Baldur - 10.08.1903, Qupperneq 1

BALDUE.
I. ÁR.
GIMLI, MANITOBA, io. ÁGÚST 1903.
Nr. 30.
rafmagnið á þessum tfmum,
eða máske rjettara sagt, yfirstand-
andi rafmagnstíma, myndi verða
notað við búskap og jarðrækt, var
fyrirsjáanlegt, og kemur þvf eng-
um á óvart, að heppilegar tilraunir
í þá ált hafa þegar vcrið gjurðar,
en hitt mun fá mörgum undrunar,
að það eru ekki Amerfkumenn,
heldur Þjóðverjar, sem lengst eru
komnir f þessum tilraunum. Eins i
og bent var á, eru það þó enn ekki
nema hentugar smátilraunir, sem
Þjóðyerjar eru byrjaðir á, því það
má teíja það vfst, að enn lfði lang-
ir tímar þangað til rafmagn verður
almennt notað við jarðrœkt og
önnur bústurf.
Gufuafiið hcfir verið notað við
óteljandi ið.ngrcinar nú f nærfeilt
hundrað ár, og þó er það enn þá
varla tcljandí, sem það er notað við
jarðrækt. Gufuplógar eru þvf sem
næst ekkert notaðir, eða mjög ó-
vfða, og gufuvjelin er að eins íein-
stukum tilfellum, svo sem við þresk-
ingu, notuð í búskapnum, og mun !
vart verða notuð eftirleiðis. En I
það er ef til vill líklegra, að raf- i
magnið ryðji sjerfyr til rúms f bú- |
skapnum en gufan. í ÞýzkalandJ
er á þessu vcrksviði heppilegur á-
rangur með víðtœkri þýðingu kom- I
inn í ljós. Á nokkrum stœrstu bú-
görðunum þar cr rafmagn notað;
þvf nær eingöngu, bæði sem hreifi-
afi og ljós. Austanvert í Prúss-
Jandi á prófessor Backhaus stóran
búgarð nálægt Quednau, 450 ekr-
ur að stœrð eftir amerfksku máli.
Á búgarðinum cr smjörgjörðarhús,
sem honum einum tilheyrir, Þar
er búið til smjör úr þúsund gallón-
um af mjólk daglega, og rafmagn-
ið látið strokka. Rafmagnsljós eru
allsstaðar notuð um allar bygging-
arnar. í gripahúsunum eru smá-
vjelar sem skera heyíð niður f
hálfs þunilungs langa búta, hreifð-
ar með rafafli, já, enda hverfistein-
um er snúið með því. Öll vatnsdæl-
ing er gjörð með rafmagmi, og þar
er þreskivjelog kornmölunarmylla,
sem hreifðar eru á sama hátt.
Ennfremur sögunarmylla og sæg- j
ur af vjelum til notkunar við akur- J
yrkju, sem allar fá hreifiafl sitt frá [
sömu rafmagns framleiðsluvjelinni.
Vitanlcga er allur þcssi útbún-
aður afardýr, svo óhugsandi er að
nokkur frumbýlingur hjcr f Iandi
gefi sig við slfku, en aftur sparar
það mannsvinnuna ákaflcga mikið,
svo lfklcgt er að það vinni sig upp
með tímanum, þar sem mikið er
um að vcra.
„Thc Worlds Work,“ sem segir
frá þcssu, gctur þess líka, að á
þýzkum stórbúum sje notkun raf-
magns á þenna hátt, óðum að út-
brciðast, og að það þyki mjög hcnt-
ugt og tilvinnandi kostnaðarins
vcgna. Líklega lfður ekki langt
um þangað til stórbœndurnir hjcr
fara að reyna þessa búskapar að-
ferð, svo allar lfkur benda til þess,
að rafmagnið verði jafn notasælt
fyrir landbóndann, þegar fram líða i
stundir, eins og það er þegar orðið
f borgunum.
Borgin og svcitin virðast vera
að nálgast hvor aðra mcir og mcir
að mörgu leyti. Mismunurinn,
sem verið hefir, er nú ekki cins
mikill, hvar sem á er litið, sem or-
sakast af mikiu hraðari vexti menn-
ingar og menntunar f sveitunum
en í borgunum, Sveitalffið hefir
ótal marga kosti fram yfir borga-
lffið, sem fullt er af freistingum,
hœttum og óeðlilegum lifnaðarhátt-
um, og þvf ficira af lífsþægindum
sem bóndinn getur veitt sjer, þess
ljósari framtíð brosir móti hönum.
Presturinn: „Brennivínið er
þinn versti óvinur“.
MlK.: „Þjer sögðuð f gær, að
maður ætti að elska óviní sína“.
Pr. : ,,Já, en ekki að gleypa
þ&“.
B.
►RAUÐIÐ OG TENNURN-;
AR. P'ynr liðugu ári síðan ferð-
aðist þýzki læknirinn Roese, frá
Dresden, um Svíþjóð, til þess að i
rannsaka tannmyndunina og ásig-
komulag tannanna hjá svenskum
unglingum á skólanámsaldri. Til
þessa hafði hann útvcgað sjer leyfi í
menntamálaráðherrans. Hann at-
hugaði lifnaðarháttu alþýðunnar f 1
hverjum landshluta út af fyrir sig, ■
ásamt útbreiðslu sjerstakra tann-
veikinda og orsakir þeirra, allt |
eftir fyrirfram ákveðnum vfsinda-
legum reglum:
Þær niðurstöður, sem þcssi þýzki
vfsindamaður hefir komist að, eru
að mörgu leyti mjög markverðar.
I'yrst varð hann þess var, að f
þeim landshlutum sem kornið
spratt í kalkauðugri jörð, hafði
flest fólk heilbrigðar tönnur. Kalk-
fátæk jörð þar á móti fram leiddi
korn, sem hafði slæm áhrif á tenn-
urnar, og hjá unglingunum f þeim
hjeruðum voru tcnnurnar meira og
minna skemmdar.
Undantekin frá þcssari reglu
voruþó þau byggðarlög og heimili,
þar sem jafnaðarlega var etið hart
brauð, kringlur, biscuit og því um
lfkt, cn ekki mjúku brauðtcgund-
irnar. Starf tannanna var þeim
cins gagnlegt,
V
eins og þó brauðið
hefði verið kalkríkt.
Hann komst að svo sannri raun
um áhrif harða brauðsins, að f kalk-
snauðum byggðum gat hann strax
sjeð hvaða brauð var tíðkanlegast
á þvf cða þvf heimili, þegar hann
var búinn að skoða tennur ungl-
inganna, sem þar voru uppaldir.
Svenska tanntæknafjelagið hefir
látið sína færustu menn rannsaka,
hvort Roese læknir hafi rjett fyrir
sjer cða ekki, og háfa þeir semþað
gjörðu komist að sömu niðurstöðu.
Þetta sýnir ómótmælanlega,
hverja þýðingu tannvinnan hefir
fyrir tönnurnar.
ERTU MAÐUR. Læðstu
ekki f gcgnum lffið, gakktu upp-
rjettur og djarflega eftir Iffsleiðinni.
Vertu ekki huglaus, en samt gæt-
inn. Apaðu ckki tfzku samtfmans.
Kallaðu það ekki svart, sem aðrir
kalla svart, ef þjer sýnist það hvftt.
Vertu frjáls og óháður. Láttu ckki
tízkuna binda þig. Vertu heldur
svangur, en vinna þjór inn brauð
með smjaðri fyrir stórum eða smá-
um, mörgum cða fáum. Gakktu
þfna götu. Það er engin skömm að
vera fátækur, en það er skömm að
selja frelsi sitt og sjálfan sig fýrir
auð, til að verða ríkur.
Vertu myndarlegur. Viðþurfum
ekki fín hús, skrautvagna njé silki-
búning, en við þurfum að geta bor-
ið virðingu fyrir sjálfum oss, sem
heiðarlcgum mönnum. Það eraðal-
atriðið. Þó þú getir ekki haft allt
eins skrautlegt og aðrir, gjörir ekk-
ert, láttu cfnin ráða. Vertu ærleg-
ur og hreinskilinn, kallaðu það Ijótt
sem þjer sýnist ljótt, þó þú vcrðir
grýttur fyrir það; það er ekki háska-
legt að veragrýttur fyrir sannleika,
en að þora ekki að segja meiningu
sfna, ekki að vera eins og manni er
eiginlegt, og ekki að ráða sjálfur
lífsstefnu sinni, það er óbærilegt
hverjum sannlcikselskandi manni.
J Segðu það sem þú heldur rjett vera,
en vertu enginn hræsnari. Breyttu
samkvæmt sannfæringu þinni. Allt
stórt og gott á upphaf sitt í hrein-
skilninni. Lffið er stríð og freist-
ing fyrir alla. Gakktu í gegnum það
án þcss að kvarta. Stráðu ljósi á
lffsbraut annara, hve dimm sem
þín er.
Fáðu þjer svo eitthvað að gjöra,
sem er þjer eða öðrum til gagns.
Láttu eitthvað eftir þig liggja, sem
er gagnlegt.
Þá muntu finna frið og sælu f
heiminum. Vinnan flytur þjcr
bros, hlátur, sólskin og gleði.
(Thomas Carlyle).