inn aukaiðgjöld, er eigi séu hærri
neitt ár, en helmingur hins árlega ið-
gjalds, er tíltekið er í brunabóta-
skírteininu. — (13. §.) Landssjóður
ábyrgist með alt að 600,000 kr., að
félagið uppfylli skyldur sínar. Geti
félagið eigi af eigin ranileik borgað
skaðabætur, er skylt er að greiða, leggur
landssjóður til það sem á vantar, þó
aldrei nieira, en áður nefnda upphæð.
Ef félagið hefur orðið að leita aðstoðar
landssjóðs til þess að greiða skaða-
bætur, skal styrkur sá, er það hefur
þegið af landssjóði, að viðbættum 4%
í árlega vöxtu, eudurgreiðast smátt og
smátt, eftir því sem efni félagsins leyfa.
Nú nemur fé það, er lagt hefur verið
fram af landssjóði, að meðtöldum vöxt-
um meiru en 50,000 kr., og skal þá
félagið gjöra tryggjendum, að greiða
aukaiðgjöld, þannig, að það, sem fram
yfir er 50,000 kr., endurgjaldist lands-
sjóði á 10 árum í seinasta lagi ef
hægt er, en ávalt skal gæta ákvæða 12.
§ um stærð aukaiðgjaldsins. Af ábyrgð-
arupphæð landssjóðs má þegar afhenda
félaginu alt að 20,000 kr. sem starfsfé,
en greiða skal af því 4°/0 árlega.
Endurborga skal þetta fé af gróða fé-
lagsins, þá er varasjóðurnemur 20,000
kr. — (14. §.) Að því er snertir lausafé,
svo og húseignir aðrar en þær, sem
vátryggingarskyldar eru samkvæmt 3.
§, má ganga úr félaginu við áramót
að undan genginni uppsögn með 3
mánaða fresti, og gegn því, að vá-
ti-yjjgjandi greiði iðgjald sitt til þess
tíma, er hann fer úr félaginu, og sinn
hluta af skaðabótum þeim, er á hafa
fallið áður, ef þær nema meiru en
sjóður brunabótafélagsins. Áður en
nokkurt hús sé tekið úr trygging fé-
lagsins, verður sá, er trygginguna hefur
fengið, að fá samþykki til þess frá öll-
um þeim, sem samkvæmt þinglesnu
veðbréfi, aðför eða kaupsamningi, eiga
á einhvcrn hátt tilkall til hússins.
Enga byggingu má fella úr tryggingu
fyrir þá sök, að iðgjald sé eigi greitt.
(15. §.) Féiagið tekur eigi ábyrgð á
tjóni, sem orsakast af jarðskjálfta eða
ófriði, né heldur á tjóni, sem af því
leiðir, að vátryggjandi, kona hans eða
nánustn erfingjar eru valdir af brunan-
um, af ásettu ráði eða fyrir stórkostlegt
hirðuleysi. Félagið á auk þess rétt á,
að draga alt að fjórðung af brunabót-
unum, er vátryggjandi hefur út af
eldsvoðanum verið dæmdur í sekt fyrir
brot gegn brunamálalögunum, eða hann
hefur gengist undir það sjálfviljugur
að greiða slíka sekt. — (16. §.) Tjón,
sem eigi nemur meiru en 30 kr., verður
eigi bætt, og sé það meira, skal draga
þá upphæð frá brunabótunum. Ef
sérstaklega stendur á, má félagsstjórnin
þó gjöra undantekning frá þessum
ákvæðum. Ákvæði greinar þessarar
gilda ekki um tjón, er stafar af ráð-
stöfunum til þess, að hindra útbreiðslu
eldsvoða, sem þegar er upp kominn.
(17. §.) Skaðabætur má eigi greiða af
hendi fyr en haldin hefur verið réttar-
rausókn út af brunanum; þó má fé-
iagsstjórnin gjöra undantekning frá
þessu, er tjónið eigi nemur meiru en
500 kr. (18. §.) Bætur fyrir tjón á
húsum má að eins greiða til þess að
byggja upp á sama stað eða gjöra við
hús það, er brunnið hefur, sbr. þó
19. §. Við húsábyrgðir er félaginu
skylt að tryggja það, áður en bruna-
bæturnar eru greiddar, að þeim sé
varið réttilega. Félagsstjórnin, ásanit
sveitarstjórn. ef sveit er hluttaki, má
veita undanþágu frá fyrsta lið þessarar
greinar, þó svo að 15 20% af bruna-
bótaupphæðinni sé þá dregið frá, nema
almannahagur heimti, að vikið sé frá
þessum ákvæðum. (19. §.) Þegar
eignir þær, er trygðar eru hjá félaginu,
eru veðsettar, nær veðrétturinn einnig
til brunabótafjárins. Glati veðsetjandi
rétti sínum til brunabótanna, á veðhafi
engu að síður heimting á greiðslu
þeirra, svo sem með þarf til þess að
borga kröfuskuld hans með eins árs
vöxtum, ef annað veð eða aðrar eignir
veðsetjanda hafa eigi hrokkið til.
(20. §.) Tryggingariðgjaldið hvílir á
húseignum þeim, er trygðar eru í fé-
laginu, og gengur í 2 ár fyrir öllum
öðrum skuldbindingum, er á þeim
liggja, nema sköttum til Iandssjóðs. Öll
iðgjöld til félagsins og virðingargjöld
má heimta með lögtaki. Um það fé,
sem sveitarstjórnir jafna niðursamkvæmt
9. §., fer sem um önnur sveitargjöld.
(21. §.) Eindagi á öllum iðgjöldum
skal vera 15. október. Nú eru eignir
vátrygðar á öðrum tíma, og skal þá
ávalt fyrsta vátryggingartímabilið teljast
til 15. október þess, er næstur kemur
eftir að vátryggingin byrjar, nema vá-
tryggt sé til skemri tíma. - (22. §.) í
reglugjörð félagsins skulu sett nánari
ákvæði um virðingar á eignnm þeim,